楊枝 ( 楊dương 枝chi )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（物名）梵曰憚哆家瑟詫Dantakāṣṭha，譯曰齒木。嚙小枝之頭為細條，用刷牙齒者。楊枝者義譯也。寄歸傳一曰：「每日旦朝須嚼齒木揩齒，刮舌務令如法，盥漱清淨，方行敬禮。（中略）其齒木者，梵云憚哆家瑟詫。憚哆譯之為齒，家瑟詫即是其木。長十二指，短不減八指，大如小指。一頭緩須熟嚼，良久淨刷牙關。（中略）齒木名為楊枝，西國柳樹全稀，譯者輒傳斯號，佛齒木樹實非楊柳。那爛陀寺，目自親觀，既不取信於他，聞者亦無勞致惑。檢涅槃經梵本，云嚼齒木時矣。」大日經疏五曰：「彼當取優曇鉢羅或阿說他木端直嫞好者，不麤不細劑十二指量，凡一切量法皆用大拇指上節側而相捻，是其正數也。此二木是過去佛菩提樹，若無者當求有乳之木，謂桑穀等。」凡西國請俗人，先贈齒木及香水等，而祝其人之健康，以表懇請之意，故請佛菩薩亦用楊枝淨水。觀音懺法曰：「我今具楊枝淨水，惟願大悲哀憐攝受。」毘尼日用切要曰：「取楊枝，律中名曰齒木。楊有四種，皆可梳齒也：一白楊，葉圓。二青楊，葉長。三赤楊，霜降葉赤。四黃楊木，性堅緻難長。今咸以柳條當楊枝，柳條垂下，乃小楊也。若無柳處，將何梳齒？須知一切木皆可梳齒，皆名齒木。但取性和，有苦味者嚼之，不獨謂柳木一種。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 物vật 名danh ） 梵Phạm 曰viết 憚đạn 哆đa 家gia 瑟sắt 詫 Dantakā ṣ ṭ ha ， 譯dịch 曰viết 齒xỉ 木mộc 。 嚙giảo 小tiểu 枝chi 之chi 頭đầu 為vi 細tế 條điều ， 用dụng 刷 牙nha 齒xỉ 者giả 。 楊dương 枝chi 者giả 義nghĩa 譯dịch 也dã 。 寄ký 歸quy 傳truyền 一nhất 曰viết ： 「 每mỗi 日nhật 旦đán 朝triêu 須tu 嚼tước 齒xỉ 木mộc 揩khai 齒xỉ ， 刮 舌thiệt 務vụ 令linh 如như 法Pháp 盥quán 漱thấu 清thanh 淨tịnh ， 方phương 行hành 敬kính 禮lễ 。 （ 中trung 略lược ） 其kỳ 齒xỉ 木mộc 者giả 。 梵Phạm 云vân 憚đạn 哆đa 家gia 瑟sắt 詫 。 憚đạn 哆đa 譯dịch 之chi 為vi 齒xỉ ， 家gia 瑟sắt 詫 即tức 是thị 其kỳ 木mộc 。 長trường/trưởng 十thập 二nhị 指chỉ ， 短đoản 不bất 減giảm 八bát 指chỉ ， 大đại 如như 小tiểu 指chỉ 。 一nhất 頭đầu 緩hoãn 須tu 熟thục 嚼tước ， 良lương 久cửu 淨tịnh 刷 牙nha 關quan 。 （ 中trung 略lược ） 齒xỉ 木mộc 名danh 為vi 楊dương 枝chi ， 西tây 國quốc 柳liễu 樹thụ 全toàn 稀 ， 譯dịch 者giả 輒triếp 傳truyền 斯tư 號hiệu ， 佛Phật 齒xỉ 木mộc 樹thụ 實thật 非phi 楊dương 柳liễu 。 那na 爛lạn 陀đà 寺tự ， 目mục 自tự 親thân 觀quán 既ký 不bất 取thủ 。 信tín 於ư 他tha ， 聞văn 者giả 亦diệc 無vô 勞lao 致trí 惑hoặc 。 檢kiểm 涅Niết 槃Bàn 經Kinh 梵Phạm 本bổn ， 云vân 嚼tước 齒xỉ 木mộc 時thời 矣hĩ 。 」 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 五ngũ 曰viết ： 「 彼bỉ 當đương 取thủ 優ưu 曇đàm 鉢bát 羅la 或hoặc 阿a 說thuyết 他tha 木mộc 端đoan 直trực 嫞 好hảo 者giả ， 不bất 麤thô 不bất 細tế 劑tề 十thập 二nhị 指chỉ 量lượng ， 凡phàm 一nhất 切thiết 量lượng 法pháp 皆giai 用dụng 大đại 拇mẫu 指chỉ 上thượng 節tiết 側trắc 而nhi 相tướng 捻nẫm ， 是thị 其kỳ 正chánh 數số 也dã 。 此thử 二nhị 木mộc 是thị 過quá 去khứ 佛Phật 菩Bồ 提Đề 樹thụ 。 若nhược 無vô 者giả 當đương 求cầu 有hữu 乳nhũ 之chi 木mộc ， 謂vị 桑tang 穀cốc 等đẳng 。 」 凡phàm 西tây 國quốc 請thỉnh 俗tục 人nhân ， 先tiên 贈tặng 齒xỉ 木mộc 及cập 香hương 水thủy 等đẳng ， 而nhi 祝chúc 其kỳ 人nhân 之chi 健kiện 康khang ， 以dĩ 表biểu 懇khẩn 請thỉnh 之chi 意ý ， 故cố 請thỉnh 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 用dụng 楊dương 枝chi 淨tịnh 水thủy 。 觀quán 音âm 懺sám 法pháp 曰viết ： 「 我ngã 今kim 具cụ 楊dương 枝chi 淨tịnh 水thủy ， 惟duy 願nguyện 大đại 悲bi 哀ai 憐lân 攝nhiếp 受thọ 。 」 毘tỳ 尼ni 日nhật 用dụng 切thiết 要yếu 曰viết ： 「 取thủ 楊dương 枝chi ， 律luật 中trung 名danh 曰viết 齒xỉ 木mộc 。 楊dương 有hữu 四tứ 種chủng 。 皆giai 可khả 梳sơ 齒xỉ 也dã ： 一nhất 白bạch 楊dương ， 葉diệp 圓viên 。 二nhị 青thanh 楊dương ， 葉diệp 長trường/trưởng 。 三tam 赤xích 楊dương ， 霜sương 降giáng/hàng 葉diệp 赤xích 。 四tứ 黃hoàng 楊dương 木mộc ， 性tánh 堅kiên 緻trí 難nạn/nan 長trường/trưởng 。 今kim 咸hàm 以dĩ 柳liễu 條điều 當đương 楊dương 枝chi ， 柳liễu 條điều 垂thùy 下hạ ， 乃nãi 小tiểu 楊dương 也dã 。 若nhược 無vô 柳liễu 處xứ ， 將tương 何hà 梳sơ 齒xỉ ？ 須tu 知tri 一nhất 切thiết 木mộc 皆giai 可khả 梳sơ 齒xỉ ， 皆giai 名danh 齒xỉ 木mộc 。 但đãn 取thủ 性tánh 和hòa ， 有hữu 苦khổ 味vị 者giả 嚼tước 之chi ， 不bất 獨độc 謂vị 柳liễu 木mộc 一nhất 種chủng 。 」 。