Thủ Lăng Nghiêm Kinh Nghĩa Hải – Quyển 0012

首Thủ 楞Lăng 嚴Nghiêm 經Kinh 義Nghĩa 海Hải
Quyển 0012
唐Đường 懷Hoài 迪證Chứng 釋Thích 宋Tống 咸Hàm 輝Huy 排Bài 經Kinh 入Nhập 注Chú

首Thủ 楞Lăng 嚴Nghiêm 經Kinh 。義Nghĩa 海Hải 卷quyển 第đệ 十thập 二nhị 。經kinh 四tứ 之chi 二nhị )# 頗phả 二nhị

(# 凡phàm 遇ngộ 圓viên 相tương/tướng 即tức 是thị 標tiêu 辭từ 與dữ 疏sớ/sơ 同đồng 其kỳ 上thượng 文văn )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 若nhược 此thử 妙diệu 覺giác 。本bổn 妙diệu 覺giác 明minh 。與dữ 如Như 來Lai 心tâm 。不bất 增tăng 不bất 減giảm 。無vô 狀trạng 忽hốt 生sanh 。山sơn 河hà 大đại 地địa 。諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。

(# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 無vô 狀trạng 猶do 云vân 無vô 故cố 也dã )# 。

如Như 來Lai 今kim 得đắc 。妙diệu 空không 明minh 覺giác 。山sơn 河hà 大đại 地địa 。有hữu 為vi 習tập 漏lậu 。何hà 當đương 復phục 生sanh 。

(# 疏sớ/sơ 妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。與dữ 佛Phật 同đồng 體thể 本bổn 來lai 無vô 妄vọng 由do 乎hồ 強cường/cưỡng 覺giác 忽hốt 認nhận 所sở 相tương/tướng 便tiện 有hữu 妄vọng 生sanh 佛Phật 今kim 已dĩ 得đắc 妙diệu 空không 明minh 心tâm 何hà 時thời 忽hốt 然nhiên 復phục 起khởi 諸chư 妄vọng 此thử 即tức 牒điệp 而nhi 縱túng/tung 之chi 責trách 無vô 窮cùng 過quá 也dã 即tức 同đồng 剛cang 藏tạng 十thập 方phương 異dị 生sanh 。本bổn 成thành 佛Phật 道Đạo 。後hậu 起khởi 無vô 明minh 。一nhất 切thiết 如Như 來Lai 。何hà 時thời 復phục 生sanh 。一nhất 切thiết 煩phiền 惱não 。 ○# 二nhị 如Như 來Lai 喻dụ 釋thích 二nhị 一nhất 約ước 真Chân 如Như 門môn 釋thích 二nhị 約ước 生sanh 滅diệt 門môn 釋thích 初sơ 門môn 泯mẫn 相tương/tướng 顯hiển 實thật 故cố 約ước 迷mê 方phương 空không 花hoa 以dĩ 喻dụ 無vô 明minh 及cập 山sơn 河hà 等đẳng 元nguyên 來lai 不bất 起khởi 體thể 不bất 可khả 得đắc 迷mê 心tâm 翳ế 眼nhãn 雖tuy 有hữu 起khởi 滅diệt 正chánh 方phương 虛hư 空không 了liễu 不bất 移di 動động 妄vọng 心tâm 妄vọng 境cảnh 似tự 有hữu 生sanh 滅diệt 真chân 妙diệu 覺giác 明minh 。何hà 曾tằng 變biến 改cải 。次thứ 門môn 即tức 攬lãm 理lý 成thành 事sự 故cố 約ước 金kim 鑛khoáng 灰hôi 木mộc 可khả 鍊luyện 可khả 燒thiêu 以dĩ 喻dụ 果quả 成thành 惑hoặc 滅diệt 二nhị 門môn 四tứ 喻dụ 雖tuy 各các 不bất 同đồng 皆giai 顯hiển 悟ngộ 後hậu 更cánh 不bất 再tái 迷mê 也dã )# 。

佛Phật 告cáo 富Phú 樓Lâu 那Na 。譬thí 如như 迷mê 人nhân 。於ư 一nhất 聚tụ 落lạc 。惑hoặc 南nam 為vi 北bắc 。此thử 迷mê 為vi 復phục 。因nhân 迷mê 而nhi 有hữu 。因nhân 悟ngộ 所sở 出xuất 富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 如như 是thị 迷mê 人nhân 。亦diệc 不bất 因nhân 迷mê 。又hựu 不bất 因nhân 悟ngộ 。何hà 以dĩ 故cố 迷mê 本bổn 無vô 根căn 。云vân 何hà 因nhân 迷mê 。悟ngộ 非phi 生sanh 迷mê 。云vân 何hà 因nhân 悟ngộ 。

(# 人nhân 聚tụ 可khả 居cư 故cố 云vân 聚tụ 落lạc 迷mê 人nhân 眾chúng 生sanh 也dã 聚tụ 落lạc 如Như 來Lai 藏tạng 也dã 南nam 性tánh 明minh 也dã 北bắc 所sở 明minh 也dã 惑hoặc 無vô 明minh 也dã 南nam 相tương/tướng 不bất 動động 惑hoặc 故cố 見kiến 北bắc 性tánh 明minh 無vô 變biến 迷mê 故cố 立lập 所sở 此thử 迷mê 妄vọng 出xuất 故cố 今kim 徵trưng 之chi 令linh 知tri 無vô 生sanh 即tức 見kiến 無vô 明minh 本bổn 空không 也dã )# 。

佛Phật 言ngôn 彼bỉ 之chi 迷mê 人nhân 。正chánh 在tại 迷mê 時thời 。倐thúc 有hữu 悟ngộ 人nhân 指chỉ 示thị 令linh 悟ngộ 。富Phú 樓Lâu 那Na 於ư 意ý 云vân 何hà 。此thử 人nhân 縱túng 迷mê 。於ư 此thử 聚tụ 落lạc 。更cánh 生sanh 迷mê 不phủ 。

不phủ 也dã 世Thế 尊Tôn 。

(# 悟ngộ 人nhân 善thiện 友hữu 也dã 指chỉ 示thị 教giáo 行hành 也dã 令linh 悟ngộ 十thập 方phương 如Như 來Lai 。也dã 滿mãn 慈từ 於ư 法pháp 有hữu 疑nghi 於ư 喻dụ 明minh 解giải 故cố 佛Phật 舉cử 喻dụ 以dĩ 問vấn 令linh 解giải 法pháp 如như 喻dụ 也dã ○# 解giải 此thử 喻dụ 妄vọng 因nhân 本bổn 空không 破phá 前tiền 習tập 漏lậu 復phục 生sanh 疑nghi 也dã )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 十thập 方phương 如Như 來Lai 。亦diệc 復phục 如như 是thị 。此thử 迷mê 無vô 本bổn 。性tánh 畢tất 竟cánh 空không 。

(# 合hợp 初sơ 喻dụ )# 。

昔tích 本bổn 無vô 迷mê 。似tự 有hữu 迷mê 覺giác 。覺giác 迷mê 迷mê 滅diệt 。覺giác 不bất 生sanh 迷mê 。

(# 合hợp 次thứ 喻dụ ○# 疏sớ/sơ 迷mê 即tức 無vô 明minh 亦diệc 名danh 為vi 癡si 亦diệc 名danh 不bất 覺giác 不bất 覺giác 即tức 覺giác 故cố 云vân 性tánh 畢tất 竟cánh 空không 。約ước 真Chân 如Như 門môn 音âm 本bổn 無vô 迷mê 約ước 生sanh 滅diệt 門môn 似tự 有hữu 迷mê 覺giác 。覺giác 即tức 所sở 迷mê 本bổn 覺giác 亦diệc 即tức 始thỉ 覺giác 也dã 覺giác 迷mê 迷mê 滅diệt 。者giả 始thỉ 覺giác 智trí 起khởi 覺giác 盡tận 無vô 始thỉ 妄vọng 念niệm 合hợp 本bổn 覺giác 時thời 更cánh 無vô 始thỉ 本bổn 之chi 異dị 唯duy 一nhất 妙diệu 覺giác 豈khởi 更cánh 生sanh 妄vọng 故cố 云vân 。覺giác 不bất 生sanh 迷mê 。

亦diệc 如như 翳ế 人nhân 。見kiến 空không 中trung 花hoa 。翳ế 病bệnh 若nhược 除trừ 。花hoa 於ư 空không 滅diệt 忽hốt 有hữu 愚ngu 人nhân 。於ư 彼bỉ 空không 花hoa 所sở 滅diệt 空không 地địa 。待đãi 花hoa 更cánh 生sanh 汝nhữ 觀quán 是thị 人nhân 。為vi 愚ngu 為vi 慧tuệ 。

(# 翳ế 喻dụ 妄vọng 見kiến 花hoa 喻dụ 山sơn 河hà 妄vọng 見kiến 若nhược 亡vong 山sơn 河hà 自tự 滅diệt 故cố 下hạ 文văn 云vân 見kiến 聞văn 如như 幻huyễn 翳ế 。三tam 界giới 若nhược 空không 花hoa 聞văn 復phục 翳ế 根căn 除trừ 。塵trần 消tiêu 覺giác 圓viên 淨tịnh ○# 空không 無vô 花hoa 處xứ 故cố 云vân 空không 地địa )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 空không 元nguyên 無vô 花hoa 妄vọng 見kiến 生sanh 滅diệt 。見kiến 花hoa 滅diệt 空không 已dĩ 是thị 顛điên 倒đảo 。勑# 令linh 更cánh 出xuất 斯tư 實thật 狂cuồng 癡si 。云vân 何hà 更cánh 名danh 。如như 是thị 狂cuồng 人nhân 。為vi 愚ngu 為vi 慧tuệ 。

(# 真chân 元nguyên 無vô 相tướng 妄vọng 見kiến 起khởi 滅diệt 見kiến 山sơn 河hà 滅diệt 已dĩ 是thị 倒đảo 見kiến 若nhược 待đãi 更cánh 起khởi 斯tư 同đồng 狂cuồng 人nhân ○# 標tiêu 云vân 空không 元nguyên 無vô 花hoa 因nhân 翳ế 妄vọng 生sanh 翳ế 病bệnh 若nhược 除trừ 。空không 花hoa 何hà 有hữu ○# 解giải 此thử 喻dụ 妄vọng 果quả 非phi 有hữu 破phá 前tiền 山sơn 河hà 復phục 生sanh 疑nghi 也dã )# 。

佛Phật 言ngôn 如như 汝nhữ 所sở 解giải 。云vân 何hà 問vấn 言ngôn 。諸chư 佛Phật 如Như 來Lai 。妙diệu 覺giác 明minh 空không 。何hà 當đương 更cánh 出xuất 。山sơn 河hà 大đại 地địa 。

(# 疏sớ/sơ 據cứ 汝nhữ 於ư 喻dụ 所sở 解giải 不bất 合hợp 更cánh 疑nghi 如Như 來Lai 空không 覺giác 生sanh 山sơn 河hà 也dã 維duy 摩ma 云vân 佛Phật 為vì 增tăng 上thượng 慢mạn 人nhân 。說thuyết 離ly 淫dâm 怒nộ 癡si 若nhược 無vô 增tăng 上thượng 慢mạn 。佛Phật 說thuyết 婬dâm 怒nộ 癡si 性tánh 。即tức 是thị 解giải 脫thoát 。是thị 知tri 如như 夢mộng 勤cần 加gia 空không 名danh 惑hoặc 絕tuyệt 幻huyễn 因nhân 既ký 滿mãn 鏡kính 像tượng 果quả 圓viên 凡phàm 是thị 斷đoạn 證chứng 當đương 體thể 斯tư 旨chỉ ○# 標tiêu 知tri 是thị 空không 花hoa 。即tức 無vô 生sanh 滅diệt 非phi 作tác 故cố 無vô 。本bổn 性tánh 無vô 故cố 。 ○# 解giải 如như 汝nhữ 所sở 解giải 。印ấn 其kỳ 領lãnh 喻dụ 也dã 云vân 何hà 問vấn 言ngôn 。責trách 其kỳ 昧muội 法pháp 也dã )# 。

又hựu 如như 金kim 鑛khoáng 雜tạp 於ư 精tinh 金kim 。其kỳ 金kim 一nhất 純thuần 。更cánh 不bất 成thành 雜tạp 。

(# 疏sớ/sơ 眾chúng 生sanh 覺giác 隱ẩn 如như 金kim 雜tạp 鑛khoáng 諸chư 佛Phật 覺giác 顯hiển 如như 金kim 一nhất 純thuần 已dĩ 入nhập 果quả 海hải 不bất 重trọng/trùng 為vi 因nhân 故cố 云vân 更cánh 不bất 成thành 雜tạp 。然nhiên 因nhân 果quả 雖tuy 殊thù 覺giác 性tánh 平bình 等đẳng ○# 標tiêu 復phục 云vân 圓viên 覺giác 亦diệc 云vân 譬thí 如như 銷tiêu 金kim 鑛khoáng 。金kim 非phi 銷tiêu 故cố 有hữu 。雖tuy 復phục 本bổn 來lai 金kim 。終chung 以dĩ 銷tiêu 成thành 就tựu 。一nhất 成thành 真chân 金kim 體thể 。不bất 復phục 重trọng 為vi 鑛khoáng 。

如như 木mộc 成thành 灰hôi 。不bất 重trọng 為vi 木mộc 。

(# 疏sớ/sơ 覺giác 性tánh 如như 地địa 惑hoặc 障chướng 如như 木mộc 加gia 行hành 如như 燧toại 智trí 照chiếu 如như 火hỏa 涅Niết 槃Bàn 如như 灰hôi 燧toại 動động 火hỏa 起khởi 木mộc 盡tận 灰hôi 成thành 灰hôi 歸quy 於ư 地địa 不bất 重trọng 為vi 木mộc 。修tu 行hành 智trí 起khởi 惑hoặc 滅diệt 覺giác 顯hiển 顯hiển 處xứ 唯duy 真chân 不bất 重trọng/trùng 起khởi 妄vọng ○# 解giải 私tư 謂vị 金kim 喻dụ 菩Bồ 提Đề 鑛khoáng 喻dụ 習tập 漏lậu 山sơn 河hà 如như 木mộc 涅Niết 槃Bàn 如như 灰hôi )# 。

諸chư 佛Phật 如Như 來Lai 。菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。亦diệc 復phục 如như 是thị 。

(# 疏sớ/sơ 菩Bồ 提Đề 智trí 果quả 涅Niết 槃Bàn 斷đoạn 果quả 雙song 合hợp 二nhị 喻dụ 也dã 然nhiên 上thượng 四tứ 喻dụ 二nhị 二nhị 同đồng 意ý 前tiền 就tựu 圓viên 悟ngộ 之chi 理lý 生sanh 佛Phật 俱câu 是thị 本bổn 真chân 以dĩ 成thành 前tiền 文văn 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。皆giai 如Như 來Lai 藏tạng 。與dữ 如Như 來Lai 心tâm 。不bất 增tăng 不bất 減giảm 故cố 。舉cử 迷mê 方phương 空không 華hoa 元nguyên 來lai 不bất 起khởi 非phi 後hậu 始thỉ 滅diệt 故cố 法pháp 合hợp 云vân 此thử 迷mê 無vô 本bổn 。性tánh 畢tất 竟cánh 空không 。又hựu 云vân 空không 元nguyên 無vô 華hoa 。妄vọng 見kiến 生sanh 滅diệt 。斯tư 則tắc 以dĩ 責trách 滿mãn 慈từ 見kiến 妄vọng 有hữu 滅diệt 尚thượng 是thị 顛điên 倒đảo 豈khởi 況huống 復phục 待đãi 習tập 漏lậu 再tái 生sanh 也dã 後hậu 約ước 不bất 壞hoại 修tu 證chứng 因nhân 果quả 之chi 相tướng 故cố 說thuyết 銷tiêu 鑛khoáng 出xuất 金kim 燒thiêu 木mộc 成thành 灰hôi 也dã 迷mê 方phương 空không 華hoa 則tắc 始thỉ 終chung 元nguyên 無vô 金kim 之chi 與dữ 灰hôi 燒thiêu 鍊luyện 方phương 現hiện 意ý 云vân 圓viên 頓đốn 之chi 理lý 雖tuy 齊tề 迷mê 悟ngộ 不bất 妨phương 成thành 異dị 既ký 有hữu 多đa 生sanh 習tập 障chướng 還hoàn 須tu 背bối/bội 習tập 顯hiển 真chân 真chân 顯hiển 則tắc 究cứu 竟cánh 清thanh 淨tịnh 。更cánh 無vô 再tái 迷mê 也dã 若nhược 但đãn 用dụng 前tiền 二nhị 喻dụ 則tắc 撥bát 迷mê 悟ngộ 因nhân 果quả 之chi 相tướng 便tiện 成thành 邪tà 見kiến 若nhược 但đãn 用dụng 後hậu 二nhị 喻dụ 即tức 成thành 眾chúng 生sanh 覺giác 性tánh 本bổn 來lai 不bất 淨tịnh 失thất 真chân 常thường 理lý 亦diệc 成thành 邪tà 見kiến 道Đạo 理lý 微vi 妙diệu 一nhất 喻dụ 難nạn/nan 齊tề 故cố 說thuyết 四tứ 事sự 各các 喻dụ 一nhất 法pháp 以dĩ 盡tận 其kỳ 理lý 也dã ○# 解giải 菩Bồ 提Đề 智trí 德đức 涅Niết 槃Bàn 斷đoạn 德đức 因nhân 中trung 全toàn 菩Bồ 提Đề 為vi 習tập 漏lậu 即tức 涅Niết 槃Bàn 為vi 山sơn 河hà 猶do 鑛khoáng 之chi 與dữ 木mộc 也dã 果quả 上thượng 全toàn 習tập 漏lậu 為vi 菩Bồ 提Đề 即tức 山sơn 河hà 為vi 涅Niết 槃Bàn 猶do 金kim 之chi 與dữ 灰hôi 也dã 鑛khoáng 木mộc 不bất 再tái 顯hiển 妄vọng 法pháp 之chi 未vị 亡vong 金kim 灰hôi 不bất 渝du 示thị 真chân 證chứng 之chi 常thường 住trụ 四tứ 喻dụ 交giao 映ánh 妙diệu 旨chỉ 存tồn 焉yên )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 又hựu 汝nhữ 問vấn 言ngôn 。地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。本bổn 性tánh 圓viên 融dung 。周chu 遍biến 法Pháp 界Giới 。疑nghi 水thủy 火hỏa 性tánh 。不bất 相tương 陵lăng 滅diệt 。又hựu 徵trưng 虛hư 空không 。及cập 諸chư 大đại 地địa 。俱câu 遍biến 法Pháp 界Giới 。不bất 合hợp 相tương 容dung 。

(# 疏sớ/sơ 前tiền 既ký 申thân 疑nghi 今kim 將tương 答đáp 釋thích 故cố 此thử 牒điệp 舉cử )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 譬thí 如như 虛hư 空không 。體thể 非phi 羣quần 相tương/tướng 而nhi 不bất 拒cự 彼bỉ 。諸chư 相tướng 發phát 揮huy 。

虛Hư 空Không 藏Tạng 。性tánh 也dã 羣quần 相tương/tướng 七thất 大đại 也dã 真chân 元nguyên 無vô 相tướng 不bất 守thủ 自tự 性tánh 隨tùy 緣duyên 現hiện 相tướng 故cố 云vân 不bất 拒cự 發phát 顯hiển 揮huy 揚dương 也dã ○# 解giải 譬thí 前tiền 如Như 來Lai 藏tạng 性tánh 本bổn 非phi 七thất 大đại 而nhi 不bất 拒cự 彼bỉ 。七thất 大đại 發phát 生sanh )# 。

所sở 以dĩ 者giả 何hà 。富Phú 樓Lâu 那Na 彼bỉ 太thái 虛hư 空không 。日nhật 照chiếu 則tắc 明minh 。雲vân 屯truân 則tắc 暗ám 。風phong 搖dao 則tắc 動động 。霽tễ 澄trừng 則tắc 清thanh 。氣khí 凝ngưng 則tắc 濁trược 。土thổ 積tích 成thành 霾mai 。水thủy 澄trừng 成thành 映ánh 。

(# 疏sớ/sơ 此thử 舉cử 七thất 事sự 可khả 喻dụ 七thất 大đại 隨tùy 義nghĩa 對đối 法pháp 可khả 知tri 霾mai 風phong 而nhi 雨vũ 土thổ 也dã （# 出xuất 爾nhĩ 雅nhã ）# 霽tễ 雨vũ 初sơ 止chỉ 也dã 積tích 聚tụ 也dã ○# 解giải 應ưng 以dĩ 日nhật 雲vân 風phong 等đẳng 喻dụ 七thất 大đại )# 。

於ư 意ý 云vân 何hà 。如như 是thị 殊thù 方phương 。諸chư 有hữu 為vi 相tướng 。為vi 因nhân 彼bỉ 生sanh 。為vi 復phục 空không 有hữu 。

(# 疏sớ/sơ 方phương 法pháp 也dã 即tức 明minh 等đẳng 諸chư 法pháp 彼bỉ 即tức 日nhật 等đẳng 也dã 舉cử 此thử 諸chư 相tướng 以dĩ 明minh 七thất 大đại 相tương/tướng 空không 都đô 無vô 實thật 法pháp 虛hư 空không 無vô 相tướng 。不bất 礙ngại 諸chư 相tướng 顯hiển 發phát )# 。

若nhược 彼bỉ 所sở 生sanh 。富Phú 樓Lâu 那Na 且thả 日nhật 照chiếu 時thời 。既ký 是thị 日nhật 明minh 。十thập 方phương 世thế 界giới 。同đồng 為vi 日nhật 色sắc 。云vân 何hà 空không 中trung 。更cánh 見kiến 圓viên 日nhật 。若nhược 是thị 空không 明minh 。空không 應ưng 自tự 照chiếu 。云vân 何hà 中trung 霄tiêu 雲vân 霧vụ 之chi 時thời 。不bất 生sanh 光quang 耀diệu 。

(# 如như 文văn ○# 標tiêu 此thử 七thất 大đại 隨tùy 緣duyên 無vô 定định 相tướng 此thử 有hữu 彼bỉ 無vô 不bất 可khả 執chấp 也dã )# 。

當đương 知tri 是thị 明minh 。非phi 日nhật 非phi 空không 。不bất 異dị 空không 日nhật 。

(# 疏sớ/sơ 此thử 結kết 即tức 離ly 俱câu 無vô 生sanh 處xứ 又hựu 非phi 日nhật 非phi 空không 。顯hiển 無vô 生sanh 處xứ 不bất 異dị 空không 日nhật 。隨tùy 緣duyên 似tự 有hữu )# 。

觀quán 相tướng 元nguyên 妄vọng 。無vô 可khả 指chỉ 陳trần 。猶do 邀yêu 空không 華hoa 。結kết 為vi 空không 果quả 。云vân 何hà 詰cật 其kỳ 。相tương 陵lăng 滅diệt 義nghĩa 。

(# 七thất 相tương/tướng 無vô 生sanh 本bổn 自tự 寂tịch 滅diệt 既ký 稱xưng 為vi 妄vọng 。將tương 何hà 可khả 指chỉ 指chỉ 尚thượng 不bất 得đắc 仍nhưng 使sử 相tương/tướng 陵lăng 何hà 異dị 空không 華hoa 待đãi 令linh 結kết 果quả )# 。

觀quán 性tánh 元nguyên 真chân 。唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。先tiên 非phi 水thủy 火hỏa 。云vân 何hà 復phục 問vấn 。不bất 相tương 容dung 者giả 。

(# 七thất 大đại 性tánh 真chân 元nguyên 如Như 來Lai 藏tạng 。如Như 來Lai 藏tạng 中trung 。無vô 水thủy 火hỏa 異dị 於ư 一nhất 妙diệu 覺giác 約ước 何hà 等đẳng 義nghĩa 說thuyết 不bất 相tương 容dung 猶do 如như 虛hư 空không 。體thể 非phi 羣quần 相tương/tướng 說thuyết 何hà 陵lăng 滅diệt )# 。

真chân 妙diệu 覺giác 明minh 。亦diệc 復phục 如như 是thị 。汝nhữ 以dĩ 空không 明minh 。則tắc 有hữu 空không 現hiện 。地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。各các 各các 發phát 明minh 。則tắc 各các 各các 現hiện 。若nhược 俱câu 發phát 明minh 。則tắc 有hữu 俱câu 現hiện 。

真chân 妙diệu 覺giác 明minh 。合hợp 虛hư 空không 無vô 相tướng 。也dã 汝nhữ 以dĩ 下hạ 合hợp 諸chư 相tướng 發phát 揮huy 。汝nhữ 心tâm 分phân 別biệt 有hữu 空không 發phát 明minh 妙diệu 覺giác 明minh 心tâm 。隨tùy 現hiện 空không 相tướng 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。於ư 汝nhữ 心tâm 中trung 各các 各các 㸦# 發phát 隨tùy 心tâm 各các 現hiện 心tâm 中trung 俱câu 發phát 七thất 大đại 俱câu 現hiện 又hựu 隨tùy 人nhân 各các 發phát 人nhân 各các 見kiến 別biệt 多đa 人nhân 俱câu 發phát 俱câu 現hiện 一nhất 相tương/tướng 此thử 即tức 真Chân 如Như 不bất 守thủ 自tự 性tánh 隨tùy 緣duyên 所sở 現hiện 有hữu 種chủng 種chủng 相tướng 。 ○# 上thượng 文văn 云vân 隨tùy 眾chúng 生sanh 心tâm 。應ưng 所sở 知tri 量lương 。循tuần 業nghiệp 發phát 現hiện 。起khởi 信tín 論luận 中trung 因nhân 熏huân 習tập 鏡kính 現hiện 諸chư 境cảnh 界giới 亦diệc 此thử 意ý 也dã )# 。

云vân 何hà 俱câu 現hiện 。富Phú 樓Lâu 那Na 如như 一nhất 水thủy 中trung 。現hiện 於ư 日nhật 影ảnh 。兩lưỡng 人nhân 同đồng 觀quán 。水thủy 中trung 之chi 日nhật 。東đông 西tây 各các 行hành 。則tắc 各các 有hữu 日nhật 。隨tùy 二nhị 人nhân 去khứ 。一nhất 東đông 一nhất 西tây 。先tiên 無vô 凖# 的đích 。

(# 七thất 大đại 體thể 虛hư 如như 日nhật 之chi 影ảnh 東đông 西tây 隨tùy 去khứ 如như 分phần/phân 七thất 別biệt ○# 隨tùy 方phương 雖tuy 異dị 不bất 離ly 一nhất 影ảnh 七thất 大đại 雖tuy 分phần/phân 不bất 離ly 一nhất 妄vọng 東đông 可khả 為vi 凖# 西tây 復phục 是thị 何hà 如như 的đích 是thị 一nhất 不bất 合hợp 各các 去khứ 若nhược 知tri 是thị 影ảnh 一nhất 多đa 自tự 亡vong ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 日nhật 喻dụ 真chân 性tánh 水thủy 喻dụ 妄vọng 心tâm 水thủy 日nhật 喻dụ 妄vọng 境cảnh 兩lưỡng 人nhân 喻dụ 妄vọng 業nghiệp 各các 行hành 則tắc 循tuần 業nghiệp 俱câu 發phát 隨tùy 去khứ 則tắc 妄vọng 境cảnh 俱câu 現hiện )# 。

不bất 應ưng 難nan 言ngôn 。此thử 日nhật 是thị 一nhất 。云vân 何hà 各các 行hành 。各các 日nhật 既ký 雙song 。云vân 何hà 現hiện 一nhất 。宛uyển 轉chuyển 虛hư 妄vọng 。無vô 可khả 憑bằng 據cứ 。

(# 疏sớ/sơ 一nhất 已dĩ 是thị 影ảnh 復phục 現hiện 隨tùy 去khứ 影ảnh 復phục 現hiện 影ảnh 何hà 實thật 可khả 據cứ 而nhi 欲dục 致trí 難nạn/nan 唯duy 一nhất 所sở 明minh 復phục 現hiện 七thất 大đại 大đại 與dữ 所sở 妄vọng 唯duy 一nhất 影ảnh 像tượng 無vô 實thật 可khả 得đắc 。故cố 云vân 宛uyển 轉chuyển 虛hư 妄vọng 。 ○# 解giải 同đồng 觀quán 唯duy 一nhất 知tri 二nhị 是thị 虛hư 各các 行hành 既ký 二nhị 驗nghiệm 一nhất 是thị 妄vọng 故cố 云vân 。宛uyển 轉chuyển 虛hư 妄vọng 。

富Phú 樓Lâu 那Na 汝nhữ 以dĩ 色sắc 空không 。相tương 傾khuynh 相tương 奪đoạt 。於ư 如Như 來Lai 藏tạng 。

(# 解giải 私tư 謂vị 色sắc 攝nhiếp 四tứ 大đại 對đối 空không 成thành 五ngũ 前tiền 滿mãn 慈từ 問vấn 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。本bổn 性tánh 圓viên 融dung 。疑nghi 水thủy 火hỏa 性tánh 。不bất 相tương 陵lăng 滅diệt 。即tức 相tương/tướng 傾khuynh 也dã 虛hư 空không 大đại 地địa 。不bất 合hợp 相tương 容dung 。即tức 相tương/tướng 奪đoạt 也dã )# 。

而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。隨tùy 為vi 色sắc 空không 。周chu 遍biến 法Pháp 界Giới 。是thị 故cố 於ư 中trung 。風phong 動động 空không 澄trừng 。日nhật 明minh 雲vân 暗ám 。眾chúng 生sanh 迷mê 悶muộn 。背bội 覺giác 合hợp 塵trần 。故cố 發phát 塵trần 勞lao 。有hữu 世thế 間gian 相tướng 。

(# 疏sớ/sơ 汝nhữ 以dĩ 分phân 別biệt 色sắc 空không 之chi 心tâm 於ư 真chân 覺giác 中trung 而nhi 現hiện 傾khuynh 奪đoạt 彼bỉ 真chân 覺giác 性tánh 隨tùy 成thành 色sắc 空không 㸦# 相tương/tướng 淩# 滅diệt 色sắc 空không 即tức 地địa 空không 二nhị 大đại 也dã 二nhị 大đại 既ký 爾nhĩ 餘dư 皆giai 例lệ 然nhiên 故cố 云vân 是thị 故cố 於ư 中trung 。等đẳng 上thượng 文văn 云vân 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。從tùng 無vô 始thỉ 來lai 。迷mê 己kỷ 為vi 物vật 。故cố 於ư 是thị 中trung 。觀quan 大đại 觀quan 小tiểu 。圓viên 覺giác 亦diệc 云vân 圓viên 覺giác 自tự 性tánh 。非phi 性tánh 性tánh 有hữu 。循tuần 諸chư 性tánh 起khởi 。斯tư 則tắc 眾chúng 生sanh 起khởi 無vô 明minh 風phong 鼓cổ 真Chân 如Như 海hải 成thành 八bát 識thức 浪lãng 變biến 起khởi 世thế 間gian 種chủng 種chủng 。諸chư 相tướng 為vi 相tương/tướng 所sở 礙ngại 失thất 於ư 本bổn 心tâm 。故cố 云vân 背bội 覺giác 合hợp 塵trần 。有hữu 世thế 間gian 相tướng 。

我ngã 以dĩ 妙diệu 明minh 。不bất 滅diệt 不bất 生sanh 。合hợp 如Như 來Lai 藏tạng 。

(# 解giải 妙diệu 明minh 謂vị 寂tịch 照chiếu 之chi 智trí 不bất 滅diệt 不bất 生sanh 。謂vị 智trí 體thể 真chân 常thường 此thử 皆giai 能năng 合hợp 也dã 如Như 來Lai 藏tạng 即tức 所sở 合hợp 也dã )# 。

而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。圓viên 照chiếu 法Pháp 界Giới 。

(# 疏sớ/sơ 悟ngộ 藏tạng 體thể 也dã 不bất 滅diệt 不bất 生sanh 。無Vô 生Sanh 智Trí 也dã 如Như 來Lai 藏tạng 無vô 相tướng 理lý 也dã 理lý 智trí 冥minh 契khế 故cố 名danh 為vi 合hợp 當đương 爾nhĩ 之chi 時thời 。唯duy 一nhất 妙diệu 心tâm 無vô 理lý 智trí 別biệt 即tức 始thỉ 覺giác 合hợp 本bổn 無vô 本bổn 始thỉ 異dị 唯duy 一nhất 覺giác 故cố 故cố 云vân 唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。圓viên 照chiếu 法Pháp 界Giới 。 ○# 標tiêu 謂vị 此thử 妙diệu 用dụng 如như 水thủy 投đầu 水thủy 不bất 分phân 能năng 所sở 繁phồn 興hưng 大đại 用dụng 起khởi 必tất 全toàn 真chân 也dã ○# 解giải 上thượng 約ước 自tự 行hành 以dĩ 修tu 泯mẫn 性tánh 今kim 對đối 化hóa 他tha 全toàn 體thể 起khởi 用dụng 而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。牒điệp 所sở 合hợp 之chi 理lý 唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。牒điệp 能năng 合hợp 之chi 智trí 圓viên 照chiếu 法Pháp 界Giới 。示thị 鑒giám 物vật 之chi 用dụng 欲dục 令linh 易dị 解giải 取thủ 譬thí 言ngôn 之chi 如Như 來Lai 藏tạng 如như 鏡kính 之chi 體thể 妙diệu 覺giác 明minh 如như 鏡kính 之chi 光quang 圓viên 照chiếu 法Pháp 界Giới 。如như 鑒giám 現hiện 像tượng 雖tuy 三tam 而nhi 一nhất 雖tuy 一nhất 而nhi 三tam 下hạ 文văn 一nhất 為vi 無vô 量lượng 。等đẳng 皆giai 顯hiển 此thử 義nghĩa )# 。

是thị 故cố 於ư 中trung 。一nhất 為vi 無vô 量lượng 。無vô 量lượng 為vi 一nhất 。小tiểu 中trung 現hiện 大đại 。大đại 中trung 現hiện 小tiểu 。

(# 緫# 列liệt 四tứ 義nghĩa 下hạ 文văn 別biệt 示thị 其kỳ 相tương/tướng )# 。

不bất 動động 道Đạo 場Tràng 。遍biến 十thập 方phương 界giới 。

一nhất 為vi 無vô 量lượng 。也dã 道Đạo 場Tràng 指chỉ 寂tịch 滅diệt 之chi 地địa 依y 此thử 起khởi 應ưng 應ưng 遍biến 十thập 方phương 亦diệc 猶do 華hoa 嚴nghiêm 中trung 不bất 動động 不bất 離ly 而nhi 升thăng 而nhi 遊du )# 。

身thân 含hàm 十thập 方phương 。無vô 盡tận 虛hư 空không 。

無vô 量lượng 為vi 一nhất 。也dã 身thân 即tức 法pháp 體thể 故cố 能năng 含hàm 受thọ 十thập 方phương 虛hư 空không 。虛hư 空không 必tất 攝nhiếp 世thế 界giới 則tắc 一nhất 切thiết 法pháp 。趣thú 一nhất 也dã )# 。

於ư 一nhất 毛mao 端đoan 。現hiện 寶bảo 王vương 剎sát 。坐tọa 微vi 塵trần 裏lý 。轉chuyển 大đại 法Pháp 輪luân 。

小tiểu 中trung 現hiện 大đại 。也dã 毛mao 端đoan 現hiện 剎sát 即tức 正chánh 中trung 現hiện 依y 塵trần 裏lý 轉chuyển 輪luân 即tức 依y 中trung 現hiện 正chánh 大đại 中trung 現hiện 小tiểu 。是thị 義nghĩa 易dị 明minh 所sở 以dĩ 略lược 之chi ○# 疏sớ/sơ 起khởi 妙diệu 用dụng 也dã 前tiền 五ngũ 句cú 標tiêu 二nhị 種chủng 自tự 在tại 不bất 動động 下hạ 二nhị 句cú 釋thích 一nhất 多đa 自tự 在tại 也dã 身thân 含hàm 下hạ 六lục 句cú 釋thích 大đại 小tiểu 自tự 在tại 前tiền 二nhị 句cú 正chánh 中trung 現hiện 依y 於ư 一nhất 下hạ 二nhị 句cú 正chánh 中trung 現hiện 依y 正chánh 坐tọa 微vi 下hạ 二nhị 句cú 依y 中trung 現hiện 正chánh 餘dư 句cú 含hàm 在tại 其kỳ 中trung 可khả 以dĩ 意ý 得đắc 華hoa 嚴nghiêm 十thập 種chủng 自tự 在tại 亦diệc 不bất 離ly 此thử )# 。

滅diệt 塵trần 合hợp 覺giác 。故cố 發phát 真Chân 如Như 。妙diệu 覺giác 明minh 性tánh 。

(# 結kết 所sở 以dĩ 也dã 下hạ 文văn 云vân 聞văn 復phục 翳ế 根căn 除trừ 。塵trần 消tiêu 覺giác 圓viên 淨tịnh 淨tịnh 極cực 光quang 通thông 達đạt 。寂tịch 照chiếu 含hàm 虛hư 空không 。斯tư 則tắc 無vô 大đại 小tiểu 之chi 可khả 拘câu 非phi 一nhất 多đa 之chi 可khả 限hạn 塵trần 毛mao 剎sát 海hải 俱câu 遍biến 俱câu 納nạp 以dĩ 性tánh 本bổn 然nhiên 至chí 果quả 方phương 顯hiển 耳nhĩ ○# 解giải 緫# 結kết 前tiền 義nghĩa 不bất 思tư 議nghị 用dụng 非phi 修tu 所sở 成thành 是thị 故cố 云vân 發phát 今kim 不bất 言ngôn 用dụng 而nhi 云vân 性tánh 者giả 並tịnh 由do 理lý 具cụ 方phương 有hữu 事sự 用dụng )# 。

而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。本bổn 妙diệu 圓viên 心tâm 。非phi 心tâm 非phi 空không 非phi 地địa 非phi 水thủy 非phi 風phong 非phi 火hỏa 。

(# 疏sớ/sơ 非phi 七thất 大đại 心tâm 即tức 識thức 大đại 亦diệc 即tức 五ngũ 陰ấm )# 。

非phi 眼nhãn 非phi 耳nhĩ 鼻tị 。舌thiệt 身thân 意ý 非phi 色sắc 非phi 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。非phi 眼nhãn 識thức 界giới 。如như 是thị 乃nãi 至chí 非phi 意ý 識thức 界giới 。

非phi 十thập 八bát 界giới 。也dã 攝nhiếp 十thập 二nhị 處xứ ○# 標tiêu 約ước 真Chân 如Như 門môn 實thật 際tế 理lý 地địa 不bất 受thọ 一nhất 塵trần 也dã ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 此thử 約ước 真Chân 諦Đế 示thị 如Như 來Lai 藏tạng 非phi 心tâm 含hàm 四tứ 陰ấm 地địa 水thủy 火hỏa 風phong 。是thị 色sắc 陰ấm 非phi 眼nhãn 下hạ 入nhập 界giới 如như 文văn 緫# 非phi 六lục 凡phàm 界giới 也dã )# 。

非phi 明minh 無vô 明minh 。明minh 無vô 明minh 盡tận 。如như 是thị 乃nãi 至chí 。非phi 老lão 非phi 死tử 。非phi 老lão 死tử 盡tận 。

(# 非phi 緣Duyên 覺Giác 界giới ○# 疏sớ/sơ 非phi 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 。流lưu 轉chuyển 還hoàn 滅diệt 法pháp 也dã )# 。

非phi 苦khổ 非phi 集tập 非phi 滅diệt 非phi 道đạo 。

(# 解giải 聲Thanh 聞Văn 界giới )# 。

非phi 智trí 非phi 得đắc 。

(# 緫# 非phi 二nhị 乘thừa 理lý 智trí 得đắc 即tức 理lý 也dã ○# 疏sớ/sơ 非phi 四Tứ 諦Đế 及cập 能năng 證chứng 所sở 證chứng )# 。

非phi 檀đàn 那na 非phi 尸thi 羅la 非phi 毗tỳ 梨lê 耶da 。非phi 羼sằn 提đề 非phi 禪thiền 那na 非phi 般bát 剌lạt 若nhược 。非phi 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。

(# 非phi 六Lục 波Ba 羅La 蜜Mật 。 ○# 解giải 非phi 菩Bồ 薩Tát 界giới 先tiên 非phi 能năng 趣thú 行hành 非phi 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。緫# 非phi 所sở 趣thú 理lý )# 。

如như 是thị 乃nãi 至chí 。

(# 疏sớ/sơ 即tức 超siêu 過quá 因nhân 中trung 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。一nhất 切thiết 因nhân 行hành 果quả 上thượng 十Thập 力Lực 四Tứ 無Vô 畏Úy 。十Thập 八Bát 不Bất 共Cộng 。等đẳng 一nhất 切thiết 果quả 德đức )# 。

非phi 怛đát 闥thát 阿a 竭kiệt 。非phi 阿A 羅La 訶Ha 。三Tam 耶Da 三Tam 菩Bồ 。

(# 非phi 如Như 來Lai 等đẳng 三tam 號hiệu 也dã )# 。

非phi 大đại 涅Niết 槃Bàn 。非phi 常thường 非phi 樂nhạo/nhạc/lạc 非phi 我ngã 非phi 淨tịnh 。

非phi 涅Niết 槃Bàn 。四tứ 德đức 也dã ○# 解giải 非phi 佛Phật 界giới 先tiên 非phi 能năng 證chứng 人nhân 三tam 號hiệu 是thị 也dã 次thứ 非phi 所sở 證chứng 法pháp 涅Niết 槃Bàn 四tứ 德đức 是thị 也dã 怛đát 闥thát 阿a 竭kiệt 云vân 如Như 來Lai 阿A 羅La 訶Ha 云vân 應Ứng 供Cúng 三Tam 耶Da 三Tam 菩Bồ 。云vân 正Chánh 遍Biến 知Tri 涅Niết 槃Bàn 是thị 緫# 四tứ 德đức 是thị 別biệt )# 。

以dĩ 是thị 俱câu 非phi 。世thế 出xuất 世thế 故cố 。

(# 世thế 結kết 六lục 凡phàm 出xuất 世thế 結kết 四tứ 聖thánh 藏tạng 理lý 即tức 空không 無vô 有hữu 十thập 界giới 故cố 並tịnh 非phi 之chi ○# 疏sớ/sơ 諦đế 緣duyên 觀quán 智trí 及cập 道đạo 滅diệt 六Lục 度Độ 已dĩ 下hạ 皆giai 出xuất 世thế 法pháp 苦khổ 集tập 十thập 二nhị 緣duyên 三tam 科khoa 七thất 大đại 皆giai 世thế 間gian 也dã 此thử 上thượng 緫# 非phi 諸chư 相tướng 者giả 即tức 約ước 真Chân 如Như 門môn 顯hiển 真Chân 諦Đế 義nghĩa 一nhất 切thiết 皆giai 空không 。凡phàm 所sở 有hữu 相tướng 。皆giai 是thị 虛hư 妄vọng 。以dĩ 相tương 待đãi 故cố 但đãn 有hữu 名danh 字tự 。名danh 字tự 即tức 空không 今kim 次thứ 第đệ 非phi 者giả 初sơ 由do 無vô 明minh 故cố 。有hữu 妄vọng 識thức 妄vọng 識thức 所sở 變biến 即tức 有hữu 空không 界giới 空không 界giới 現hiện 故cố 結kết 成thành 四tứ 大đại 四tứ 大đại 起khởi 故cố 即tức 有hữu 根căn 塵trần 根căn 塵trần 合hợp 故cố 遂toại 有hữu 諸chư 識thức 根căn 境cảnh 識thức 三tam 為vi 業nghiệp 性tánh 故cố 乃nãi 成thành 十Thập 二Nhị 因Nhân 緣Duyên 。流lưu 轉chuyển 生sanh 死tử 。為vi 對đối 治trị 故cố 即tức 有hữu 出xuất 世thế 觀quán 智trí 諸chư 法pháp 出xuất 世thế 利lợi 鈍độn 不bất 同đồng 。遂toại 分phần/phân 三tam 乘thừa 次thứ 第đệ 會hội 三Tam 歸Quy 一nhất 即tức 有hữu 佛Phật 果Quả 果quả 有hữu 能năng 證chứng 所sở 證chứng 即tức 分phần/phân 菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。涅Niết 槃Bàn 具cụ 德đức 即tức 有hữu 常thường 樂lạc 我ngã 淨tịnh 。是thị 故cố 展triển 轉chuyển 相tương/tướng 由do 以dĩ 立lập 名danh 字tự 各các 無vô 自tự 性tánh 。一nhất 切thiết 皆giai 空không 。

即tức 如Như 來Lai 藏tạng 。元nguyên 明minh 心tâm 妙diệu 。即tức 心tâm 即tức 空không 即tức 地địa 即tức 水thủy 即tức 風phong 即tức 火hỏa 即tức 眼nhãn 即tức 耳nhĩ 鼻tị 舌thiệt 身thân 意ý 。即tức 色sắc 即tức 聲thanh 香hương 味vị 觸xúc 法pháp 。即tức 眼nhãn 識thức 界giới 。如như 是thị 乃nãi 至chí 即tức 意ý 識thức 界giới 。即tức 明minh 無vô 明minh 。明minh 無vô 明minh 盡tận 。如như 是thị 乃nãi 至chí 。即tức 老lão 即tức 死tử 。即tức 老lão 死tử 盡tận 。即tức 苦khổ 即tức 集tập 即tức 滅diệt 即tức 道đạo 即tức 智trí 即tức 得đắc 即tức 檀đàn 那na 即tức 尸thi 羅la 即tức 毗tỳ 梨lê 耶da 。即tức 羼sằn 提đề 即tức 禪thiền 那na 即tức 鉢bát 剌lạt 若nhược 即tức 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 。如như 是thị 乃nãi 至chí 。即tức 怛đát 闥thát 阿a 竭kiệt 。即tức 阿A 羅La 訶Ha 。三Tam 耶Da 三Tam 菩Bồ 。即tức 大đại 涅Niết 槃Bàn 。即tức 常thường 即tức 樂nhạo/nhạc/lạc 即tức 我ngã 即tức 淨tịnh 以dĩ 是thị 俱câu 即tức 。世thế 出xuất 世thế 故cố 。

(# 疏sớ/sơ 前tiền 約ước 真Chân 如Như 不bất 變biến 絕tuyệt 相tương/tướng 此thử 約ước 隨tùy 緣duyên 成thành 生sanh 滅diệt 門môn 顯hiển 俗tục 諦đế 也dã 此thử 即tức 不bất 離ly 一nhất 真chân 隨tùy 染nhiễm 幻huyễn 差sai 別biệt 成thành 種chủng 種chủng 相tương/tướng 非phi 相tướng 現hiện 相tướng 非phi 名danh 現hiện 名danh 隨tùy 世thế 建kiến 立lập 不bất 壞hoại 假giả 名danh 故cố 名danh 為vi 即tức ○# 解giải 此thử 約ước 俗tục 諦đế 示thị 如Như 來Lai 藏tạng 以dĩ 藏tạng 理lý 即tức 無vô 而nhi 有hữu 十thập 界giới 宛uyển 然nhiên 故cố 也dã )# 。

即tức 如Như 來Lai 藏tạng 。妙diệu 明minh 心tâm 元nguyên 。離ly 即tức 離ly 非phi 。是thị 即tức 非phi 即tức 。

(# 疏sớ/sơ 此thử 約ước 二nhị 門môn 不bất 二nhị 唯duy 是thị 一nhất 心tâm 雙song 遮già 真chân 俗tục 故cố 曰viết 離ly 即tức 離ly 非phi 。雙song 照chiếu 真chân 俗tục 故cố 云vân 是thị 即tức 非phi 即tức 。三tam 諦đế 一nhất 體thể 是thị 故cố 皆giai 云vân 即tức 如Như 來Lai 藏tạng 。 ○# 且thả 法Pháp 界Giới 一nhất 如như 本bổn 無vô 名danh 相tướng 因nhân 迷mê 有hữu 妄vọng 對đối 妄vọng 說thuyết 真chân 真chân 妄vọng 相tướng 形hình 名danh 言ngôn 不bất 息tức 隨tùy 名danh 執chấp 相tướng 顛điên 倒đảo 何hà 窮cùng 是thị 故cố 因nhân 言ngôn 遣khiển 言ngôn 以dĩ 至chí 無vô 遣khiển 初sơ 且thả 以dĩ 非phi 遣khiển 相tương 次thứ 乃nãi 以dĩ 即tức 遣khiển 非phi 終chung 帶đái 名danh 言ngôn 末mạt 極cực 一nhất 真chân 之chi 旨chỉ 離ly 即tức 非phi 即tức 無vô 非phi 不bất 非phi 。言ngôn 語ngữ 道đạo 斷đoạn 。心tâm 行hành 處xứ 滅diệt 。方phương 顯hiển 一nhất 真chân 法Pháp 界Giới 如Như 來Lai 藏tạng 心tâm 故cố 維duy 摩ma 經kinh 三tam 十thập 二nhị 菩Bồ 薩Tát 說thuyết 不bất 二nhị 法Pháp 門môn 皆giai 以dĩ 言ngôn 遣khiển 相tương/tướng 文Văn 殊Thù 師Sư 利Lợi 。以dĩ 言ngôn 遣khiển 言ngôn 維duy 摩ma 大Đại 士Sĩ 無vô 言ngôn 遣khiển 言ngôn 方phương 為vi 究cứu 竟cánh 此thử 之chi 三tam 義nghĩa 亦diệc 復phục 如như 是thị 。又hựu 如như 天thiên 台thai 釋thích 法pháp 華hoa 十thập 如như 是thị 義nghĩa 以dĩ 一nhất 心tâm 三tam 觀quán 釋thích 之chi 初sơ 言ngôn 是thị 相tương/tướng 如như 乃nãi 至chí 本bổn 末mạt 如như 如như 名danh 不bất 異dị 即tức 空không 義nghĩa 也dã 次thứ 言ngôn 如như 是thị 相tướng 等đẳng 點điểm 空không 性tánh 相tướng 即tức 假giả 義nghĩa 也dã 若nhược 言ngôn 相tương/tướng 如như 是thị 等đẳng 即tức 如như 於ư 中trung 道đạo 實thật 相tướng 之chi 是thị 即tức 中trung 義nghĩa 也dã 舉cử 一nhất 即tức 三tam 言ngôn 三tam 即tức 一nhất 諸chư 法pháp 性tánh 相tướng 。微vi 妙diệu 如như 是thị 。唯duy 佛Phật 與dữ 佛Phật 。乃nãi 能năng 究cứu 盡tận 。 ○# 解giải 此thử 約ước 中trung 諦đế 離ly 即tức 離ly 非phi 。雙song 遮già 之chi 體thể 也dã 是thị 即tức 非phi 即tức 。雙song 照chiếu 之chi 用dụng 也dã 夫phu 如Như 來Lai 藏tạng 體thể 唯duy 三tam 諦đế 譬thí 若nhược 緫# 名danh 摩Ma 尼Ni 體thể 即tức 瑩oánh 寶bảo 圓viên 三tam 耳nhĩ 是thị 故cố 三tam 一nhất 相tương/tướng 即tức 不bất 縱túng/tung 不bất 橫hoạnh/hoành 新tân 伊y 天thiên 目mục 况# 意ý 可khả 識thức 說thuyết 有hữu 次thứ 第đệ 理lý 無vô 前tiền 後hậu 所sở 以dĩ 三tam 段đoạn 之chi 初sơ 云vân 而nhi 云vân 即tức )# 。

如như 何hà 世thế 間gian 。三tam 有hữu 眾chúng 生sanh 。及cập 出xuất 世thế 間gian 。聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。以dĩ 所sở 知tri 心tâm 。測trắc 度độ 如Như 來Lai 。無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 。用dụng 世thế 語ngữ 言ngôn 。入nhập 佛Phật 知tri 見kiến 。

(# 疏sớ/sơ 境cảnh 界giới 微vi 妙diệu 心tâm 言ngôn 叵phả 則tắc 凡phàm 夫phu 著trước 事sự 偏thiên 小tiểu 滯trệ 空không 俱câu 所sở 知tri 心tâm 莫mạc 及cập 斯tư 境cảnh 圓viên 覺giác 經Kinh 云vân 但đãn 諸chư 聲Thanh 聞Văn 。所sở 圓viên 境cảnh 界giới 。身thân 心tâm 語ngữ 言ngôn 。皆giai 悉tất 斷đoạn 滅diệt 。終chung 不bất 能năng 至chí 。彼bỉ 之chi 親thân 證chứng 。所sở 現hiện 涅Niết 槃Bàn 。何hà 況huống 能năng 以dĩ 。有hữu 思tư 惟duy 心tâm 。測trắc 度độ 如Như 來Lai 。圓viên 覺giác 境cảnh 界giới 。如như 取thủ 螢huỳnh 火hỏa 。燒thiêu 須Tu 彌Di 山Sơn 。終chung 不bất 能năng 著trước 。以dĩ 輪luân 迴hồi 心tâm 。生sanh 輪luân 迴hồi 見kiến 。入nhập 於ư 如Như 來Lai 。大đại 寂tịch 滅diệt 海hải 。終chung 不bất 能năng 至chí 。 ○# 解giải 所sở 以dĩ 但đãn 斥xích 凡phàm 小tiểu 而nhi 不bất 言ngôn 菩Bồ 薩Tát 者giả 。正chánh 對đối 滿mãn 慈từ 是thị 二nhị 乘thừa 故cố 其kỳ 實thật 偏thiên 教giáo 菩Bồ 薩Tát 亦diệc 不bất 能năng 測trắc 故cố 法pháp 華hoa 云vân 不bất 退thoái 諸chư 菩Bồ 薩Tát 。亦diệc 所sở 不bất 能năng 知tri 。

譬thí 如như 琴cầm 瑟sắt 箜không 篌hầu 琵tỳ 琶bà 雖tuy 有hữu 妙diệu 音âm 。若nhược 無vô 妙diệu 指chỉ 。終chung 不bất 能năng 發phát 。

(# 疏sớ/sơ 琴cầm 瑟sắt 等đẳng 眾chúng 生sanh 也dã 妙diệu 音âm 藏tạng 性tánh 也dã 妙diệu 指chỉ 實thật 智trí 也dã 發phát 起khởi 用dụng 也dã )# 。

汝nhữ 與dữ 眾chúng 生sanh 。亦diệc 復phục 如như 是thị 。寶bảo 覺giác 真chân 心tâm 。各các 各các 圓viên 滿mãn 。如như 我ngã 按án 指chỉ 。海hải 印ấn 發phát 光quang 。汝nhữ 暫tạm 舉cử 心tâm 。塵trần 勞lao 先tiên 起khởi 。

汝nhữ 與dữ 眾chúng 生sanh 。合hợp 前tiền 琴cầm 等đẳng 寶bảo 覺giác 真chân 心tâm 。合hợp 前tiền 妙diệu 音âm 按án 指chỉ 約ước 喻dụ 指chỉ 法pháp 即tức 無Vô 生Sanh 智Trí 合hợp 無vô 生sanh 理lý 大đại 用dụng 現hiện 前tiền 即tức 云vân 我ngã 以dĩ 不bất 滅diệt 不bất 生sanh 。合hợp 如Như 來Lai 藏tạng 。而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。唯duy 妙diệu 覺giác 明minh 。圓viên 照chiếu 法Pháp 界Giới 。乃nãi 至chí 於ư 中trung 。一nhất 為vi 無vô 量lượng 。等đẳng 汝nhữ 暫tạm 舉cử 心tâm 。等đẳng 合hợp 前tiền 無vô 妙diệu 指chỉ 也dã 即tức 前tiền 云vân 汝nhữ 以dĩ 色sắc 空không 。相tương 傾khuynh 相tương 奪đoạt 。於ư 如Như 來Lai 藏tạng 。而nhi 如Như 來Lai 藏tạng 。隨tùy 為vi 色sắc 空không 。等đẳng 言ngôn 海hải 印ấn 者giả 大đại 集tập 經Kinh 云vân 閻Diêm 浮Phù 所sở 有hữu 色sắc 像tượng 大đại 海hải 皆giai 有hữu 印ấn 文văn 喻dụ 佛Phật 如Như 來Lai 法Pháp 身thân 性tánh 海hải 普phổ 現hiện 一nhất 切thiết 。妙diệu 用dụng 之chi 光quang 也dã ○# 解giải 資tư 中trung 曰viết 此thử 喻dụ 如Như 來Lai 性tánh 海hải 普phổ 現hiện 一nhất 切thiết 。世thế 間gian 之chi 相tướng 也dã 此thử 文văn 大đại 意ý 為vi 釋thích 伏phục 難nạn/nan 難nạn/nan 云vân 若nhược 一nhất 切thiết 即tức 真chân 我ngã 等đẳng 云vân 何hà 。與dữ 如Như 來Lai 身thân 不bất 同đồng 妙diệu 用dụng 故cố 今kim 釋thích 云vân 汝nhữ 雖tuy 具cụ 有hữu 寶bảo 覺giác 真chân 心tâm 。未vị 得đắc 妙diệu 用dụng 以dĩ 塵trần 勞lao 妄vọng 念niệm 未vị 清thanh 淨tịnh 故cố )# 。

由do 不bất 勤cần 求cầu 。無vô 上thượng 覺giác 道Đạo 。愛ái 念niệm 小Tiểu 乘Thừa 。得đắc 少thiểu 為vi 足túc 。

(# 疏sớ/sơ 無vô 上thượng 覺giác 道Đạo 。如như 寶bảo 所sở 小Tiểu 乘Thừa 涅Niết 槃Bàn 如như 化hóa 城thành 但đãn 戀luyến 權quyền 乘thừa 不bất 求cầu 究cứu 竟cánh 得đắc 少thiểu 為vi 足túc 。故cố 發phát 塵trần 勞lao 。 ○# 標tiêu 緫# 責trách 富Phú 樓Lâu 那Na 執chấp 相tướng 也dã ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 此thử 釋thích 塵trần 勞lao 先tiên 孔khổng 之chi 由do 也dã 雖tuy 別biệt 指chỉ 小Tiểu 乘Thừa 而nhi 意ý 該cai 餘dư 也dã 故cố 向hướng 云vân 汝nhữ 與dữ 眾chúng 生sanh 等đẳng )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 我ngã 與dữ 如Như 來Lai 。寶bảo 覺giác 圓viên 明minh 。真chân 妙diệu 淨tịnh 心tâm 。無vô 二nhị 圓viên 滿mãn 。

(# 疏sớ/sơ 顯hiển 體thể 不bất 二nhị 也dã )# 。

而nhi 我ngã 昔tích 遭tao 。無vô 始thỉ 妄vọng 想tưởng 。久cửu 在tại 輪luân 迴hồi 。今kim 得đắc 聖thánh 乘thừa 。猶do 未vị 究cứu 竟cánh 。

(# 指chỉ 己kỷ 猶do 迷mê ○# 解giải 此thử 有hữu 二nhị 意ý 若nhược 就tựu 外ngoại 現hiện 則tắc 無Vô 學Học 小tiểu 聖thánh 無vô 明minh 全toàn 在tại 故cố 未vị 究cứu 竟cánh 若nhược 就tựu 內nội 祕bí 則tắc 分phần/phân 真chân 大Đại 士Sĩ 有hữu 上thượng 地địa 惑hoặc 故cố 未vị 究cứu 竟cánh )# 。

世Thế 尊Tôn 諸chư 妄vọng 。一nhất 切thiết 圓viên 滅diệt 。獨độc 妙diệu 真chân 常thường 。

(# 疏sớ/sơ 明minh 佛Phật 障chướng 盡tận ○# 解giải 諸chư 妄vọng 圓viên 滅diệt 即tức 極cực 果quả 斷đoạn 德đức 獨độc 妙diệu 真chân 常thường 。即tức 究cứu 竟cánh 智trí 德đức )# 。

敢cảm 問vấn 如Như 來Lai 。一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。何hà 因nhân 有hữu 妄vọng 。自tự 蔽tế 妙diệu 明minh 。受thọ 此thử 淪luân 溺nịch 。

(# 疏sớ/sơ 障chướng 盡tận 者giả 必tất 知tri 妄vọng 始thỉ 故cố 此thử 問vấn 也dã 由do 滿mãn 慈từ 最tối 初sơ 致trí 疑nghi 既ký 是thị 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 云vân 何hà 忽hốt 生sanh 。山sơn 河hà 大đại 地địa 。如Như 來Lai 遂toại 舉cử 性tánh 覺giác 妙diệu 明minh 。驗nghiệm 其kỳ 迷mê 解giải 滿mãn 慈từ 既ký 迷mê 性tánh 明minh 為vi 所sở 明minh 佛Phật 遂toại [后-口+十]# 云vân 性tánh 覺giác 必tất 明minh 。妄vọng 為vi 明minh 覺giác 。所sở 既ký 妄vọng 立lập 。生sanh 汝nhữ 妄vọng 能năng 。等đẳng 由do 是thị 展triển 轉chuyển 。相tương 續tục 流lưu 浪lãng 皆giai 由do 虛hư 妄vọng 之chi 所sở 生sanh 起khởi 。雖tuy 知tri 能năng 所sở 妄vọng 立lập 又hựu 疑nghi 妄vọng 從tùng 何hà 生sanh 故cố 此thử 伸thân 問vấn 妄vọng 所sở 因nhân 也dã ○# 解giải 資tư 中trung 曰viết 以dĩ 前tiền 文văn 云vân 汝nhữ 暫tạm 舉cử 心tâm 。塵trần 勞lao 先tiên 起khởi 故cố )# 。

佛Phật 告cáo 富Phú 樓Lâu 那Na 。汝nhữ 雖tuy 除trừ 疑nghi 。餘dư 惑hoặc 未vị 盡tận 。吾ngô 以dĩ 世thế 間gian 。現hiện 前tiền 諸chư 事sự 。今kim 復phục 問vấn 汝nhữ 。

(# 疏sớ/sơ 雖tuy 知tri 諸chư 法pháp 。皆giai 妄vọng 猶do 惑hoặc 妄vọng 有hữu 所sở 因nhân 故cố 云vân 餘dư 惑hoặc 未vị 盡tận 。現hiện 前tiền 諸chư 事sự 。現hiện 見kiến 之chi 事sự 也dã ○# 標tiêu 餘dư 惑hoặc 未vị 盡tận 。者giả 所sở 知tri 障chướng 未vị 斷đoạn )# 。

汝nhữ 豈khởi 不bất 聞văn 。室Thất 羅La 城Thành 中trung 。演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。忽hốt 於ư 晨thần 朝triêu 。以dĩ 鏡kính 照chiếu 靣# 愛ái 鏡kính 中trung 頭đầu 。眉mi 目mục 可khả 見kiến 。瞋sân 責trách 己kỷ 頭đầu 。不bất 見kiến 靣# 目mục 以dĩ 為vi 魑si 魅mị 。無vô 狀trạng 狂cuồng 走tẩu 。

(# 疏sớ/sơ 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。此thử 云vân 祠từ 授thọ 本bổn 頭đầu 與dữ 鏡kính 俱câu 喻dụ 性tánh 覺giác 照chiếu 靣# 喻dụ 強cường/cưỡng 覺giác 忽hốt 生sanh 所sở 相tương/tướng 妄vọng 立lập 愛ái 喻dụ 堅kiên 執chấp 不bất 捨xả 認nhận 相tương/tướng 為vi 真chân 既ký 喜hỷ 有hữu 相tương 反phản 惡ác 無vô 相tướng 故cố 瞋sân 己kỷ 頭đầu 不bất 見kiến 靣# 目mục 真chân 形hình 無vô 相tướng 不bất 順thuận 妄vọng 情tình 便tiện 生sanh 驚kinh 怖bố 。執chấp 相tướng 迷mê 性tánh 輪luân 迴hồi 不bất 息tức 故cố 云vân 狂cuồng 走tẩu 魑si 魅mị 山sơn 澤trạch 之chi 怪quái 也dã ○# 標tiêu 此thử 祠từ 授thọ 邪tà 神thần 廟miếu 中trung 乞khất 得đắc ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 晨thần 朝triêu 是thị 喧huyên 動động 之chi 初sơ 喻dụ 起khởi 妄vọng 之chi 始thỉ 照chiếu 鏡kính 喻dụ 妄vọng 心tâm 想tưởng 畫họa 分phân 別biệt 愛ái 鏡kính 中trung 頭đầu 。喻dụ 取thủ 著trước 妄vọng 境cảnh 妄vọng 事sự 易dị 著trước 如như 眉mi 目mục 可khả 見kiến 。真chân 理lý 難nan 知tri 如như 瞋sân 責trách 己kỷ 頭đầu 。等đẳng 背bối/bội 悟ngộ 向hướng 迷mê 如như 無vô 狀trạng 狂cuồng 走tẩu 。也dã 四tứ 趣thú 則tắc 背bối/bội 善thiện 向hướng 惡ác 人nhân 天thiên 則tắc 背bối/bội 苦khổ 向hướng 樂nhạo/nhạc/lạc 二nhị 乘thừa 則tắc 背bối/bội 有hữu 向hướng 空không 菩Bồ 薩Tát 則tắc 背bối/bội 邊biên 向hướng 中trung 悉tất 名danh 狂cuồng 走tẩu )# 。

於ư 意ý 云vân 何hà 。此thử 人nhân 何hà 因nhân 。無vô 故cố 狂cuồng 走tẩu 。富Phú 樓Lâu 那Na 言ngôn 是thị 人nhân 心tâm 狂cuồng 。更cánh 無vô 他tha 故cố 。

(# 疏sớ/sơ 心tâm 狂cuồng 而nhi 走tẩu 無vô 別biệt 所sở 以dĩ 故cố 無vô 他tha 故cố 強cường/cưỡng 生sanh 分phân 別biệt 故cố 稱xưng 為vi 妄vọng 豈khởi 別biệt 有hữu 因nhân ○# 標tiêu 滿mãn 慈từ 於ư 事sự 上thượng 卻khước 解giải 於ư 法pháp 上thượng 卻khước 惑hoặc 蓋cái 示thị 相tương/tướng 也dã ○# 解giải 喻dụ 九cửu 界giới 取thủ 捨xả 悉tất 由do 妄vọng 心tâm 故cố )# 。

佛Phật 言ngôn 妙diệu 覺giác 明minh 圓viên 。本bổn 圓viên 明minh 妙diệu 。既ký 稱xưng 為vi 妄vọng 。云vân 何hà 有hữu 因nhân 。若nhược 有hữu 所sở 因nhân 。云vân 何hà 名danh 妄vọng 。

(# 解giải 資tư 中trung 曰viết 心tâm 境cảnh 不bất 實thật 故cố 名danh 為vi 妄vọng 若nhược 有hữu 實thật 因nhân 豈khởi 立lập 斯tư 稱xưng 耶da )# 。

自tự 諸chư 妄vọng 想tưởng 。展triển 轉chuyển 相tương 因nhân 。從tùng 迷mê 積tích 迷mê 。以dĩ 歷lịch 塵trần 劫kiếp 。

(# 疏sớ/sơ 唯duy 一nhất 真chân 心tâm 本bổn 無vô 妄vọng 法pháp 直trực 明minh 妄vọng 無vô 因nhân 也dã 妄vọng 心tâm 無vô 因nhân 有hữu 因nhân 不bất 妄vọng 妄vọng 之chi 一nhất 字tự 甚thậm 好hảo 思tư 量lượng 若nhược 了liễu 此thử 名danh 自tự 無vô 法pháp 起khởi 復phục 疑nghi 有hữu 因nhân 豈khởi 非phi 迷mê 倒đảo 如như 初sơ 一nhất 人nhân 忽hốt 然nhiên 妄vọng 說thuyết 遞đệ 遞đệ 相tương 承thừa 從tùng 妄vọng 說thuyết 妄vọng 及cập 推thôi 其kỳ 本bổn 遞đệ 遞đệ 皆giai 虛hư 乃nãi 至chí 初sơ 人nhân 及cập 與dữ 後hậu 人nhân 二nhị 俱câu 是thị 妄vọng 何hà 者giả 為vi 因nhân 故cố 歷lịch 塵trần 劫kiếp 遞đệ 相tương 誑cuống 妄vọng 莫mạc 之chi 能năng 悟ngộ )# 。

雖tuy 佛Phật 發phát 明minh 。猶do 不bất 能năng 返phản 。

(# 解giải 私tư 謂vị 迷mê 真chân 既ký 久cửu 雖tuy 佛Phật 為vì 汝nhữ 發phát 明minh 是thị 義nghĩa 然nhiên 猶do 未vị 能năng 。返phản 還hoàn 其kỳ 本bổn 此thử 寄ký 滿mãn 慈từ 以dĩ 責trách 羣quần 妄vọng 也dã )# 。

如như 是thị 迷mê 因nhân 。因nhân 迷mê 自tự 有hữu 。

無vô 狀trạng 忽hốt 生sanh 。非phi 從tùng 他tha 有hữu )# 。

識thức 迷mê 無vô 因nhân 。妄vọng 無vô 所sở 依y 。尚thượng 無vô 有hữu 生sanh 。欲dục 何hà 為vi 滅diệt 。

(# 若nhược 了liễu 迷mê 性tánh 無vô 因nhân 自tự 有hữu 。亦diệc 無vô 別biệt 法pháp 而nhi 為vi 所sở 依y 是thị 則tắc 妄vọng 體thể 猶do 如như 空không 華hoa 。元nguyên 無vô 生sanh 滅diệt 。 ○# 疏sớ/sơ 此thử 文văn 釋thích 有hữu 二nhị 重trọng/trùng 初sơ 約ước 佛Phật 自tự 悟ngộ 釋thích 發phát 明minh 猶do 開khai 悟ngộ 也dã 佛Phật 雖tuy 開khai 悟ngộ 諸chư 妄vọng 圓viên 滅diệt 尚thượng 不bất 能năng 返phản 覺giác 至chí 妄vọng 本bổn 以dĩ 妄vọng 無vô 因nhân 而nhi 可khả 覺giác 故cố 故cố 云vân 猶do 不bất 能năng 返phản 。如như 是thị 迷mê 因nhân 。也dã 復phục 將tương 如như 是thị 迷mê 因nhân 。一nhất 句cú 連liên 下hạ 句cú 牒điệp 應ưng 云vân 如như 是thị 迷mê 因nhân 。因nhân 迷mê 自tự 有hữu 。意ý 云vân 若nhược 約ước 妄vọng 法pháp 展triển 轉chuyển 生sanh 起khởi 。而nhi 說thuyết 因nhân 者giả 此thử 即tức 因nhân 妄vọng 說thuyết 因nhân 非phi 謂vị 妄vọng 有hữu 初sơ 因nhân 故cố 云vân 因nhân 迷mê 自tự 有hữu 。既ký 識thức 迷mê 之chi 無vô 因nhân 則tắc 知tri 妄vọng 無vô 依y 處xứ 說thuyết 何hà 為vi 生sanh 而nhi 復phục 有hữu 滅diệt 此thử 釋thích 約ước 佛Phật 自tự 悟ngộ 無vô 妄vọng 因nhân 之chi 可khả 返phản 也dã 次thứ 約ước 佛Phật 為vì 他tha 說thuyết 不bất 能năng 返phản 迷mê 成thành 悟ngộ 也dã 發phát 明minh 猶do 宣tuyên 辨biện 也dã 雖tuy 佛Phật 廣quảng 為vì 滿mãn 慈từ 宣tuyên 辨biện 尚thượng 自tự 不bất 能năng 返phản 迷mê 令linh 悟ngộ 故cố 云vân 猶do 不bất 能năng 返phản 。如như 是thị 下hạ 釋thích 意ý 如như 前tiền 良lương 由do 此thử 理lý 難nạn/nan 明minh 人nhân 多đa 惑hoặc 甚thậm 如như 為vi 病bệnh 眼nhãn 說thuyết 無vô 空không 華hoa 孰thục 能năng 領lãnh 悟ngộ 為vi 妄vọng 執chấp 者giả 說thuyết 無vô 諸chư 妄vọng 誰thùy 肯khẳng 信tín 從tùng 忽hốt 若nhược 了liễu 悟ngộ 自tự 知tri 無vô 因nhân 將tương 何hà 為vi 妄vọng 而nhi 。有hữu 生sanh 滅diệt 耶da 。

得đắc 菩Bồ 提Đề 者giả 。如như 寤ngụ 時thời 人nhân 。說thuyết 夢mộng 中trung 事sự 。心tâm 縱túng 精tinh 明minh 。欲dục 何hà 因nhân 緣duyên 。取thủ 夢mộng 中trung 物vật 。況huống 復phục 無vô 因nhân 。本bổn 無vô 所sở 有hữu 。

(# 夢mộng 寤ngụ 之chi 人nhân 說thuyết 夢mộng 中trung 事sự 。說thuyết 雖tuy 可khả 爾nhĩ 取thủ 必tất 不bất 可khả 以dĩ 所sở 夢mộng 境cảnh 畢tất 竟cánh 無vô 故cố 。得đắc 菩Bồ 提Đề 者giả 。返phản 觀quán 因nhân 時thời 滅diệt 諸chư 妄vọng 惑hoặc 說thuyết 雖tuy 可khả 爾nhĩ 畢tất 竟cánh 無vô 體thể 。可khả 斷đoạn 滅diệt 故cố 將tương 何hà 為vi 妄vọng 而nhi 推thôi 其kỳ 因nhân 起khởi 信tín 云vân 覺giác 心tâm 初sơ 起khởi 心tâm 無vô 初sơ 相tương/tướng 又hựu 云vân 以dĩ 四tứ 相tương/tướng 本bổn 來lai 平bình 等đẳng 同đồng 一nhất 覺giác 故cố ○# 標tiêu 菩Bồ 提Đề 云vân 覺giác 教giáo 云vân 未vị 得đắc 真chân 覺giác 。常thường 在tại 夢mộng 中trung 故cố 佛Phật 說thuyết 為vi 生sanh 死tử 長trường 夜dạ 得đắc 真chân 覺giác 已dĩ 如như 夢mộng 忽hốt 寤ngụ 如như 蓮liên 忽hốt 開khai 圓viên 覺giác 亦diệc 云vân 如như 夢mộng 中trung 人nhân 。夢mộng 時thời 非phi 無vô 。及cập 至chí 於ư 醒tỉnh 。了liễu 無vô 所sở 得đắc 。 ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 得đắc 菩Bồ 提Đề 者giả 。義nghĩa 通thông 解giải 悟ngộ 今kim 在tại 證chứng 悟ngộ 下hạ 文văn 云vân 卻khước 來lai 觀quán 世thế 間gian 猶do 如như 夢mộng 中trung 事sự )# 。

如như 彼bỉ 城thành 中trung 。演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。豈khởi 有hữu 因nhân 緣duyên 。自tự 怖bố 頭đầu 走tẩu 。忽hốt 然nhiên 狂cuồng 歇hiết 。頭đầu 非phi 外ngoại 得đắc 。縱túng/tung 未vị 歇hiết 狂cuồng 。亦diệc 何hà 遺di 失thất 。

(# 迷mê 者giả 自tự 失thất 理lý 無vô 失thất 也dã )# 。

富Phú 樓Lâu 那Na 妄vọng 性tánh 如như 是thị 。因nhân 何hà 為vi 在tại 。

(# 疏sớ/sơ 狂cuồng 故cố 怖bố 頭đầu 因nhân 緣duyên 何hà 有hữu 頭đầu 無vô 得đắc 失thất 狂cuồng 自tự 復phục 行hành 惑hoặc 但đãn 妄vọng 有hữu 滅diệt 生sanh 真chân 性tánh 何hà 曾tằng 出xuất 沒một 汝nhữ 觀quán 如như 狂cuồng 之chi 妄vọng 今kim 指chỉ 何hà 處xứ 為vi 因nhân ○# 標tiêu 合hợp 顯hiển 前tiền 問vấn 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。因nhân 何hà 有hữu 妄vọng 如Như 來Lai 舉cử 此thử 以dĩ 徵trưng 也dã )# 。

汝nhữ 但đãn 不bất 隨tùy 。分phân 別biệt 世thế 間gian 。業nghiệp 果quả 眾chúng 生sanh 。三tam 種chủng 相tương 續tục 。三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。三tam 因nhân 不bất 生sanh 。則tắc 汝nhữ 心tâm 中trung 。演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。狂cuồng 性tánh 自tự 歇hiết 。

(# 疏sớ/sơ 煩phiền 惱não 為vi 緣duyên 能năng 潤nhuận 業nghiệp 故cố 殺sát 等đẳng 為vi 因nhân 正chánh 是thị 業nghiệp 故cố 分phân 別biệt 是thị 識thức 能năng 生sanh 煩phiền 惱não 。三tam 種chủng 相tương 續tục 。是thị 所sở 分phân 別biệt 分phân 別biệt 此thử 三tam 故cố 云vân 三tam 緣duyên 三tam 即tức 緣duyên 也dã 或hoặc 殺sát 盜đạo 婬dâm 三tam 之chi 助trợ 緣duyên 故cố 三tam 之chi 緣duyên 也dã 分phân 別biệt 既ký 亡vong 業nghiệp 因nhân 不bất 作tác ○# 於ư 三tam 界giới 中trung 。狂cuồng 心tâm 自tự 歇hiết 故cố 起khởi 信tín 云vân 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。不bất 名danh 為vi 覺giác 以dĩ 從tùng 本bổn 來lai 念niệm 念niệm 相tương 續tục 。未vị 曾tằng 離ly 念niệm 故cố 說thuyết 無vô 始thỉ 無vô 明minh 又hựu 云vân 以dĩ 遠viễn 離ly 微vi 細tế 念niệm 故cố 名danh 究cứu 竟cánh 覺giác 念niệm 即tức 分phân 別biệt 也dã 由do 是thị 一nhất 念niệm 不bất 生sanh 即tức 名danh 為vi 佛Phật 即tức 斯tư 義nghĩa 也dã ○# 解giải 私tư 謂vị 三tam 緣duyên 即tức 前tiền 業nghiệp 果quả 相tương 續tục 。中trung 殺sát 盜đạo 婬dâm 也dã 三tam 因nhân 即tức 三tam 種chủng 貪tham 也dã 夫phu 因nhân 緣duyên 者giả 親thân 生sanh 為vi 因nhân 踈sơ 助trợ 為vi 緣duyên 以dĩ 殺sát 盜đạo 婬dâm 是thị 身thân 根căn 所sở 造tạo 之chi 業nghiệp 。三tam 種chủng 貪tham 是thị 意ý 根căn 能năng 造tạo 之chi 惑hoặc 惑hoặc 親thân 業nghiệp 踈sơ 因nhân 緣duyên 之chi 義nghĩa 。彰chương 矣hĩ 此thử 文văn 意ý 云vân 汝nhữ 但đãn 不bất 隨tùy 。妄vọng 想tưởng 分phân 別biệt 。世thế 間gian 等đẳng 相tương/tướng 則tắc 殺sát 盜đạo 婬dâm 緣duyên 自tự 然nhiên 而nhi 斷đoạn 以dĩ 緣duyên 斷đoạn 故cố 欲dục 貪tham 等đẳng 因nhân 亦diệc 復phục 不bất 生sanh 。即tức 指chỉ 此thử 因nhân 名danh 為vi 狂cuồng 性tánh 問vấn 舊cựu 解giải 三tam 緣duyên 是thị 惑hoặc 三tam 因nhân 是thị 業nghiệp 惑hoặc 謂vị 分phân 別biệt 三tam 種chủng 相tương 續tục 。之chi 心tâm 業nghiệp 謂vị 殺sát 盜đạo 婬dâm 也dã 今kim 何hà 違vi 之chi 答đáp 今kim 順thuận 經kinh 也dã 下hạ 文văn 阿A 難Nan 云vân 世Thế 尊Tôn 現hiện 說thuyết 殺sát 盜đạo 婬dâm 業nghiệp 。三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。三tam 因nhân 不bất 生sanh 。顯hiển 是thị 以dĩ 業nghiệp 為vi 緣duyên 安an 得đắc 別biệt 取thủ 於ư 惑hoặc 又hựu 則tắc 前tiền 文văn 正chánh 以dĩ 欲dục 貪tham 等đẳng 為vi 業nghiệp 果quả 相tương 續tục 。之chi 本bổn 本bổn 非phi 因nhân 耶da 在tại 理lý 或hoặc 當đương 何hà 必tất 仍nhưng 舊cựu )# 。

歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。勝thắng 淨tịnh 明minh 心tâm 。本bổn 周chu 法Pháp 界Giới 。不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。何hà 藉tạ 劬cù 勞lao 。肯khẳng 綮khính 修tu 證chứng 。

(# 疏sớ/sơ 分phân 別biệt 不bất 生sanh 前tiền 後hậu 際tế 斷đoạn 故cố 。名danh 為vi 歇hiết 菩Bồ 提Đề 云vân 覺giác 起khởi 信tín 云vân 所sở 言ngôn 覺giác 義nghĩa 者giả 謂vị 心tâm 體thể 離ly 念niệm 離ly 念niệm 相tương/tướng 者giả 等đẳng 虛hư 空không 界giới 無vô 所sở 不bất 徧biến 法Pháp 界Giới 一nhất 相tướng 。即tức 是thị 如Như 來Lai 。平bình 等đẳng 法Pháp 身thân 。依y 此thử 法Pháp 身thân 說thuyết 名danh 本bổn 覺giác 故cố 云vân 勝thắng 淨tịnh 明minh 心tâm 。本bổn 周chu 法Pháp 界Giới 。不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。即tức 顯hiển 不bất 由do 他tha 緣duyên 本bổn 自tự 覺giác 耳nhĩ 劬cù 勞lao 修tu 證chứng 本bổn 息tức 分phân 別biệt 只chỉ 為vì 顯hiển 覺giác 今kim 分phân 別biệt 既ký 亡vong 覺giác 性tánh 自tự 顯hiển 故cố 云vân 何hà 藉tạ 然nhiên 非phi 謂vị 全toàn 不bất 修tu 行hành 兀ngột 然nhiên 空không 坐tọa 苟cẩu 妄vọng 想tưởng 宛uyển 然nhiên 自tự 謂vị 即tức 是thị 者giả 悞ngộ 之chi 甚thậm 矣hĩ 言ngôn 肯khẳng 綮khính/khể 者giả 骨cốt 邊biên 細tế 肉nhục 也dã 莊trang 子tử 云vân 經kinh 肯khẳng 綮khính/khể 之chi 未vị 嘗thường 而nhi 況huống 大đại 軱# 乎hồ 若nhược 執chấp 惑hoặc 有hữu 實thật 體thể 不bất 能năng 達đạt 妄vọng 即tức 空không 四tứ 相tương/tướng 平bình 等đẳng 一nhất 切thiết 唯duy 覺giác 便tiện 謂vị 從tùng 麤thô 至chí 細tế 斷đoạn 盡tận 無vô 明minh 方phương 至chí 妙diệu 覺giác 者giả 何hà 異dị 解giải 牛ngưu 不bất 能năng 遊du 刃nhận 於ư 大đại 窾# 不bất 能năng 亡vong 見kiến 於ư 全toàn 牛ngưu 但đãn 解giải 皮bì 肉nhục 以dĩ 至chí 着trước 骨cốt 豈khởi 曰viết 妙diệu 得đắc 牛ngưu 理lý 哉tai ○# 解giải 資tư 中trung 曰viết 但đãn 能năng 了liễu 妄vọng 本bổn 空không 真chân 性tánh 自tự 顯hiển 豈khởi 同đồng 二nhị 乘thừa 分phần/phân 九cửu 品phẩm 惑hoặc 作tác 次thứ 第đệ 斷đoạn 如như 解giải 筋cân 節tiết 以dĩ 求cầu 於ư 道đạo 蓋cái 譯dịch 家gia 取thủ 莊trang 子tử 事sự 潤nhuận 之chi 孤cô 山sơn 曰viết 肯khẳng 綮khính/khể 交giao 聚tụ 也dã 謂vị 何hà 假giả 辛tân 勤cần 修tu 行hành 萬vạn 行hạnh 聚tụ 集tập 功công 德đức 。而nhi 求cầu 證chứng 果Quả 私tư 謂vị 二nhị 釋thích 似tự 非phi 今kim 恐khủng 譯dịch 家gia 但đãn 用dụng 其kỳ 辭từ 不bất 取thủ 解giải 牛ngưu 之chi 事sự 亦diệc 不bất 取thủ 交giao 聚tụ 之chi 義nghĩa 以dĩ 肯khẳng 綮khính/khể 秖kỳ 是thị 骨cốt 間gian 筋cân 結kết 之chi 處xứ 耳nhĩ 大đại 底để 何hà 假giả 苦khổ 行hạnh 勞lao 其kỳ 筋cân 骸hài 而nhi 修tu 證chứng 也dã 如như 般bát 舟chu 經Kinh 云vân 使sử 我ngã 筋cân 骨cốt 枯khô 腐hủ 學học 是thị 三tam 昧muội 。終chung 不bất 懈giải 怠đãi 。豈khởi 非phi 劬cù 勞lao 肯khẳng 綮khính/khể 之chi 義nghĩa 乎hồ )# 。

譬thí 如như 有hữu 人nhân 。於ư 自tự 衣y 中trung 。

(# 疏sớ/sơ 陰ấm 蓋cái 覆phú 也dã )# 。

繫hệ 如như 意ý 珠châu 。

(# 圓viên 明minh 覺giác 性tánh 也dã )# 。

不bất 自tự 覺giác 知tri 。

(# 無vô 明minh 不bất 了liễu 也dã )# 。

窮cùng 露lộ 他tha 方phương 。乞khất 食thực 馳trì 走tẩu 。

(# 五ngũ 道đạo 流lưu 浪lãng 輪luân 迴hồi 不bất 息tức )# 。

雖tuy 實thật 貧bần 窮cùng 。珠châu 不bất 曾tằng 失thất 。

(# 雖tuy 流lưu 生sanh 死tử 覺giác 性tánh 常thường 然nhiên ○# 解giải 由do 無vô 明minh 故cố 。不bất 覺giác 乏phạp 妙diệu 用dụng 故cố 窮cùng 露lộ 佛Phật 界giới 如như 本bổn 國quốc 九cửu 界giới 如như 他tha 方phương 求cầu 人nhân 天thiên 樂nhạo/nhạc/lạc 取thủ 偏thiên 小tiểu 益ích 猶do 乞khất 食thực 馳trì 走tẩu 。妄vọng 情tình 暫tạm 失thất 真chân 性tánh 本bổn 圓viên 猶do 雖tuy 貧bần 珠châu 在tại )# 。

忽hốt 有hữu 智trí 者giả 。指chỉ 示thị 其kỳ 珠châu 。

(# 疏sớ/sơ 佛Phật 為vi 開khai 示thị )# 。

所sở 願nguyện 從tùng 心tâm 。致trí 大đại 饒nhiêu 富phú 。

(# 大đại 用dụng 現hiện 前tiền )# 。

方phương 悟ngộ 神thần 珠châu 。非phi 從tùng 外ngoại 得đắc 。

(# 始thỉ 覺giác 合hợp 時thời 本bổn 不bất 曾tằng 動động 今kim 無vô 始thỉ 靜tĩnh 也dã 法pháp 華hoa 中trung 亦diệc 有hữu 此thử 喻dụ 彼bỉ 約ước 結kết 緣duyên 此thử 約ước 本bổn 有hữu 意ý 不bất 同đồng 耳nhĩ ○# 解giải 佛Phật 如như 智trí 者giả 教giáo 如như 示thị 珠châu 證chứng 理lý 起khởi 用dụng 則tắc 致trí 大đại 饒nhiêu 富phú 也dã )# 。

即tức 時thời 阿A 難Nan 。在tại 大đại 眾chúng 中trung 。頂đảnh 禮lễ 佛Phật 足túc 。起khởi 立lập 白bạch 佛Phật 。世Thế 尊Tôn 現hiện 說thuyết 殺sát 盜đạo 婬dâm 業nghiệp 。三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。三tam 因nhân 不bất 生sanh 。心tâm 中trung 達đạt 多đa 。狂cuồng 性tánh 自tự 歇hiết 。歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。

(# 疏sớ/sơ 如như 文văn )# 。

斯tư 則tắc 因nhân 緣duyên 。皎hiệu 然nhiên 明minh 白bạch 。云vân 何hà 如Như 來Lai 。頓đốn 棄khí 因nhân 緣duyên 。

(# 解giải 因nhân 緣duyên 明minh 白bạch 謂vị 狂cuồng 性tánh 歇hiết 者giả 實thật 由do 斷đoạn 殺sát 盜đạo 婬dâm 也dã 云vân 何hà 頓đốn 棄khí 謂vị 歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。也dã 下hạ 文văn 即tức 引dẫn 從tùng 人nhân 得đắc 道Đạo 為vi 難nạn/nan 又hựu 云vân 今kim 說thuyết 菩Bồ 提Đề 。不bất 從tùng 因nhân 緣duyên 。等đẳng 故cố 知tri 秖kỳ 據cứ 現hiện 說thuyết 為vi 頓đốn 棄khí 耳nhĩ 有hữu 指chỉ 第đệ 一nhất 卷quyển 者giả 遠viễn 矣hĩ )# 。

我ngã 從tùng 因nhân 緣duyên 。心tâm 得đắc 開khai 悟ngộ 。

(# 疏sớ/sơ 由do 無vô 三tam 緣duyên 方phương 盡tận 三tam 因nhân 因nhân 緣duyên 俱câu 滅diệt 菩Bồ 提Đề 始thỉ 顯hiển 故cố 云vân 皎hiệu 然nhiên 明minh 白bạch 。小Tiểu 乘Thừa 開khai 悟ngộ 皆giai 由do 因nhân 緣duyên 。故cố 引dẫn 昔tích 悟ngộ 以dĩ 並tịnh 今kim 說thuyết 成thành 比tỉ 難nạn/nan 也dã )# 。

世Thế 尊Tôn 此thử 義nghĩa 何hà 獨độc 。我ngã 等đẳng 年niên 少thiếu 。有Hữu 學Học 聲Thanh 聞Văn 。今kim 此thử 會hội 中trung 。大Đại 目Mục 犍Kiền 連Liên 。及cập 舍Xá 利Lợi 弗Phất 。須Tu 菩Bồ 提Đề 等đẳng 。從tùng 老lão 梵Phạm 志Chí 。聞văn 佛Phật 因nhân 緣duyên 。發phát 心tâm 開khai 悟ngộ 。得đắc 成thành 無vô 漏lậu 。

(# 老lão 梵Phạm 志Chí 者giả 並tịnh 是thị 年niên 長trường/trưởng 從tùng 外ngoại 道đạo 來lai 聞văn 佛Phật 因nhân 緣duyên 。番phiên 邪tà 入nhập 正chánh 得đắc 成thành 無Vô 學Học 。也dã ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 餘dư 經kinh 或hoặc 說thuyết 身thân 子tử 目Mục 連Liên 從tùng 馬mã 勝thắng 聞văn 因nhân 緣duyên 義nghĩa 而nhi 得đắc 悟ngộ 道đạo 與dữ 今kim 說thuyết 異dị 不bất 須tu 和hòa 會hội 或hoặc 可khả 聞văn 因nhân 緣duyên 義nghĩa 非phi 止chỉ 一nhất 人nhân 故cố 彼bỉ 此thử 㸦# 出xuất )# 。

今kim 說thuyết 菩Bồ 提Đề 。不bất 從tùng 因nhân 緣duyên 。則tắc 王Vương 舍Xá 城Thành 。拘Câu 舍Xá 梨Lê 等đẳng 。所sở 說thuyết 自tự 然nhiên 。成thành 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。惟duy 垂thùy 大đại 悲bi 。開khai 發phát 迷mê 悶muộn 。

(# 疏sớ/sơ 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。依y 假giả 建kiến 立lập 菩Bồ 提Đề 真chân 性tánh 眾chúng 相tướng 都đô 亡vong 恐khủng 相tương/tướng 濫lạm 失thất 故cố 此thử 再tái 疑nghi 以dĩ 洗tẩy 物vật 情tình )# 。

佛Phật 告cáo 阿A 難Nan 。即tức 如như 城thành 中trung 。演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。狂cuồng 性tánh 因nhân 緣duyên 。若nhược 得đắc 滅diệt 除trừ 。則tắc 不bất 狂cuồng 性tánh 。自tự 然nhiên 而nhi 出xuất 。因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。理lý 窮cùng 於ư 是thị 。

(# 若nhược 狂cuồng 性tánh 因nhân 緣duyên 。得đắc 除trừ 不bất 狂cuồng 自tự 然nhiên 。而nhi 出xuất 所sở 計kế 不bất 出xuất 斯tư 意ý 故cố 云vân 理lý 窮cùng 於ư 是thị 。 ○# 解giải 真chân 際tế 曰viết 阿A 難Nan 既ký 計kế 因nhân 緣duyên 復phục 立lập 自tự 然nhiên 佛Phật 欲dục 破phá 之chi 故cố 指chỉ 狂cuồng 與dữ 不bất 狂cuồng 用dụng 顯hiển 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。之chi 理lý 無vô 出xuất 於ư 此thử 矣hĩ )# 。

阿A 難Nan 演Diễn 若Nhã 達Đạt 多Đa 。頭đầu 本bổn 自tự 然nhiên 。本bổn 自tự 其kỳ 然nhiên 。無vô 然nhiên 非phi 自tự 。何hà 因nhân 緣duyên 故cố 。怖bố 頭đầu 狂cuồng 走tẩu 。

(# 疏sớ/sơ 初sơ 二nhị 句cú 牒điệp 本bổn 自tự 下hạ 二nhị 句cú 定định 自tự 本bổn 也dã 然nhiên 是thị 也dã 頭đầu 本bổn 如như 是thị 無vô 有hữu 。如như 是thị 之chi 頭đầu 不bất 是thị 於ư 本bổn 故cố 云vân 無vô 然nhiên 非phi 自tự 。何hà 因nhân 下hạ 破phá 可khả 知tri ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 此thử 以dĩ 因nhân 緣duyên 破phá 自tự 然nhiên 頭đầu 本bổn 自tự 然nhiên 。牒điệp 其kỳ 計kế 也dã 次thứ 二nhị 句cú 釋thích 其kỳ 義nghĩa 將tương 欲dục 難nạn/nan 破phá 故cố 先tiên 釋thích 出xuất 本bổn 自tự 其kỳ 然nhiên 。者giả 然nhiên 猶do 如như 此thử 也dã 故cố 四tứ 自tự 然nhiên 無vô 然nhiên 非phi 自tự 。者giả 苟cẩu 不bất 如như 此thử 則tắc 非phi 自tự 然nhiên 也dã 。何hà 因nhân 下hạ 正chánh 破phá 也dã 若nhược 本bổn 自tự 然nhiên 則tắc 無vô 因nhân 緣duyên 。何hà 得đắc 因nhân 其kỳ 照chiếu 鏡kính 緣duyên 其kỳ 失thất 頭đầu 而nhi 生sanh 狂cuồng 走tẩu 耶da )# 。

若nhược 自tự 然nhiên 頭đầu 。因nhân 緣duyên 故cố 狂cuồng 。何hà 不bất 自tự 然nhiên 。因nhân 緣duyên 故cố 失thất 。本bổn 頭đầu 不bất 失thất 。狂cuồng 怖bố 妄vọng 出xuất 。曾tằng 無vô 變biến 易dị 。何hà 藉tạ 因nhân 緣duyên 。

(# 疏sớ/sơ 初sơ 二nhị 句cú 牒điệp 次thứ 二nhị 句cú 破phá 若nhược 自tự 然nhiên 頭đầu 。由do 因nhân 緣duyên 故cố 。得đắc 成thành 狂cuồng 走tẩu 亦diệc 應ưng 自tự 然nhiên 不bất 失thất 由do 因nhân 緣duyên 故cố 。而nhi 失thất 其kỳ 頭đầu 本bổn 頭đầu 下hạ 四tứ 句cú 結kết 也dã 今kim 既ký 本bổn 頭đầu 無vô 失thất 狂cuồng 自tự 妄vọng 出xuất 狂cuồng 之chi 與dữ 頭đầu 了liễu 不bất 相tương 觸xúc 。何hà 曾tằng 變biến 改cải 而nhi 假giả 因nhân 緣duyên )# 。

本bổn 狂cuồng 自tự 然nhiên 。本bổn 有hữu 狂cuồng 怖bố 。未vị 狂cuồng 之chi 際tế 。狂cuồng 何hà 所sở 潛tiềm 。不bất 狂cuồng 自tự 然nhiên 。頭đầu 本bổn 無vô 妄vọng 。何hà 為vi 狂cuồng 走tẩu 。

(# 若nhược 汝nhữ 執chấp 言ngôn 既ký 非phi 因nhân 緣duyên 即tức 屬thuộc 自tự 然nhiên 狂cuồng 亦diệc 自tự 然nhiên 不bất 狂cuồng 亦diệc 自tự 然nhiên 者giả 初sơ 破phá 狂cuồng 自tự 然nhiên 初sơ 一nhất 句cú 牒điệp 次thứ 一nhất 句cú 定định 未vị 狂cuồng 下hạ 二nhị 句cú 破phá 如như 文văn 不bất 狂cuồng 下hạ 破phá 不bất 狂cuồng 自tự 然nhiên 。初sơ 句cú 牒điệp 頭đầu 本bổn 下hạ 破phá 此thử 顯hiển 一nhất 真chân 之chi 體thể 尚thượng 無vô 真chân 妄vọng 之chi 異dị 豈khởi 立lập 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。斯tư 則tắc 亦diệc 顯hiển 妄vọng 無vô 因nhân 也dã ○# 解giải 由do 前tiền 以dĩ 狂cuồng 為vi 因nhân 緣duyên 頭đầu 是thị 自tự 然nhiên 既ký 因nhân 緣duyên 被bị 破phá 故cố 轉chuyển 計kế 云vân 狂cuồng 與dữ 不bất 狂cuồng 皆giai 自tự 然nhiên 有hữu 故cố 此thử 破phá 之chi 前tiền 四tứ 句cú 破phá 狂cuồng 自tự 然nhiên 二nhị 牒điệp 兩lưỡng 破phá 後hậu 三tam 句cú 破phá 不bất 在tại 自tự 然nhiên 一nhất 牒điệp 二nhị 破phá )# 。

若nhược 悟ngộ 本bổn 頭đầu 。識thức 知tri 狂cuồng 走tẩu 。因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。俱câu 為vi 戲hí 論luận 。

(# 真chân 頭đầu 本bổn 來lai 無vô 妄vọng 亦diệc 顯hiển 妄vọng 本bổn 無vô 因nhân 是thị 則tắc 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。俱câu 無vô 安an 立lập )# 。

是thị 故cố 我ngã 言ngôn 。三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。即tức 菩Bồ 提Đề 心tâm 。

(# 疏sớ/sơ 本bổn 真chân 不bất 動động 妄vọng 自tự 強cường 生sanh 說thuyết 誰thùy 因nhân 緣duyên 及cập 自tự 然nhiên 性tánh 。若nhược 知tri 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。俱câu 是thị 戲hí 論luận 分phân 別biệt 自tự 亡vong 真chân 覺giác 自tự 顯hiển 斯tư 則tắc 正chánh 是thị 我ngã 說thuyết 三tam 緣duyên 斷đoạn 故cố 。即tức 菩Bồ 提Đề 也dã )# 。

菩Bồ 提Đề 心tâm 生sanh 。生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。此thử 但đãn 生sanh 滅diệt 。滅diệt 生sanh 俱câu 盡tận 。無vô 功công 用dụng 道đạo 。

(# 若nhược 有hữu 執chấp 言ngôn 真chân 心tâm 可khả 得đắc 分phân 別biệt 可khả 亡vong 斯tư 則tắc 菩Bồ 提Đề 心tâm 生sanh 。生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。但đãn 是thị 生sanh 滅diệt 無vô 菩Bồ 提Đề 生sanh 無vô 生sanh 滅diệt 滅diệt 方phương 無vô 功công 用dụng 如như 圓viên 覺giác 云vân 有hữu 照chiếu 有hữu 覺giác 。俱câu 名danh 障chướng 礙ngại 。是thị 故cố 菩Bồ 薩Tát 。常thường 覺giác 不bất 住trụ 。照chiếu 與dữ 照chiếu 者giả 。同đồng 時thời 寂tịch 滅diệt 。此thử 顯hiển 地địa 上thượng 證chứng 無vô 生sanh 理lý 得đắc 無vô 功công 用dụng 。也dã ○# 標tiêu 若nhược 謂vị 真chân 心tâm 可khả 得đắc 分phân 別biệt 可khả 亡vong 正chánh 是thị 藥dược 病bệnh 對đối 治trị 生sanh 滅diệt 心tâm 在tại 下hạ 文văn 云vân 生sanh 滅diệt 既ký 滅diệt 。寂tịch 滅diệt 現hiện 前tiền 。也dã ○# 解giải 私tư 謂vị 菩Bồ 提Đề 名danh 智trí 生sanh 滅diệt 是thị 惑hoặc 智trí 生sanh 惑hoặc 滅diệt 未vị 得đắc 自tự 然nhiên 無vô 功công 用dụng 道đạo 。即tức 自tự 然nhiên 也dã 此thử 簡giản 住trụ 前tiền 生sanh 滅diệt 以dĩ 顯hiển 登đăng 住trụ 自tự 然nhiên )# 。

若nhược 有hữu 自tự 然nhiên 。如như 是thị 則tắc 明minh 。自tự 然nhiên 心tâm 生sanh 。生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。此thử 亦diệc 生sanh 滅diệt 。無vô 生sanh 滅diệt 者giả 。名danh 為vi 自Tự 然Nhiên 。

(# 疏sớ/sơ 設thiết 若nhược 我ngã 教giáo 有hữu 自tự 然nhiên 者giả 豈khởi 存tồn 生sanh 滅diệt 名danh 為vi 自Tự 然Nhiên 。今kim 汝nhữ 所sở 明minh 自tự 然nhiên 心tâm 生sanh 。生sanh 滅diệt 心tâm 滅diệt 。此thử 亦diệc 生sanh 滅diệt 。何hà 名danh 自tự 然nhiên 夫phu 自tự 然nhiên 者giả 必tất 無vô 生sanh 滅diệt 故cố 。云vân 無vô 生sanh 滅diệt 者giả 。名danh 為vi 自Tự 然Nhiên 。 ○# 解giải 指chỉ 上thượng 無vô 功công 用dụng 道đạo 。若nhược 有hữu 所sở 得đắc 。復phục 成thành 生sanh 滅diệt 故cố 重trọng/trùng 遭tao 之chi 此thử 簡giản 分phần/phân 證chứng 自tự 然nhiên 以dĩ 顯hiển 究cứu 竟cánh 自tự 然nhiên )# 。

猶do 如như 世thế 間gian 。諸chư 相tướng 雜tạp 和hòa 。成thành 一nhất 體thể 者giả 。名danh 和Hòa 合Hợp 性Tánh 。非phi 和hòa 合hợp 者giả 。稱xưng 本bổn 然nhiên 性tánh 。

(# 疏sớ/sơ 舉cử 淺thiển 況huống 深thâm 也dã 世thế 間gian 人nhân 說thuyết 生sanh 滅diệt 和hòa 合hợp 名danh 和Hòa 合Hợp 性Tánh 。非phi 和hòa 合hợp 者giả 。則tắc 無vô 生sanh 滅diệt 。方phương 名danh 自tự 然nhiên 豈khởi 況huống 我ngã 教giáo 有hữu 生sanh 滅diệt 者giả 卻khước 名danh 自tự 然nhiên 古cổ 人nhân 於ư 此thử 不bất 言ngôn 縱túng/tung 立lập 認nhận 真chân 自tự 然nhiên 斯tư 則tắc 不bất 唯duy 增tăng 戲hí 論luận 心tâm 反phản 令linh 圓viên 文văn 成thành 外ngoại 道Đạo 教giáo 焉yên 敢cảm 聞văn 命mạng ○# 解giải 和hòa 合hợp 喻dụ 前tiền 兩lưỡng 重trọng/trùng 所sở 簡giản 生sanh 滅diệt 非phi 和hòa 合hợp 喻dụ 前tiền 究cứu 竟cánh 自tự 然nhiên )# 。

本bổn 然nhiên 非phi 然nhiên 。

(# 亡vong 究cứu 竟cánh 智trí 。

和hòa 合hợp 非phi 合hợp 。

(# 亡vong 生sanh 滅diệt 智trí )# 。

合hợp 然nhiên 俱câu 離ly 。

(# 牒điệp 上thượng 三tam 非phi 離ly 亦diệc 非phi 也dã )# 。

離ly 合hợp 俱câu 非phi 。

(# 雙song 非phi 二nhị 非phi 具cụ 足túc 應ưng 云vân 離ly 合hợp 離ly 然nhiên 俱câu 非phi 文văn 影ảnh 略lược 耳nhĩ 當đương 知tri 合hợp 然nhiên 俱câu 離ly 。是thị 亡vong 智trí 智trí 亡vong 則tắc 冥minh 理lý 理lý 亦diệc 亡vong 之chi 故cố 。離ly 合hợp 俱câu 非phi 。

此thử 句cú 方phương 名danh 。無vô 戲hí 論luận 法pháp 。

(# 智trí 論luận 云vân 佛Phật 坐tọa 道Đạo 場Tràng 。時thời 不bất 得đắc 一nhất 法pháp 。實thật 空không 拳quyền 誑cuống 小tiểu 兒nhi 誘dụ 度độ 於ư 一nhất 切thiết 。 ○# 疏sớ/sơ 本bổn 然nhiên 自tự 然nhiên 也dã 和hòa 合hợp 因nhân 緣duyên 。也dã 二nhị 皆giai 不bất 立lập 故cố 云vân 俱câu 離ly 此thử 離ly 亦diệc 離ly 故cố 云vân 俱câu 非phi 此thử 文văn 語ngữ 略lược 具cụ 足túc 應ưng 云vân 離ly 合hợp 離ly 然nhiên 之chi 離ly 亦diệc 復phục 俱câu 非phi 也dã 藥dược 病bệnh 齊tề 遣khiển 空không 病bệnh 亦diệc 空không 。圓viên 覺giác 亦diệc 云vân 遠viễn 離ly 為vi 幻huyễn 。亦diệc 復phục 遠viễn 離ly 。離ly 遠viễn 離ly 幻huyễn 。亦diệc 復phục 遠viễn 離ly 。斯tư 則tắc 言ngôn 語ngữ 道đạo 斷đoạn 。心tâm 行hành 處xứ 滅diệt 。方phương 無vô 戲hí 論luận 耳nhĩ )# 。

菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。尚thượng 在tại 遙diêu 遠viễn 。非phi 汝nhữ 歷lịch 劫kiếp 。辛tân 勤cần 修tu 證chứng 。

(# 解giải 此thử 躡niếp 上thượng 文văn 斥xích 之chi 尚thượng 在tại 遙diêu 遠viễn 。者giả 如như 我ngã 所sở 說thuyết 。一nhất 切thiết 俱câu 非phi 且thả 是thị 能năng 詮thuyên 名danh 句cú 而nhi 已dĩ 下hạ 所sở 詮thuyên 菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。於ư 汝nhữ 阿A 難Nan 尚thượng 在tại 遙diêu 遠viễn 。以dĩ 聞văn 而nhi 未vị 證chứng 故cố 又hựu 解giải 尚thượng 者giả 庶thứ 幾kỷ 也dã 菩Bồ 提Đề 涅Niết 槃Bàn 。道đạo 實thật 非phi 遠viễn 若nhược 謂vị 在tại 遠viễn 庶thứ 幾kỷ 此thử 道đạo 是thị 則tắc 莫mạc 能năng 修tu 證chứng 矣hĩ 以dĩ 佛Phật 云vân 歇hiết 即tức 菩Bồ 提Đề 。不bất 從tùng 人nhân 得đắc 。阿A 難Nan 乃nãi 以dĩ 從tùng 人nhân 而nhi 得đắc 為vi 難nạn/nan 是thị 謂vị 菩Bồ 提Đề 。尚thượng 在tại 遙diêu 遠viễn 。

雖tuy 復phục 憶ức 持trì 。十thập 方phương 如Như 來Lai 。十Thập 二Nhị 部Bộ 經Kinh 。清thanh 淨tịnh 妙diệu 理lý 。如như 恆Hằng 河Hà 沙sa 秖kỳ 益ích 戲hí 論luận 。

(# 疏sớ/sơ 若nhược 執chấp 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。取thủ 佛Phật 果Quả 者giả 雖tuy 經kinh 劫kiếp 數số 勤cần 苦khổ 修tu 習tập 終chung 莫mạc 能năng 及cập 故cố 云vân 尚thượng 在tại 遙diêu 遠viễn 。憶ức 持trì 妙diệu 理lý 分phân 別biệt 不bất 亡vong 繫hệ 念niệm 相tương 續tục 但đãn 滋tư 生sanh 死tử 不bất 能năng 無vô 心tâm 忘vong 照chiếu 反phản 聞văn 聞văn 性tánh 於ư 無vô 了liễu 知tri 。不bất 辨biện 真chân 實thật 。故cố 圓viên 覺giác 云vân 種chủng 種chủng 取thủ 捨xả 。皆giai 是thị 輪luân 迴hồi 。未vị 出xuất 輪luân 迴hồi 。而nhi 辨biện 圓viên 覺giác 。彼bỉ 圓viên 覺giác 性tánh 。即tức 同đồng 流lưu 轉chuyển 。若nhược 免miễn 輪luân 迴hồi 。無vô 有hữu 是thị 處xứ 。故cố 云vân 秖kỳ 益ích 戲hí 論luận ○# 標tiêu 復phục 云vân 十Thập 二Nhị 部Bộ 經Kinh 。者giả 一nhất 契Khế 經Kinh 二nhị 應ưng 頌tụng 三tam 諷phúng 頌tụng 四tứ 記ký 莂biệt 五ngũ 譬thí 喻dụ 六lục 本bổn 事sự 七thất 本bổn 生sanh 八bát 緣duyên 起khởi 九cửu 自tự 說thuyết 十thập 議nghị 論luận 十thập 一nhất 方Phương 廣Quảng 十thập 二nhị 希hy 有hữu 該cai 括quát 大Đại 乘Thừa 小Tiểu 乘Thừa 教giáo 乘thừa 小Tiểu 乘Thừa 只chỉ 具cụ 九cửu 部bộ 闕khuyết 三tam )# 。

汝nhữ 雖tuy 談đàm 說thuyết 。因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。決quyết 定định 明minh 了liễu 。人nhân 間gian 稱xưng 汝nhữ 。多đa 聞văn 第đệ 一nhất 。以dĩ 此thử 積tích 劫kiếp 。多đa 聞văn 熏huân 習tập 。不bất 能năng 免miễn 離ly 。摩Ma 登Đăng 伽Già 難nạn 。何hà 須tu 待đãi 我ngã 。佛Phật 頂đảnh 神thần 咒chú 摩Ma 登Đăng 伽Già 心tâm 。婬dâm 火hỏa 頓đốn 歇hiết 。得đắc 阿A 那Na 含Hàm 。於ư 我ngã 法Pháp 中trung 。成thành 精tinh 進tấn 林lâm 。愛ái 河hà 乾can 枯khô 。令linh 汝nhữ 解giải 脫thoát 。

(# 疏sớ/sơ 佛Phật 果Quả 菩Bồ 提Đề 。若nhược 以dĩ 因nhân 緣duyên 。自tự 然nhiên 而nhi 可khả 取thủ 者giả 汝nhữ 於ư 此thử 義nghĩa 。甚thậm 得đắc 明minh 了liễu 何hà 不bất 免miễn 難nạn 而nhi 速tốc 證chứng 耶da 何hà 假giả 我ngã 咒chú 方phương 解giải 脫thoát 耶da 應ưng 知tri 理lý 觀quán 兼kiêm 修tu 定định 慧tuệ 雙song 運vận 豈khởi 但đãn 辨biện 義nghĩa 說thuyết 文văn 而nhi 已dĩ 哉tai 問vấn 阿A 難Nan 尚thượng 在tại 初sơ 果quả 登đăng 伽già 何hà 以dĩ 卻khước 證chứng 第đệ 三tam 答đáp 一nhất 約ước 權quyền 實thật 阿A 難Nan 示thị 迹tích 現hiện 多đa 聞văn 無vô 功công 。故cố 在tại 初sơ 果quả 登đăng 伽già 實thật 人nhân 顯hiển 咒chú 力lực 功công 大đại 速tốc 證chứng 第đệ 三tam 二nhị 約ước 根căn 行hành 阿A 難Nan 圓viên 頓đốn 根căn 發phát 前tiền 文văn 悟ngộ 解giải 或hoặc 入nhập 信tín 住trụ 登đăng 伽già 小tiểu 機cơ 雖tuy 得đắc 第đệ 三tam 望vọng 圓viên 言ngôn 住trụ 霄tiêu 壤nhưỡng 有hữu 異dị ○# 解giải 孤cô 山sơn 曰viết 令linh 汝nhữ 解giải 脫thoát 。得đắc 離ly 婬dâm 室thất 也dã 問vấn 此thử 經Kinh 唯duy 圓viên 登đăng 伽già 何hà 證chứng 小tiểu 果quả 答đáp 以dĩ 接tiếp 引dẫn 小Tiểu 乘Thừa 故cố 重trọng 施thí 小tiểu 而nhi 皆giai 解giải 圓viên 今kim 云vân 那na 含hàm 即tức 圓viên 教giáo 相tương 似tự 位vị 也dã 登đăng 伽già 實thật 行hạnh 乃nãi 證chứng 那na 含hàm 阿A 難Nan 權quyền 人nhân 示thị 居cư 初sơ 果quả 若nhược 以dĩ 登đăng 伽già 唯duy 作tác 小tiểu 釋thích 者giả 則tắc 使sử 此thử 經Kinh 全toàn 同đồng 阿a 含hàm 縱túng/tung 異dị 阿a 含hàm 豈khởi 殊thù 方Phương 等Đẳng 。

是thị 故cố 阿A 難Nan 。汝nhữ 雖tuy 歷lịch 劫kiếp 。憶ức 持trì 如Như 來Lai 。祕bí 密mật 妙diệu 嚴nghiêm 不bất 如như 一nhất 日nhật 。修tu 無vô 漏lậu 業nghiệp 。遠viễn 離ly 世thế 間gian 。憎tăng 愛ái 二nhị 苦khổ 。

(# 疏sớ/sơ 多đa 聞văn 無vô 功công 。豈khởi 如như 定định 力lực 首thủ 楞lăng 嚴nghiêm 王vương 名danh 無vô 漏lậu 業nghiệp 得đắc 此thử 定định 者giả 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。皆giai 如như 幻huyễn 事sự 豈khởi 復phục 能năng 生sanh 憎tăng 愛ái 二nhị 苦khổ 。 ○# 解giải 圓viên 修tu 止Chỉ 觀Quán 則tắc 不bất 漏lậu 落lạc 二nhị 種chủng 生sanh 死tử 亦diệc 不bất 漏lậu 失thất 。三tam 諦đế 義nghĩa 理lý 無vô 漏lậu 既ký 深thâm 憎tăng 愛ái 非phi 淺thiển 捨xả 妄vọng 取thủ 真chân 去khứ 事sự 就tựu 理lý 悉tất 名danh 憎tăng 愛ái )# 。

如như 摩Ma 登Đăng 伽Già 。宿túc 為vi 婬dâm 女nữ 。由do 神thần 咒chú 力lực 銷tiêu 其kỳ 愛ái 欲dục 。法Pháp 中trung 今kim 名danh 。性tánh 比Bỉ 丘Khâu 尼Ni 。與dữ 羅la 睺hầu 毋vô 耶Da 輸Du 陀Đà 羅La 。同đồng 悟ngộ 宿túc 因nhân 。知tri 歷lịch 世thế 因nhân 。貪tham 愛ái 為vi 苦khổ 。一nhất 念niệm 熏huân 修tu 無vô 漏lậu 善thiện 故cố 。或hoặc 得đắc 出xuất 纏triền 。或hoặc 蒙mông 授thọ 記ký 。

(# 疏sớ/sơ 過quá 去khứ 為vì 婆Bà 羅La 門Môn 。女nữ 名danh 為vi 本bổn 性tánh 今kim 從tùng 昔tích 號hiệu 名danh 性tánh 比Bỉ 丘Khâu 尼Ni 。耶Da 輸Du 陀Đà 羅La 。云vân 華hoa 色sắc 出xuất 纏triền 登đăng 伽già 也dã 授thọ 記ký 耶da 輸du 也dã ○# 標tiêu 華hoa 色sắc 出xuất 宮cung 為vi 尼ni 於ư 法pháp 華hoa 會hội 上thượng 蒙mông 佛Phật 授thọ 記ký 。於ư 善thiện 國quốc 中trung 。當đương 得đắc 作tác 佛Phật 。號hiệu 具Cụ 足Túc 千Thiên 萬Vạn 光Quang 相Tướng 如Như 來Lai 。

如như 何hà 自tự 欺khi 。尚thượng 留lưu 觀quán 聽thính 。

(# 疏sớ/sơ 彼bỉ 尚thượng 女nữ 人nhân 一nhất 修tu 無vô 漏lậu 便tiện 獲hoạch 聖thánh 果Quả 如như 今kim 猒# 離ly 小Tiểu 乘Thừa 志chí 求cầu 大Đại 道Đạo 而nhi 以dĩ 世thế 間gian 因nhân 緣duyên 自tự 然nhiên 。戲hí 論luận 名danh 相tướng 。而nhi 自tự 纏triền 遶nhiễu 隨tùy 逐trục 根căn 塵trần 為vi 境cảnh 所sở 礙ngại 不bất 能năng 超siêu 越việt 。故cố 云vân 尚thượng 留lưu 觀quán 聽thính 。 ○# 解giải 私tư 謂vị 觀quán 聽thính 略lược 舉cử 見kiến 聞văn 以dĩ 攝nhiếp 覺giác 知tri 即tức 六lục 妄vọng 也dã 依y 諸chư 師sư 以dĩ 解giải 行hành 分phần/phân 經kinh 前tiền 開khai 解giải 竟cánh 後hậu 示thị 行hành 也dã 然nhiên 則tắc 上thượng 根căn 利lợi 智trí 隨tùy 聞văn 獲hoạch 證chứng 楞lăng 嚴nghiêm 大đại 體thể 亦diệc 已dĩ 備bị 矣hĩ 其kỳ 有hữu 中trung 下hạ 之chi 器khí 更cánh 俟sĩ 談đàm 行hành 思tư 而nhi 修tu 之chi 故cố 假giả 阿A 難Nan 等đẳng 請thỉnh 入nhập 華hoa 屋ốc 於ư 是thị 廣quảng 示thị 三Tam 摩Ma 提Đề 路lộ 也dã )# 。

首Thủ 楞Lăng 嚴Nghiêm 經Kinh 。義nghĩa 海hải 卷quyển 第đệ 十thập 二nhị 。頗phả 二nhị 。

音âm 釋thích

鑛khoáng

(# 古cổ 猛mãnh 切thiết 金kim 樸phác 也dã )# 。

倐thúc

(# 式thức 竹trúc 切thiết 忽hốt 也dã )# 。

霾mai

(# 莫mạc 隹chuy 切thiết 晦hối 也dã )# 。

怛đát 闥thát

(# 怛đát 賞thưởng 割cát 切thiết 闥thát 他tha 達đạt 切thiết )# 。

斥xích

(# 昌xương 石thạch 切thiết 指chỉ 也dã )# 。