A-Tì-đạt-Ma Câu-Xá Luận

[it_heading text=”Từ Điển Đạo Uyển ” heading_style=”style7″ head_tag=”h4″ extrabold=”bolder” upper=”1″]

阿 毗 達 磨 俱 舍 論; S: abhidharmakośa-śā-stra, thường được gọi
tắt là Câu-xá luận, nghĩa là “Báu vật của A-tì-đạt-ma”, Thông minh luận
(通 明 論);

Bộ luận quan trọng nhất của Nhất thiết hữu bộ, được Thế Thân (s:
vasubandhu) soạn vào thế kỉ thứ 5 sau Công nguyên tại Kashmir. Luận gồm
có hai phần: sưu tập khoảng 600 kệ A-tì-đạt-ma câu-xá luận bản tụng (s:
abhidharmakośa-kārikā) và A-tì-đạt-ma câu-xá luận thích
(abhidharmakośa-bhāṣya), bình giải về những câu kệ đó. Ngày nay người ta
còn giữ bản tiếng Hán và tiếng Tây Tạng của luận này, đó là những tác
phẩm đầy đủ nhất để trả lời các câu hỏi về kinh điển.

A-tì-đạt-ma câu-xá luận phản ánh sự tiếp nối của giáo lí từ Tiểu thừa
đến Ðại thừa và cũng là tác phẩm nền tảng của các tông phái Phật giáo
Trung Quốc, đóng góp phần chính trong việc truyền bá và phát triển đạo
Phật nơi này. Có 9 điểm được phân tích và xử lí trong luận: 1. Giới phẩm
(界 品; s: dhātunirdeśa): nói về cái thể của các Giới (pháp); 2. Căn phẩm
(根 品; s: indriyanirdeśa): nói về cái dụng của chư pháp; Hai phẩm trên
nói về thể và dụng chung cho Hữu lậu (有 漏; s: sāśrava, tức là còn bị Ô
nhiễm) và Vô lậu (無 漏; s: anāśrava, không bị ô nhiễm); 3. Thế gian phẩm
(世 間 品; s: lokanirdeśa): nói về các thế giới, Lục đạo, Ba thế giới; 4.
Nghiệp phẩm (業 品; s: karmanirdeśa); 5. Tuỳ miên phẩm (隨 眠 品; s:
anuśayanirdeśa); Các điểm 3., 4. và 5. nói về Hữu lậu, trong đó 3. là
Quả (果; kết quả), 4. là Nhân (因) và 5. là Duyên (緣); 6. Hiền thánh phẩm
(賢 聖 品; s: pudgalamārga-nirdeśa); 7. Trí phẩm (智 品; s: jñānanirdeśa):
nói về mười loại trí; 8. Ðịnh phẩm (定 品; s: samādhi-nirdeśa); Các điểm
6., 7. và 8. nói về Vô lậu, trong đó 6. là Quả, 7. là Nhân và 8. là
Duyên; 9. Phá ngã phẩm (破 我 品; s: pudgalaviniścaya): nói về lí Vô ngã
(s: anātman), phá tà, chống lại thuyết của Ðộc Tử bộ. Phẩm này là một
phẩm độc lập và cũng là phẩm cuối của bộ luận.