SỐ 190
KINH PHẬT BẢN HẠNH TẬP
Hán dịch: Đời Tùy, Tam tạng Pháp sư Xà-na-quật-đa, người Ấn độ
Việt dịch: Linh-Sơn Pháp Bảo Đại Tạng Kinh.
QUYỂN XV
Phẩm 19: TRÊN ĐƯỜNG GẶP THÂY CHẾT
Thuở ấy, Thiên tử Tác Bình một hôm nọ phát sinh ý nghĩ: “Bồ-tát Hộ Minh đang ở trong cung thọ hưởng vui thú tuyệt đỉnh, nay đến lúc Bồ-tát phải xuất gia, ta sẽ vì Bồ-tát cố tâm khuyến thỉnh làm cho Thái tử xa lìa thu vui ngũ dục, xả tục xuất gia.” Thiên tử Tác Bình muốn Bồ-tát Hộ Minh sinh ý rời nội cung ra khỏi thành hướng về lâm viên thưởng ngoạn tham quan phong cảnh tuyệt đẹp.
Lúc ấy Thái tử bảo người đánh xe:
-Này người đánh xe tài giỏi, khanh nên trang hoàng bảo xa tứ mã, ta nay muốn ra khỏi thành đến lâm viên dạo chơi.
Người đánh xe nhận lệnh Thái tử liền đến tâu Đại vương:
-Xin Đại vương biết cho, nay Thái tử muốn rời khỏi cung thành đến lâm viên thưởng ngoạn quang cảnh.
Đại vương Tịnh Phạn liền ra lệnh trang hoàng thành Ca-tỳ-la, tất cả đường lớn nhỏ đều dọn dẹp. Gai góc, sỏi sạn gạch đá, cây mục, mô đất, phẩn uế đều được quét dọn sạch sẽ, bằng phẳng cho đến trong hoa viên các cây mang tên nữ nhi hay nam nhi lại dùng chuỗi anh lạc theo mỗi loại mà trang sức lên đó, rồi cho người rung linh đánh trống tuyên bố:
-Kẻ già yếu, người bệnh tật không được xuất hiện trên con đường Thái tử đi qua khiến cho Thái tử trông thấy sinh tâm chán nản.
Người đánh xe trang hoàng xe ngựa hết sức chu toàn tốt đẹp, rồi đến tâu Thái tử:
-Xin Thái tử nghe cho, hạ thần nay đã trang hoàng xa giá xong rồi, cúi xin Thái tử tùy thời xuất hành.
Thái tử ngồi trên xe đầy đủ oai đức thần lực, ra đi từ cửa Tây thành Ca-tỳ-la hướng về hoa viên để thưởng ngoạn.
Khi đó, Thiên tử Tác Bình ở phía trước Thái tử hóa thành một tử thi nằm trên giường được nhiều người khiêng đi, lại dùng áo bằng số nhiều màu tuyệt đẹp căng làm tấm màn nhỏ đắp trên mình tử thi, lại có vô số bà con nội ngoại quây quần hai bên trước sau kêu khóc, hoặc có kẻ bứt tóc, có người đấm ngực hoặc có kẻ vỗ đầu hay khoanh tay hoặc có kẻ hai tay hốt đất bùn bôi trên đầu trên mặt hoặc có kẻ thốt ra những lời buồn bã nghẹn ngào, nước mắt tuôn như mưa, kêu gào khóc lóc không thành lời. Thái tử thấy cảnh như vậy sinh lòng sầu thảm, hỏi người đánh xe:
-Kẻ nằm trên giường này là người gì vậy? Lại dùng hoa trang hoàng chung quanh… cho đến nhiều y phục bằng vải gai đầy màu sắc, làm tấm màn nhỏ đắp trên mình, được người ta khiêng đi, chung quanh lại có vô số người khóc than thảm thiết?
Lời kệ:
Thái tử trẻ đẹp thân tuấn tú
Hỏi người đánh xe đây là ai.
Nằm yên trên giường bốn người khiêng
Thân quyến chung quanh kêu gào khóc?
Lúc đó Thiên tử Tác Bình dùng thần lực khiến người đánh xe trả lời:
-Bẩm Đại thánh Thái tử, đây gọi là thây chết.
Thái tử lại hỏi:
-Thây chết nghĩa là gì?
Người đánh xe đáp:
-Tâu Đại thánh Thái tử, người này bỏ mạng sống nơi thế gian, không còn oai đức, nay đồng với cây đá, không có cảm giác như tường vách không hơn kém, vĩnh biệt thân tộc bạn bè, chỉ có thần thức đi đầu thai cõi khác, từ nay về sau không còn thấy cha mẹ, anh em, vợ con, quyến thuộc. Kẻ sống người chết, cảnh giới hoàn toàn khác nhau như vậy, không bao giờ gặp lại cho nên gọi là thấy chết.
Người đánh xe đến trước Thái tử nói kệ:
Giác quan tâm thức mất tác dụng,
Thi thể vô tri như cây đá,
Thân quyến vây quanh đều khóc than,
Ân ái từ đây hằng vĩnh biệt.
Thái tử lại hỏi người đánh xe:
-Này kẻ đánh xe tài giỏi, ta cũng phải chịu quy luật chết này chăng? Quy luật chết này, ta đã vượt khỏi hay chưa?
Người đánh xe Đáp:
-Tâu Đại thánh Thái tử, thân thể Thái tử tuy tôn quý nhưng đối với quy luật chết này cũng chưa thoát khỏi, tất cả những ai ở trong thế gian, hoặc là trời hay loài người, có bao nhiêu thân tộc quyến thuộc bạn bè, mỗi người đều chịu cảnh biệt ly như vậy, người kia không thấy người này, người này cũng không thấy người kia. Rồi nói kệ:
Tất cả chúng sinh mãn nghiệp này,
Thiên, nhân, quý, tiện đều bình đẳng,
Thế gian thiện ác tuy có khác,
Đến khi tắt thở lại như nhau.
Thái tử nghe lời trình bày như vậy rồi bảo người đánh xe:
-Nếu thân này của ta cũng phải chịu quy luật chết chóc quy luật cái chết ta chưa vượt qua, rồi đây ta sẽ không thấy chư Thiên và quyến thuộc và chư Thiên quyến thuộc cũng không thấy ta, vậy cần gì phải đến lâm viên dạo chơi thưởng ngoạn, mau mau hồi giá trở về nội cung để ta quán tưởng.
Người đánh xe vâng theo lệnh Thái tử liền quay xe trở về nội cung. Thái tử về đến nội cung, an tọa tư duy: “Thân ta nhất định rồi sẽ chết, chưa có năng lực vượt qua khỏi quy luật sự chết.” Ngài chú tâm yên lặng tư duy như vậy, biết quả báo thế gian rốt cuộc quy về vô thường vậy mà khi Thái tử sắp bước vào trong cung, có một tướng sư vô trí ngu si đứng bên ngoài cửa cung Đại vương, xem kỹ hình dung tướng mạo Thái tử từ đầu đến chân, thấy có tướng trượng phu rồi to tiếng xướng lên: “Này mọi người! Tất cả phải biết, từ ngày nay trở đi đến nội ngày thứ bảy, Thái tử sẽ được đầy đủ bảy thứ quý báu tự nhiên xuất hiện.”
Đại vương Tịnh Phạn hỏi người đánh xe:
-Này tên đánh xe tài giỏi, ngày nay khanh đưa Thái tử đến lâm viên, Thái tử có vừa ý, vui vẻ không?
Người đánh xe quỳ xuống cung kính thưa:
-Xin Đại vương phải biết, ngày nay Thái tử ra đi chưa đến lâm viên.
Đại vương Tịnh Phạn lại hỏi:
-Vì cớ gì Thái tử không đến lâm viên?
Người đánh xe tâu:
-Xin Đại vương nghe cho, Thái tử ra khỏi cung, trên con đường đến viên lâm, thấy một thây chết nằm trên giường có bốn người khiêng… cho đến quyến thuộc vây quanh kêu khóc. Thái tử thấy vậy liền ra lệnh hồi giá trở về nội cung, ngài ngồi tư duy không được vui vẻ.
Đại vương Tịnh Phạn nghe lời trình bày như vậy, trong tâm lo lắng, liên tưởng đến lời dự đoán của Tiên nhân A-tư-đà nhất định chân thật. Ta không lẽ để Thái tử bỏ ta xuất gia. Ngày nay ta sẽ tăng thêm thú vui ngũ dục cho Thái tử, khiến Thái tử say đắm không nghĩ đến chuyện xuất gia. Nghĩ rồi, lúc ấy nhà vua liền vì Thái tử tăng thêm y phục tốt đẹp và đầy đủ cấc thú vui ngũ dục.
Có bài kệ nói:
Biển công đức tu vô lượng kiếp.
Thái tử vì thấy kẻ mạng chung,
Tâm, rất buồn ôm lòng áo não,
Về nội cung tư duy cái chết,
Nơi thành này cung điện tuyệt vời,
Thái tử đẹp tuổi đầy nhựa sống,
Vui ngũ dục đắc ý lắm thay,
Như Đế Thích vui chơi thượng uyển.
Trải qua ngày tháng, Thái tử vẫn ỏ trong cung, vui chơi, thọ hưởng mọi thứ vui thích.