SỐ 1575/1
LUẬN LỤC THẬP TỤNG NHƯ LÝ
Tác giả: Bồ tát Long Thọ
Hán dịch: Đời Triệu Tống, Đại sư Thi Hộ
Việt dịch: Cư sĩ Nguyên Huệ
Quy mạng ba đời Chủ Tịch Mặc
Tuyên thuyết duyên sinh lời chánh pháp
Nếu hiểu các pháp lìa duyên sinh
Pháp hành đã tạo lìa như thế.
Lìa hai biên có – không
Người trí không chỗ dựa
Sâu xa không chốn duyên
Nghĩa duyên sinh thành lập.
Nếu cho pháp vô tánh
Tức sinh các lỗi lầm
Người trí nên như lý
Quán xét pháp hữu tánh.
Nếu hữu tánh thật đạt
Như kẻ ngu phân biệt
Vô tánh tức không nhân
Nghĩa giải thoát sao lập?
Không thể nói có tánh
Không thể nói không tánh
Biết rõ tánh – không tánh
Đại trí như lý nói.
Niết-bàn và sinh tử
Chớ quán tánh riêng khác
Chẳng Niết-bàn, sinh tử
Hai tánh có sai biệt.
Sinh tử và Niết-bàn
Hai cùng không thật có
Nếu biết rõ sinh tử
Đấy tức là Niết-bàn.
Phá tánh có sinh kia
Phân biệt diệt cũng thế
Sự được tạo như huyễn
Diệt hiện tiền không thật.
Nếu diệt có chốn hoại
Biết kia là hữu vi
Pháp hiện còn không đạt
Pháp hoại làm sao biết?
Các uẩn kia không diệt
Nhiễm hết tức Niết-bàn
Nếu biết rõ tánh diệt
Tức đạt được giải thoát.
Nếu pháp sinh pháp diệt
Cả hai không thủ đắc
Dùng chánh trí quán xét
Từ vô minh duyên sinh.
Nếu thấy pháp tịch tĩnh
Các tạo tác cũng vậy
Biết pháp này tối thắng
Đạt trí pháp vô biên.
Thấy được tánh duyên sinh
Nghĩa này tất phải thấy
Trong ấy tánh vi diệu
Không duyên sinh phân biệt.
Phật Chánh giác đã nói
Có nói tất có nhân
Nếu dứt nguồn phiền não
Tướng phá tướng luân hồi.
Các pháp quyết định hành
Thấy có tạo có giữ
Vì sao đời trước sau
Từ duyên mà an lập?
Vì sao trước đã sinh
Kia, sau lại chuyển khác
Nên biên vực trước sau
Như đời huyễn đã thấy.
Vì sao huyễn được sinh
Vì sao có chấp trước
Kẻ si ở trong huyễn
Cầu huyễn cho là thật.
Đời trước chẳng đời sau
Chấp kiến nên không bỏ
Trí quán tánh không tánh
Như ảnh tượng huyễn ảo.
Nếu cho sinh chẳng diệt
Là phân biệt hữu vi
Nên vòng duyên sinh kia
Tùy chuyển không chỗ hiện.
Nếu đã sinh chưa sinh
Tự tánh ấy không sinh
Nếu tự tánh không sinh
Gọi sinh thế nào được?
Nhân lặng tức pháp tận
Tận này không thủ đắc
Nếu tự tánh không tận
Tên tận làm sao lập?
Không chút pháp nào sinh
Không chút pháp nào diệt
Hai nẻo sinh diệt kia
Theo sự theo nghĩa hiện.
Biết sinh tức biết diệt
Biết diệt, biết vô thường
Tánh vô thường nếu biết
Gốc pháp không thủ đắc.
Các pháp từ duyên sinh
Tuy sinh tức lìa diệt
Như người đến bờ kia
Liền thấy việc biển lớn.
Nếu tự tâm không rõ
Phàm phu chấp tánh ngã
Tánh không, tánh điên đảo
Tức sinh các lỗi lầm.
Các pháp là vô thường
Khổ, không và vô ngã
Trong ấy lìa thấy pháp
Trí quán tánh, không tánh.
Không trụ, không chỗ duyên
Không căn cũng không lập
Từ chủng vô minh sinh
Lìa phần trước, giữa, sau.
Thành si ám đại ác
Như cây chuối không thật
Như thành Càn-thát-bà
Đều huyễn đời đã thấy.
Cõi này Phạm vương đầu
Phật chánh thuyết như thật
Sau các Thánh không vọng
Nói cũng không sai biệt.
Thế gian si tạo ám
Ái nối tiếp lưu chuyển
Người trí biết các ái
Nên bình đẳng khéo nói.
Trước nêu các pháp có
Nơi có cầu tánh thật
Sau cầu tánh cũng không
Tức lìa, tánh không chấp.
Nếu không biết nghĩa lìa
Theo nghe liền có chấp
Nên nghiệp phước đã tạo
Kẻ phàm ngu tự phá.
Như trước nói bình đẳng
Các nghiệp kia chân thật
Tự tánh nếu hiểu rõ
Đây nói tức không sinh.
Tôi đã nói như thế
Đều dựa ngôn giáo Phật
Như chỗ được tuyên dương
Tức pháp uẩn xứ giới.
Đại chủng cùng với thức
Chỗ nêu đều bình đẳng
Lúc trí kia hiện chứng
Không vọng không phân biệt.
Một này nếu như thật
Phật nói là Niết-bàn
Tối thắng ấy không vọng
Không trí tức phân biệt.
Nếu tâm có tán loạn
Cùng các ma tạo tác
Nếu như thật lìa lỗi
Đây tức không có sinh.
Như thế vô minh duyên
Phật vì thế gian nói
Nếu đời không phân biệt
Đây vì sao không sinh?
Nếu vô minh được diệt
Diệt rồi tức chẳng sinh
Tên sinh diệt trái nhau
Không trí khởi phân biệt.
Có nhân tức có sinh
Không duyên tức không trụ
Lìa duyên nếu tánh có
Có này cũng đâu được?
Nếu tánh có đáng giữ
Tức nói có sinh trụ
Trong đây nghi lại nhiều
Cho có pháp nên trụ.
Nếu Bồ-đề được chứng
Tức xứ xứ thường nêu
Hoặc tánh trụ giữ được
Đây nói lại có sinh.
Hoặc cho pháp thật có
Không trí nói như vậy
Nếu cho pháp có xứ
Giữ cũng không thể được.
Pháp không sinh không ngã
Trí ngộ nhập tánh thật
Các tướng thường, vô thường
Đều do tâm khởi hiện.
Nếu thành lập nhiều tánh
Tức thành thật tánh dục
Kia vì sao chẳng đây
Thường hay sinh lầm lỗi.
Nếu thành lập một tánh
Đối dục như trăng, nước
Chẳng thật chẳng không thật
Đều do tâm khởi hiện.
Pháp tham sân rất nặng
Do đó sinh kiến chấp
Nên tranh luận an lập
Lìa tánh mà chấp thật.
Nhân khởi các kiến kia
Kiến nên sinh phiền não
Nếu biết đúng điều ấy
Phiền não kiến cùng dứt.
Nên biết pháp vô thường
Từ duyên sinh nên hiện
Duyên sinh cũng không sinh
Đây, thật ngữ tối thượng.
Chúng sinh trí tà vọng
Không thật tưởng cho thật
Tranh luận nơi kẻ khác
Tự hành chuyển điên đảo.
Tự phần không thể lập
Tha phần làm sao có
Phần tự tha đều không
Trí hiểu không tranh luận.
Có chút pháp đáng nương
Phiền não như rắn độc
Nếu không tịch không động
Tâm tức không chỗ dựa.
Phiền não như rắn độc
Sinh lỗi lầm rất nặng
Phiền não độc che ngăn
Làm sao thấy các tâm?
Như ngu thấy ảnh tượng
Liền vọng sinh tưởng thật
Thế gian buộc cũng vậy
Tuệ bị lưới si vây.
Tánh dụ như ảnh tượng
Chẳng cảnh giới mắt trí
Đại trí vốn không sinh
Tưởng cảnh giới vi tế.
Chấp sắc gọi phàm phu
Lìa tham là Tiểu Thánh
Biết rõ tự tánh sắc
Đó là trí tối thượng.
Nếu chấp các pháp thiện
Như lìa tham, điên đảo
Cùng thấy người huyễn rồi
Lìa chỗ tạo cầu thể.
Biết nghĩa này là sai
Không quán tánh, vô tánh
Phiền não không thủ đắc
Tánh sáng phá trí tà.
Trí lìa nhiễm, thanh tịnh
Cũng không dựa vào tịnh
Có dựa tức có nhiễm
Tịnh kia lại sinh lỗi.
Pháp phiền não cực ác
Nếu thấy lìa tự tánh
Tức tâm không loạn động
Vượt qua biển sinh tử.
Pháp thiện cam lồ này
Từ đại bi sinh khởi
Theo lời Như Lai nói
Không phần hạn, phân biệt.
Như vậy trong ấy khó nêu bày
Tùy người trí thấy tức thành tựu
Người trí theo môn Quán tùy thuận
Như thế đều từ đại bi chuyển.
Tánh chân thật trong tất cả pháp
Người trí theo đấy quán như lý
Chỗ hướng do vậy tín được sinh
Cứu chúng sinh kia lìa các khổ.
Nghĩa này sâu xa lại rộng lớn
Tôi vì lợi ích nên tán dương
Như lời Đại Trí nay đã nêu
Si ám tự tha đều phá trừ.
Phá hết phiền não si ám rồi
Chỗ tạo như như lìa ma chướng
Do đấy hay mở cửa nẻo thiện
Các sự giải thoát không hề mất.
Người giữ giới tịnh được sinh thiên
Đây tức câu quyết định chân thật
Nếu người phá giới trụ tâm chánh
Tuy hoại giới nhưng không hoại kiến.
Chủng tử sinh trưởng không vô nghĩa
Thấy nghĩa lợi nên hành trì rộng
Không lấy đại bi làm nhân chánh
Người trí đâu thể sinh pháp dục.
HẾT