波斯匿 ( 波Ba 斯Tư 匿Nặc )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（人名）舍衛國之王名，譯曰和悅，又曰月光，新稱鉢邏犀那時多Prasenajit，巴Pāsenādi，玄奘譯作勝軍，義淨譯曰勝光，梵授王之子也。與佛同日生。有部毘奈耶雜事所謂憍薩羅國王勝光王是也。王第二夫人曰末利（譯曰勝鬘，勝鬘經之勝鬘夫人，此王夫人之女也，母子名同），本為劫比羅城（迦毘羅之城也）婢女，以歸佛之福力為王聘為夫人，生一子，名惡生Virñḍhaka，有逆害自立之心，長行大臣諫止之，後王將長行大臣至佛所聽法，久不出，長行意變，竊引車馬還城，策立惡生太子為王，驅逐大王之二夫人行雨勝鬘。二夫人詣王所，中途遇王白事，王便令勝鬘還城，自與行雨共向王舍城，城外有一園林，王停此，令行雨報未生怨王（阿闍世王）。未生怨王聞之大喜，嚴駕自出迎之。時勝光王久不得食，乞於園主，得蘿菔五顆食之，往水邊過量飲之，因成霍亂，遂仆死。未生怨王後來厚葬之（見有部毘奈耶雜事八）。仁王經上曰：「舍衛國主波斯匿王，名曰月光。」西域記六曰：「如來在世之時，鉢羅犀那恃多王，唐言勝軍。舊曰波斯匿，訛略也。」毘奈耶雜事二十曰：「室羅伐城（即舍衛國，又曰憍薩羅國），王名梵授。（中略）其梵授王告人曰：我子生時，光明殊勝，普照世間，應與我子名曰勝光。」勝鬘經寶窟上本曰：「波斯匿王者，此翻為和悅。以其情用弘和，故云和悅。又以德接民，能令萬姓和悅。又翻為月光。如仁王經云月光王。有人言：波斯匿王與佛同日生，佛號日光，國人言：佛既號日光，當號大王為月光也，因國人稱為月光。若依父母所立名者，字為勝軍。以其鬥戰無敵不勝，故云勝軍。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 人nhân 名danh ） 舍Xá 衛Vệ 國Quốc 之chi 王vương 名danh ， 譯dịch 曰viết 和hòa 悅duyệt ， 又hựu 曰viết 月nguyệt 光quang ， 新tân 稱xưng 鉢bát 邏la 犀 那na 時thời 多đa Prasenajit ， 巴ba Pāsenādi ， 玄huyền 奘tráng 譯dịch 作tác 勝thắng 軍quân ， 義nghĩa 淨tịnh 譯dịch 曰viết 勝thắng 光quang 梵Phạm 授Thọ 王Vương 之chi 子tử 也dã 。 與dữ 佛Phật 同đồng 日nhật 生sanh 。 有hữu 部bộ 毘Tỳ 奈Nại 耶Da 雜tạp 事sự 所sở 謂vị 憍Kiều 薩Tát 羅La 國Quốc 。 王vương 勝Thắng 光Quang 王Vương 是thị 也dã 。 王vương 第đệ 二nhị 夫phu 人nhân 曰viết 末mạt 利lợi （ 譯dịch 曰viết 勝thắng 鬘man ， 勝thắng 鬘man 經kinh 之chi 勝Thắng 鬘Man 夫Phu 人Nhân 。 此thử 王vương 夫phu 人nhân 之chi 女nữ 也dã ， 母mẫu 子tử 名danh 同đồng ） ， 本bổn 為vi 劫kiếp 比tỉ 羅la 城thành （ 迦ca 毘tỳ 羅la 之chi 城thành 也dã ） 婢tỳ 女nữ ， 以dĩ 歸quy 佛Phật 之chi 福phước 力lực 為vi 王vương 聘sính 為vi 夫phu 人nhân 生sanh 一nhất 子tử 。 名danh 惡ác 生sanh Virñ ḍ haka ， 有hữu 逆nghịch 害hại 自tự 立lập 之chi 心tâm ， 長trường/trưởng 行hành 大đại 臣thần 諫gián 止chỉ 之chi 。 後hậu 王vương 將tương 長trường/trưởng 行hành 大đại 臣thần 至chí 佛Phật 所sở 聽thính 法Pháp 久cửu 不bất 出xuất ， 長trường/trưởng 行hành 意ý 變biến ， 竊thiết 引dẫn 車xa 馬mã 還hoàn 城thành ， 策sách 立lập 惡ác 生sanh 太thái 子tử 為vi 王vương ， 驅khu 逐trục 大đại 王vương 之chi 二nhị 夫phu 人nhân 行hành 雨vũ 勝thắng 鬘man 。 二nhị 夫phu 人nhân 詣nghệ 王vương 所sở ， 中trung 途đồ 遇ngộ 王vương 白bạch 事sự ， 王vương 便tiện 令linh 勝thắng 鬘man 還hoàn 城thành ， 自tự 與dữ 行hành 雨vũ 共cộng 向hướng 王Vương 舍Xá 城Thành 。 城thành 外ngoại 有hữu 一nhất 園viên 林lâm 。 王vương 停đình 此thử ， 令linh 行hành 雨vũ 報báo 未vị 生sanh 怨oán 王vương （ 阿A 闍Xà 世Thế 王Vương ） 。 未vị 生sanh 怨oán 王vương 聞văn 之chi 大đại 喜hỷ ， 嚴nghiêm 駕giá 自tự 出xuất 迎nghênh 之chi 。 時thời 勝Thắng 光Quang 王Vương 。 久cửu 不bất 得đắc 食thực 。 乞khất 於ư 園viên 主chủ ， 得đắc 蘿 菔bặc 五ngũ 顆khỏa 食thực 之chi ， 往vãng 水thủy 邊biên 過quá 量lượng 飲ẩm 之chi ， 因nhân 成thành 霍hoắc 亂loạn ， 遂toại 仆phó 死tử 。 未vị 生sanh 怨oán 王vương 後hậu 來lai 厚hậu 葬táng 之chi （ 見kiến 有hữu 部bộ 毘Tỳ 奈Nại 耶Da 雜tạp 事sự 八bát ） 。 仁nhân 王vương 經kinh 上thượng 曰viết 舍Xá 衛Vệ 國Quốc 主chủ 。 波Ba 斯Tư 匿Nặc 王Vương 。 名danh 曰viết 月Nguyệt 光Quang 。 」 西tây 域vực 記ký 六lục 曰viết 如Như 來Lai 在tại 世thế 。 之chi 時thời ， 鉢bát 羅la 犀 那na 恃thị 多đa 王vương ， 唐đường 言ngôn 勝thắng 軍quân 。 舊cựu 曰viết 波Ba 斯Tư 匿Nặc 訛ngoa 略lược 也dã 。 毘Tỳ 奈Nại 耶Da 。 雜tạp 事sự 二nhị 十thập 曰viết 。 室Thất 羅La 伐Phạt 城Thành 。 （ 即tức 舍Xá 衛Vệ 國Quốc 。 又hựu 曰viết 憍Kiều 薩Tát 羅La 國Quốc 。 ） ， 王vương 名danh 梵Phạm 授thọ 。 （ 中trung 略lược ） 其kỳ 梵Phạm 授Thọ 王Vương 告cáo 人nhân 曰viết ： 我ngã 子tử 生sanh 時thời ， 光quang 明minh 殊thù 勝thắng 普phổ 照chiếu 世thế 間gian 。 應ưng/ứng 與dữ 我ngã 子tử 。 名danh 曰viết 勝Thắng 光Quang 。 」 勝thắng 鬘man 經kinh 寶bảo 窟quật 上thượng 本bổn 曰viết 波Ba 斯Tư 匿Nặc 王Vương 。 者giả ， 此thử 翻phiên 為vi 和hòa 悅duyệt 。 以dĩ 其kỳ 情tình 用dụng 弘hoằng 和hòa ， 故cố 云vân 和hòa 悅duyệt 。 又hựu 以dĩ 德đức 接tiếp 民dân ， 能năng 令linh 萬vạn 姓tánh 和hòa 悅duyệt 。 又hựu 翻phiên 為vi 月nguyệt 光quang 。 如như 仁nhân 王vương 經Kinh 云vân 月nguyệt 光quang 王vương 。 有hữu 人nhân 言ngôn 波Ba 斯Tư 匿Nặc 王Vương 。 與dữ 佛Phật 同đồng 日Nhật 生Sanh 佛Phật 。 號hiệu 日nhật 光quang ， 國quốc 人nhân 言ngôn ： 佛Phật 既ký 號hiệu 日nhật 光quang ， 當đương 號hiệu 大đại 王vương 為vi 月nguyệt 光quang 也dã ， 因nhân 國quốc 人nhân 稱xưng 為vi 月nguyệt 光quang 。 若nhược 依y 父phụ 母mẫu 所sở 立lập 名danh 者giả ， 字tự 為vi 勝thắng 軍quân 。 以dĩ 其kỳ 鬥đấu 戰chiến 無vô 敵địch 不bất 勝thắng ， 故cố 云vân 勝thắng 軍quân 。 」 。