NHÁT KIẾM SAU CÙNG
     (Ngụ Ngôn Phật Giáo Tập 2)
     Hạnh Đoan 

    ÔNG LÃO LANG THANG

    Tại một thành phố nọ, xuất hiện một lão già. Thoạt nhìn thì biết ngay lão là khách lãng du từ phương xa đến. Cái bao trên lưng lão đã ố màu, sờn rách, vẻ mặt lão dạn dày sương gió và y phục nhuốm đầy bụi đường. Đôi giày của lão mòn vẹt và rách lỗ chỗ do trường kỳ lê gót tha phương.

    Bề ngoài trông lang bạt vậy, song đôi mắt lão sáng quắc, rất có thần. Bất kể là đi, đứng hay nằm, ngồi… lão luôn quan sát kỹ lưỡng người qua lại với vẻ hết sức chăm chú.

    Hình dáng và tính cách lão đã thu hút sự chú ý của người bàng quan, họ thầm thì bảo nhau: “Lão già này không phải là một lữ khách bình thường, nhất định lão đang tìm cái gì đó rất là đặc biệt”!

    Vậy thì, lão đang tìm kiếm cái gì?

    Vài thanh niên hiếu kỳ không nén được tò mò đã hỏi lão:

    – Bác này! Bác đang tìm gì thế?

    Ông già đáp:

    – Hồi bằng tuổi các anh, tôi đã thề là sẽ tìm cho bằng được một cô gái hoàn mỹ để cưới làm vợ. Vì vậy tôi đã bỏ nhà ra đi, khởi sự kiếm tìm. Tôi lang thang hết thành phố này đến thành phố nọ, hết thôn ấp này sang làng mạc khác, nhưng đến giờ vẫn chưa thành công!

    – Thế… bác tìm kiếm như vậy đã bao lâu?

    – Đã hơn sáu mươi năm rồi!

    Chằng lẽ ngần ấy thời gian mà bác vẫn chưa gặp được cô nào hoàn mỹ?

    – Chẳng lẽ ngần ấy thời gian mà bác vẫn chưa gặp được cô nào hoàn mỹ? Theo bác thì có người hoàn mỹ trên đời này chăng? Có thể là… đến chết bác cũng chưa tìm ra?

    – Ô! Ồ! Có chứ! Tôi chắc chắn là có người hoàn mỹ trên cõi đời này! Bởi vì cách đây ba mươi năm, tôi đã gặp nàng!

    Ông già nói quả quyết như đinh đóng cột.

    – Thế… sao bác không cưới nàng làm vợ?

    Mắt ông già trở nên mơ màng, ông chậm rãi kể:

    “Ba mươi năm trước vào một buổi sớm tinh sương, khi vầng trăng khuyết còn in bóng mờ nhạt giữa lưng trời, khi những tia nắng ban mai chưa kịp xuất hiện để đánh thức cảnh vật, thì tôi đã may mắn diện kiến nàng: – Một giai nhân lý tưởng tuyệt vời! Nàng đẹp lắm, nàng bước đi uyển chuyển, dáng dấp thanh thoát phi phàm giống như tiên nữ. Nàng nói năng tao nhã, âm thanh ngọt ngào quyến rũ tựa tiếng chim oanh; nàng dịu dàng nết na, xử sự nhu mì, trang nhã. Nàng quan tâm tế nhị, cởi mở, thân thiện. Nàng hiền lành, phúc hậu, lễ độ… nàng chân thật, trang nghiêm, quí phái, nàng… nàng…

    Ông già đắm chìm trong hồi ức, kể bằng giọng điệu say đắm thiết tha, như thể ông đang ở tuổi thanh xuân, cái tuổi đang độ vào yêu, dễ rộn ràng xao xuyến bồi hồi..

    Các chàng trai không đợi được, nhao nhao lên hỏi:

    – Ồ! Gặp được một người tuyệt như thế sao bác không hỏi cưới nàng? Bác có hỏi cưới nàng chứ?

    – Sao lại không?.. Tôi ngỏ lời cầu hôn ngay tức thời!

    – Nàng trả lời thế nào?

    – Nàng… không bằng lòng lấy tôi!

    – Sao?.. sao thế?

    – Bởi vì, bởi vì… nàng cũng đang tìm một chàng trai hoàn mỹ!

    Lão già rơi nước mắt, sụt sùi trả lời.

    (Theo Nhân sinh phương hướng của Lâm Thanh Huyền)

    BÌNH:

    Ông lão lang thang buồn cười quá phải không? Ai lại bỏ thời gian dài đi tìm ý trung nhân lý tưởng suốt ngần ấy năm? Có thể ta cũng giống ông lão, khác chăng là ông lão biết mình đang tìm, còn ta thì không biết mà thôi. Bởi vì trong cuộc giao tiếp, ta thường mong được người cư xử đẹp, đối đãi tốt, dành cho ta mọi thuận duyên, trao cho ta những quyền lợi tối ưu… Song bản thân ta thì không dành được cho người như thế. Có khi trong giao tiếp ta chỉ mong trục lợi, ta cư xử xấu nhưng lại mong người tốt với mình, hoặc ta tốt với người một, thì đã tính toán thầm mong được đền đáp lại mười, hoặc ta chờ người tốt trước, ta mới “trả lễ” sau. Đó là cái tâm phàm phu luôn cân, đo, đong, đếm… so kè. Phật thì không như thế, từ ái vị tha vô điều kiện. Trong truyện thì ông lão tìm được người hoàn mỹ ưng ý, song thật sự trong cõi người này, nhân vật lý tưởng hay hoàn mỹ không thể có! Bởi vì khi đạt đến sự hoàn hảo trọn vẹn thì danh từ “người” đã được chuyển sang “Thánh” rồi. Do vậy mới có câu: “Nhân vô thập toàn”. Thế nên ta đừng càu nhàu, đừng bất bình khi thấy đối tượng mình quen có nhiều khuyết điểm. Trong tương giao, nếu ta gặp được người có tính tốt nhiều hơn tính xấu thì kể như may mắn lắm rồi. Nếu như kiếm được người toàn vẹn thì ta chỉ còn cách là… đặt họ lên bàn thờ, ngày đêm dâng hương hoa… vì họ không còn ở cõi người mà đã bước vào hàng Thánh. Dù vậy, câu chuyện ngụ ngôn này cốt nhắn gởi chúng ta điều thực tế nhất là: “Muốn tìm người lý tưởng, trước hết mình phải là kẻ lý tưởng. Muốn tìm người tốt, bản thân mình phải tốt trước tiên.