tập lượng luận

Phật Quang Đại Từ Điển

(集量論) Phạm: Pramàịa-samuccaya. Tạng: Tshad-ma kun-las btus-pa. Tác phẩm, 4 quyển, do ngài Trần na (Phạm:Dignàga) người Ấn độ soạn, ngài Nghĩa tịnh dịch vào năm Cảnh long thứ 2 (711) đời Đường. Đây là bộ luận về Nhân minh do thu chép, tổ chức, phân loại các phần nói về Lượng trong các sách của ngài Trần na như luận Chính lí môn… mà thành. Tác phẩm này là do chính ngài Trần na tập đại thành về thuyết Lượng, cho nên gọi là Tập lượng luận. Nội dung chia làm 6 phẩm: Phẩm Hiện lượng, phẩm Vị tự tỉ lượng, phẩm Vị tha tỉ lượng, phẩm Quán dụ tự dụ, phẩm Quán li và phẩm Quán quá loại. Tất cả được chia làm 2 phần là phần kệ chính và phần chú thích. Trong sách cũng bao hàm phần phê phán Luận Quĩ (Phạm: Vàdavidhi, Tạng: Rtsod-pa sgrub-pa) của ngài Thế thân và Tri thức luận của các học phái như: Học phái Chính lí, học phái Thắng luận, học phái Di mạn sai, học phái Số luận… Ngài Trần na dùng thái độ phê phán để nghiên cứu các loại Lượng luận của Phật giáo và ngoại đạo, qui kết Lượng thành 2 loại là Hiện lượng và Tỉ lượng, nói rõ về tính chất của 2 loại, đề ra thuyết 3 phần, tức chia Thức làm Tướng phần, Kiến phần và Tự chứng phần, luận Hiện lượng và thuyết 3 phần phát triển thành Nhận thức luận của học phái Duy thức. Rồi lại lấy Tam chi tác pháp làm trung tâm mà thuyết minh về 3 tướng của Nhân, 9 nguyên tắc Nhân, hợp của Đồng dụ, li của Dị dụ, mổ xẻ những suy lí sai lầm về tự nhân(Nhân tương tự), tự dụ và tự năng phá. Nguyên bản tiếng Phạm của sách này đã bị thất lạc, chỉ còn 2 bản dịch bằng tiếng Tây tạng (bản 1 do Kanakavarman, Dad-pa zes-rab dịch và bản 2 do Vasudhararakwita, Sha-ma seí-fgyal dịch), gọi là Lượng kinh. Về các sách chú thích thì ngoài sách chú thích của chính tác giả, trong Đại tạng kinh Tây tạng còn có Thích lượng luận (Phạm: Pramàịa-vàrttika, Tạng: Tshad-ma rnam-#grel) do ngài Pháp xứng (Phạm: Dharmakìrti) soạn; Tập lượng luận chú quảng đại vô cấu (Phạm:Vizàlàmalavatì nàma Pramàịasamuccaya-ỉìkà, Tạng: Yaís-pa daí dri-ma med-pa-daí ldanpa shes-bya-ba Tshad-ma kun-las btuspa#i #grel-bzad) do ngài Cát niên đà la bồ đề (Phạm:Jinendrabuddhi) soạn. Ngoài các bộ chú thích trong Đại tạng kinh nói trên, còn có Lượng kinh thích (Tạng:Tshad- ma mdo#i rnam-bzad) do ngài Kiết nhĩ giáp phổ tháp mã lâm kiệt (Tạng: Rgyaltshab dar-ma rin-chen) soạn. [X. Tập lượng luận lược sao (Lữ trừng, Nội học 4); History of Indian Logic by S.C.Vidyabhùsana].