thập lục bồ tát
Phật Quang Đại Từ Điển
(十六菩薩) Chỉ cho 16 vị Bồ tát trong Mật giáo. Có 2 loại. I. Thập lục Bồ Tát. Cũng gọi Tuệ môn thập lục tôn, Thập lục đại bồ tát. Chỉ cho 16 vị Bồ tát thân cận của 4 đức Phật ở 4 phương, từ Phật A súc trở xuống, mỗi vị có 4 Bồ tát thân cận, thuộc 37 vị tôn của hội Yết ma trong Mạn đồ la Kim cương giới. Đó là: 1. Bốn vị Bồ tát thân cận của Phật A súc trong vòng tròn ở phương Đông: Bồ tát Kim cương tát đỏa, bồ tát Kim cương vương, bồ tát Kim cương ái và bồ tát Kim cương hỉ. Bốn vị Bồ tát này đều dùng việc giữ giới nhẫn nhục để thành tựu công đức của tâm bồ đề. 2. Bốn vị Bồ tát thân cận của đức Phật Bảo sinh trong vòng tròn ở phương Nam: Bồ tát Kim cương bảo, bồ tát Kim cương quang, bồ tát Kim cương chàng và bồ tát Kim cương tiếu. Bốn vị Bồ tát này đều dùng việc bố thí không chấp trước mà thành tựu công đức phúc đức trang nghiêm. 3. Bốn vị Bồ tát thân cận của đức Phật A di đà trong vòng tròn ở phương Tây: Bồ tát Kim cương pháp, bồ tát Kim cương lợi, bồ tát Kim cương nhân và bồ tát Kim cương ngữ. Bốn vị Bồ tát này đều dùng chính định đại tuệ để thành tựu công đức trí tuệ. 4. Bốn vị Bồ tát thân cận của đức Phật Bất không thành tựu trong vòng tròn ở phương Bắc: Bồ tát Kim cương nghiệp, bồ tát Kim cương hộ, bồ tát Kim cương nha và bồ tát Kim cươngquyền. Bốn vị Bồ tát này đều tu hạnh tinh tiến để thành tựu công đức sự nghiệp phương tiện. [X. kinh Kim cương đính du già trung lược xuất niệm tụng Q.3; Kim cương đính du già tam thập thất tôn xuất sinh nghĩa]. II. Thập Lục Bồ Tát. Chỉ cho 16 vị Bồ tát trong 1.000 Bồ tát ở giai vị tu nhân của 1.000 đức Phật thuộc kiếp Hiền. Tên của 16 vị Bồ tát này được ghi trong các kinh quĩ như: Kinh Kim cương đính du già trung lược xuất niệm tụng quyển 3, kinh Kim cương đính Q.1; Hiền kiếp thập lục tôn quĩ… (xt. Hiền Kiếp Thập Lục Tôn).