tam thập lục cú
Phật Quang Đại Từ Điển
(三十六句) Ba mươi sáu câu. Khi bàn về cảm ứng đạo giao, Pháp hoa kinh huyền nghĩa căn cứ vào sự tương xứng giữa Cơ và Ứng mà lập thành 36 câu. Cơ của chúng sinh tương ứng với Như lai, đó là Cơ ứng; lí tính của chúng sinh và lí tính của Phật không khác nhau, nhưng ở chúng sinh thì lí ấy ẩn kín, còn ở Phật thì hiển hiện rõ ràng. Cơ và Ứng được dựa vào tính chẳng 1 chẳng khác ấy mà lập ra. Cơ được chia làm 4 loại: Cơ thầm kín, Cơ hiển hiện, Cơ vừa thầm kín vừa hiển hiện, Cơ chẳng phải thầm kín chẳng phải hiển hiện. Ứng cũng được chia làm 4 loại là Ứng thầm, Ứng hiển, Ứng vừa thầm vừa hiển, Ứng chẳng phải thầm chẳng phải hiển. Bốn cơ trên được phối với 4 ứng: Cơ thầm ứng thầm, cơ thầm ứng hiển, cơ thầm ứng vừa thầm vừa hiển, cơ thầm ứng chẳng phải thầm chẳng phải hiển; ba cơ còn lại cũng giống như thế, cộng tất cả thành 16 câu. Cơ đã triệu Ứng thì ứng cũng thành 16 câu, như ứng thầm cơ thầm, ứng thầm cơ hiển, ứng thầm cơ vừa thầm vừa hiển, ứng thầm cơ chẳng phải thầm chẳng phải hiển; 3 ứng còn lại cũng giống như thế, Cơ và Ứng mỗi thứ đều 16 câu, hợp chung lại là 32 câu. Lại cộng thêm 4 câu gốc: Cơ thầm, Cơ hiển, Cơ vừa thầm vừa hiển, Cơ chẳng phải thầm chẳng phải hiển, thành 36 câu. Trong đó, thầm là quá khứ, hiển là hiện tại, vừa thầm vừa hiển là quá khứ và hiện tại, chẳng phải thầm chẳng phải hiển là vị lai. Cơ của thân nghiệp mỗi người có 36 cơ, 3 nghiệp có 108 cơ, 3 nghiệp trong 3 đời có 324 cơ. Trong 1 cõi(giới) có 324 cơ, tự hành hóa tha có 6480 cơ, bởi thế, trong cả 10 cõi có 64800 cơ. [X. Quán âm huyền nghĩa Q.hạ; Quán kinh sớ diệu tông sao Q.4; Nhân vương hộ quốc bát nhã kinh sớ Q.2]. (xt. Cảm Ứng Đạo Giao).