Kinh Tứ Đồng Tử Tam Muội

KINH TỨ ĐỒNG TỬ TAM MUỘI
Hán dịch: Đời Tùy, Tam tạng Xà Na Quật Đa, người nước Kiền Đà La, Bắc Ấn Độ
Việt dịch: Linh Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh

QUYỂN THƯỢNG

Tôi nghe như vầy:

Một thuở nọ, Đức Thế Tôn an tọa giữa Song thọ, rừng Ta-la thuộc vùng đất Lực sĩ nước Câu-thi-la.

Khi ấy, Như Lai tư duy: “Nay đã đến lúc nhập Niết-bàn, Ta nên nhập diệt”. Ngay đêm hôm ấy, Trưởng lão A-nan nằm mộng dữ, vô cùng kinh hãi, buồn bã chạy đến chỗ Phật, chắp tay cung kính với vẻ sầu thảm nhìn chăm chăm Đức Thế Tôn. Phật dạy Trưởng lão A-nan Cù-đàm-di-tử:

–Vì sao ông nhìn Ta chăm chăm thế?

A-nan thưa:

–Bạch Thế Tôn! Tối qua bỗng dưng con có mộng dữ, khiến con vô cùng sợ hãi đến nỗi dựng tóc gáy vì biết chắc đó là điềm báo trước Như Lai nhập Niết-bàn.

Bạch Thế Tôn! Sau khi thấy mộng không tốt lành ấy, tâm con điên đảo rất sầu khổ, sợ Thế Tôn mau nhập Niết-bàn.

Phật dạy A-nan Cù-đàm-di-tử:

–Ông thấy mộng như thế nào mà biết đó là điềm báo trước Như Lai nhập Niết-bàn, lại sợ hãi đến nỗi như vậy?

Như Lai hỏi A-nan bằng kệ:

Ông thấy mộng ra sao
Giữa rừng cây Ta-la
Nói tướng sắp Niết-bàn
Hãy nói cho Ta biết?

A-nan cũng dùng kệ thưa:

Giấc mộng thấy tối qua
Sợ đến dựng tóc gáy
Lòng kinh hãi bàng hoàng
Xin Thế Tôn nghe cho.
Bỗng nhiên giữa thế giới
Hiện ra cây cao lớn
Tươi tốt rất thích nhìn
Có rất nhiều hoa quả.
Che khắp cõi chúng sinh
Bóng cây rất mát mẻ
Nếu ngồi dưới gốc cây
Thích thú không còn lo.
Nhìn cây mắt sáng suốt
Nghe tiếng tai thanh tịnh
Đạt được nhiều công đức
Cây cao đụng Hữu Đảnh.
Cây phát tiếng vi diệu
Nói đủ các pháp tướng
Đầy đủ nghĩa vi diệu
Làm an lạc chúng sinh.
Cây phát ra ánh sáng
Như Hằng hà sa số
Tràn đầy lợi như thể
Chiếu sáng khắp mọi nơi.
Mọi người khắp mười phương
Vô lượng khó nghĩ bàn
Ai bắt gặp ánh sáng
Chắc chắn được lợi ích.
Cây ấy tỏa hương thơm
Xông ướp mười phương cõi
Nếu ngửi hương thơm ấy
Không đọa các đường ác.
Cũng không đọa địa ngục
Lại không đọa súc sinh
Ngạ quỷ, A-tu-la
Đều đi vào cõi lành.
Cây tốt tươi như thế
Làm an lạc chúng sinh
Bị ngã đất lực sĩ
Nằm giữa chốn Song thọ.
Khi ấy hàng ngàn người
Nhiều không thể nghĩ bàn
Thấy cây ấy bị ngã
Buồn thảm kêu khóc lóc.
Bỗng nhiên không nghe tiếng
Và mùi thơm cây ấy
Không ai đứng dậy nổi
Con cũng ngã bất tỉnh.
Tối qua con thấy thế
Vô lượng tướng đáng sợ
Con thấy việc như vậy
Xin Phật dạy cho con.

Khi ấy, các trời ở cõi Tịnh Cư Đại Phạm Thiên vương, chủ cõi Ta-bà, Thương chủ Ma Vương Tử, Thiên chủ Kiều-thi-ca, Tứ Thiên vương cùng các quyến thuộc ở trụ xứ nghe đồn tướng báo trước Niếtbàn của Như Lai Thế Tôn, tất cả hơn tám mươi na-do-tha quyến thuộc trời chen chúc đua nhau đến chỗ Phật, đảnh lễ sát chân, cùng nhau kêu gào khóc lóc thảm thiết và dùng kệ nói với A-nan:

Ôi! Đau đớn quá thay!
A-nan, ông đã biết
Như Lai sắp nhập diệt
Giữa Ta-la song thọ.
Làm đèn cho người tối
Chỗ trú người không nhà
Muốn nhập vào tịch tĩnh
Vô dư Đại Niết-bàn.

Thế rồi, Đức Thế Tôn dùng kệ nói với Tuệ mạng A-nan và các chúng trời:

Con ơi! Chớ buồn khổ
Đúng như điều đã thấy
Đêm nay Ta nhập diệt
Dưới rừng cây Song thọ.
Cây Song thọ to lớn
Thân cành không nghĩ bàn
Đủ ánh sáng, hương thơm
Bị ngã giữa Song thọ.
Phật cũng như cây ấy
Nay muốn đến chỗ đó
Nhập Niết-bàn vô dư
Như nước hết lửa lớn.
Xá-lợi, Mục-kiền-liên
Thần thông, trí đệ nhất
Hai vị đã diệt độ
Nay ông sao không biết.
Các hành đều như vậy
Pháp vô thường sinh diệt
Phật biết tướng như vậy
Rồi nói cho người khác.
A-nan, ông nên báo
Hàng Thanh văn của Ta
Thượng tọa Ni-lâu-đà
Vị thiên nhãn đệ nhất.
Thượng tọa Ca-chiên-diên
Thượng tọa Câu-hi-la
Phú-lâu, Tu-bồ-đề
Nan-kỳ và Ngưu-úc.
Du Da Mạc Dà Vương
Đắp mặc y phấn tảo
Nan-đà, La-hầu-la
Và các Thanh văn khác.
Hữu học và vô học
Cùng các phàm phu khác
Mau nói cho họ biết
Không lâu Ta nhập diệt.
Để sau khi Niết-bàn
Khỏi sinh lòng khổ não
Hữu học và phàm phu
Không thấy càng đau khổ.
Ta an ủi khuyên họ
Hiểu rõ chân pháp tướng
Các hành đều như mộng
Vô thường ông chớ buồn!

Đức Như Lai nói kệ xong, Tuệ mạng A-nan dùng kệ thưa Thế Tôn:

Bạch Phật! Con choáng váng
Toàn thân đều run rẩy
Nghe Phật sắp diệt độ
Con buồn khổ vô cùng.
Thân thể đều bất an
Lòng càng thêm đau buồn
Ly dục cũng như vậy
Vì sao Phật ra đi.
Báo Thượng tọa thế nào
Vị Thiên nhãn đệ nhất
Đấng Đại Bi hôm nay
Thấy rồi không thấy nữa.
Nay con thấy buồn khổ
Khổ ấy nói thế nào
Làm sao Thượng tọa nghe
Khổ não điều rất sợ.
Người học làm sao trụ
Và các phàm phu khác
Đau buồn như trúng tên
Xin Phật trụ một kiếp.
Làm sao giữa bốn chúng
Nói Thế Tôn diệt độ
Xin Thế Tôn nói cho
Xin Phật trụ một kiếp.
Ngọn lửa lớn tắt mau
Cả thế gian chìm đắm
Thế gian rất tối tăm
Thế gian luôn mờ ám.
Con không thể nói được
Việc rất khổ thế gian
Thế Tôn còn trụ thế
Không ai bị đau khổ.

Phật dạy A-nan Cù-đàm-di-tử:

–Ông chớ sầu khổ, tánh tướng của các hành đều vô thường. Khi ấy, Đức Thế Tôn liền nói kệ:

Này A-nan, các trời
Nghe Phật sắp Niết-bàn
Đều bỏ cung điện trời
Rất âu sầu khổ não.
Ông thị giả chánh nghiệp
Hãy nói các Tỳ-kheo
Để khi Ta Niết-bàn
Đau buồn không thấy Ta.

Tuệ mạng A-ni-lâu-đà đang nói pháp cho cõi trời Ba Mươi Ba trên đỉnh núi Tu-di. Lúc ấy, A-ni-lâu-đà dùng thiên nhãn thanh tịnh siêu nhân quán sát, thấy các chúng trời đại oai đức từ bỏ cung điện, lại nghe các trời khóc sầu thảm, đau buồn khóc lóc. Thấy vậy, đồ chúng quyến thuộc đều chạy tán loạn. Lúc này, A-ni-lâu-đà chánh niệm với thiên nhãn sáng suốt thâm sâu quán sát lần nữa, lại thấy các chúng trời và quyến thuộc xả bỏ dục lạc, âu sầu khổ não, vội vàng kéo nhau đi.

A-ni-lâu-đà lại quán thấy núi chúa Tu-di và các ngọn núi cao trăm dotuần, hai trăm do-tuần, ba trăm do-tuần, bốn trăm do-tuần đều sụp lở đổ xuống. Có ngọn năm trăm do-tuan , hoặc có vô lượng ngọn núi Tu-di sụp đổ rớt xuống biển lớn, nhưng chúng sinh ở đó không bị suy hại, không bị tổn thương. Với một chúng sinh còn không bị suy hại huống nữa có nhiều chúng sinh. Cũng không có một chúng sinh nào bị tổn thương huống nữa có nhiều chúng sinh. Tất cả các loài nương trú trong núi chúa Tu-di: Trời, Rồng, Dạ-xoa, Càn-thát-bà, A-tu-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già, nghe Như Lai sắp nhập Niết-bàn đều lo buồn khổ não, đồng thời vội vàng đi nhanh đến thành Câu-thi-na. Trong lúc đi nhanh thì núi Tu-di tự nhiên sụp đổ, làm chấn động vang ra tiếng như vầy:

–Thích Ca Như Lai Thắng Vương dòng họ Thích đã khổ hạnh, trải qua a-tăng-kỳ kiếp tu các căn lành. Nay ở giữa hai cây Ta-la của vùng đất Lực sĩ sắp nhập Vô dư Tịch diệt Niết-bàn, các trời người sẽ tối tăm.

Thế rồi, ai nấy đều vội vàng đi thật nhanh. Núi đại Tu-di và biển cả đều chấn động. Do đó, các ngọn núi và các hang núi lớn của núi chúa Tu-di đều sụp đổ rớt xuống biển lớn. Đang đứng trên đỉnh núi Tudi, A-ni-lâu-đà nói lớn bài kệ:

Chủ buôn lớn thế gian
Ruộng phước lớn chúng sinh
Đem an lạc thế gian
Vị ấy nay Niết-bàn.
Xưa kia đã tạo công đức lớn
Là Đại Y vương trị các bệnh
Vứt bỏ không ngại không vướng mắc
Vị ấy nay sắp nhập Niết-bàn.
Thấy chúng sinh có nhiều ái dục
Luân hồi vô minh sinh già chết
Ở trong lao ngục, chấp điên đảo
Đem lòng từ bi mà nói pháp.
Quân ma bị động sân giận đến
Hung dữ dùng đao nhọn muốn hại
Hoặc cầm đá lớn đến sườn núi
Hiện ra đủ thứ việc sợ hãi.
Thấy những việc đáng sợ như vậy
Không hề rung động một mảy lông
Bậc tôn quý phá quân ma ấy
Nay giữa Song thọ sắp nhập diệt.
Tay phải duỗi ra chỉ xuống đất
Động vang cả rừng núi xóm làng
Vị Tự Tại Đại Pháp Vương ấy
Nay giữa Song thọ sắp Niết-bàn.
Như đánh đại địa phát tiếng lớn
Nghe khắp mười phương không nghĩ bàn
Bậc Đại Trí ấy rất siêu nhân
Nay sắp Niết-bàn giữa Song thọ.
Quân ma lúc trước rất đáng sợ
Đã đạt được nơi bình an vô sự
Bậc đại tiên giảng cho chúng sinh
Chuyển đại pháp luân nói bốn đế.
Hiện các thần thông không ai bì
Đặt hết thế giới đầu sợi lông
Chúng sinh không biết cũng không hiểu
Thế Tôn nay sắp nhập Niết-bàn.
Hiện đã đến vùng đất Lực sĩ
Giữa cây Song thọ rừng Ta-la
Nhập đại tịch tịnh trong Tam-muội
Sắp vào Niết-bàn nước lửa tận.

Nói kệ xong, Tôn giả A-ni-lâu-đà nhờ thần lực của Phật nên trong cõi Diêm-phù-đề hết thảy Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni, Ưu-bà-tắc, Ưubà-di chỉ trừ Thượng tọa Ca-diếp và các vị đệ tử đồ chúng quyến thuộc, hơn hai trăm bốn mươi chúng Tỳ-kheo, ngoài ra có bốn bộ chúng cùng đến giữa rừng Ta-la Song thọ, tụ tập lạy sát chân Thế Tôn và nghĩ như vầy: “Hôm nay chúng ta được chiêm ngưỡng Thế Tôn lần cuối cùng”. Khi A-ni-lâu-đà nói kệ xong, tức thời các trời người có đại oai đức và các Thiên tử, Thiên nữ ở các cõi trời, các loài rồng, nam nữ Dạ-xoa, nam nữ Tỳ-xá-giá v.v… tất cả trời, người, A-tu-la, Ca-lâu-la, Khẩn-nala-già, loài người và phi nhân từ các tinh tú đến. Hết thảy đại chúng đều kêu gào máu rẩy đầy đất, nước mắt đầm đìa, tâm mê muội gào khóc thảm thiết động cả trời đất, sầu khổ như trúng mũi tên độc, không nơi nương tựa, kêu van thảm thiết, các căn đờ đẫn, quằn quại trên đất, toàn thân run rẩy, tay chân rã rời rất khổ não. Trong đó có người nhìn nhau mà khóc; có người tự đánh vào đảnh đầu, vả vào mặt mà kêu khóc; có người trợn mắt, khụy gối mà kêu khóc; có người đấm vào đầu, làm rách cả mặt mày mà kêu khóc; có người chà hai bắp đùi như chân cẳng bị đốt mà kêu khóc; có người xướng lên “Phật-đà ơi! Phật-đà ơi!” mà gào khóc, có người lau mắt hoặc đánh vào mặt mà kêu khóc đau đớn như trúng tên, khóc lóc nghẹn ngào, đau buồn áo não không thể kiềm chế được. Vô lượng ngàn ức chúng sinh khóc như mưa than thở sụt sùi, ngất xỉu rồi tỉnh lại. Có người chắp tay mà nước mắt nước mũi giàn giụa; có người lấy tay phải cào đầu, rồi dập đầu xuống đất mà khóc; có người dùng tay trái vò đầu buồn bã lo lắng như bị lửa đốt mà than khóc; có người thân thể tiều tụy, quằn quại đau khổ mà khóc lóc; có người hủy bỏ đôi tay mặt mày không còn bản sắc, nghẹn ngào mê muội mà kêu khóc.

Khi ấy, các Trời, Rồng, Dạ-xoa, Càn-thát-bà, A-tu-la, Ca-lâu-la, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già và các quyến thuộc kéo đến chỗ Phật. Ở trước Phật tất cả đều dập đầu xuống đất giống như cây bị đổ. Có người lạy sát chân Phật, có người kêu la lớn; có người khóc la quằn quại trên đất; có người ở trước Phật giơ hai tay quơ quào chụp níu tay Ngài kêu gào khóc lóc: Ôi Phật-đà! Ôi bậc tôn quý! Ôi bậc đại từ bi! Ôi nhà lớn! Ôi chỗ quay về! Hãy thương xót cứu vớt chúng con. Phật là mắt trong ba cõi chỉ đường cho người lạc lối, tất cả thế gian sẽ thành đồng trống, tất cả chúng sinh sẽ không có mắt nữa, ngọn đuốc sáng suốt đại trí nay tắt vĩnh viễn. Rồi cùng nhau nắm kéo Đức Phật giống như đám tang của cha mẹ, dòng họ, anh em, chị em, con cái của mình, kêu khóc buồn tủi kêu la đủ kiểu. Có người nói: Ôi! Đức Thế Tôn của con. Ôi! Vị thiện tri thức của chúng con. Ôi! Lời nói dịu dàng vi diệu. Ôi! Bước đi như sư tử chúa. Ôi! Bước đi như trâu chúa. Ôi! Bước đi như voi chúa. Ôi! Vị giảng nói pháp vương cam lồ. Vô lượng lời đau thương thảm thiết gào khóc như vậy, hoặc có người từ hư không rơi xuống đất, khóc lóc, quằn quại bất tỉnh.

Bấy giờ, A-nan bất tỉnh, té xuống đất giống như cây bị chặt, chốc lát tỉnh lại. Tay chống đất, ở trước Phật, A-nan chiêm ngưỡng Đức Thế Tôn đến nỗi không hề chớp mắt và nói kệ:

Con sống thêm khổ não
Vì thấy các chúng sinh
Bị khổ như trúng tên
Buồn đau khóc nức nở.
Giống như đường tối tăm
Người buôn sợ giặc cướp
Bỗng thấy ánh sáng lớn
Chiếu sáng trước mọi người.
Kẻ ấy càng sợ hãi
Không sao đuổi chạy được
Gặp chỗ không nương tựa
Nhờ thấy đống lửa sáng.
Đức Thế Tôn diệt độ
Ai nấy đều buồn khổ
Người không ai cứu độ
Lại khổ như trúng tên.
Thế Tôn không trụ thế
Mà còn lại Niết-bàn
Bậc Tối thắng diệt độ
Làm sao con nỡ nhìn.
Như ngọn đuốc chiếu sáng
Củi hết lửa tắt tàn
Ngã vào vùng Lực sĩ
Làm sao con nỡ nhìn.
Nay sẽ không còn thấy
Ở trong rừng Trúc lâm
Và vườn của Kỳ-đà
Như thường khi thuyết pháp.
Làm sao vào Tỳ-da
Thành Tối thắng Ly-xa
Nói với các Ly-xa:
–Bậc Tối thắng diệt độ.
Làm sao vào Ca-tỳ
Thành Tối thắng họ Thích
Nói lời không vui này
Bậc Tối thắng diệt độ.
Làm sao đến Xà-thế
Vua nước Ma-dà-đà
Làm sao nói lời này
Như Lai nhập Niết-bàn.
Hơn hàng ngàn chúng sinh
Luôn u buồn khóc lóc
Làm sao an ủi họ
Thích Sư tử diệt độ.
Tỳ-kheo, Tỳ-kheo-ni
Và chúng hàng tại gia
Nói họ như thế nào
Thích Vương ông diệt độ.
Hoặc ở nơi kinh hành
Hay nhập đại thiền định
Khi trời rồng hỏi thăm
Nói thế nào không sợ.
A-nan, Phật ở đâu?
Bậc ruộng phước tối thắng
Các Thượng tọa hỏi vậy
Con trả lời thế nào.
Đại pháp tòa sư tử
Con sẽ trải cho ai
Giường nằm đại sư tử
Con sẽ trải cho ai.
Giữa chúng không sợ hãi
Như Đại Sư tử hống
Đứng bên ai để nghe
Pháp thâm sâu tuyệt diệu.
Lấy nước rửa chân ai
Cầm ca-sa cho ai.
Bậc Tối thắng diệt độ
Con bám níu ai đây.
Đứng trước cả đại chúng
Ai khen con cần cù
Ai sẽ khen ngợi con
Đa văn biển đại trí.
Trí tuệ đại biện tài
Vô số chúng vui mừng
Còn ai nói con nghe
Lời thanh cao dịu dàng.
Con nghe luôn giữ gìn
Than thở như vậy xong
Ngã xuống đất bất tỉnh
Ở sát chân Đức Phật.

Khi đó, Đức Thế Tôn dạy A-nan:

–Này Cù-đàm-di-tử! Ông chớ quá sầu khổ như vậy, đừng mê muội quá. Trước kia Ta đã từng nói như vầy: “Tất cả ân ái đều sẽ biệt ly, tất cả hành đều vô thường, như mộng như huyễn, như bóng nắng, như bọt nước, như bọt tụ, như sương mai, hư vọng không thật. Các hành cũng thế”. Ông đã biết rồi chứ.

Này Cù-đàm-di-tử! Ông hãy đứng dậy, mau đi đến giữa cây Song thọ sắp xếp giường tòa cho Như Lai. Đầu hướng phương Đông, gối đầu cao như đầu con trâu. Mặt xoay đúng phương Bắc tay phải kề má, chân duỗi phương Nam. Vào cuối đêm nay Như Lai Thế Tôn sẽ nhập Niếtbàn, diệt trừ không còn thân hữu vi, đó là Niết-bàn.

Bấy giờ, A-nan khóc nức nở, đau buồn nước mắt giàn giụa rồi vâng lệnh Đức Thế Tôn trải tòa sư tử ở giữa cây Song thọ nơi rừng Tala. Sắp xếp xong, A-nan nói kệ:

Đây là lần cuối cùng
Trải tòa đại sư tử
Sau này không còn trải
Tòa cho bậc Tối thắng.
Làm sao con nỡ nhìn
Giữa rừng Song thọ vắng
Bậc Tối thắng diệt độ
Không thấy Thế Tôn nữa.
Các vị thần giữ rừng
Mãi không còn giữ nữa
Không còn thấy Như Lai
Làm sao sống an lạc.
Ôi các hành vô thường
Như huyễn, mộng, bọt, bóng
Đấng trượng phu đạo sư
Nay sẽ vào diệt độ.

Bấy giờ, Tôn giả A-ni-lâu-đà dùng kệ nói với A-nan:

Như Lai xưa đã dạy
Các hành đều vô thường
Nhân duyên không tự lại
Ông giữ tâm chớ buồn.
Có gì ông ưu bi
Có gì ông khóc lóc
Việc vô thường đã thế
Người trí không mê muội.

Sau khi A-ni-lâu-đà nói kệ xong, A-nan dùng kệ trả lời:

Ni-lâu-đà vô úy
Xin đừng nói như vậy
Nhìn Tối thắng diệt độ
Chả lẽ không buồn sao?
Tôn giả A-ni-lâu-đà nói:
Tôi đâu phải không khóc
Vì tôi cố đè nén
Thấy muôn loài chúng sinh
Bị ái dục hành hạ.
Thiên nhãn tôi lại thấy
Các chúng sinh khổ não
Vì xót thương bọn họ
Cho nên phải khóc lóc.
Làm lợi ích thế gian
Thì không nên áo não
Nên tôi nói các ông
Chớ buồn, phải niệm pháp.

Khi ấy, Thế Tôn đứng dậy, tất cả Trời, Rồng, Dạ-xoa, Càn-thátbà, Khẩn-na-la, Ma-hầu-la-già, A-tu-la, Ca-lâu-la v.v… trăm ngàn ức chúng vây quanh Đức Thế Tôn để đi đến rừng Ta-la. Đến nơi, Như Lai nằm nghiêng hông phải trên giường sư tử. Sau khi Đức Thế Tôn nằm trên giường sư tử, tức thì từ hư không trời mưa hoa với hương bột trời, tấu trăm ngàn điệu nhạc trời, lại mang đến thế gian đủ loại hương hoa, hương bột, hương xoa, đủ thứ âm thanh cúng dường Đức Thế Tôn để trồng các nghiệp lành. Cả thảy đều xướng lên:

–Đây là Đức Thế Tôn, Như Lai Ứng Cúng Chánh Đẳng Giác nằm lần cuối cùng và cũng là lần cuối cùng chúng ta nhìn Đức Thế Tôn.

Khi ấy trong khoảng sát-na, ở phương Đông có một thế giới tên Bảo Minh Chủ cách cõi Phật này mười ngàn câu chi, có Phật hiệu là Sư Tử Minh Thành, Như Lai, Ứng Cúng Chánh Đẳng Giác. Trong thế giới ấy có vị Bồ-tát tên Thiện Tư Nghĩa, sẽ đến thác sinh trong cung nội vua A-xà-thế con bà Vi-đề-hy, thành Vương-xá thuộc nước Ma-kiệtđà. Vừa mới sinh ra, Bồ-tát Thiện Tư Nghĩa ngồi kiết già nói kệ:

Ta từ cõi Như Lai
Sư Tử Hống đến đây
Nghe nói có Thế Tôn
Thích Sư Tử tạ thế.

Tức thì, trong không trung có vị trời dùng kệ đáp lại Bồ-tát Thiện Tư Nghĩa:

Hôm nay đức Nhân Vương
Thế Tôn Thích Sư Tử
Ở rừng cây Ta-la
Sắp nhập vào Niết-bàn.

Vị trời vừa nói xong, Đại Bồ-tát Thiện Tư Nghĩa dùng kệ nói:

Cõi Phật khó tính được
Nhiều trăm ngàn câu chi
Tôi từ cõi ấy đến
Nghe pháp Thích Sư Tử.
Gặp Ngài sắp diệt độ
Đang ở giữa Song thọ
Tôi chắc chắn phải đi
Đến quốc độ Phật đó.
Nay đã đến đây rồi
Phật đó sắp nhập diệt
Các trời và thế gian
Đều buồn huống gì ta.
Không ở đây một niệm
Nên mau gặp Thế Tôn
Đừng để đến uổng công
Mà không được gặp Phật.
Thiện Tư Nghĩa khuyên bảo
Vua nước Ma-già-đà
Bằng lời nói dịu dàng
Để tâm vua vui vẻ.
Đại vương nghe lời tôi
Đại nhân hiện thế gian
Tâm vua chớ phóng túng
Mau đến chỗ Đức Phật.
Trong trăm ngàn ức kiếp
Mới gặp được một lần
Nay đã gặp Phật rồi
Người trí chớ bỏ qua.
Xin vua đừng nghi ngờ
Cho tôi là con nít
Tôi chẳng phải trẻ ngu
Chính vua mới con nít.
Tham dục lạc ở đời
Giết cha tạo tội nghịch
Đó là con nít ngu
Sẽ đọa vào đường ác.
Vua gần tri thức ác
Điều-đạt quấy loạn người
Đi theo kẻ ác ấy
Nên giết cha vô tội.
Vua như pháp vô song
Chính là hàng Phật tử
Nhưng vì tâm hữu ngã
Không trí nên nổi nghịch.
Nghịch như vậy rất ác
Lo sợ chớ coi thường
Do đó vua chắc chắn
Đọa ngục đại A-tỳ.
Bây giờ Phật đang còn
Chưa nhập vào Niết-bàn
Hãy phát tâm cúng dường
Xương cốt Xá-lợi Phật.
Xin vua cúng hoan hỷ
Tôi sẽ đến bên Phật
Sinh vào trong cõi này
Không thọ hưởng các dục.
Vì tôi nghe cõi xưa
Sư tử Minh Như Lai
Khen ngợi Đại Tiên này
Như Sư Tử diệt độ.
Vì muốn được diện kiến
Nên sinh vào cõi này
Các dòng họ Sát-lợi
Đều đồng đến chỗ Phật.

Bấy giờ, vua A-xà-thế dùng kệ nói với đồng tử:

Vùng đất Lực sĩ cách đây xa
Không thể vội vàng, cần chuẩn bị
Này đồng tử! Đợi tối đêm nay
Sáng mai xuất binh đi an lạc.

Đồng tử Thiện tư Nghĩa trả lời vua A-xà-thế:

Đại vương chớ có sinh mệt mỏi
Sức thần thông tôi không nghĩ bàn
Nay tôi sắp đi về phương Đông
Vô lượng cõi Phật không hạn ngại.
Từ cõi Phật đó, tôi đến đây
Vượt qua vô lượng không bờ bến
Khoảng ấy cõi Phật như hằng sa
Vùng đất Lực sĩ nào có xa.

Nói kệ xong, đồng tử từ trong lòng A-xà-thế đi bộ ra khỏi thành Vương-xá một cách an tường, và nói kệ:

Muốn thấy Phật thanh tịnh, vô cấu
Bậc đại lực tối thắng siêu nhân
Các ông mau theo tôi đến thăm
Đấng Thích Tôn ấy chưa nhập diệt.

Sau khi đồng tử đi bộ ra khỏi thành Vương-xá, trong khoảng sátna, có bảy vạn hai ngàn người tụ tập vây quanh. Lại có vô lượng vô biên trăm ức na-do-tha chúng trời theo đồng tử đến chỗ Phật, muốn đảnh lễ nơi chân Như Lai.

Bấy giờ, Đức Thế Tôn nằm nghiêng hông bên phải trên giường sư tử, giữa cây Song thọ, rừng Ta-la. Trong khoảng sát-na từ phương Nam đến cõi này có năm trăm ngàn ức thế giới Phật, có một cõi Phật, Đức Phật đó hiệu là Bảo Tích Thiện Hiện Như Lai, đầy đủ mười tôn hiệu, có Bồ-tát tên Tịch Tịnh Chuyển. Ở cõi đó qua đời, vị Bồ-tát này sinh vào Diêm-phù-đề trong nhà đại cư sĩ Tợ Sư Tử thuộc thành Xá-vệ. Ngay khi mới chào đời liền nói kệ:

Trải qua ngàn ức kiếp
Tự cắt bỏ tay chân
Móc mắt, hủy thân thể
Chặt đứt vô số đầu.
Thê thiếp cả con cái
Tất cả của cải quý
Trải qua ngàn ức kiếp
Cầu Bồ-đề Vô thượng.
Vì độ các quần sinh
Luôn bố thí tu phước
Vô lượng trăm ức kiếp
Bậc sáng suốt hiếm có.

Cư sĩ Tợ Sư Tử dùng kệ nói với đồng tử:
Ông là trời, rồng hả?
Hay Dạ-xoa, La-sát
Ông vừa mới sinh ra
Đã ăn nói rành mạch.
Quyến thuộc tôi đều sợ
Ruổi chạy tán khắp nơi
Tôi nghe tiếng tăm Phật
Cho nên tôi không chạy.
Đồng tử nói kệ lại:
Tôi chẳng phải trời, rồng
Dạ-xoa hay La-sát
Cư sĩ, ông không biết
Nên nói tôi là người.
Là Trời, Rồng, Dạ-xoa
Khẩn-la, Ma-hầu-la
Tôi là trời trong trời
Cư sĩ, ông nên biết.
Tợ cư sĩ trả lời:
Tôi có mối nghi ngờ
Đồng tử, tôi rất sợ
Nghe ông nói như vậy
Giống như người trí nói.
Thế nào là trời, rồng
Dạ-xoa, Khẩn-na-ma.
Sao gọi Thiên Trung Thiên
Xin đồng tử nói lại.

Đồng tử nói:

Cách đây về phương Nam
Có Phật hiệu Bảo Tích
Hiện tại như Sư tử
Tôi từ chỗ ấy đến.
Trăm lần làm Đế thích
Tự tại đến bây giờ
Trăm lần làm Phạm thiên
Cũng là vua Chuyển luân.
Tôi muốn nói thật lâu
Một kiếp, hay ức kiếp
Cũng không thể nói hết
Người trí mau đến Phật.

Này Đại cư sĩ! Ông cần phải tu pháp hành như vậy, với tâm niệm gần gũi sẽ được khai thị rõ ràng. Này Đại cư sĩ! Pháp hành là gì? Như Lai sẽ nói: Bảo Tích Thiện Hiện Như Lai đầy đủ mười tôn hiệu ấy có các Đại Bồ-tát thành tựu ba pháp, với tâm Bồ-đề đã đắc Bất thoái chuyển sẽ mau chứng Bồ-đề Vô thượng.

Ba pháp ấy là gì?

1. Nhập tâm vô biên.
2. Nhập trí thâm sâu.
3. Nhập Tam-muội tu hành kiên cố.

Muốn tuyên lại nghĩa trên, đồng tử nói kệ:

Nếu muốn nhập vào trí thâm sâu
Được trời, người luôn kính trọng
Chỉ có chư Phật đại danh xưng
Biết rõ nhân hay chẳng phải nhân.
Câu ấy không phải không Bồ-đề
Người có trí không bị nhiễm trước
Không còn chấp trước, lìa tên độc
Chứng pháp trí rồi được thành Phật.
Tâm niệm vô biên, không tâm hữu
Nhập tâm như vậy được tịch tĩnh
Tùy thuận tâm ấy gọi là Nhập
Tâm này gọi là Biến Nhất Thiết.
Nếu chặt phá cái không bền ấy
Thì không phá pháp Như Lai nói
Các hữu giống như thể hư không
Như vậy, chân như như kim cang.
Nên biết tự tánh không như thế
Nếu ai tu Vô Sở Trước này
Thì ra được khỏi lưới phiền não
Sẽ lìa các hữu thành Chánh giác.
Nên biết tất cả không chỗ biết
Nên chứng tất cả, không chỗ chứng
Nên giác tất cả, không chỗ giác
Tất cả Thanh văn không chấp thủ.
Nhập pháp thâm sâu, không nghĩ pháp
Giải thoát chúng sinh, không nghĩ thoát
Tịch tĩnh không nghĩ có tịch tĩnh
Chứng Bồ-tát mà không nghĩ Đạo.
Người mạnh mẽ ấy trừ tên độc
Hiểu rõ các cõi của chúng sinh
Biết tất cả nên gọi là Phật
Bậc Vô Sở Trước khó được gặp..

Đồng tử nói kệ xong, trong chốc lát cư sĩ Tợ Sư Tử cùng quyến thuộc hai trăm người vây quanh đều phát tâm Bồ-đề vô thượng, hồi hướng lên ngôi Bồ-đề, trong các pháp đã chứng được nhẫn Vô sinh. Tám mươi ức vị trời cũng phát tâm Chánh giác vô thượng, tâm Bồ-đề cứu cánh không còn thoái chuyển. Lại có bốn ức chúng sinh ở trong các pháp xa lìa trần cấu, đắc pháp nhãn thanh tịnh. Bấy giờ, đồng tử nói kệ:

Tôi đến chỗ Thích Tử
Thật là không uổng công
Trong sợ hãi sinh tử
Độ thoát ức chúng sinh.
Có rất nhiều chúng sinh
Đã phát tâm Bồ-đề
Trụ vô thượng bình đẳng
Chứng đắc nhẫn Vô sinh.
Cha tôi trụ pháp nhẫn
Mẹ, anh, quyến thuộc tôi
Tám mươi ức vị trời
Đều trụ đạo Bồ-đề.
Tôi được tài sản lớn
Vô lượng không nghĩ bàn
Gần gũi với pháp Phật
Hơi cách xa bần cùng.

Bấy giờ, đồng tử Tịch Tịnh Chuyển giáo hóa cha mẹ và quyến thuộc của mình rồi ra khỏi đại thành Xá-vệ. Cha mẹ cùng quyến thuộc cả trăm ngàn người. Đồng tử đi trước, mọi người kéo đến rừng Ta-la vùng đất Lực sĩ để đảnh lễ và chiêm ngưỡng Đức Thế Tôn.

Khi Như Lai nằm nghiêng hông bên phải trên giường sư tử, trong chốc lát, cách đây về phương Tây hơn tám ức trăm ngàn cõi Phật, có Phật hiệu Nhạo Âm Như Lai đầy đủ mười hiệu. Cõi Phật ấy có Bồ-tát tên Vô Phan Duyên. Sau khi từ cõi đó qua đời, vị Bồ-tát ấy sinh trong đại thành nước Ba-la-nại ở cõi Diêm-phù-đề, bỗng nhiên hóa sinh trong nhà đại cư sĩ Thiện Quỷ Túc. Vừa sinh ra, đồng tử Vô Phan Duyên liền nói kệ:

Các pháp không duyên dựa
Thì giác bị ngu chuyển
Không thoát khỏi các khổ
Phiền não càng tăng trưởng.
Các pháp không chỗ tựa
Tìm nó không thể được
Nếu tận hay không tận
Đều là vô sở hữu.
Hư không không chỗ dựa
Chẳng không, không chỗ dựa
Pháp không, nhân duyên không
Nhân duyên cũng bất không.
Pháp được chư Phật giảng
Thâm sâu khó thấy được
Nếu có người nói được
Chỉ có Thích Sư Tử.
Voi lớn, sư tử lớn
Phạm hạnh không dục nhiễm
Hôm nay giữa Song thọ
Mắt thế gian sắp diệt.
Phật ở giữa đại chúng
Sáng như trăng đêm rằm
Nói diệu pháp cho chúng
Chúng không còn thấy nữa.
Chúng Tỳ-kheo bao quanh
Như đỉnh núi Đế thích
Từ nay không còn vào
Những thành thị đẹp lớn.
Bậc chí tôn trời người
Là trống pháp tối thắng
Phát ra làm chúng vui
Chúng con không còn nghe.
Vô ngã, không tạo tác
Như Lai nói pháp ấy
Nay sắp nhập Niết-bàn
Giữa Ta-la Song thọ.

Sau khi Bồ-tát Vô Phan Duyên nói kệ này, một ngàn đồ chúng trong thành Ba-la-nại nói như vầy:

–Vị đồng tử này thật kỳ lạ hiếm có, trí tuệ biện tài, thâm nhập vô úy, vừa mới sinh ra mà đã nhớ biết những việc đời trước, lại còn nói những bài kệ vi diệu rành mạch. Chính vì có trí tuệ đại lực như vậy nên không sợ những điều khó điều phục, thật là biện tài thanh tịnh vi diệu. Nguyện cho chúng ta được trí tuệ giống như vị đồng tử này.

Khi ấy, đồng tử Vô Phan Duyên muốn đại chúng nhập vào địa Bất thoái, pháp thế gian không có được, vô lượng vô biên sự hy hữu khó đắc cũng khiến họ được thể nhập và còn tạo cơ hội cho họ nhập pháp nhẫn Vô sinh.

Đại chúng thưa đồng tử:

–Thật quý thay đồng tử, nay chúng tôi đi theo đồng tử đến nơi đó để cúng dường và chiêm ngưỡng Đức Thế Tôn.

Thế rồi, Đại Bồ-tát Vô Phan Duyên cùng đồ chúng quyến thuộc cả trăm ngàn người cung kính đi theo. Đồng tử đi trước, cùng ra khỏi thành Ba-la-nại và theo đường tắt đến chỗ Đức Phật vì muốn cúng dường và chiêm ngưỡng Đức Thế Tôn.

Trong sát-na cách đây về phương Bắc có hơn sáu vạn bốn trăm ngàn ức cõi Phật, có Phật hiệu Trụ Bồ Đề Phần Chuyển Như Lai, đầy đủ mười hiệu. Cõi Phật đó có Bồ-tát tên Khai Phu Thần Thông Đức. Từ cõi Phật đó qua đời, Bồ-tát sinh trong Diêm-phù-đề, trong nhà đại tướng Sư tử thuộc đại thành Tỳ-xá-ly. Trong nhà, ông ta bỗng nhiên hóa sinh. Sau khi vừa sinh, Đại Bồ-tát Khai Phu Thần Thông Đức nói kệ:

Nếu nghe Phật Thế Tôn
Nhà họ Thích tăng trưởng
Độ thoát các ách nạn
Vô lượng trăm ngàn ức.
Nếu nghe Phật Thế Tôn
Được biển trí vô biên
Tinh tấn và thiền định
Đạt rốt ráo bờ kia.
Như Lai nhổ tên độc
Đắc tâm nhẫn, hòa nhã
Thường giảng pháp cho chúng
Mà không vướng tướng pháp.
Nếu nghe Phật Thế Tôn
Thì không vướng ba cõi
Thế gian làm hay không
Trí tuệ đều biết cả.
Cõi Dục và cõi Sắc
Cho đến cõi Vô sắc
Có thể dùng trí tính
Mắt sáng ấy còn không.

Khi ấy, nhà đại tướng có một Thiên nữ tên Chuyển Bồ Đề Phần hóa làm người đứng trước đồng tử dùng kệ đáp lại:

Thế Tôn trụ một kiếp
Hoặc quá hơn một kiếp
Sau này ông gặp Phật
Nay thọ đủ năm dục.
Hưởng phước lộc tốt đẹp
Giống như đại vương gia
Những âm thanh vi diệu
Ca múa và xướng hát.

Đồng tử biết rõ Như Lai đã làm lợi ích cho chúng sinh, căn lành của các trời người đều được thành tựu, dùng kệ nói với Thiên nữ:

Chúng sinh ngu si kia
Ưa thích năm dục lạc
Không nghe Chánh Biến Tri
Và giáo pháp của Phật.
Tôi không thọ năm dục
Năm dục không lâu bền
Năm dục như đao kiếm
Nếu ai tin năm dục.
Heo chó và dã can
Lừa, ngựa, trâu, lạc đà
Bọn này tham năm dục
Chư Phật, Thanh văn trách.
Đui mù, căn tàn tật
Xấu xí và lệch què
Những tham dục như vậy
Chư Phật, Thanh văn trách.
Kiến càng, bướm, ruồi, lằn
Câu-chi-la, khổng tước
Là những loài hành dục
Ta hơn họ nên trách.
Ví như hầm lửa lớn
Cháy rực khắp Diêm-phù
Bọn mù kia rớt xuống
Năm dục cũng như vậy.
Các dục: Vô thường, Khổ
Bị người trí quở trách
Nếu ai không biết lỗi
Bọn này bị dục chuyển.
Tôi không thọ năm dục
Thế Tôn đã chứng tri
Ai nghe ý nghĩa này
Nên biết họ như Phật.
Tôi ở bên Phật nghe
Núi chúa Tu-di kia
Phật ấy vào nửa đêm
Sẽ nhập vào diệt độ.
Chúng ta mau đến đó
Ai đoạn sạch các sử
Ai muốn gặp hãy đi
E Thế Tôn diệt độ.
Chuyển tâm ý Bồ-đề
Bậc Tối thắng đã nói
Trong trăm ngàn ức kiếp
Khó gặp trồng căn lành.
Nếu chiêm ngưỡng Thích Tôn
Vào lúc nhập Niết-bàn
Nghe pháp Thích Sư Tử
Sẽ sinh chủng tử lành.
Nếu trời, người, Dạ-xoa
Đến chỗ Đức Như Lai
Ưa thích chủng tử Thích
Mau gặp Đại danh xưng.

Đại Bồ-tát Đồng tử Khai Phu Thần Thông Đức nói kệ xong, cùng vô lượng vô biên chúng sinh ra khỏi thành Tỳ-xá-ly, theo đường tắt đi đến chỗ Phật để mong chiêm ngưỡng cúng dường lễ bái Phật.