KINH CHƯ PHÁP TẬP YẾU
Tác giả: Tôn giả Quán Vô Úy
Hán dịch: Đời Tống, Sa-môn Nhật xứng
Việt dịch: Linh Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh
QUYỂN 8
Phẩm 20: TRỪ BỎ BIẾNG NHÁC
Chính vì trí tuệ kém
Nên sinh ra biếng nhác
Thích nói lời hý luận
Lìa bỏ trí chân chánh.
Xa lánh tri thức thiện
Thích gần gũi bạn ác
Là nhân duyên phá pháp
Là những kẻ tà mạng.
Không biết thời và phương
Cùng những nơi nạn xứ
Chẳng đáng nói lại nói
Tâm luôn sinh buồn lo.
Không tránh sự gièm chê
Lại thường đến khất thực
Bị người khác khinh thường
Thích khen ngợi đức mình.
Sinh tham, si tăng thượng
Và trạo cử, tà mạn
Đắm sâu trong năm dục
Tâm không nương chánh giáo.
Trái sắc lệnh của vua
Thường mang lòng giận dữ
Cuồng loạn mất chánh niệm
Bị chết không đúng lúc.
Xa lánh thầy thuyết pháp
Chẳng thông pháp, phi pháp
Bậc Thiện nhân tuy dạy
Nhưng sân hận chê bai.
Tham cầu thức ăn uống
Say mê trong ngủ nghỉ
Chúng sinh tội như thế
Sẽ đọa vào địa ngục.
Ai cố gắng, siêng năng
Đạt được quả an lạc
Vì vậy nương chánh pháp
Để được quả báo lành.
Biếng nhác là nguồn gốc
Sinh ba thứ tội lỗi
Dùng tinh tấn đối trị
Phá trừ được si hoặc.
Chúng nhân là ba độc
Phải chịu ba quả báo
Ba thứ ấy là gốc
Để hướng đến ba cõi.
Ai ham thích biếng nhác
Là bỏ các pháp lành
Ác nghiệp sinh từ đó
Sẽ đọa vào địa ngục.
Hoặc lấy sinh ra tham
Hoặc bỏ thêm sân hận
Kẻ chấp trước như thế
Chính là kẻ ngu si.
Biếng nhác che tâm ý
Như trúng độc, chết giấc
Trong hầm sâu phóng dật
Đọa lạc chẳng nghi ngờ.
Ai thích hạnh tinh tấn
Lìa cấu uế biếng nhác
Giải thoát mọi sầu lo
Sẽ được phần vui sướng.
Nếu sinh tâm biếng nhác
Không tu pháp thắng, tịnh
Chịu tội lỗi sâu rộng
Người này chỉ khổ đau.
Vì bà con trói buộc
Phải đọa trong hiểm nạn
Bởi vậy trong đời này
Đừng tham đắm dục lạc.
Lại nữa, người biếng nhác
Thường bị si che lấp
Chẳng có chút phước nghiệp
Mọi người đều khinh thường.
Lại nữa, tánh biếng nhác
Sinh hôn trầm, thùy miên
Phá hoại cửa giải thoát
Người trí khéo phòng hộ.
Lại nữa, tánh biếng nhác
Sinh không hổ, không thẹn
Hai pháp là gốc khổ
Sau lại phải lo sợ.
Lại nữa, người biếng nhác
Bỏ mọi việc tu tập
Người này ở thế gian
Tuy sống chẳng khác chết.
Lại nữa, tâm biếng nhác
Sinh ra tánh trạo cử
Khiến tâm chẳng tịch tĩnh
Lâm chung tâm tán loạn.
Chìm trong bùn biếng nhác
Làm sao vượt biển khổ
Chỉ tinh tấn dũng mãnh
Mới đến bờ giải thoát.
Lại nữa, người biếng nhác
Chẳng khác loài bàng sinh
Chỉ nghĩ đến ăn uống
Ngoài ra chẳng biết gì.
Chính vì tham ăn uống
Thích làm việc bất tịnh
Muốn nhiều chẳng toại ý
Phải xin ăn kẻ khác.
Cho đến ngay bản thân
Chịu đói khát lạnh nóng
Đều do tâm biếng nhác
Thọ mọi thứ gian khổ.
Chính vì biếng nhác ấy
Nên mọi người khinh chê
Chính mình tự khi dối
Làm sao hết khổ đau.
Không học pháp chân thật
Chỉ tham đắm vị ngon
Lâm chung đọa đường ác
Hối hận chẳng ích gì.
Ai phát tâm tinh tấn
An trụ trong chánh niệm
Dứt hẳn pháp bất thiện
Chính là bậc Trí tuệ.
Tất cả mọi khổ đau
Đều do biếng nhác sinh
Hiểu rõ nghiệp báo này
Trọn đời không tái phạm.
Ngọn lửa ba độc ấy
Luôn thiêu đốt chúng sinh
Đại bi mưa cam lồ
Dứt trừ cho tất cả.
Phẩm 21: TỪ BI VỚI HỮU TÌNH
Nghiệp nơi thân, ngữ, ý
Thường tương ưng pháp lành
Chỉ bày ba đường ác
Dẫn dắt chúng ra khỏi.
Ai nương tựa tâm Bi
Được hưởng vui tịch diệt
Thương nhớ các chúng sinh
Như mẹ yêu con mình.
Tìm kiếm và cứu hộ
Những chúng sinh đau khổ
Ngạ quỷ còn nhờ ơn
Được sinh lên cõi trời.
Ai đầy đủ tâm Bi
Thương nhớ loài hàm thức
Là bậc Đại trượng phu
Trời, người đều cung kính.
Người nào có tâm Bi
Thì giữ gìn giới tịnh
Như trăng soi thế gian
Ánh sáng luôn thanh tịnh.
Làm cho các chúng sinh
Lìa ưu sầu, lo sợ
Vì thế hãy gần gũi
Người có tâm Từ bi.
Người nào bỏ thô bạo
Trang sức bằng tâm Bi
Chính là ruộng phước lành
Tiếng thơm được vang khắp.
Nhờ tâm Bi tưới khắp
Các căn không nhơ uế
Trụ chánh kiến thanh tịnh
Cách Bồ-đề chẳng xa.
Người nào đủ tâm Bi
Như chư Thiên tự tại
Ở trong trăm ngàn đời
Vĩnh viễn không nghèo khổ.
Người nào tâm ngay thẳng
Như vàng thật quý trọng
Lại an trụ tâm Bi
Là vật báu vô giá.
Người nào đủ tinh tấn
Thường siêng cầu chánh pháp
Dùng đèn sáng tâm Bi
Để trừ bỏ nghi dối.
Ngày đêm trong mọi lúc
Chẳng bỏ tâm Từ bi
Đến bất cứ nơi nào
Thích giảng thuyết chẳng lười.
Tâm bi rất trong mát
Diệt nóng bức chúng sinh
Để được vui thượng diệu
Sau được quả chân thường.
Nên chư Phật khen ngợi
Bi: tài sản vô tận
Lại như ao trong sạch
Rửa sạch các tội cấu.
Trang sức tối thượng này
Phá phiền não hắc ám
Tưới nhuần lúa Bồ-đề
Khiến được quả chân thường.
Người nào có tâm Bi
Như bò sinh ra sữa
Đầy đủ mùi vị ngon
Trừ thân tâm nóng bức.
Ba cõi như biển lớn
Ba độc tựa dòng thác
Tâm bi là thuyền bè
Chuyên chở bậc Hiền nhân.
Ba là của công đức
Ngọc đẹp, pháp bạch tịnh
Người thiện thường giữ niệm
Chính là bậc Từ bi.
Bi trừ bỏ ương ngạnh
Bên trong sinh pháp thiện
Trừ tội lỗi phiền não
Như lọc quặng lấy vàng.
Tâm Bi như bình báu
Chứa đầy vật tốt đẹp
Thêm lớn các căn lành
Theo niệm được an ổn.
Tâm bi như kho báu
Chúng sinh dùng không hết
Trừ hết mọi nghèo thiếu
Thành tựu tài lợi lớn.
Tâm bi luôn tịch tĩnh
Thích tu tập thiền định
Bỏ cảnh giới phóng dật
Vượt năm dục nhơ uế.
Lại sinh khởi tâm Từ
Thương nhớ các chúng sinh
Làm cho chúng khinh an
Hết trói buộc đau khổ.
Dùng tâm khéo suy xét
Luôn xa lìa tội cấu
Thoát khỏi mọi sợ lo
Chí cầu vui tịch tĩnh.
Luôn tương ưng pháp nhẫn
Mình, người đều không buồn
Thế gian đều thích ngắm
Sau được sinh cõi trời.
Nếu người nào an trụ
Báu từ nhẫn vô thượng
Tất cả loài hữu tình
Xem như là cha mẹ.
Từ bi không gì hơn
Là nguồn gốc vui sướng
Người nào không tâm Từ
Sau chỉ chịu đau khổ.
Phạm thiên đủ tâm Bi
Trời Tự tại nhẫn nhục
Các bậc Minh trí mẫu
Đều không bằng hạnh Từ.
Không hại: pháp thù thắng
Chánh kiến: thiện tối thượng
Tâm tịch tĩnh an lạc
Xa lìa các hiểm nạn.
Vì thế nên hiểu rõ
Tâm luôn sinh Từ bi
Dùng thí, giới, nhẫn, từ
Thành tựu trí vô cấu.
Phẩm 22: BỐ THÍ
Nhờ tịnh thí có được
Mười hai thứ công đức
Được sinh cõi trời, người
Giàu có không ai bằng.
Người nào làm ngược lại
Bị tội cũng như thế
Ngu si không thích thí
Sau đọa vào chốn ác.
Bị vợ con quyến thuộc
Sinh keo kiệt, tham ái
Tạo nhân khổ nghèo thiếu
Luôn mong muốn không được.
Ai rộng làm bố thí
Thoát khỏi dây tham ái
Bẻ gãy cờ ngã mạn
Phá diệt mọi si ám.
Thí là thầy dẫn đường
Dắt đến nơi thù thắng
Sống trong cõi trời, người
Sẽ được giàu có nhất.
Thí tựa như ao tắm
Giới làm sạch cấu nhơ
Dùng trí khéo quán sát
Vượt qua khỏi ba cõi.
Thí, giới và trí tuệ
Ba thứ như đèn sáng
Người nào khéo tu tập
Vĩnh viễn lìa ngu si.
Ái, hận như biển lớn
Nghi, hoặc tựa sóng to
Muốn vượt khỏi hiểm nạn
Hãy tu thí, giới, trí.
Chúng sinh nhiều cuồng loạn
Theo đó sinh tham đắm
Muốn phòng hộ tâm mình
Hãy tu thí, giới, trí.
Ba hạnh nghiệp như thế
Ta nói là thuốc hay
Khéo trừ bệnh phiền não
Làm cho được mát mẻ.
Vì tâm tà tư duy
Sinh tội lỗi phóng dật
Bị dâm, nộ, si mê
Cùng nhau mà trói buộc.
Ba độc này đáng sợ
Như lửa đốt thế gian
Dùng thí, giới… đối trị
Sẽ đoạn trừ vĩnh viễn.
Không tu hạnh thí, giới…
Chính là kẻ ngu si
Người này luôn khổ não
Cầu vui không có được.
Ở bất cứ chỗ nào
Chúng sinh tạo các tội
Theo những nhân duyên ấy
Chịu các loại quả báo.
Tất cả pháp hữu vi
Đều có nhân duyên sinh
Chưa thấy không nhân ác
Mà chịu quả khổ đau.
Tâm không thích bố thí
Mặt luôn hiện sắc giận
Đây là nhân nghèo thiếu
Vì vậy nên lánh xa.
Bố thí bằng tâm hỷ
Bỏ nhơ uế keo, tiếc
Sau được sinh cõi trời
Cùng chư Thiên đùa vui.
Tâm xan như giặc oán
Tổn hại thật đáng ghê
Làm cho các chúng sinh
Chịu đói khát ngạ quỷ.
Ai thích làm bố thí
Sống đâu cũng an lạc
Vì vậy những người trí
Thường khen ngợi bố thí.
Thí tựa như ánh sáng
Chiếu khắp cả mọi nơi
Sinh trong cõi trời, người
Được cung kính, cúng dường.
Vì thế chư Phật dạy
Hãy tu tập bố thí
Sống nơi an ổn nhất
Không ai hủy hoại được.
Ai thích hành bố thí
Hàng phục giặc tham, keo
Thường dùng trí quán sát
Không để chúng phá hoại.
Ví như đám ruộng tốt
Lại có ba loại giống
Tâm huân hạt giống thiện
Sẽ được quả lợi ích.
Trước thích hành bố thí
Sau chuyên giữ giới tịnh
Dùng trí đoạn ái cấu
Lý này không gì hơn.
Thế gian đều vô thường
Lại còn nhiều tội ác
Không đoạn trừ tham ái
Làm sao sinh nơi lành?
Nên phát tâm rộng lớn
Thích làm việc bố thí
Nếu bỏ không tu tập
Sau chịu làm ngạ quỷ.
Vì nương dựa pháp thí
Lại giữ gìn giới tịnh
Người này ở đời sau
Làm Chuyển luân thánh vương.
Do đầy đủ giới cấm
Khéo biết thời, phi thời
Giải thoát tất cả khổ
Được gần đạo Bồ-đề.
Chư Thiên không bố thí
Phước đức sẽ tiêu diệt
Người trí đã hiểu rõ
Hãy thích tu Hỷ, Xả.
Cho đến trong đời này
Hưởng diệu lạc cõi người
Đều do tu bố thí
Thường giữ niệm tu tập.
Giả sử đọa súc sinh
Cũng được hưởng an lạc
Đều do tu bố thí
Đó là lời Phật dạy.
Người không thích bố thí
Sau đọa làm ngạ quỷ
Đều là do keo kiệt
Luôn ăn đồ bất tịnh.
Ai thích hành bố thí
Được quả báo mát mẻ
Không tu hạnh bố thí
Bị đói khát thiêu đốt.
Trước vì tâm phóng dật
Không tu nhân bố thí…
Cho đến lúc lâm chung
Tự tâm sinh nhiệt não.
Bố thí bằng tâm hỷ
Được mọi người kính mến
Thường được sự tốt lành
Cảm quả cũng tương xứng.
Người không thích bố thí
Tự mình chẳng dám dùng
Luôn tham tiếc tiền của
Cuối cùng bị người hại.
Ai đem tài sản quý
Dâng sư trưởng, cha mẹ
Là thuận với hạnh chánh
Không tiêu dùng vô ích.
Thường thích thí thanh tịnh
Làm mắt sáng cho họ
Nhờ bố thí như vậy
Sau đó được sinh Thiên.
Chư Thiên nếu keo kiệt
Không lâu bị thoái đọa
Ở đời tu nhân thí
Cõi trời hưởng quả vui.
Chẳng phải không tu nhân
Mà vọng cầu quả báo
Nếu lìa thí và giới
Lại không tu thiền định.
Kẻ ngu si như thế
Tuy sống chẳng khác chết
Ai không thích chánh pháp
Sẽ tổn thất tuệ mạng.
Kẻ ngu không tu tập
Tuy sống chẳng khác chết
Người không đèn trí tuệ
Tâm sẽ không sáng suốt.
Thật giống như bàng sinh
Dưới hình thức con người
Không thí lại tham nhiều
Các căn thường tán loạn.
Nên biết chẳng phải người
Như ngạ quỷ tranh giành
Trụ niệm Từ quán xét
Tu thí, giới, thiền định.
Chính là người tịch tĩnh
Chư Thiên đều cung kính
Đủ đức người tôn quý
Không đức ai cũng khinh.
Khéo hiểu rõ như vậy
Là bậc Nhân Trung Tôn
Người tu tập bố thí
Được giàu, vui, sống lâu.
Ở đời này, đời sau
Thường thích hành Hỷ, Xả
Chúng sinh theo tự nghiệp
Sinh vào trong năm đường.
Chỉ nhân lành bố thí…
Xem như cha mẹ mình
Hiểu rõ nhân bố thí
Được quả báo thù thắng
Hãy phụng trì giới tịnh
Thoát khỏi khổ ba cõi.
Phẩm 23: TRÌ GIỚI
Giới: Tài sản tối thắng
Như mặt trời soi khắp
Người nào khi lâm chung
Chỉ có giới làm bạn.
Giữ giới được sinh Thiên
Hoặc được các thiền định
Ở đời này, đời sau
Sáng suốt chẳng gì bằng.
Người thích sinh cõi trời
Nhân ít cũng đạt được
Vì thế bỏ tội ác
Thường giữ gìn giới tịnh.
Ai bảo hộ giới tịnh
Tâm thích hành bố thí
Sau được sinh cõi trời
Hưởng diệu lạc tối thượng.
Vợ con và châu báu
Quyến thuộc cùng bạn bè
Người hộ trì giới tịnh
Thấy họ đều không vui.
Từ giới sinh ái kính
Như yêu mến con đỏ
Lìa bỏ sự hủy phạm
Thường sinh nơi tốt đẹp.
Nhờ tu hạnh tịnh ấy
Đầy đủ thí và giới
Trang nghiêm bằng bạch nghiệp
Được sinh lên cõi trời.
Giới như kho châu báu
Làm người ấy giàu có
Tiếng thơm, được sinh Thiên
Không cầu mà tự đến.
Ba thứ thắng báo này
Quỷ thú còn cầu được
Huống gì người đủ trí
Tâm tịnh phụng hành giới.
Người đối với giới tịnh
Giữ gìn suốt một đời
Đạt đến chỗ bất diệt
Dứt hẳn mọi khổ đau.
Luân hồi trong quá khứ
Bị ba độc trói buộc
Giới như ánh sáng tịnh
Phá trừ mọi tối tăm.
Giới như ao cõi trời
Đủ ngọc báu trang sức
Cũng là của bền vững
Nước lửa không thể hoại.
Bởi vậy bậc Chánh sĩ
Không hề phạm giới cấm
Thường sinh tâm ái kính
Đạt tịch tĩnh tối thượng.
Tâm quyết định kiên cố
Không để giới sút kém
Chỉ công năng của giới
Lâm chung luôn giữ gìn.
Nếu gần người trì giới
Như mặt trời sáng soi
Thân cận kẻ phá giới
Càng tăng thêm ngu độn.
Bỏ cấu uế, bất thiện
Không nhiệt não, mong cầu
Người giữ giới như vậy
Được chư Phật ngợi khen.
Giữ gìn đủ phước tuệ
Trước, giữa, sau đều thiện
Phá giới là kẻ ngu
Chẳng khác loài bàng sinh.
Người nào giữ giới tịnh
Được mặt áo giới luật
Ai hủy phạm giới cấm
Chẳng khác kẻ lõa hình.
Nhờ giữ giới sinh Thiên
Chư Thiên tranh kính phụng
Ở trong vườn thượng uyển
Cùng nhau để vui đùa.
Đầy đủ mọi phước nghiệp
Vững tu giữ phạm hạnh
Người này sinh lên trời
Chắc chắn không nghi ngờ.
Nhờ giữ gìn giới tịnh
Thêm nhiều điều thiện lợi
Tâm không sinh nhiễm đắm
Năm thứ dục hơn hết.
Ở đời này đời sau
Giới là người bạn tốt
Trong con đường hiểm ác
Là chỗ để dựa nương.
Trước đói khát kinh sợ
Người cứu hộ bậc nhất
Hãy khéo léo quán sát
Bỏ giới đi về đâu.
Thà dùng dao kiếm bén
Để chặt đứt đầu mình
Chớ sinh tâm hủy phạm
Công năng của giới tịnh.
Công đức của giữ giới
Nhân quả đều thanh tịnh
Đạt vui thế, xuất thế
Được chư Phật ngợi khen.
Người nào không giữ giới
Trước, sau, giữa không thiện
Mất lợi ích rộng lớn
Và tịch tĩnh tối thượng.
Giữ giới thiện bậc nhất
Bố thí không sánh bằng
Tiền của có hạn lượng
Công năng giới không cùng.
Nhờ trang nghiêm giới đức
Mọi người đều kính yêu
Phải biết các Đức Phật
Nhờ giới thành quả Thánh.
Giữ giới được mát mẻ
Trừ nhiệt não thân tâm
Vì vậy luôn phụng hành
Thường được sinh lên trời.
Giới là thềm lên trời
Cũng là biển an lạc
Người nào bỏ giới tịnh
Sau chỉ lo, hối hận.
Giới như nước trong mát
Sâu rộng luôn tràn đầy
Để người giữ giới tịnh
Rửa thân tâm nhơ uế.
Hưởng diệu lạc cõi trời
Và trang sức thù thắng
Đều nhờ công năng giới
Nhân lành mà đạt được.
Ai an trụ giới tịnh
Các pháp thiện đều nương
Niệm niệm luôn tăng trưởng
Không lo sợ đường ác.
Ai chuyên tu phạm hạnh
Dùng giới trang nghiêm thân
Người ấy trong hiện tại
Được cung kính cúng dường.
Do giữ vững giới cấm
Luôn xa pháp bất thiện
Ở bất cứ nơi nào
Được an ổn diệu lạc.
Người giữ gìn mọi giới
Có công đức sai biệt
Thường sinh nơi thù thắng
Tự tại theo ý mình.
Ba thứ thí, giới, trí
Do tâm Từ phát sinh
Luôn nghĩ nhớ chúng sinh
Được gần gũi phụng sự.
Giới như châu ngọc quý
Người lành luôn quý trọng
Lìa hẳn mọi lỗi lầm
Được sinh lên cõi trời.
Đầy đủ trí thanh tịnh
Như lọc quặng lấy vàng
Thường thích giữ giới tịnh
Được sinh lên cõi trời.
Làm cho các hữu tình
Mọi nơi đều an lành
Không làm những tội ác
Được sinh lên cõi trời.
Người nào giữ gìn giới
Dùng trí khéo chọn lọc
Suốt cả ngày lẫn đêm
Siêng năng không thoái chuyển.
Giới như con ngựa hay
Người lành sẽ được cỡi
Với suy nghĩ chân thật
Không tham quả báo vui.
Diệu lạc ở cõi trời
Cùng chư Thiên đùa vui
Đều nhờ giữ giới tịnh
Nên được sinh ở đó.
Trang sức bằng áo trời
Vòng hoa quý cõi trời
Cùng chư Thiên đùa vui
Đều nhờ nhân lành được.
Có ao hoa sen đẹp
Thoảng gió hương thơm mát
Cùng chư Thiên đùa vui
Đều nhờ nhân lành được.
Các cung điện trên trời
Trang nghiêm bằng vật báu
Cùng chư Thiên đùa vui
Đều do giữ giới tịnh.
Vườn rừng đẹp cõi trời
Muôn hoa đều nở rộ
Chơi đùa trên núi báu
Đều do giữ giới tịnh.
Nhờ đầy đủ giới tịnh
Sinh cõi Tam thập tam
Như người vào nhà mình
Không có những lo sợ.
Người nào giữ giới tịnh
Được thọ mạng tối thượng
Phá giới khi lâm chung
Chịu vô lượng cực khổ.
Biết công đức giữ giới
Phải luôn luôn yêu thích
Người khéo giữ gìn giới
Không sinh tâm hủy phạm.
Nhờ giữ gìn giới tịnh
Khéo tu hạnh nhẫn nhục
Vì nhân duyên tịch tĩnh
Mọi người đều thích nhìn.
Ai nương dựa giới tịnh
Như đi trên thuyền bè
Chở cả mình và người
Vượt qua biển ba cõi.
Nhờ nước giới trong mát
Rửa sạch cả tâm trí
Hoa vàng Diêm-phù-đàn
Chư Thiên đem dâng cúng.
Người tâm ý tịch tĩnh
Trang nghiêm bằng giới tịnh
Tự tại sống cõi trời
Hưởng diệu lạc vô tận.
Nhờ tu nhiều thắng hạnh
Hưởng diệu lạc tối thượng
Dạo chơi ở cõi trời
Đều nhờ giữ giới tịnh.
Nếu ai giữ giới tịnh
Như bước lên bậc cấp
Trí lực thường giúp nhau
Được sinh nơi thù thắng.
Người nào tâm thuần tịnh
Giữ giới không thiếu kém
Nhờ pháp giới thanh tịnh
Thường sống nơi an ổn.
Người khéo giữ giới tịnh
Luôn quán sát tư duy
Xa lìa lỗi nhỏ nhiệm
Đạt đến nơi tịch diệt.
Giới dẫn đến an vui
Bỏ sau mọi tội cấu
Vì vậy thường giữ giới
Trừ tất cả lo sợ.
Nhờ giữ gìn giới tịnh
Lâm chung không kinh hãi
Ở trong ba đường ác
Giới là người cứu giúp.
Người nào không giữ giới
Như màn đêm che mắt
Giới cấm không thanh tịnh
Thường sinh nơi hạ liệt.
Cầu khoái lạc cõi người
Chỉ có giới là gốc
Giới cấm không thanh tịnh
Thường sinh nơi hạ liệt
Cầu khoái lạc trời, người
Chỉ có giới là gốc
Giới cấm không thanh tịnh
Sau sẽ phải hối hận.
Người ngu si không giới
Không được sinh cõi trời
Vì vậy người đủ trí
Luôn phụng trì giới tịnh.
Năm diệu lạc cõi trời
Là niềm vui tối thượng
Nhờ giữ giới thanh tịnh
Nên được nhiều quả tốt.
Ánh sáng giới còn hơn
Ánh sáng núi Tu-di
Ở trong mười sáu phần
Cũng không bằng được một.
Ánh sáng giới luôn chiếu
Hơn vàng ròng ngọc báu
Đều nhờ nghiệp thiện mình
Sinh cõi trời Đao-lợi.
Giữ giới có ba phẩm
Là thượng, trung và hạ
Đều như nhân đã tạo
Mà chịu quả như vậy.
Nhờ giữ gìn giới tịnh
Nên không sinh phóng dật
An trụ trong chánh pháp
Luôn được những an vui.
Giới trừ sạch nhơ uế
Thường phát ánh sáng sạch
Trăm ngàn ánh mặt trời
Cũng không thể sánh kịp.
Người giữ giới bậc thượng
Được bảy thứ công đức
Thọ hưởng tùy ý mình
Là lời Thiện Thệ dạy.
Do nương tựa giới tịnh
Chánh kiến luôn hiện tiền
Từ cõi người sinh Thiên
Việc ấy chẳng phải khó.
Giới là sự xúc chạm
Trong mát không rời thân
Kẻ ngu không gần gũi
Luôn chịu những nhiệt não.
Người nào tâm thanh tịnh
Khéo giữ gìn cấm giới
Đủ bảy thứ tài sản
Chắc chắn không ai hoại.
Người nào tâm thanh tịnh
Tu tập các phạm hạnh
Như chim có hai cánh
Bay trên không chẳng rớt.
Nhờ giữ gìn giới tịnh
Nên được quả thanh tịnh
Tối thắng trong thù thắng
Không gì có thể hơn.
Tâm ai khéo tu tập
Nương tựa báu thí, giới
Ở cõi trời, cõi người
Luôn sống nơi thù thắng.
Thân không giữ giới tịnh
Tâm không thích chánh pháp
Trong ngoài không gì che
Làm sao khỏi cõi ác?
Ai thích pháp tịch tĩnh
Được mọi người cung kính
Trong ngoài đều bền vững
Thật chẳng khác kim cương.
Hương chiên-đàn, trầm thủy
Hơn cả hoa Chiêm-bặc
Trời, người đều tôn trọng
Nhưng chẳng bằng hương giới.
Người nào tu thí, giới
Chỉ thích sinh lên trời
Đây là nhân nhơ cấu
Như thức ăn lẫn độc.
Vì vậy đối với giới
Giữ gìn cầu giải thoát
Xa lánh người phá giới
Như dao, gậy, chất độc.
Người khéo giữ gìn giới
Qua lại trong trời, người
Không giới mọi người chê
Tìm vui cũng chẳng được.
Hiểu rõ công đức này
Chuyên tâm không hề bỏ
Người cứu hộ tối thượng
Không gì bằng giới tịnh.
Phẩm 24: NHẪN NHỤC
Khéo an trụ nhẫn nhục
Là trang nghiêm tối thượng
Đây là tài sản quý
Báu thế gian không bằng.
Người nào tu hạnh nhẫn
Được người đời cung kính
Vì vậy luôn nhất tâm
Bền bỉ mà tu tập.
Người nào tu hạnh nhẫn
Lìa tội lỗi sân hận
Trong đời này, đời sau
Người tốt thường khen ngợi
Tài sản nhẫn và giới
Cùng tài sản thắng tuệ.
Các công đức như thế
Siêu việt cả thế gian
Bởi vậy người đủ trí
Thích hành hạnh nhẫn nhục.
Luôn đối với chúng sinh
Không sinh tâm ghét bỏ
Nhẫn như liều thuốc hay
Chữa trị độc sân hận.
Nhờ sức nhẫn nhục ấy
Nên giận dữ không sinh
Kẻ ngu không trí sáng
Như người mù chẳng thấy.
Dùng đèn sáng nhẫn nhục
Đưa người lên chánh đạo
Vì không của chánh pháp
Xoay vần trong năm đường.
Người tu hạnh nhẫn nhục
Ta nói là giàu có
Giận dữ, tội rất sâu
Như đồng hoang hiểm ác.
Người nào đủ hạnh nhẫn
Khéo vượt qua nạn ấy
Ai không tu hạnh nhẫn
Quên mất đạo chân chánh.
Muốn lìa khổ cõi ác
Không nhẫn, làm sao khỏi
Người nào hành nhẫn nhục
Ngày đêm được an ổn.
Dứt hết mọi sầu lo
Đời sau thân xinh đẹp
Nhẫn là kho công đức
Người tốt luôn giữ gìn.
Khéo điều phục tâm ý
Không bị phiền não hại
Nhẫn là thềm trên trời
Thoát lo sợ luân hồi.
Người nào khéo tu tập
Ra khỏi khổ địa ngục
Nhẫn là nước công đức
Luôn thanh tịnh tràn đầy.
Trừ khát cho ngạ quỷ
Rửa tội nhơ bàng sinh
Ai chuyên tu hạnh nhẫn
Được an ổn, vui tươi
Bình đẳng nhìn chúng sinh
Như mẹ hiền trong đời.
Phẩm 25: TINH TẤN
Nhờ nuôi lớn chánh pháp
Trong mọi lúc, mọi nơi
Phải tinh tấn dũng mãnh
Mà cầu quả báo tốt.
Ai không hành chánh pháp
Theo thời gian, không gian
Vì không có tinh tấn
Sinh nhiều sự biếng nhác
Người trí rất dũng mãnh
Thích chánh pháp giải thoát.
Sớm sinh về cõi trời
Như tên bắn chẳng khác
Nhờ sức tinh tấn ấy
Khéo làm được mọi việc.
Tất cả mọi việc làm
Đều sẽ được thành tựu
Chánh pháp xuất thế gian
Và nghĩa lợi thế gian.
Đều là nhờ tinh tấn
Bỏ tinh tấn chẳng có
Người nào không tinh tấn
Là bỏ các pháp lành.
Bị người đời khinh chê
Như bóng thỏ trăng mờ
Xa lìa tám Thánh đạo
Tịnh trí không tăng trưởng.
Chỉ có sức tinh tấn
Đạt đến nơi an ổn
Người nào đủ tinh tấn
Như vua đủ quyền lực.
La-hán không tinh tấn
Không thể thành Bồ-đề
Hiểu rõ công đức này
Các căn không tán loạn.
Phát khởi tâm tinh tấn
Là tối thắng bậc nhất
Đạt trí tịnh hiện tiền
Luôn sống trong chánh niệm
Xa lìa già và chết
Đạt được quả chân thường.
Phẩm 26: THIỀN ĐỊNH
Người nào tu thiền định
Nhờ trí không đắm vướng
Hãy luôn luôn nhất tâm
Sống an vui thanh tịnh.
Khéo trụ tâm một cảnh
Không lỗi lầm sai trái
Thoát khỏi mọi lo sợ
Đây là niềm an lạc.
Ai trụ tâm một cảnh
Sẽ lìa những nghi ngờ
Trong sạch như vàng ròng
Đây là niềm an lạc.
Tâm người nào tịch tĩnh
Các căn không tán loạn
Nhất định đạt Bồ-đề
Đây là niềm an lạc.
Do trụ tâm một cảnh
Thích tu tập các định
Người này luôn đạt được
Diệu lạc Tam-ma-địa.
Thích ở nơi vắng lặng
Luôn tu định thù thắng
Hiểu rõ diệu lạc ấy
Ra khỏi thế gian này.
Tâm thanh tịnh như thế
Luôn an trụ một cảnh
Thoát khỏi lưới tội lỗi
Đạt tịch tĩnh tối thượng.
Nếu chuyên tâm một cảnh
Chế phục hết năm căn
Dùng nước trí trừ diệt
Sự thiêu đốt lửa ái.
Luôn an trụ hiện tiền
Diệu lạc rất thanh tịnh
Nhờ thoát khỏi tham ái
Thọ hưởng không cùng tận.
Tâm suy nghĩ tà vạy
Tan đi khắp mọi nơi
Người khéo trụ trong định
Luôn tương ưng một cảnh.
Thiền định tối thượng này
Sẽ đến thành Niết-bàn
Phá trừ các ma oán
Vì vậy nên tu tập.
Khéo giữ vững thiền định
Đều phục ý ngựa phi
Lìa hẳn những ưu lo
Nên an trụ tối thượng.
Người thiện xảo thiền định
Lìa tham mà biết đủ
Được quả báo thù thắng
Không thể nói hết được.
Giỏi tu tập như thế
Trụ tâm vào một cảnh
Vượt khỏi dòng sinh tử
Đạt đến nơi bất diệt.
Phẩm 27: THẮNG TUỆ
Nhờ sức tuệ dẫn đầu
Thích cần cầu chánh pháp
Luôn tương ưng với định
Như mẹ yêu con mình.
Cha mẹ ở thế gian
Không thể đi theo mãi
Chúng sinh trong năm đường
Trí tuệ luôn cứu hộ.
Núi trí tuệ thật cao
Nước giới luôn trong sạch
Thấy rõ hết tất cả
Tội lỗi ở ba cõi.
Ai hiểu biết chân thật
Cảnh sở duyên của mắt
Dùng trí làm chỗ dựa
Vượt khỏi biển ba cõi.
Siêng tu thí, giới, định
Lấy trí tuệ làm đầu
Nhờ trí thích giữ giới
Sẽ thoát khỏi đường ác.
Cảnh: chốn quán của mắt
Nhờ tuệ nên lìa nhiễm
Vì vậy Như Lai dạy
Khéo tu tám Thánh đạo.
Nên đầu tiên mở bày
Về Khổ, Tập… bốn Đế
Nhờ lực tuệ tăng thượng
Phá ngu si chấp thường.
Trí tuệ như gươm bén
Chặt dây leo tham ái
Cắt dây trói sinh lão
Và những thứ tội lỗi.
Trí: cam lồ thù thắng
Là pháp tài xuất thế
Thiện tri thức tối thượng
Là kho báu quý nhất.
Tu trí, giới thành thục
Lìa tham ái nghi hoặc
Luôn nương nơi tịch tĩnh
Chỉ bày đạo chân thật.
Trí tuệ như kim cương
Có sức bén lại bền
Phá trừ các phiền não
Đi xe bậc Đại trí.