五十二位 ( 五ngũ 十thập 二nhị 位vị )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）明菩薩乘之階位，諸經論所說，種種不同。如大日經依十住而明十位，又同經明十地之十位，勝天王般若經明十地之十位，智度論明三乘合說之十位，金光明經明十地妙覺之十一位，唯識論明十住十行十迴向十地妙覺之四十一位，智度論加入等覺明四十二位（四十二字門是也），仁王般若經明十信十住十行十迴向十地妙覺之五十一位，華嚴經，菩薩瓔珞經等加入等覺明五十二位。日本弘法之秘藏記於十信十住十行十迴向十地加入十迴向終之煖頂忍世第一四善根而明五十四位。首楞嚴經加入等覺妙覺而明五十六位。已上諸位分別凡聖則大日經之十位，初三位為凡位，後七位為賢聖。智度論之十位，初二位為凡位，後八位為賢聖位。勝天王金光明經之十位十一位，皆為聖位。唯識論之四十一位，十住十行十迴向之三十為賢位，十地，妙覺為聖位。是天台之別教，華嚴終教之乘位也。若從二宗圓教之乘位，則皆是聖位也。智度論之四十二位，亦準此可知。華嚴等之五十二位，初十信為凡位，不入賢聖位。住行向之三位，在別教終教為賢位，在圓教為聖位。十地等妙之十二，在別教終教是聖位。又於圓教為聖位。後五十四位，五十六位，亦準此可知。要之賢聖之位次，共有四十二位。故了義燈曰：「仁王、華嚴、瓔珞、優婆塞戒經等皆說四十二位賢聖，不言五十二位。」此中法相宗用四十一位，華嚴之始教用五十二位，其終圓二教用四十二位，天台之別圓二教，用五十二位。今依台宗而示之則五十二位，分為七科。又分為凡聖之二，凡與聖又各分為二。天台四教儀曰：「華嚴明十住十行十迴向為賢，十地為聖，妙覺為佛（即四十一位），瓔珞明五十二位，金光明但明十地佛果，勝天王明十地，涅槃明五行，如是諸經增減不同者。界外菩薩隨機利益，豈得定說。然位次周足莫過瓔珞，故今依彼略明菩薩歷位斷證之相。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 明minh 菩Bồ 薩Tát 乘Thừa 之chi 階giai 位vị ， 諸chư 經kinh 論luận 所sở 說thuyết 。 種chủng 種chủng 不bất 同đồng 。 如như 大đại 日nhật 經kinh 依y 十thập 住trụ 而nhi 明minh 十thập 位vị ， 又hựu 同đồng 經kinh 明minh 十Thập 地Địa 之chi 十thập 位vị ， 勝thắng 天thiên 王vương 般Bát 若Nhã 經kinh 明minh 十Thập 地Địa 之chi 十thập 位vị ， 智trí 度độ 論luận 明minh 三tam 乘thừa 合hợp 說thuyết 之chi 十thập 位vị 金Kim 光Quang 明Minh 經Kinh 。 明minh 十Thập 地Địa 妙diệu 覺giác 之chi 十thập 一nhất 位vị ， 唯duy 識thức 論luận 明minh 十thập 住trụ 十thập 行hành 十thập 迴hồi 向hướng 十Thập 地Địa 妙diệu 覺giác 之chi 四tứ 十thập 一nhất 位vị ， 智trí 度độ 論luận 加gia 入nhập 等đẳng 覺giác 明minh 四tứ 十thập 二nhị 位vị （ 四tứ 十thập 二nhị 字tự 門môn 是thị 也dã ） ， 仁nhân 王vương 般Bát 若Nhã 經kinh 明minh 十thập 信tín 十thập 住trụ 十thập 行hành 十thập 迴hồi 向hướng 十Thập 地Địa 妙diệu 覺giác 之chi 五ngũ 十thập 一nhất 位vị ， 華hoa 嚴nghiêm 經kinh 菩Bồ 薩Tát 瓔anh 珞lạc 經kinh 等đẳng 加gia 入nhập 等đẳng 覺giác 明minh 五ngũ 十thập 二nhị 位vị 。 日nhật 本bổn 弘hoằng 法pháp 之chi 秘bí 藏tạng 記ký 於ư 十thập 信tín 十thập 住trụ 十thập 行hành 十thập 迴hồi 向hướng 十Thập 地Địa 加gia 入nhập 十thập 迴hồi 向hướng 終chung 之chi 煖noãn 頂đảnh 忍nhẫn 世thế 第đệ 一nhất 四tứ 善thiện 根căn 而nhi 明minh 五ngũ 十thập 四tứ 位vị 。 首Thủ 楞Lăng 嚴Nghiêm 經Kinh 。 加gia 入nhập 等đẳng 覺giác 妙diệu 覺giác 而nhi 明minh 五ngũ 十thập 六lục 位vị 。 已dĩ 上thượng 諸chư 位vị 分phân 別biệt 凡phàm 聖thánh 則tắc 大đại 日nhật 經kinh 之chi 十thập 位vị ， 初sơ 三tam 位vị 為vi 凡phàm 位vị ， 後hậu 七thất 位vị 為vi 賢hiền 聖thánh 。 智trí 度độ 論luận 之chi 十thập 位vị ， 初sơ 二nhị 位vị 為vi 凡phàm 位vị ， 後hậu 八bát 位vị 為vi 賢hiền 聖thánh 位vị 。 勝thắng 天thiên 王vương 金Kim 光Quang 明Minh 經Kinh 。 之chi 十thập 位vị 十thập 一nhất 位vị ， 皆giai 為vi 聖thánh 位vị 。 唯duy 識thức 論luận 之chi 四tứ 十thập 一nhất 位vị ， 十thập 住trụ 十thập 行hành 十thập 迴hồi 向hướng 之chi 三tam 十thập 為vi 賢hiền 位vị 十Thập 地Địa 。 妙diệu 覺giác 為vi 聖thánh 位vị 。 是thị 天thiên 台thai 之chi 別biệt 教giáo ， 華hoa 嚴nghiêm 終chung 教giáo 之chi 乘thừa 位vị 也dã 。 若nhược 從tùng 二nhị 宗tông 圓viên 教giáo 之chi 乘thừa 位vị ， 則tắc 皆giai 是thị 聖thánh 位vị 也dã 。 智trí 度độ 論luận 之chi 四tứ 十thập 二nhị 位vị ， 亦diệc 準chuẩn 此thử 可khả 知tri 。 華hoa 嚴nghiêm 等đẳng 之chi 五ngũ 十thập 二nhị 位vị ， 初sơ 十thập 信tín 為vi 凡phàm 位vị ， 不bất 入nhập 賢hiền 聖thánh 位vị 。 住trụ 行hành 向hướng 之chi 三tam 位vị ， 在tại 別biệt 教giáo 終chung 教giáo 為vi 賢hiền 位vị ， 在tại 圓viên 教giáo 為vi 聖thánh 位vị 。 十Thập 地Địa 等đẳng 妙diệu 之chi 十thập 二nhị ， 在tại 別biệt 教giáo 終chung 教giáo 是thị 聖thánh 位vị 。 又hựu 於ư 圓viên 教giáo 為vi 聖thánh 位vị 。 後hậu 五ngũ 十thập 四tứ 位vị 五ngũ 十thập 六lục 。 位vị ， 亦diệc 準chuẩn 此thử 可khả 知tri 。 要yếu 之chi 賢hiền 聖thánh 之chi 位vị 次thứ ， 共cộng 有hữu 四tứ 十thập 二nhị 位vị 。 故cố 了liễu 義nghĩa 燈đăng 曰viết ： 「 仁nhân 王vương 、 華hoa 嚴nghiêm 、 瓔anh 珞lạc 優Ưu 婆Bà 塞Tắc 戒giới 。 經kinh 等đẳng 皆giai 說thuyết 四tứ 十thập 二nhị 位vị 賢hiền 聖thánh ， 不bất 言ngôn 五ngũ 十thập 二nhị 位vị 。 」 此thử 中trung 法pháp 相tướng 宗tông 用dụng 四tứ 十thập 一nhất 位vị ， 華hoa 嚴nghiêm 之chi 始thỉ 教giáo 用dụng 五ngũ 十thập 二nhị 位vị ， 其kỳ 終chung 圓viên 二nhị 教giáo 用dụng 四tứ 十thập 二nhị 位vị ， 天thiên 台thai 之chi 別biệt 圓viên 二nhị 教giáo ， 用dụng 五ngũ 十thập 二nhị 位vị 。 今kim 依y 台thai 宗tông 而nhi 示thị 之chi 則tắc 五ngũ 十thập 二nhị 位vị 分phân 為vi 七thất 科khoa 。 又hựu 分phân 為vi 凡phàm 聖thánh 之chi 二nhị ， 凡phàm 與dữ 聖thánh 又hựu 各các 分phân 為vi 二nhị 。 天thiên 台thai 四tứ 教giáo 儀nghi 曰viết ： 「 華hoa 嚴nghiêm 明minh 十thập 住trụ 十thập 行hành 十thập 迴hồi 向hướng 為vi 賢hiền 十Thập 地Địa 為vi 聖thánh ， 妙diệu 覺giác 為vi 佛Phật （ 即tức 四tứ 十thập 一nhất 位vị ） ， 瓔anh 珞lạc 明minh 五ngũ 十thập 二nhị 位vị ， 金kim 光quang 明minh 但đãn 明minh 十Thập 地Địa 佛Phật 果Quả 勝thắng 天thiên 王vương 明minh 十Thập 地Địa 涅Niết 槃Bàn 明minh 五ngũ 行hành 如như 是thị 。 諸chư 經kinh 增tăng 減giảm 不bất 同đồng 者giả 。 界giới 外ngoại 菩Bồ 薩Tát 隨tùy 機cơ 利lợi 益ích ， 豈khởi 得đắc 定định 說thuyết 。 然nhiên 位vị 次thứ 周chu 足túc 莫mạc 過quá 瓔anh 珞lạc ， 故cố 今kim 依y 彼bỉ 略lược 明minh 菩Bồ 薩Tát 歷lịch 位vị 斷đoạn 證chứng 之chi 相tướng 。 」 。