他化自在天 ( 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天Thiên )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（天名）略名他化天，欲界六天之第六，故稱為第六天。此天為快樂，不要自己樂具變現，下天化作，假他之樂事，自在遊戲，故曰他化自在。梵名娑舍跋提Paranirmitavaśavartina，此天為欲界之主與色界之主摩醯首羅天，皆為害正法之魔王。即四魔中之天魔也。佛成道時，來試障害者，亦此天魔也。或言第六天上別有魔之宮殿，魔王住之，非他化天王也。智度論九曰：「此天奪他所化而自娛樂故言他化自在。」俱舍頌疏世間品一曰：「他化自在天，於他化中得自在故。」智度論五曰：「魔有四種，（中略）四者他化自在天子魔。」佛祖統紀二曰：「諸經云：魔波旬在六欲頂，別有宮殿。今因果經乃為自在天王，如此則當第六天。有此兩異，蓋是譯者用義之不同也。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 天thiên 名danh ） 略lược 名danh 他tha 化hóa 天thiên 欲dục 界giới 六lục 天thiên 。 之chi 第đệ 六lục ， 故cố 稱xưng 為vi 第đệ 六lục 天thiên 。 此thử 天thiên 為vi 快khoái 樂lạc 不bất 要yếu 自tự 己kỷ 樂nhạc 具cụ 變biến 現hiện ， 下hạ 天thiên 化hóa 作tác ， 假giả 他tha 之chi 樂lạc 事sự 自tự 在tại 遊du 戲hí 。 故cố 曰viết 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 。 梵Phạm 名danh 娑sa 舍xá 跋bạt 提đề Paranirmitavaśavartina ， 此thử 天thiên 為vi 欲dục 界giới 之chi 主chủ 。 與dữ 色sắc 界giới 之chi 主chủ 摩Ma 醯Hê 首Thủ 羅La 天Thiên 。 皆giai 為vi 害hại 正Chánh 法Pháp 之chi 魔ma 王vương 。 即tức 四tứ 魔ma 中trung 之chi 天thiên 魔ma 也dã 。 佛Phật 成thành 道Đạo 時thời ， 來lai 試thí 障chướng 害hại 者giả ， 亦diệc 此thử 天thiên 魔ma 也dã 。 或hoặc 言ngôn 第đệ 六lục 天thiên 上thượng 。 別biệt 有hữu 魔ma 之chi 宮cung 殿điện ， 魔ma 王vương 住trụ 之chi ， 非phi 他tha 化hóa 天thiên 王vương 也dã 。 智trí 度độ 論luận 九cửu 曰viết ： 「 此thử 天thiên 奪đoạt 他tha 所sở 化hóa 而nhi 自tự 娛ngu 樂lạc 。 故cố 言ngôn 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 。 」 俱câu 舍xá 頌tụng 疏sớ 世thế 間gian 品phẩm 一nhất 曰viết 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天Thiên 。 於ư 他tha 化hóa 中trung 。 得đắc 自tự 在tại 故cố 。 」 智trí 度độ 論luận 五ngũ 曰viết ： 「 魔ma 有hữu 四tứ 種chủng 。 （ 中trung 略lược ） 四tứ 者giả 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天thiên 子tử 魔ma 。 」 佛Phật 祖tổ 統thống 紀kỷ 二nhị 曰viết ： 「 諸chư 經Kinh 云vân 魔ma 波Ba 旬Tuần 在tại 六lục 欲dục 頂đảnh ， 別biệt 有hữu 宮cung 殿điện 。 今kim 因nhân 果quả 經kinh 乃nãi 為vi 自Tự 在Tại 天Thiên 王Vương 。 如như 此thử 則tắc 當đương 第đệ 六lục 天thiên 。 有hữu 此thử 兩lưỡng 異dị ， 蓋cái 是thị 譯dịch 者giả 用dụng 義nghĩa 之chi 不bất 同đồng 也dã 。 」 。