毘那夜迦 ( 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（天名）Vināyaka，又作毘那耶迦，毘那也迦，頻那夜迦，毘那耶怛迦，毘那吒迦，吠那野怛迦。譯云常隨魔，障礙神。人身象鼻，常隨侍人為障難之惡鬼神也。大日經疏七曰：「毘那夜迦，即是一切為障者。此障皆從妄想心生。」毘那夜迦含光軌曰：「毘那夜迦，常隨作障難，故名常隨魔也。（中略）毘那夜迦，亦名毘那怛伽。此云象鼻也，其形如人，但鼻極長，即愛香塵故也。」玄應音義二十四曰：「毘那怛迦，此云有障礙神。有一鬼神人形象頭，凡見他事，皆為障礙。」希麟音義七曰：「毘那夜迦，舊云頻那夜迦，皆不正梵語也。應云吠那野怛迦，此云障礙神，謂現人身象頭，能障一切殊勝事業故。」退治此實類毘那夜迦之法，稱為誐那鉢底，即歡喜天。人身象頭，雙身抱合，男神為實之毘那夜迦，女神者，觀音菩薩為退治彼，現毘那夜迦女形與彼抱合而生歡喜心之相也。此云大聖歡喜天。見歡喜天條。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 天thiên 名danh ） Vināyaka ， 又hựu 作tác 毘tỳ 那na 耶da 迦ca ， 毘tỳ 那na 也dã 迦ca 頻Tần 那Na 夜Dạ 迦Ca 。 毘tỳ 那na 耶da 怛đát 迦ca ， 毘tỳ 那na 吒tra 迦ca ， 吠phệ 那na 野dã 怛đát 迦ca 。 譯dịch 云vân 常thường 隨tùy 魔ma ， 障chướng 礙ngại 神thần 。 人nhân 身thân 象tượng 鼻tị ， 常thường 隨tùy 侍thị 人nhân 為vi 障chướng 難nạn 之chi 惡ác 鬼quỷ 神thần 也dã 。 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 七thất 曰viết ： 「 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca 即tức 是thị 一nhất 切thiết 為vi 障chướng 者giả 。 此thử 障chướng 皆giai 從tùng 妄vọng 想tưởng 心tâm 生sanh 。 」 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca 含hàm 光quang 軌quỹ 曰viết ： 「 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca ， 常thường 隨tùy 作tác 障chướng 難nạn 故cố 名danh 常thường 隨tùy 魔ma 也dã 。 （ 中trung 略lược ） 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca ， 亦diệc 名danh 毘tỳ 那na 怛đát 伽già 。 此thử 云vân 象tượng 鼻tị 也dã ， 其kỳ 形hình 如như 人nhân ， 但đãn 鼻tị 極cực 長trường/trưởng ， 即tức 愛ái 香hương 塵trần 故cố 也dã 。 」 玄huyền 應ưng/ứng 音âm 義nghĩa 二nhị 十thập 四tứ 曰viết ： 「 毘tỳ 那na 怛đát 迦ca ， 此thử 云vân 有hữu 障chướng 礙ngại 神thần 。 有hữu 一nhất 鬼quỷ 神thần 人nhân 形hình 象tượng 頭đầu ， 凡phàm 見kiến 他tha 事sự ， 皆giai 為vi 障chướng 礙ngại 。 」 希hy 麟lân 音âm 義nghĩa 七thất 曰viết ： 「 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca ， 舊cựu 云vân 頻Tần 那Na 夜Dạ 迦Ca 。 皆giai 不bất 正chánh 梵Phạn 語ngữ 也dã 。 應ưng/ứng 云vân 吠phệ 那na 野dã 怛đát 迦ca ， 此thử 云vân 障chướng 礙ngại 神thần ， 謂vị 現hiện 人nhân 身thân 象tượng 頭đầu ， 能năng 障chướng 一nhất 切thiết 殊thù 勝thắng 事sự 業nghiệp 故cố 。 」 退thoái 治trị 此thử 實thật 類loại 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca 之chi 法pháp ， 稱xưng 為vi 誐nga 那na 鉢bát 底để 即tức 歡hoan 喜hỷ 天thiên 。 人nhân 身thân 象tượng 頭đầu ， 雙song 身thân 抱bão 合hợp ， 男nam 神thần 為vi 實thật 之chi 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca ， 女nữ 神thần 者giả ， 觀quán 音âm 菩Bồ 薩Tát 為vi 退thoái 治trị 彼bỉ ， 現hiện 毘tỳ 那na 夜dạ 迦ca 女nữ 形hình 與dữ 彼bỉ 抱bão 合hợp 而nhi 生sanh 歡hoan 喜hỷ 。 心tâm 之chi 相tướng 也dã 。 此thử 云vân 大đại 聖thánh 歡hoan 喜hỷ 天thiên 。 見kiến 歡hoan 喜hỷ 天thiên 條điều 。