紫Tử 竹Trúc 林Lâm 顓 愚Ngu 衡Hành 和Hòa 尚Thượng 語Ngữ 錄Lục
Quyển 15
清Thanh 觀Quán 衡Hành 說Thuyết 正Chánh 印Ấn 重Trọng 編Biên
紫Tử 竹Trúc 林Lâm 顓# 愚Ngu 衡Hành 和Hòa 尚Thượng 語Ngữ 錄Lục 卷quyển 第đệ 十thập 五ngũ
住trụ 南nam 康khang 府phủ 同đồng 安an 寺tự 嗣tự 法Pháp 門môn 人nhân 正chánh 印ấn 重trọng/trùng 編biên
中trung 庸dong 說thuyết 白bạch
子tử 程# 子tử 曰viết 不bất 偏thiên 之chi 謂vị 中trung 不bất 易dị 之chi 謂vị 庸dong 中trung 者giả 天thiên 下hạ 之chi 正Chánh 道Đạo 庸dong 者giả 天thiên 下hạ 之chi 定định 理lý 此thử 篇thiên 乃nãi 孔khổng 門môn 傳truyền 授thọ 心tâm 法pháp 子tử 思tư 恐khủng 其kỳ 久cửu 而nhi 差sai 也dã 故cố 筆bút 之chi 於ư 書thư 以dĩ 授thọ 孟# 子tử 其kỳ 書thư 始thỉ 言ngôn 一nhất 理lý 中trung 散tán 為vi 萬vạn 事sự 末mạt 復phục 合hợp 為vi 一nhất 。 理lý 放phóng 之chi 則tắc 彌di 六lục 合hợp 卷quyển 之chi 則tắc 退thoái 藏tạng 於ư 密mật 其kỳ 味vị 無vô 窮cùng 皆giai 實thật 學học 也dã 善thiện 讀đọc 者giả 玩ngoạn 索sách 而nhi 有hữu 得đắc 焉yên 則tắc 終chung 身thân 用dụng 之chi 有hữu 不bất 能năng 盡tận 者giả 矣hĩ 。
天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 率suất 性tánh 之chi 謂vị 道đạo 修tu 道Đạo 之chi 謂vị 教giáo 。
此thử 三tam 句cú 一nhất 書thư 之chi 大đại 綱cương 也dã 命mệnh 令linh 也dã 生sanh 也dã 天thiên 之chi 生sanh 物vật 成thành 物vật 乃nãi 本bổn 然nhiên 之chi 性tánh 故cố 曰viết 天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 即tức 天thiên 下hạ 之chi 大đại 本bổn 也dã 率suất 尊tôn 也dã 循tuần 也dã 聖thánh 人nhân 循tuần 性tánh 盡tận 性tánh 乃nãi 公công 然nhiên 之chi 道đạo 故cố 曰viết 率suất 性tánh 之chi 謂vị 道đạo 即tức 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 也dã 修tu 造tạo 也dã 行hành 也dã 聖thánh 人nhân 之chi 行hành 道Đạo 弘hoằng 道đạo 乃nãi 常thường 然nhiên 之chi 教giáo 故cố 曰viết 修tu 道Đạo 之chi 謂vị 教giáo 即tức 天thiên 下hạ 之chi 大đại 經kinh 也dã 又hựu 性tánh 在tại 妙diệu 悟ngộ 可khả 默mặc 而nhi 識thức 之chi 。 也dã 道đạo 在tại 勤cần 習tập 可khả 學học 而nhi 不bất 厭yếm 也dã 教giáo 在tại 弘hoằng 傳truyền 可khả 誨hối 而nhi 不bất 倦quyện 也dã 。
道đạo 也dã 者giả 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 也dã 可khả 離ly 非phi 道đạo 也dã 是thị 故cố 君quân 子tử 戒giới 慎thận 乎hồ 其kỳ 所sở 不bất 睹đổ 恐khủng 懼cụ 乎hồ 其kỳ 所sở 不bất 聞văn 。 莫mạc 見kiến 乎hồ 隱ẩn 莫mạc 顯hiển 乎hồ 微vi 故cố 君quân 子tử 慎thận 其kỳ 獨độc 也dã 喜hỷ 怒nộ 哀ai 樂nhạo/nhạc/lạc 之chi 未vị 發phát 謂vị 之chi 中trung 發phát 而nhi 皆giai 中trung 節tiết 謂vị 之chi 和hòa 中trung 也dã 者giả 天thiên 下hạ 之chi 大đại 本bổn 也dã 和hòa 也dã 者giả 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 也dã 致trí 中trung 和hòa 天thiên 地địa 位vị 焉yên 萬vạn 物vật 育dục 焉yên 。
此thử 一nhất 節tiết 略lược 發phát 綱cương 中trung 大đại 旨chỉ 也dã 道đạo 也dã 者giả 一nhất 句cú 牒điệp 上thượng 率suất 性tánh 之chi 道đạo 下hạ 明minh 修tu 道Đạo 之chi 工công 須tu 是thị 綿miên 密mật 無vô 絲ti 毫hào 滲# 漏lậu 方phương 謂vị 之chi 修tu 故cố 云vân 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 也dã 下hạ 句cú 是thị 返phản 成thành 此thử 句cú 之chi 義nghĩa 故cố 云vân 可khả 離ly 非phi 道đạo 也dã 因nhân 可khả 離ly 非phi 道đạo 故cố 君quân 子tử 不bất 可khả 離ly 道đạo 而nhi 安an 人nhân 之chi 偷thâu 安an 放phóng 逸dật 多đa 在tại 人nhân 所sở 不bất 見kiến 。 不bất 聞văn 處xứ 而nhi 自tự 恣tứ 也dã 所sở 以dĩ 此thử 處xứ 必tất 要yếu 戒giới 慎thận 恐khủng 懼cụ 工công 夫phu 方phương 得đắc 綿miên 密mật 不bất 致trí 須tu 臾du 違vi 于vu 道đạo 也dã 下hạ 二nhị 句cú 釋thích 成thành 此thử 義nghĩa 何hà 故cố 不bất 睹đổ 不bất 聞văn 處xứ 又hựu 要yếu 戒giới 慎thận 恐khủng 懼cụ 謂vị 隱ẩn 處xứ 最tối 見kiến 微vi 處xứ 最tối 顯hiển 故cố 耳nhĩ 是thị 故cố 君quân 子tử 慎thận 其kỳ 獨độc 一nhất 句cú 結kết 成thành 也dã 慎thận 即tức 戒giới 慎thận 恐khủng 懼cụ 也dã 獨độc 即tức 不bất 睹đổ 不bất 聞văn 也dã 此thử 與dữ 大đại 學học 並tịnh 看khán 探thám 玄huyền 恐khủng 違vi 其kỳ 旨chỉ 喜hỷ 怒nộ 下hạ 明minh 修tu 契khế 之chi 功công 驗nghiệm 謂vị 道đạo 有hữu 何hà 益ích 而nhi 慎thận 修tu 若nhược 此thử 綿miên 密mật 耶da 故cố 此thử 啟khải 之chi 有hữu 二nhị 節tiết 初sơ 明minh 道đạo 大đại 次thứ 明minh 功công 大đại 喜hỷ 怒nộ 哀ai 樂nhạo/nhạc/lạc 之chi 未vị 發phát 天thiên 命mạng 之chi 性tánh 也dã 發phát 而nhi 中trung 節tiết 率suất 性tánh 之chi 道đạo 也dã 此thử 出xuất 道đạo 之chi 體thể 用dụng 下hạ 正chánh 顯hiển 其kỳ 大đại 故cố 云vân 中trung 也dã 者giả 天thiên 下hạ 之chi 大đại 本bổn 也dã 此thử 出xuất 體thể 大đại 和hòa 也dã 者giả 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 也dã 此thử 出xuất 用dụng 大đại 而nhi 道đạo 如như 是thị 大đại 修tu 致trí 之chi 功công 亦diệc 大đại 故cố 云vân 致trí 中trung 和hòa 天thiên 地địa 位vị 焉yên 萬vạn 物vật 育dục 焉yên 致trí 即tức 修tu 也dã 天thiên 地địa 位vị 萬vạn 物vật 育dục 正chánh 顯hiển 功công 大đại 因nhân 致trí 中trung 故cố 天thiên 地địa 並tịnh 位vị 也dã 因nhân 致trí 和hòa 故cố 萬vạn 物vật 並tịnh 育dục 也dã 其kỳ 大đại 何hà 如như 有hữu 如như 是thị 之chi 功công 故cố 勸khuyến 其kỳ 修tu 致trí 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 也dã 此thử 略lược 通thông 大đại 旨chỉ 下hạ 廣quảng 開khai 其kỳ 義nghĩa 。
仲trọng 尼ni 曰viết 君quân 子tử 中trung 庸dong 小tiểu 人nhân 反phản 中trung 庸dong 君quân 子tử 之chi 中trung 庸dong 也dã 君quân 子tử 而nhi 時thời 中trung 小tiểu 人nhân 之chi 中trung 庸dong 也dã 小tiểu 人nhân 而nhi 無vô 忌kỵ 憚đạn 也dã 。
此thử 章chương 引dẫn 聖thánh 言ngôn 以dĩ 證chứng 道đạo 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 也dã 初sơ 二nhị 句cú 輕khinh 言ngôn 君quân 子tử 能năng 中trung 庸dong 小tiểu 人nhân 不bất 能năng 中trung 庸dong 下hạ 出xuất 能năng 不bất 能năng 所sở 以dĩ 君quân 子tử 能năng 者giả 時thời 中trung 故cố 也dã 時thời 即tức 須tu 臾du 不bất 離ly 也dã 小tiểu 人nhân 不bất 能năng 者giả 無vô 忌kỵ 憚đạn 故cố 也dã 即tức 無vô 戒giới 慎thận 恐khủng 懼cụ 也dã 此thử 借tá 小tiểu 人nhân 之chi 肆tứ 欲dục 顯hiển 君quân 子tử 之chi 慎thận 獨độc 因nhân 慎thận 獨độc 而nhi 成thành 君quân 子tử 以dĩ 明minh 道đạo 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 也dã 。
子tử 曰viết 中trung 庸dong 其kỳ 至chí 矣hĩ 乎hồ 民dân 鮮tiên 能năng 久cửu 矣hĩ 。
此thử 章chương 總tổng 歎thán 道đạo 之chi 全toàn 體thể 至chí 大đại 而nhi 世thế 罕# 能năng 知tri 行hành 也dã 至chí 矣hĩ 道đạo 大đại 民dân 鮮tiên 能năng 機cơ 小tiểu 也dã 。
子tử 曰viết 道đạo 之chi 不bất 行hành 也dã 我ngã 知tri 之chi 矣hĩ 知tri 者giả 過quá 之chi 愚ngu 者giả 不bất 及cập 也dã 道đạo 之chi 不bất 明minh 也dã 我ngã 知tri 之chi 矣hĩ 賢hiền 者giả 過quá 之chi 不bất 肖tiếu 者giả 不bất 及cập 也dã 人nhân 莫mạc 不bất 飲ẩm 食thực 也dã 鮮tiên 能năng 知tri 味vị 也dã 。
此thử 章chương 引dẫn 聖thánh 言ngôn 釋thích 上thượng 鮮tiên 能năng 之chi 意ý 鮮tiên 能năng 之chi 咎cữu 聖thánh 人nhân 知tri 之chi 道đạo 在tại 誠thành 而nhi 明minh 明minh 而nhi 誠thành 苟cẩu 偏thiên 其kỳ 一nhất 則tắc 失thất 中trung 故cố 不bất 能năng 也dã 知tri 者giả 過quá 於ư 明minh 其kỳ 過quá 不bất 在tại 明minh 在tại 輕khinh 其kỳ 行hành 所sở 以dĩ 道đạo 不bất 行hành 也dã 賢hiền 者giả 過quá 於ư 行hành 其kỳ 過quá 不bất 在tại 行hành 在tại 輕khinh 其kỳ 知tri 所sở 以dĩ 其kỳ 道đạo 不bất 明minh 也dã 不bất 明minh 賢hiền 亦diệc 失thất 中trung 不bất 行hành 知tri 亦diệc 失thất 中trung 愚ngu 不bất 肖tiếu 可khả 知tri 矣hĩ 下hạ 歎thán 道đạo 在tại 日nhật 用dụng 中trung 而nhi 民dân 不bất 覺giác 不bất 知tri 。 故cố 云vân 人nhân 莫mạc 不bất 飲ẩm 食thực 鮮tiên 能năng 知tri 味vị 也dã 。
子tử 曰viết 道đạo 其kỳ 不bất 行hành 矣hĩ 夫phu 。
此thử 章chương 乃nãi 前tiền 結kết 句cú 耳nhĩ 此thử 引dẫn 聖thánh 言ngôn 結kết 歎thán 道đạo 之chi 不bất 行hành 過quá 在tại 斯tư 耳nhĩ 此thử 道đạo 其kỳ 不bất 行hành 與dữ 上thượng 道đạo 之chi 不bất 行hành 首thủ 尾vĩ 照chiếu 應ưng 不bất 必tất 離ly 為vi 章chương 分phần/phân 其kỳ 旨chỉ 轉chuyển 折chiết 要yếu 成thành 一nhất 中trung 字tự 也dã 。
子tử 曰viết 舜thuấn 其kỳ 大đại 知tri 也dã 與dữ 舜thuấn 好hảo/hiếu 問vấn 而nhi 好hảo/hiếu 察sát 邇nhĩ 言ngôn 隱ẩn 惡ác 而nhi 揚dương 善thiện 執chấp 其kỳ 兩lưỡng 端đoan 用dụng 其kỳ 中trung 於ư 民dân 其kỳ 斯tư 以dĩ 為vi 舜thuấn 乎hồ 。
此thử 引dẫn 聖thánh 言ngôn 以dĩ 大đại 聖thánh 證chứng 能năng 中trung 之chi 道đạo 也dã 由do 上thượng 歎thán 中trung 庸dong 至chí 德đức 民dân 鮮tiên 能năng 中trung 者giả 過quá 在tại 知tri 行hành 不bất 均quân 其kỳ 孰thục 能năng 知tri 行hành 均quân 等đẳng 故cố 引dẫn 大đại 聖thánh 證chứng 之chi 舜thuấn 雖tuy 大đại 知tri 不bất 輕khinh 其kỳ 行hành 所sở 以dĩ 能năng 中trung 也dã 舜thuấn 好hảo/hiếu 問vấn 至chí 中trung 于vu 民dân 皆giai 行hành 也dã 好hảo/hiếu 問vấn 好hảo/hiếu 察sát 知tri 也dã 隱ẩn 惡ác 而nhi 揚dương 善thiện 執chấp 其kỳ 兩lưỡng 端đoan 以dĩ 中trung 于vu 民dân 行hành 也dã 由do 斯tư 知tri 行hành 均quân 等đẳng 中trung 于vu 民dân 所sở 以dĩ 為vi 舜thuấn 也dã 此thử 就tựu 上thượng 章chương 言ngôn 之chi 若nhược 細tế 說thuyết 知tri 行hành 皆giai 有hữu 中trung 道đạo 此thử 章chương 本bổn 借tá 聖thánh 人nhân 明minh 中trung 道đạo 末mạt 又hựu 以dĩ 中trung 道đạo 結kết 顯hiển 聖thánh 人nhân 此thử 重trọng/trùng 在tại 一nhất 中trung 字tự 由do 知tri 能năng 中trung 也dã 。
子tử 曰viết 人nhân 皆giai 曰viết 予# 知tri 驅khu 而nhi 納nạp 之chi 罟# 獲hoạch 陷hãm 阱# 之chi 中trung 而nhi 莫mạc 之chi 知tri 辟tịch 也dã 人nhân 皆giai 曰viết 予# 知tri 擇trạch 乎hồ 中trung 庸dong 而nhi 不bất 能năng 期kỳ 月nguyệt 守thủ 也dã 。
此thử 引dẫn 聖thánh 言ngôn 反phản 顯hiển 時thời 中trung 也dã 由do 前tiền 大đại 舜thuấn 一nhất 章chương 重trọng/trùng 一nhất 中trung 字tự 後hậu 顏nhan 子tử 一nhất 章chương 重trọng/trùng 一nhất 時thời 字tự 此thử 章chương 在tại 中trung 間gian 照chiếu 應ưng 前tiền 後hậu 以dĩ 不bất 能năng 中trung 不bất 能năng 守thủ 反phản 顯hiển 能năng 中trung 能năng 時thời 中trung 乃nãi 大đại 聖thánh 大đại 賢hiền 能năng 之chi 耳nhĩ 。
子tử 曰viết 回hồi 之chi 為vi 人nhân 也dã 擇trạch 乎hồ 中trung 庸dong 得đắc 一nhất 善thiện 則tắc 拳quyền 拳quyền 服phục 膺ưng 而nhi 弗phất 失thất 之chi 矣hĩ 。
此thử 引dẫn 聖thánh 人nhân 言ngôn 顏nhan 子tử 為vi 能năng 時thời 中trung 之chi 道đạo 也dã 雖tuy 云vân 擇trạch 乎hồ 中trung 庸dong 其kỳ 重trọng/trùng 在tại 弗phất 失thất 之chi 即tức 一nhất 時thời 字tự 此thử 由do 仁nhân 能năng 恆hằng 守thủ 也dã 。
子tử 曰viết 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 可khả 均quân 也dã 爵tước 祿lộc 可khả 辭từ 也dã 白bạch 刃nhận 可khả 蹈đạo 也dã 中trung 庸dong 不bất 可khả 能năng 也dã 。
此thử 章chương 以dĩ 可khả 勇dũng 之chi 事sự 顯hiển 中trung 庸dong 難nạn/nan 勇dũng 也dã 可khả 均quân 可khả 辭từ 勇dũng 于vu 義nghĩa 也dã 可khả 蹈đạo 勇dũng 于vu 強cường/cưỡng 也dã 此thử 勇dũng 皆giai 可khả 能năng 惟duy 中trung 庸dong 至chí 德đức 勇dũng 之chi 者giả 鮮tiên 矣hĩ 益ích 見kiến 首thủ 章chương 民dân 鮮tiên 能năng 之chi 句cú 確xác 實thật 也dã 。
子tử 路lộ 問vấn 強cường/cưỡng 子tử 曰viết 南nam 方phương 之chi 強cường/cưỡng 與dữ 北bắc 方phương 之chi 強cường/cưỡng 與dữ 抑ức 而nhi 強cường/cưỡng 與dữ 寬khoan 柔nhu 以dĩ 教giáo 不bất 報báo 無vô 道đạo 南nam 方phương 之chi 強cường/cưỡng 也dã 君quân 子tử 居cư 之chi 衽# 金kim 革cách 死tử 而nhi 不bất 厭yếm 北bắc 方phương 之chi 強cường/cưỡng 也dã 而nhi 強cường/cưỡng 者giả 居cư 之chi 故cố 君quân 子tử 和hòa 而nhi 不bất 流lưu 強cường/cưỡng 哉tai 矯kiểu 中trung 立lập 而nhi 不bất 倚ỷ 強cường/cưỡng 哉tai 矯kiểu 國quốc 有hữu 道đạo 不bất 變biến 塞tắc 焉yên 強cường/cưỡng 哉tai 矯kiểu 國quốc 無vô 道đạo 至chí 死tử 不bất 變biến 強cường/cưỡng 哉tai 矯kiểu 。
此thử 章chương 引dẫn 聖thánh 人nhân 答đáp 子tử 路lộ 問vấn 強cường/cưỡng 以dĩ 證chứng 至chí 德đức 之chi 勇dũng 也dã 由do 前tiền 云vân 天thiên 下hạ 最tối 難nạn/nan 之chi 事sự 猶do 可khả 能năng 之chi 惟duy 中trung 庸dong 不bất 可khả 能năng 其kỳ 能năng 之chi 者giả 決quyết 是thị 大đại 雄hùng 大đại 勇dũng 也dã 故cố 出xuất 此thử 章chương 自tự 子tử 路lộ 問vấn 強cường/cưỡng 至chí 抑ức 而nhi 強cường/cưỡng 與dữ 是thị 夫phu 子tử 以dĩ 三tam 強cường/cưỡng 倒đảo 徵trưng 子tử 路lộ 之chi 強cường/cưỡng 何hà 如như 也dã 自tự 寬khoan 柔nhu 以dĩ 教giáo 至chí 而nhi 強cường/cưỡng 者giả 居cư 之chi 是thị 引dẫn 風phong 土thổ/độ 之chi 強cường/cưỡng 未vị 是thị 強cường/cưỡng 也dã 故cố 君quân 子tử 下hạ 方phương 出xuất 至chí 德đức 之chi 強cường/cưỡng 是thị 真chân 強cường/cưỡng 也dã 四tứ 強cường/cưỡng 哉tai 矯kiểu 上thượng 二nhị 強cường/cưỡng 於ư 能năng 中trung 也dã 下hạ 二nhị 強cường/cưỡng 於ư 能năng 時thời 中trung 也dã 此thử 章chương 以dĩ 強cường/cưỡng 能năng 成thành 立lập 上thượng 不bất 可khả 能năng 一nhất 句cú 確xác 實thật 也dã 此thử 與dữ 前tiền 章chương 明minh 由do 勇dũng 能năng 中trung 能năng 時thời 中trung 也dã 。
子tử 曰viết 索sách 隱ẩn 行hành 怪quái 後hậu 世thế 有hữu 述thuật 焉yên 吾ngô 弗phất 為vi 之chi 矣hĩ 君quân 子tử 遵tuân 道đạo 而nhi 行hành 半bán 塗đồ 而nhi 廢phế 吾ngô 弗phất 能năng 已dĩ 矣hĩ 君quân 子tử 依y 乎hồ 中trung 庸dong 遯độn 世thế 不bất 見kiến 知tri 而nhi 不bất 悔hối 唯duy 聖thánh 者giả 能năng 之chi 。
此thử 章chương 總tổng 結kết 前tiền 八bát 章chương 之chi 義nghĩa 也dã 由do 前tiền 君quân 子tử 中trung 庸dong 而nhi 時thời 中trung 小tiểu 人nhân 反phản 中trung 庸dong 而nhi 無vô 忌kỵ 憚đạn 以dĩ 反phản 顯hiển 正chánh 中trung 間gian 展triển 轉chuyển 發phát 明minh 總tổng 在tại 時thời 中trung 以dĩ 成thành 道Đạo 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 一nhất 句cú 之chi 義nghĩa 。 素tố 隱ẩn 行hành 怪quái 不bất 能năng 中trung 也dã 故cố 聖thánh 人nhân 不bất 為vi 則tắc 聖thánh 人nhân 能năng 中trung 也dã 半bán 塗đồ 而nhi 廢phế 不bất 能năng 時thời 中trung 也dã 在tại 聖thánh 人nhân 不bất 肯khẳng 已dĩ 則tắc 聖thánh 人nhân 能năng 時thời 中trung 也dã 君quân 子tử 下hạ 總tổng 結kết 能năng 之chi 唯duy 聖thánh 人nhân 依y 乎hồ 中trung 庸dong 知tri 也dã 下hạ 二nhị 句cú 誠thành 也dã 由do 知tri 能năng 擇trạch 乎hồ 中trung 也dã 由do 誠thành 能năng 須tu 臾du 不bất 離ly 也dã 此thử 章chương 重trọng/trùng 在tại 唯duy 聖thánh 者giả 能năng 之chi 以dĩ 成thành 上thượng 民dân 鮮tiên 能năng 中trung 庸dong 不bất 可khả 能năng 及cập 舜thuấn 與dữ 顏nhan 子tử 能năng 之chi 義nghĩa 也dã 上thượng 釋thích 修tu 致trí 綿miên 密mật 工công 夫phu 不bất 可khả 須tu 臾du 離ly 已dĩ 竟cánh 下hạ 明minh 修tu 致trí 始thỉ 終chung 功công 驗nghiệm 。
君quân 子tử 之chi 道đạo 費phí 而nhi 隱ẩn 夫phu 婦phụ 之chi 愚ngu 可khả 以dĩ 與dữ 知tri 焉yên 及cập 其kỳ 至chí 也dã 雖tuy 聖thánh 人nhân 亦diệc 有hữu 所sở 不bất 知tri 焉yên 夫phu 婦phụ 之chi 不bất 肖tiếu 可khả 以dĩ 能năng 行hành 焉yên 及cập 其kỳ 至chí 也dã 雖tuy 聖thánh 人nhân 亦diệc 有hữu 所sở 不bất 能năng 焉yên 天thiên 地địa 之chi 大đại 也dã 人nhân 猶do 有hữu 所sở 憾hám 故cố 君quân 子tử 語ngữ 大đại 天thiên 下hạ 莫mạc 能năng 載tái 焉yên 語ngữ 小tiểu 天thiên 下hạ 莫mạc 能năng 破phá 焉yên 詩thi 云vân 鳶diên 飛phi 戾lệ 天thiên 魚ngư 躍dược 于vu 淵uyên 言ngôn 其kỳ 上thượng 下hạ 察sát 也dã 君quân 子tử 之chi 道đạo 造tạo 端đoan 乎hồ 夫phu 婦phụ 及cập 其kỳ 至chí 也dã 察sát 乎hồ 天thiên 地địa 。
此thử 章chương 啟khải 道đạo 之chi 作tác 用dụng 始thỉ 終chung 充sung 滿mãn 無vô 乎hồ 不bất 在tại 也dã 言ngôn 君quân 子tử 之chi 道đạo 費phí 而nhi 隱ẩn 者giả 以dĩ 費phí 通thông 乎hồ 君quân 子tử 小tiểu 人nhân 。 惟duy 以dĩ 隱ẩn 而nhi 成thành 君quân 子tử 故cố 曰viết 君quân 子tử 之chi 道đạo 費phí 而nhi 隱ẩn 重trọng/trùng 在tại 隱ẩn 也dã 費phí 用dụng 也dã 隱ẩn 誠thành 也dã 即tức 素tố 其kỳ 位vị 不bất 願nguyện 乎hồ 外ngoại 故cố 名danh 隱ẩn 也dã 中trung 庸dong 一nhất 書thư 要yếu 在tại 誠thành 此thử 隱ẩn 字tự 乃nãi 一nhất 書thư 之chi 骨cốt 髓tủy 此thử 費phí 隱ẩn 二nhị 字tự 是thị 啟khải 端đoan 倪nghê 向hướng 下hạ 所sở 說thuyết 皆giai 發phát 揮huy 此thử 二nhị 字tự 義nghĩa 初sơ 略lược 明minh 費phí 之chi 始thỉ 起khởi 及cập 終chung 致trí 謂vị 上thượng 已dĩ 知tri 道đạo 不bất 可khả 離ly 但đãn 不bất 知tri 向hướng 何hà 處xứ 行hành 向hướng 何hà 處xứ 用dụng 故cố 此thử 言ngôn 道đạo 不bất 在tại 遠viễn 處xứ 就tựu 在tại 夫phu 婦phụ 日nhật 用dụng 中trung 也dã 然nhiên 夫phu 婦phụ 雖tuy 至chí 愚ngu 猶do 有hữu 夫phu 婦phụ 之chi 知tri 若nhược 無vô 夫phu 婦phụ 之chi 知tri 夫phu 婦phụ 不bất 和hòa 也dã 夫phu 婦phụ 雖tuy 不bất 肖tiếu 猶do 有hữu 夫phu 婦phụ 之chi 行hành 若nhược 無vô 夫phu 婦phụ 之chi 行hành 夫phu 婦phụ 相tương/tướng 判phán 矣hĩ 夫phu 婦phụ 孝hiếu 和hòa 乃nãi 有hữu 夫phu 婦phụ 之chi 知tri 行hành 即tức 此thử 夫phu 婦phụ 之chi 知tri 行hành 及cập 于vu 父phụ 子tử 兄huynh 弟đệ 。 朋bằng 友hữu 君quân 臣thần 周chu 于vu 萬vạn 物vật 充sung 乎hồ 天thiên 地địa 所sở 有hữu 之chi 知tri 皆giai 此thử 一nhất 知tri 也dã 所sở 有hữu 之chi 行hành 皆giai 此thử 一nhất 行hành 也dã 是thị 知tri 大Đại 道Đạo 起khởi 於ư 夫phu 婦phụ 故cố 云vân 可khả 以dĩ 與dữ 知tri 焉yên 可khả 以dĩ 能năng 行hành 焉yên 終chung 極cực 天thiên 地địa 之chi 外ngoại 故cố 云vân 雖tuy 聖thánh 人nhân 有hữu 所sở 未vị 至chí 也dã 天thiên 地địa 之chi 大đại 也dã 人nhân 猶do 有hữu 所sở 憾hám 言ngôn 天thiên 地địa 雖tuy 大đại 尚thượng 有hữu 未vị 盡tận 之chi 道đạo 聖thánh 人nhân 之chi 未vị 盡tận 可khả 知tri 矣hĩ 因nhân 天thiên 地địa 之chi 大đại 人nhân 尚thượng 有hữu 憾hám 故cố 君quân 子tử 欲dục 盡tận 其kỳ 道đạo 凡phàm 知tri 行hành 必tất 須tu 充sung 滿mãn 入nhập 微vi 圓viên 轉chuyển 無vô 滯trệ 可khả 也dã 故cố 云vân 語ngữ 大đại 莫mạc 能năng 載tái 焉yên 語ngữ 小tiểu 莫mạc 能năng 破phá 焉yên 下hạ 引dẫn 詩thi 以dĩ 成thành 此thử 義nghĩa 言ngôn 上thượng 下hạ 察sát 即tức 圓viên 轉chuyển 無vô 滯trệ 也dã 君quân 子tử 下hạ 結kết 成thành 道Đạo 之chi 始thỉ 終chung 如như 上thượng 充sung 滿mãn 無vô 乎hồ 不bất 在tại 也dã 。
子tử 曰viết 道đạo 不bất 遠viễn 人nhân 人nhân 之chi 為vi 道đạo 而nhi 遠viễn 人nhân 不bất 可khả 以dĩ 為vi 道đạo 詩thi 云vân 伐phạt 柯kha 伐phạt 柯kha 其kỳ 則tắc 不bất 遠viễn 執chấp 柯kha 以dĩ 伐phạt 柯kha 睨# 而nhi 視thị 之chi 猶do 以dĩ 為vi 遠viễn 故cố 君quân 子tử 以dĩ 人nhân 治trị 人nhân 改cải 而nhi 止chỉ 忠trung 恕thứ 違vi 道đạo 不bất 遠viễn 施thí 諸chư 己kỷ 而nhi 不bất 願nguyện 亦diệc 勿vật 施thí 於ư 人nhân 。 君quân 子tử 之chi 道đạo 四tứ 丘khâu 未vị 能năng 一nhất 焉yên 所sở 求cầu 乎hồ 子tử 以dĩ 事sự 父phụ 未vị 能năng 也dã 所sở 求cầu 乎hồ 臣thần 以dĩ 事sự 君quân 未vị 能năng 也dã 所sở 求cầu 乎hồ 弟đệ 以dĩ 事sự 兄huynh 未vị 能năng 也dã 所sở 求cầu 乎hồ 朋bằng 友hữu 先tiên 施thí 之chi 未vị 能năng 也dã 庸dong 德đức 之chi 行hành 庸dong 言ngôn 之chi 謹cẩn 有hữu 所sở 不bất 足túc 不bất 敢cảm 不bất 勉miễn 有hữu 餘dư 不bất 敢cảm 盡tận 言ngôn 顧cố 行hàng 行hàng 顧cố 言ngôn 君quân 子tử 胡hồ 不bất 慥# 慥# 爾nhĩ 。
此thử 章chương 引dẫn 聖thánh 言ngôn 一nhất 明minh 道đạo 在tại 人nhân 倫luân 中trung 以dĩ 申thân 明minh 上thượng 章chương 造tạo 端đoan 夫phu 婦phụ 之chi 義nghĩa 。 也dã 道đạo 不bất 遠viễn 人nhân 言ngôn 道đạo 本bổn 諸chư 身thân 不bất 假giả 外ngoại 求cầu 。 也dã 人nhân 有hữu 尚thượng 虛hư 玄huyền 超siêu 邁mại 遠viễn 于vu 人nhân 而nhi 求cầu 道Đạo 是thị 不bất 知tri 聖thánh 賢hiền 之chi 道đạo 就tựu 在tại 自tự 身thân 五ngũ 倫luân 之chi 中trung 外ngoại 身thân 而nhi 求cầu 道Đạo 是thị 不bất 可khả 以dĩ 。 為vi 道đạo 也dã 下hạ 引dẫn 詩thi 證chứng 明minh 不bất 遠viễn 之chi 義nghĩa 睨# 視thị 猶do 遠viễn 者giả 以dĩ 柯kha 伐phạt 柯kha 其kỳ 則tắc 雖tuy 近cận 猶do 有hữu 彼bỉ 此thử 之chi 別biệt 遠viễn 也dã ▆# ▆# ▆# 自tự 治trị 其kỳ 身thân 初sơ 無vô 二nhị 體thể 有hữu 何hà 遠viễn 哉tai 故cố 云vân 君quân 子tử 以dĩ 人nhân 治trị 人nhân 改cải 而nhi 止chỉ 改cải 治trị 也dã 止chỉ 忠trung 恕thứ 也dã 人nhân 仁nhân 也dã 人nhân 自tự 以dĩ 人nhân 心tâm 正chánh 其kỳ 人nhân 體thể 止chỉ 矣hĩ 外ngoại 此thử 無vô 別biệt 加gia 矣hĩ 故cố 下hạ 云vân 忠trung 恕thứ 違vi 道đạo 不bất 遠viễn 人nhân 果quả 以dĩ 人nhân 自tự 成thành 亦diệc 能năng 成thành 物vật 成thành 自tự 仁nhân 也dã 成thành 物vật 知tri 也dã 仁nhân 知tri 道đạo 之chi 全toàn 體thể 也dã 又hựu 何hà 外ngoại 求cầu 哉tai 施thí 諸chư 己kỷ 而nhi 不bất 願nguyện 亦diệc 勿vật 施thí 於ư 人nhân 。 此thử 指chỉ 示thị 忠trung 恕thứ 之chi 妙diệu 訣quyết 也dã 上thượng 節tiết 懸huyền 說thuyết 道Đạo 不bất 遠viễn 人nhân 以dĩ 彰chương 其kỳ 義nghĩa 下hạ 方phương 指chỉ 出xuất 道đạo 在tại 人nhân 倫luân 中trung 實thật 在tại 之chi 處xứ 故cố 曰viết 君quân 子tử 之chi 道đạo 四tứ 丘khâu 未vị 能năng 一nhất 焉yên 由do 上thượng 明minh 道đạo 造tạo 端đoan 乎hồ 夫phu 婦phụ 終chung 極cực 乎hồ 天thiên 地địa 而nhi 超siêu 略lược 父phụ 子tử 兄huynh 弟đệ 。 君quân 臣thần 朋bằng 友hữu 故cố 此thử 出xuất 之chi 也dã 言ngôn 行hạnh 即tức 五ngũ 倫luân 中trung 知tri 行hành 若nhược 充sung 之chi 即tức 天thiên 地địa 間gian 知tri 行hành 也dã 有hữu 所sở 不bất 足túc 不bất 敢cảm 不bất 勉miễn 無vô 不bất 及cập 之chi 過quá 也dã 有hữu 餘dư 不bất 敢cảm 盡tận 無vô 過quá 之chi 過quá 也dã 言ngôn 顧cố 行hàng 行hàng 顧cố 言ngôn 形hình 容dung 上thượng 不bất 敢cảm 不bất 勉miễn 不bất 敢cảm 盡tận 從tùng 容dung 中trung 道đạo 也dã 言ngôn 行hạnh 相tương/tướng 顧cố 全toàn 在tại 誠thành 也dã 故cố 結kết 云vân 君quân 子tử 胡hồ 不bất 慥# 慥# 爾nhĩ 上thượng 略lược 明minh 費phí 字tự 下hạ 略lược 明minh 隱ẩn 字tự 。
君quân 子tử 素tố 其kỳ 位vị 而nhi 行hành 不bất 願nguyện 乎hồ 其kỳ 外ngoại 素tố 富phú 貴quý 行hành 乎hồ 富phú 貴quý 素tố 貧bần 賤tiện 行hành 乎hồ 貧bần 賤tiện 素tố 夷di 狄địch 行hành 乎hồ 夷di 狄địch 素tố 患hoạn 難nạn 行hành 乎hồ 患hoạn 難nạn 君quân 子tử 無vô 入nhập 而nhi 不bất 自tự 得đắc 焉yên 在tại 上thượng 位vị 不bất 陵lăng 下hạ 在tại 下hạ 位vị 不bất 援viện 上thượng 正chánh 己kỷ 而nhi 不bất 求cầu 於ư 。 人nhân 則tắc 無vô 怨oán 上thượng 不bất 怨oán 天thiên 。 下hạ 不bất 尤vưu 人nhân 故cố 君quân 子tử 居cư 易dị 以dĩ 俟sĩ 命mạng 小tiểu 人nhân 行hành 險hiểm 以dĩ 徼# 幸hạnh 子tử 曰viết 射xạ 有hữu 似tự 乎hồ 君quân 子tử 失thất 諸chư 正chánh 鵠hộc 反phản 求cầu 諸chư 其kỳ 身thân 。
此thử 章chương 從tùng 前tiền 君quân 子tử 之chi 道đạo 費phí 而nhi 隱ẩn 而nhi 來lai 也dã 此thử 二nhị 本bổn 同đồng 言ngôn 之chi 故cố 分phân 明minh 前tiền 已dĩ 明minh 費phí 之chi 相tướng 因nhân 接tiếp 明minh 隱ẩn 之chi 相tướng 也dã 初sơ 二nhị 句cú 標tiêu 章chương 素tố 富phú 貴quý 行hành 乎hồ 富phú 貴quý 至chí 無vô 入nhập 而nhi 不bất 自tự 得đắc 焉yên 形hình 容dung 素tố 其kỳ 位vị 而nhi 行hành 也dã 在tại 上thượng 位vị 不bất 陵lăng 下hạ 至chí 不bất 怨oán 天thiên 不bất 尤vưu 人nhân 形hình 容dung 不bất 願nguyện 乎hồ 其kỳ 外ngoại 也dã 故cố 君quân 子tử 下hạ 結kết 明minh 易dị 平bình 素tố 也dã 俟sĩ 命mạng 不bất 願nguyện 外ngoại 也dã 行hành 險hiểm 徼# 幸hạnh 借tá 小tiểu 人nhân 對đối 顯hiển 君quân 子tử 守thủ 誠thành 自tự 如như 若nhược 此thử 也dã 子tử 曰viết 下hạ 引dẫn 聖thánh 言ngôn 以dĩ 射xạ 況huống 君quân 子tử 不bất 外ngoại 于vu 也dã 。
君quân 子tử 之chi 道đạo 辟tịch 如như 行hành 遠viễn 必tất 自tự 邇nhĩ 辟tịch 如như 登đăng 高cao 必tất 自tự 卑ty 詩thi 曰viết 妻thê 子tử 好hảo/hiếu 合hợp 如như 鼓cổ 瑟sắt 琴cầm 兄huynh 弟đệ 既ký 翕# 和hòa 樂nhạo/nhạc/lạc 且thả 耽đam 宜nghi 爾nhĩ 室thất 家gia 樂nhạo/nhạc/lạc 爾nhĩ 妻thê 孥# 子tử 曰viết 父phụ 母mẫu 其kỳ 順thuận 矣hĩ 乎hồ 。
此thử 章chương 牒điệp 成thành 前tiền 章chương 君quân 子tử 之chi 道đạo 造tạo 端đoan 乎hồ 夫phu 婦phụ 之chi 義nghĩa 。 也dã 前tiền 雖tuy 言ngôn 造tạo 端đoan 夫phu 婦phụ 未vị 發phát 其kỳ 義nghĩa 故cố 此thử 以dĩ 辟tịch 明minh 之chi 聖thánh 賢hiền 之chi 道đạo 雖tuy 是thị 充sung 滿mãn 天thiên 地địa 其kỳ 基cơ 本bổn 在tại 夫phu 婦phụ 間gian 如như 行hành 遠viễn 登đăng 高cao 必tất 自tự 邇nhĩ 卑ty 起khởi 始thỉ 也dã 下hạ 引dẫn 詩thi 證chứng 之chi 詩thi 意ý 亦diệc 有hữu 次thứ 序tự 妻thê 子tử 既ký 合hợp 兄huynh 弟đệ 亦diệc 合hợp 兄huynh 弟đệ 既ký 合hợp 家gia 室thất 咸hàm 宜nghi 是thị 知tri 齊tề 家gia 以dĩ 脩tu 身thân 為vi 本bổn 脩tu 身thân 即tức 在tại 夫phu 婦phụ 間gian 正chánh 起khởi 也dã 下hạ 引dẫn 夫phu 子tử 贊tán 詩thi 之chi 語ngữ 明minh 本bổn 既ký 立lập 而nhi 道đạo 自tự 生sanh 也dã 父phụ 母mẫu 其kỳ 順thuận 由do 妻thê 子tử 好hảo/hiếu 合hợp 也dã 父phụ 母mẫu 既ký 順thuận 兄huynh 弟đệ 豈khởi 不bất 順thuận 兄huynh 弟đệ 既ký 順thuận 朋bằng 友hữu 君quân 臣thần 天thiên 地địa 豈khởi 不bất 順thuận 而nhi 夫phu 婦phụ 為vi 道đạo 張trương 本bổn 益ích 明minh 矣hĩ 。
子tử 曰viết 鬼quỷ 神thần 之chi 為vi 德đức 其kỳ 盛thịnh 矣hĩ 乎hồ 視thị 之chi 而nhi 弗phất 見kiến 聽thính 之chi 而nhi 弗phất 聞văn 體thể 物vật 而nhi 不bất 可khả 遺di 使sử 天thiên 下hạ 之chi 人nhân 齊tề 明minh 盛thịnh 服phục 以dĩ 承thừa 祭tế 祀tự 洋dương 洋dương 乎hồ 如như 在tại 其kỳ 上thượng 如như 在tại 其kỳ 左tả 右hữu 。 詩thi 曰viết 神thần 之chi 格cách 思tư 不bất 可khả 度độ 思tư 矧# 可khả 射xạ 思tư 夫phu 微vi 之chi 顯hiển 誠thành 之chi 不bất 可khả 揜# 如như 此thử 夫phu 。
此thử 章chương 牒điệp 成thành 前tiền 章chương 君quân 子tử 之chi 道đạo 素tố 其kỳ 位vị 不bất 願nguyện 乎hồ 外ngoại 之chi 誠thành 也dã 鬼quỷ 神thần 之chi 德đức 其kỳ 盛thịnh 在tại 隱ẩn 而nhi 見kiến 也dã 視thị 之chi 弗phất 見kiến 聽thính 之chi 弗phất 聞văn 隱ẩn 也dã 體thể 物vật 而nhi 不bất 可khả 遺di 最tối 顯hiển 著trứ 也dã 便tiện 人nhân 承thừa 祭tế 如như 在tại 心tâm 自tự 誠thành 明minh 也dã 人nhân 之chi 一nhất 誠thành 無vô 物vật 不bất 照chiếu 後hậu 文văn 云vân 至chí 誠thành 如như 神thần 是thị 也dã 下hạ 引dẫn 詩thi 言ngôn 神thần 之chi 隱ẩn 顯hiển 不bất 可khả 不bất 思tư 夫phu 微vi 下hạ 結kết 示thị 鬼quỷ 神thần 微vi 之chi 能năng 顯hiển 隱ẩn 之chi 能năng 見kiến 而nhi 人nhân 之chi 誠thành 不bất 可khả 揜# 亦diệc 如như 此thử 耳nhĩ 上thượng 略lược 明minh 費phí 隱ẩn 大đại 意ý 竟cánh 下hạ 廣quảng 明minh 費phí 隱ẩn 發phát 用dụng 極cực 致trí 也dã 。
子tử 曰viết 舜thuấn 其kỳ 大đại 孝hiếu 也dã 與dữ 德đức 為vi 聖thánh 人nhân 尊tôn 為vi 天thiên 子tử 富phú 有hữu 四tứ 海hải 之chi 內nội 宗tông 廟miếu 饗# 之chi 子tử 孫tôn 保bảo 之chi 故cố 大đại 德đức 必tất 得đắc 其kỳ 位vị 必tất 得đắc 其kỳ 祿lộc 必tất 得đắc 其kỳ 名danh 必tất 得đắc 其kỳ 壽thọ 故cố 天thiên 之chi 生sanh 物vật 必tất 因nhân 其kỳ 材tài 而nhi 篤đốc 焉yên 故cố 栽tài 者giả 培bồi 之chi 傾khuynh 者giả 覆phú 之chi 詩thi 曰viết 嘉gia 樂nhạo/nhạc/lạc 君quân 子tử 憲hiến 憲hiến 令linh 德đức 宜nghi 民dân 宜nghi 人nhân 受thọ 祿lộc 于vu 天thiên 保bảo 佑hữu 命mạng 之chi 自tự 天thiên 申thân 之chi 故cố 大đại 德đức 者giả 必tất 受thọ 命mạng 。
此thử 章chương 並tịnh 後hậu 二nhị 章chương 皆giai 發phát 揚dương 費phí 之chi 極cực 致trí 也dã 此thử 皆giai 以dĩ 孝hiếu 德đức 發phát 端đoan 誠thành 隱ẩn 也dã 其kỳ 意ý 在tại 費phí 言ngôn 大đại 孝hiếu 者giả 非phi 私tư 孝hiếu 一nhất 身thân 而nhi 已dĩ 乃nãi 協hiệp 天thiên 之chi 德đức 故cố 曰viết 大đại 德đức 孝hiếu 天thiên 之chi 孝hiếu 故cố 曰viết 大đại 孝hiếu 因nhân 孝hiếu 天thiên 故cố 稱xưng 天thiên 子tử 。 因nhân 德đức 格cách 天thiên 故cố 並tịnh 天thiên 位vị 此thử 章chương 始thỉ 終chung 言ngôn 舜thuấn 德đức 與dữ 天thiên 並tịnh 即tức 成thành 前tiền 天thiên 地địa 位vị 焉yên 一nhất 句cú 既ký 與dữ 天thiên 地địa 位vị 萬vạn 物vật 育dục 可khả 知tri 矣hĩ 後hậu 二nhị 章chương 多đa 發phát 揮huy 萬vạn 物vật 育dục 焉yên 前tiền 後hậu 互hỗ 言ngôn 耳nhĩ 其kỳ 大đại 孝hiếu 也dã 與dữ 一nhất 句cú 是thị 標tiêu 立lập 聖thánh 人nhân 天thiên 子tử 饗# 之chi 保bảo 之chi 是thị 指chỉ 實thật 此thử 以dĩ 名danh 位vị 顯hiển 孝hiếu 德đức 也dã 故cố 大đại 德đức 下hạ 又hựu 以dĩ 孝hiếu 德đức 成thành 名danh 位vị 轉chuyển 成thành 上thượng 聖thánh 人nhân 天thiên 子tử 饗# 之chi 保bảo 之chi 見kiến 孝hiếu 德đức 之chi 實thật 也dã 故cố 天thiên 之chi 生sanh 物vật 下hạ 明minh 名danh 位vị 非phi 天thiên 之chi 私tư 與dữ 乃nãi 人nhân 自tự 德đức 所sở 致trí 也dã 詩thi 曰viết 下hạ 引dẫn 詩thi 證chứng 因nhân 其kỳ 材tài 而nhi 篤đốc 焉yên 一nhất 句cú 故cố 大đại 德đức 者giả 下hạ 結kết 明minh 又hựu 因nhân 受thọ 祿lộc 于vu 天thiên 三tam 句cú 而nhi 結kết 也dã 。
子tử 曰viết 無vô 憂ưu 者giả 其kỳ 惟duy 文văn 王vương 乎hồ 以dĩ 王vương 季quý 為vi 父phụ 以dĩ 武võ 王vương 為vi 子tử 父phụ 作tác 之chi 子tử 述thuật 之chi 武võ 王vương 纘# 大đại 王vương 王vương 季quý 文văn 王vương 之chi 緒tự 壹nhất 戎nhung 衣y 而nhi 有hữu 天thiên 下hạ 身thân 不bất 失thất 天thiên 下hạ 之chi 顯hiển 名danh 尊tôn 為vi 天thiên 子tử 富phú 有hữu 四tứ 海hải 之chi 內nội 宗tông 廟miếu 饗# 之chi 子tử 孫tôn 保bảo 之chi 武võ 王vương 末mạt 受thọ 命mạng 周chu 公công 成thành 文văn 武võ 之chi 德đức 追truy 王vương 大đại 王vương 王vương 季quý 上thượng 祀tự 先tiên 公công 以dĩ 天thiên 子tử 之chi 禮lễ 斯tư 禮lễ 也dã 達đạt 乎hồ 諸chư 侯hầu 大đại 夫phu 及cập 士sĩ 庶thứ 人nhân 父phụ 為vi 大đại 夫phu 子tử 為vi 士sĩ 葬táng 以dĩ 大đại 夫phu 祭tế 以dĩ 士sĩ 父phụ 為vi 士sĩ 子tử 為vi 大đại 夫phu 葬táng 以dĩ 士sĩ 祭tế 以dĩ 大đại 夫phu 期kỳ 之chi 喪táng 達đạt 乎hồ 大đại 夫phu 三tam 年niên 之chi 喪táng 達đạt 乎hồ 天thiên 子tử 父phụ 母mẫu 之chi 喪táng 無vô 貴quý 賤tiện 一nhất 也dã 。
此thử 章chương 以dĩ 武võ 王vương 周chu 公công 顯hiển 文văn 王vương 之chi 德đức 也dã 文văn 王vương 深thâm 于vu 性tánh 與dữ 天thiên 命mạng 其kỳ 德đức 難nạn/nan 言ngôn 也dã 特đặc 以dĩ 武võ 公công 事sự 跡tích 而nhi 言ngôn 之chi 其kỳ 顯hiển 德đức 益ích 深thâm 矣hĩ 無vô 憂ưu 乃nãi 文văn 王vương 之chi 至chí 德đức 也dã 父phụ 作tác 之chi 子tử 述thuật 之chi 是thị 釋thích 無vô 憂ưu 之chi 義nghĩa 然nhiên 猶do 未vị 盡tận 無vô 憂ưu 之chi 旨chỉ 武võ 王vương 纘# 太thái 王vương 至chí 子tử 孫tôn 保bảo 之chi 述thuật 其kỳ 名danh 位vị 也dã 武võ 王vương 末mạt 受thọ 命mạng 至chí 無vô 貴quý 賤tiện 一nhất 也dã 述thuật 其kỳ 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 也dã 皆giai 至chí 德đức 之chi 實thật 武võ 公công 二nhị 節tiết 形hình 容dung 子tử 述thuật 之chi 三tam 句cú 。
子tử 曰viết 武võ 王vương 周chu 公công 其kỳ 達đạt 孝hiếu 矣hĩ 乎hồ 夫phu 孝hiếu 者giả 善thiện 繼kế 人nhân 之chi 志chí 善thiện 述thuật 人nhân 之chi 事sự 者giả 也dã 春xuân 秋thu 脩tu 其kỳ 祖tổ 廟miếu 陳trần 其kỳ 宗tông 器khí 設thiết 其kỳ 裳thường 衣y 薦tiến 其kỳ 時thời 食thực 宗tông 廟miếu 之chi 禮lễ 所sở 以dĩ 序tự 昭chiêu 穆mục 也dã 序tự 爵tước 所sở 以dĩ 辨biện 貴quý 賤tiện 也dã 序tự 事sự 所sở 以dĩ 辨biện 賢hiền 也dã 旅lữ 酬thù 下hạ 為vi 上thượng 所sở 以dĩ 逮đãi 賤tiện 也dã 燕yên 毛mao 所sở 以dĩ 序tự 齒xỉ 也dã 踐tiễn 其kỳ 位vị 行hành 其kỳ 禮lễ 奏tấu 其kỳ 樂nhạo/nhạc/lạc 敬kính 其kỳ 所sở 尊tôn 愛ái 其kỳ 所sở 親thân 事sự 死tử 如như 事sự 生sanh 事sự 亡vong 如như 事sự 存tồn 孝hiếu 之chi 至chí 也dã 郊giao 社xã 之chi 禮lễ 所sở 以dĩ 事sự 上thượng 帝đế 也dã 宗tông 廟miếu 之chi 禮lễ 所sở 以dĩ 祀tự 乎hồ 其kỳ 先tiên 也dã 明minh 乎hồ 郊giao 社xã 之chi 禮lễ 禘đế 嘗thường 之chi 義nghĩa 治trị 國quốc 其kỳ 如như 示thị 諸chư 掌chưởng 乎hồ 。
此thử 章chương 以dĩ 武võ 王vương 周chu 公công 之chi 制chế 以dĩ 明minh 費phí 之chi 極cực 致trí 也dã 達đạt 孝hiếu 與dữ 大đại 孝hiếu 稍sảo 有hữu 別biệt 焉yên 大đại 者giả 以dĩ 德đức 格cách 天thiên 而nhi 言ngôn 達đạt 者giả 以dĩ 善thiện 繼kế 述thuật 而nhi 言ngôn 前tiền 達đạt 于vu 祖tổ 父phụ 後hậu 達đạt 于vu 子tử 孫tôn 上thượng 達đạt 于vu 天thiên 子tử 下hạ 達đạt 于vu 庶thứ 人nhân 以dĩ 孝hiếu 道đạo 之chi 理lý 通thông 乎hồ 古cổ 今kim 上thượng 下hạ 故cố 曰viết 達đạt 孝hiếu 也dã 善thiện 繼kế 善thiện 述thuật 釋thích 達đạt 孝hiếu 之chi 義nghĩa 春xuân 秋thu 以dĩ 下hạ 詳tường 示thị 善thiện 繼kế 善thiện 述thuật 之chi 事sự 春xuân 秋thu 祭tế 之chi 時thời 也dã 祖tổ 廟miếu 祭tế 之chi 處xứ 也dã 宗tông 器khí 裳thường 衣y 時thời 物vật 祭tế 之chi 物vật 也dã 宗tông 廟miếu 之chi 禮lễ 至chí 所sở 以dĩ 序tự 齒xỉ 也dã 祭tế 之chi 禮lễ 也dã 踐tiễn 其kỳ 位vị 至chí 孝hiếu 之chi 至chí 也dã 以dĩ 位vị 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 祭tế 結kết 其kỳ 達đạt 孝hiếu 之chi 事sự 於ư 此thử 至chí 矣hĩ 郊giao 社xã 之chi 禮lễ 至chí 示thị 諸chư 掌chưởng 乎hồ 又hựu 以dĩ 祭tế 之chi 禮lễ 為vi 治trị 國quốc 之chi 本bổn 結kết 之chi 大đại 舜thuấn 以dĩ 大đại 德đức 必tất 得đắc 位vị 祿lộc 此thử 以dĩ 善thiện 禮lễ 而nhi 能năng 治trị 國quốc 大đại 孝hiếu 達đạt 孝hiếu 又hựu 詳tường 矣hĩ 此thử 三tam 章chương 詳tường 示thị 天thiên 地địa 位vị 焉yên 萬vạn 物vật 育dục 焉yên 之chi 義nghĩa 此thử 上thượng 明minh 費phí 之chi 極cực 致trí 已dĩ 竟cánh 下hạ 明minh 隱ẩn 之chi 極cực 致trí 。
哀ai 公công 問vấn 政chánh 子tử 曰viết 文văn 武võ 之chi 政chánh 布bố 在tại 方phương 策sách 其kỳ 人nhân 存tồn 則tắc 其kỳ 政chánh 舉cử 其kỳ 人nhân 亡vong 則tắc 其kỳ 政chánh 息tức 人nhân 道đạo 敏mẫn 政chánh 地địa 道đạo 敏mẫn 樹thụ 夫phu 政chánh 也dã 者giả 蒲bồ 蘆lô 也dã 。
(# 蒲bồ 水thủy 蠟lạp 燭chúc 草thảo 也dã 蘆lô 葦vi 草thảo 也dã 此thử 二nhị 皆giai 叢tùng 生sanh 之chi 物vật 未vị 見kiến 易dị 生sanh 也dã 蒲bồ 蘆lô 在tại 內nội 典điển 是thị 蟲trùng 名danh 彼bỉ 蜾# 裸lõa 之chi 咒chú 螟minh 蛉linh 取thủ 其kỳ 易dị 變biến 易dị 生sanh 也dã 若nhược 咒chú 土thổ/độ 塊khối 即tức 難nạn/nan 能năng 也dã 若nhược 以dĩ 人nhân 道đạo 敏mẫn 政chánh 看khán 則tắc 蒲bồ 蘆lô 是thị 蟲trùng 義nghĩa 猶do 順thuận 地địa 道đạo 敏mẫn 樹thụ 是thị 借tá 地địa 道đạo 以dĩ 成thành 人nhân 道đạo 之chi 義nghĩa 以dĩ 人nhân 為vi 三tam 才tài 是thị 靈linh 故cố 為vi 政chánh 在tại 人nhân 離ly 人nhân 無vô 政chánh 也dã 下hạ 為vi 政chánh 在tại 人nhân 揀giản 非phi 木mộc 石thạch 之chi 無vô 知tri 也dã 取thủ 人nhân 以dĩ 身thân 揀giản 非phi 羽vũ 毛mao 之chi 異dị 類loại 也dã 裴# 公công 美mỹ 云vân 地địa 獄ngục 沉trầm 憂ưu 愁sầu 之chi 苦khổ 鳥điểu 獸thú 含hàm 狨# 獝# 之chi 悲bi 可khả 以dĩ 整chỉnh 心tâm 慮lự 證chứng 菩Bồ 提Đề 唯duy 人nhân 道đạo 為vi 能năng 耳nhĩ 正chánh 合hợp 斯tư 旨chỉ 恐khủng 為vi 杜đỗ 撰soạn 從tùng 古cổ 亦diệc 正chánh )# 。
故cố 為vi 政chánh 在tại 人nhân 取thủ 人nhân 以dĩ 身thân 修tu 身thân 以dĩ 道đạo 修tu 道Đạo 以dĩ 仁nhân 仁nhân 者giả 人nhân 也dã 親thân 親thân 為vi 大đại 義nghĩa 者giả 宜nghi 也dã 尊tôn 賢hiền 為vi 大đại 親thân 親thân 之chi 殺sát 尊tôn 賢hiền 之chi 等đẳng 禮lễ 所sở 生sanh 也dã 在tại 下hạ 位vị 不bất 獲hoạch 乎hồ 上thượng 民dân 不bất 可khả 得đắc 而nhi 治trị 矣hĩ 故cố 君quân 子tử 不bất 可khả 以dĩ 不bất 修tu 身thân 思tư 修tu 身thân 不bất 可khả 以dĩ 不bất 事sự 親thân 思tư 事sự 親thân 不bất 可khả 以dĩ 不bất 知tri 人nhân 思tư 知tri 人nhân 不bất 可khả 以dĩ 不bất 知tri 天thiên 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 五ngũ 所sở 以dĩ 行hành 之chi 者giả 三tam 曰viết 君quân 臣thần 也dã 父phụ 子tử 也dã 夫phu 婦phụ 也dã 昆côn 弟đệ 也dã 朋bằng 友hữu 之chi 交giao 。 也dã 五ngũ 者giả 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 也dã 知tri 仁nhân 勇dũng 三tam 者giả 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 德đức 也dã 所sở 以dĩ 行hành 之chi 者giả 一nhất 也dã 或hoặc 生sanh 而nhi 知tri 之chi 或hoặc 學học 而nhi 知tri 之chi 或hoặc 困khốn 而nhi 知tri 之chi 及cập 其kỳ 知tri 之chi 一nhất 也dã 或hoặc 安an 而nhi 行hành 之chi 或hoặc 利lợi 而nhi 行hành 之chi 或hoặc 勉miễn 強cường/cưỡng 而nhi 行hành 之chi 及cập 其kỳ 成thành 功công 一nhất 也dã 子tử 曰viết 好hiếu 學học 近cận 乎hồ 知tri 力lực 行hành 近cận 乎hồ 仁nhân 知tri 恥sỉ 近cận 乎hồ 勇dũng 知tri 斯tư 三tam 者giả 則tắc 知tri 所sở 以dĩ 修tu 身thân 知tri 所sở 以dĩ 修tu 身thân 則tắc 知tri 所sở 以dĩ 治trị 人nhân 知tri 所sở 以dĩ 治trị 人nhân 則tắc 知tri 所sở 以dĩ 治trị 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 矣hĩ 凡phàm 為vi 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 有hữu 九cửu 經kinh 曰viết 修tu 身thân 也dã 尊tôn 賢hiền 也dã 親thân 親thân 也dã 敬kính 大đại 臣thần 也dã 體thể 群quần 臣thần 也dã 子tử 庶thứ 民dân 也dã 來lai 百bách 工công 也dã 柔nhu 遠viễn 人nhân 也dã 懷hoài 諸chư 侯hầu 也dã 修tu 身thân 則tắc 道đạo 立lập 尊tôn 賢hiền 則tắc 不bất 惑hoặc 親thân 親thân 則tắc 諸chư 父phụ 昆côn 弟đệ 不bất 怨oán 敬kính 大đại 臣thần 則tắc 不bất 眩huyễn 體thể 群quần 臣thần 則tắc 士sĩ 之chi 報báo 禮lễ 重trọng/trùng 子tử 庶thứ 民dân 則tắc 百bá 姓tánh 勸khuyến 來lai 百bách 工công 則tắc 財tài 用dụng 足túc 柔nhu 遠viễn 人nhân 則tắc 四tứ 方phương 歸quy 之chi 懷hoài 諸chư 侯hầu 則tắc 天thiên 下hạ 畏úy 之chi 齊tề 明minh 盛thịnh 服phục 非phi 禮lễ 不bất 動động 所sở 以dĩ 修tu 身thân 也dã 去khứ 讒sàm 遠viễn 色sắc 賤tiện 貨hóa 而nhi 貴quý 德đức 所sở 以dĩ 勸khuyến 賢hiền 也dã 尊tôn 其kỳ 位vị 重trọng/trùng 其kỳ 祿lộc 同đồng 其kỳ 好hảo 惡ác 所sở 以dĩ 勸khuyến 親thân 親thân 也dã 官quan 盛thịnh 任nhậm 使sử 所sở 以dĩ 勸khuyến 大đại 臣thần 也dã 忠trung 信tín 重trọng/trùng 祿lộc 所sở 以dĩ 勸khuyến 士sĩ 也dã 時thời 使sử 薄bạc 斂liểm 所sở 以dĩ 勸khuyến 百bá 姓tánh 也dã 日nhật 省tỉnh 月nguyệt 試thí 既ký 稟bẩm 稱xưng 事sự 所sở 以dĩ 勸khuyến 百bách 工công 也dã 送tống 往vãng 迎nghênh 來lai 嘉gia 善thiện 而nhi 矜căng 不bất 能năng 所sở 以dĩ 柔nhu 遠viễn 人nhân 也dã 繼kế 絕tuyệt 世thế 舉cử 廢phế 國quốc 治trị 亂loạn 持trì 危nguy 朝triêu 聘sính 以dĩ 時thời 厚hậu 往vãng 而nhi 薄bạc 來lai 所sở 以dĩ 懷hoài 諸chư 侯hầu 也dã 凡phàm 為vi 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 有hữu 九cửu 經kinh 所sở 以dĩ 行hành 之chi 者giả 一nhất 也dã 凡phàm 事sự 豫dự 則tắc 立lập 不bất 豫dự 則tắc 廢phế 言ngôn 前tiền 定định 則tắc 不bất 跲# 事sự 前tiền 定định 則tắc 不bất 困khốn 行hành 前tiền 定định 則tắc 不bất 疚# 道đạo 前tiền 定định 則tắc 不bất 窮cùng 在tại 下hạ 位vị 不bất 獲hoạch 乎hồ 上thượng 民dân 不bất 可khả 得đắc 而nhi 治trị 矣hĩ 獲hoạch 乎hồ 上thượng 有hữu 道đạo 不bất 信tín 乎hồ 朋bằng 友hữu 不bất 獲hoạch 乎hồ 上thượng 矣hĩ 信tín 乎hồ 朋bằng 友hữu 有hữu 道đạo 不bất 順thuận 乎hồ 親thân 不bất 信tín 乎hồ 朋bằng 友hữu 矣hĩ 順thuận 乎hồ 親thân 有hữu 道đạo 反phản 諸chư 身thân 不bất 誠thành 不bất 順thuận 乎hồ 親thân 矣hĩ 誠thành 身thân 有hữu 道đạo 不bất 明minh 乎hồ 善thiện 不bất 誠thành 乎hồ 身thân 矣hĩ 誠thành 者giả 天thiên 之chi 道đạo 也dã 誠thành 之chi 者giả 人nhân 之chi 道đạo 也dã 誠thành 者giả 不bất 勉miễn 而nhi 中trung 不bất 思tư 而nhi 得đắc 從tùng 容dung 中trung 道đạo 聖thánh 人nhân 也dã 誠thành 之chi 者giả 擇trạch 善thiện 而nhi 固cố 執chấp 之chi 者giả 也dã 博bác 學học 之chi 審thẩm 問vấn 之chi 慎thận 思tư 之chi 明minh 辨biện 之chi 篤đốc 行hành 之chi 有hữu 弗phất 學học 學học 之chi 弗phất 能năng 弗phất 措thố 也dã 有hữu 弗phất 問vấn 問vấn 之chi 弗phất 知tri 弗phất 措thố 也dã 有hữu 弗phất 思tư 思tư 之chi 弗phất 得đắc 弗phất 措thố 也dã 有hữu 弗phất 辨biện 辨biện 之chi 弗phất 明minh 弗phất 措thố 也dã 有hữu 弗phất 行hàng 行hàng 之chi 弗phất 篤đốc 弗phất 措thố 也dã 人nhân 一nhất 能năng 之chi 己kỷ 百bách 之chi 人nhân 十thập 能năng 之chi 己kỷ 千thiên 之chi 果quả 能năng 此thử 道đạo 矣hĩ 雖tuy 愚ngu 必tất 明minh 雖tuy 柔nhu 必tất 強cường/cưỡng 。
此thử 章chương 引dẫn 孔khổng 子tử 答đáp 政chánh 以dĩ 曲khúc 盡tận 隱ẩn 之chi 極cực 致trí 也dã 前tiền 君quân 子tử 素tố 其kỳ 位vị 而nhi 行hành 及cập 鬼quỷ 神thần 之chi 為vi 德đức 已dĩ 明minh 隱ẩn 之chi 大đại 略lược 今kim 借tá 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 五ngũ 倫luân 九cửu 經kinh 曲khúc 盡tận 隱ẩn 之chi 極cực 妙diệu 無vô 乎hồ 不bất 在tại 無vô 處xứ 不bất 周chu 有hữu 一nhất 處xứ 一nhất 時thời 非phi 誠thành 則tắc 隱ẩn 之chi 體thể 有hữu 欠khiếm 缺khuyết 不bất 極cực 圓viên 也dã 隱ẩn 誠thành 之chi 異dị 名danh 也dã 誠thành 道đạo 之chi 本bổn 體thể 也dã 故cố 曰viết 修tu 道Đạo 以dĩ 仁nhân 中trung 曰viết 知tri 仁nhân 勇dũng 後hậu 曰viết 必tất 明minh 必tất 強cường/cưỡng 皆giai 誠thành 也dã 人nhân 存tồn 人nhân 亡vong 以dĩ 賢hiền 不bất 肖tiếu 言ngôn 之chi 也dã 人nhân 道đạo 敏mẫn 政chánh 以dĩ 地địa 道đạo 敏mẫn 樹thụ 對đối 言ngôn 者giả 以dĩ 人nhân 為vi 三tam 才tài 最tối 靈linh 故cố 能năng 敏mẫn 政chánh 非phi 草thảo 木mộc 羽vũ 毛mao 而nhi 能năng 也dã 下hạ 云vân 為vi 政chánh 在tại 人nhân 是thị 也dã 家gia 語ngữ 在tại 得đắc 人nhân 恐khủng 各các 有hữu 義nghĩa 意ý 也dã 蒲bồ 蘆lô 比tỉ 況huống 也dã 故cố 為vi 政chánh 在tại 人nhân 至chí 禮lễ 之chi 所sở 生sanh 略lược 目mục 政chánh 以dĩ 仁nhân 義nghĩa 為vi 主chủ 仁nhân 義nghĩa 誠thành 也dã 故cố 君quân 子tử 不bất 可khả 以dĩ 不bất 修tu 身thân 至chí 不bất 可khả 以dĩ 不bất 知tri 天thiên 勸khuyến 修tu 也dã 既ký 是thị 政chánh 在tại 人nhân 身thân 修tu 身thân 在tại 仁nhân 義nghĩa 是thị 故cố 君quân 子tử 不bất 可khả 以dĩ 不bất 修tu 身thân 不bất 知tri 天thiên 也dã 天thiên 下hạ 之chi 達đạt 道đạo 五ngũ 至chí 所sở 以dĩ 行hành 之chi 者giả 三tam 指chỉ 引dẫn 修tu 身thân 之chi 所sở 及cập 修tu 身thân 之chi 能năng 也dã 君quân 臣thần 等đẳng 列liệt 五ngũ 倫luân 之chi 名danh 也dã 五ngũ 者giả 下hạ 結kết 五ngũ 倫luân 之chi 德đức 也dã 言ngôn 修tu 身thân 在tại 此thử 五ngũ 倫luân 中trung 修tu 有hữu 一nhất 處xứ 不bất 達đạt 則tắc 誠thành 之chi 之chi 用dụng 不bất 滿mãn 也dã 知tri 仁nhân 勇dũng 則tắc 能năng 行hành 之chi 道đạo 所sở 以dĩ 行hành 之chi 者giả 一nhất 也dã 誠thành 而nhi 已dĩ 矣hĩ 三tam 行hành 不bất 備bị 則tắc 誠thành 之chi 體thể 有hữu 缺khuyết 矣hĩ 或hoặc 生sanh 而nhi 知tri 之chi 至chí 及cập 其kỳ 知tri 之chi 一nhất 也dã 言ngôn 知tri 之chi 始thỉ 起khởi 差sai 別biệt 終chung 致trí 一nhất 也dã 或hoặc 安an 而nhi 行hành 之chi 至chí 及cập 其kỳ 成thành 功công 一nhất 也dã 言ngôn 仁nhân 勇dũng 發phát 用dụng 不bất 同đồng 克khắc 功công 一nhất 也dã 子tử 曰viết 下hạ 指chỉ 示thị 三tam 者giả 之chi 由do 可khả 以dĩ 修tu 得đắc 也dã 知tri 斯tư 三tam 者giả 下hạ 正chánh 結kết 三tam 者giả 之chi 能năng 也dã 知tri 所sở 以dĩ 修tu 身thân 至chí 知tri 所sở 以dĩ 治trị 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 五ngũ 倫luân 在tại 其kỳ 中trung 矣hĩ 初sơ 明minh 修tu 身thân 以dĩ 仁nhân 義nghĩa 次thứ 勸khuyến 修tu 又hựu 示thị 修tu 身thân 之chi 處xứ 五ngũ 倫luân 也dã 再tái 示thị 修tu 身thân 之chi 行hành 三tam 行hành 也dã 又hựu 辨biện 三tam 行hành 循tuần 序tự 修tu 省tỉnh 之chi 別biệt 又hựu 示thị 三tam 行hành 之chi 由do 其kỳ 義nghĩa 詳tường 且thả 盡tận 矣hĩ 故cố 結kết 此thử 三tam 行hành 以dĩ 涉thiệp 五ngũ 倫luân 覆phú 成thành 上thượng 修tu 身thân 以dĩ 仁nhân 義nghĩa 為vi 主chủ 之chi 義nghĩa 也dã 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 下hạ 以dĩ 九cửu 經kinh 推thôi 擴# 其kỳ 誠thành 修tu 身thân 等đẳng 列liệt 九cửu 經kinh 之chi 名danh 也dã 修tu 身thân 則tắc 道đạo 立lập 等đẳng 列liệt 九cửu 經kinh 之chi 益ích 也dã 齊tề 明minh 盛thịnh 服phục 等đẳng 示thị 修tu 九cửu 經kinh 之chi 行hành 也dã 凡phàm 為vi 天thiên 下hạ 國quốc 家gia 下hạ 結kết 九cửu 經kinh 一nhất 誠thành 為vi 骨cốt 也dã 凡phàm 事sự 豫dự 下hạ 又hựu 以dĩ 言ngôn 行hạnh 事sự 理lý 辨biện 誠thành 不bất 可khả 離ly 也dã 在tại 下hạ 位vị 不bất 獲hoạch 乎hồ 上thượng 等đẳng 重trùng 以dĩ 五ngũ 倫luân 九cửu 經kinh 轉chuyển 折chiết 詳tường 明minh 誠thành 之chi 體thể 用dụng 充sung 實thật 遍biến 滿mãn 無vô 斯tư 須tu 縫phùng 罅# 極cực 盡tận 誠thành 之chi 妙diệu 圓viên 也dã 上thượng 來lai 曰viết 仁nhân 義nghĩa 三tam 行hành 未vị 明minh 白bạch 說thuyết 誠thành 至chí 此thử 方phương 說thuyết 出xuất 曰viết 誠thành 身thân 明minh 善thiện 也dã 誠thành 者giả 乃nãi 天thiên 道đạo 本bổn 然nhiên 之chi 誠thành 故cố 曰viết 誠thành 者giả 誠thành 之chi 者giả 乃nãi 聖thánh 賢hiền 以dĩ 誠thành 率suất 天thiên 之chi 誠thành 故cố 曰viết 誠thành 之chi 者giả 此thử 天thiên 道Đạo 人Nhân 道đạo 而nhi 言ngôn 也dã 又hựu 誠thành 者giả 不bất 勉miễn 而nhi 中trung 聖thánh 人nhân 也dã 誠thành 之chi 者giả 擇trạch 善thiện 而nhi 固cố 執chấp 之chi 者giả 賢hiền 人nhân 也dã 此thử 就tựu 人nhân 道đạo 聖thánh 賢hiền 優ưu 劣liệt 而nhi 言ngôn 也dã 因nhân 上thượng 歷lịch 五ngũ 倫luân 九cửu 經kinh 明minh 以dĩ 誠thành 為vi 主chủ 誠thành 何hà 其kỳ 大đại 哉tai 故cố 此thử 說thuyết 明minh 誠thành 者giả 天thiên 道đạo 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 也dã 而nhi 五ngũ 倫luân 九cửu 經kinh 豈khởi 外ngoại 於ư 是thị 哉tai 博bác 學học 之chi 下hạ 續tục 明minh 擇trạch 善thiện 固cố 執chấp 功công 行hành 也dã 博bác 學học 至chí 篤đốc 行hành 之chi 教giáo 修tu 學học 也dã 有hữu 弗phất 學học 至chí 行hành 之chi 弗phất 篤đốc 弗phất 措thố 也dã 教giáo 加gia 行hành 也dã 人nhân 一nhất 能năng 之chi 至chí 己kỷ 千thiên 之chi 教giáo 增tăng 進tiến 也dã 果quả 能năng 下hạ 總tổng 結kết 知tri 行hành 一nhất 誠thành 必tất 能năng 也dã 自tự 君quân 子tử 之chi 道đạo 費phí 而nhi 隱ẩn 至chí 此thử 歷lịch 明minh 費phí 隱ẩn 之chi 義nghĩa 已dĩ 竟cánh 總tổng 顯hiển 修tu 道Đạo 之chi 功công 驗nghiệm 並tịnh 上thượng 修tu 道Đạo 之chi 綿miên 密mật 皆giai 修tu 道Đạo 之chi 謂vị 教giáo 一nhất 句cú 也dã 。
自tự 誠thành 明minh 謂vị 之chi 性tánh 自tự 明minh 誠thành 謂vị 之chi 教giáo 誠thành 則tắc 明minh 矣hĩ 明minh 則tắc 誠thành 矣hĩ 。
此thử 章chương 明minh 道đạo 之chi 本bổn 體thể 也dã 上thượng 自tự 君quân 子tử 中trung 庸dong 以dĩ 來lai 皆giai 發phát 露lộ 誠thành 作tác 用dụng 之chi 德đức 此thử 方phương 發phát 露lộ 誠thành 本bổn 體thể 之chi 德đức 也dã 誠thành 明minh 者giả 乃nãi 本bổn 然nhiên 之chi 誠thành 自tự 然nhiên 之chi 明minh 。 然nhiên 誠thành 體thể 之chi 上thượng 自tự 有hữu 明minh 照chiếu 之chi 用dụng 此thử 是thị 天thiên 然nhiên 之chi 誠thành 得đắc 天thiên 之chi 道đạo 故cố 謂vị 之chi 性tánh 明minh 誠thành 者giả 乃nãi 以dĩ 明minh 擇trạch 乎hồ 善thiện 而nhi 合hợp 誠thành 之chi 體thể 以dĩ 有hữu 作tác 為vi 修tu 飾sức 故cố 謂vị 之chi 教giáo 總tổng 之chi 一nhất 誠thành 上thượng 可khả 率suất 性tánh 盡tận 天thiên 道đạo 也dã 下hạ 可khả 垂thùy 教giáo 盡tận 人nhân 道đạo 也dã 天thiên 地địa 古cổ 今kim 一nhất 誠thành 盡tận 矣hĩ 誠thành 則tắc 明minh 明minh 則tắc 誠thành 言ngôn 有hữu 體thể 必tất 有hữu 用dụng 有hữu 用dụng 必tất 有hữu 體thể 名danh 異dị 而nhi 體thể 一nhất 也dã 上thượng 標tiêu 大đại 意ý 下hạ 釋thích 之chi 。
唯duy 天thiên 下hạ 至chí 誠thành 為vi 能năng 盡tận 其kỳ 性tánh 能năng 盡tận 其kỳ 性tánh 則tắc 能năng 盡tận 人nhân 之chi 性tánh 能năng 盡tận 人nhân 之chi 性tánh 則tắc 能năng 盡tận 物vật 之chi 性tánh 能năng 盡tận 物vật 之chi 性tánh 則tắc 可khả 以dĩ 贊tán 天thiên 地địa 之chi 化hóa 育dục 可khả 以dĩ 贊tán 天thiên 地địa 之chi 化hóa 育dục 則tắc 可khả 以dĩ 與dữ 天thiên 地địa 參tham 矣hĩ 。
此thử 章chương 釋thích 自tự 誠thành 明minh 之chi 謂vị 性tánh 也dã 性tánh 本bổn 自tự 誠thành 故cố 天thiên 下hạ 聖thánh 人nhân 唯duy 以dĩ 至chí 誠thành 能năng 盡tận 其kỳ 性tánh 果quả 能năng 盡tận 其kỳ 性tánh 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 同đồng 一nhất 性tánh 也dã 既ký 同đồng 一nhất 性tánh 人nhân 欲dục 之chi 私tư 何hà 由do 生sanh 焉yên 既ký 無vô 人nhân 欲dục 之chi 私tư 同đồng 一nhất 生sanh 理lý 則tắc 德đức 同đồng 天thiên 地địa 故cố 贊tán 天thiên 地địa 之chi 化hóa 育dục 德đức 既ký 同đồng 位vị 亦diệc 同đồng 所sở 以dĩ 與dữ 天thiên 地địa 參tham 也dã 前tiền 費phí 極cực 致trí 三tam 章chương 以dĩ 誠thành 之chi 發phát 用dụng 明minh 天thiên 地địa 位vị 萬vạn 物vật 育dục 此thử 以dĩ 誠thành 之chi 本bổn 體thể 率suất 天thiên 之chi 性tánh 故cố 與dữ 天thiên 地địa 並tịnh 位vị 贊tán 天thiên 地địa 化hóa 育dục 也dã 。
其kỳ 次thứ 致trí 曲khúc 曲khúc 能năng 有hữu 誠thành 誠thành 則tắc 形hình 形hình 則tắc 著trước 著trước 則tắc 明minh 明minh 則tắc 動động 動động 則tắc 變biến 變biến 則tắc 化hóa 唯duy 天thiên 下hạ 至chí 誠thành 為vi 能năng 化hóa 。
此thử 章chương 釋thích 自tự 明minh 誠thành 之chi 謂vị 教giáo 也dã 性tánh 體thể 之chi 誠thành 明minh 無vô 為vi 之chi 德đức 非phi 學học 可khả 能năng 也dã 修tu 致trí 之chi 誠thành 明minh 是thị 有hữu 作tác 為vi 所sở 以dĩ 能năng 化hóa 能năng 為vi 教giáo 也dã 能năng 變biến 能năng 化hóa 所sở 以dĩ 可khả 教giáo 也dã 此thử 校giáo 前tiền 則tắc 次thứ 之chi 故cố 曰viết 其kỳ 次thứ 云vân 云vân 致trí 曲khúc 恆hằng 守thủ 恆hằng 一nhất 之chi 謂vị 也dã 由do 守thủ 一nhất 則tắc 心tâm 不bất 散tán 不bất 散tán 則tắc 無vô 妄vọng 故cố 誠thành 因nhân 之chi 由do 心tâm 誠thành 則tắc 身thân 正chánh 故cố 形hình 因nhân 之chi 由do 形hình 端đoan 則tắc 行hành 可khả 觀quán 故cố 著trước 因nhân 之chi 由do 行hành 著trước 則tắc 德đức 明minh 故cố 明minh 因nhân 之chi 由do 德đức 明minh 能năng 動động 物vật 故cố 物vật 因nhân 之chi 由do 動động 物vật 則tắc 物vật 從tùng 其kỳ 變biến 故cố 變biến 因nhân 之chi 由do 物vật 從tùng 變biến 則tắc 成thành 其kỳ 化hóa 故cố 化hóa 因nhân 之chi 此thử 化hóa 與dữ 贊tán 天thiên 地địa 之chi 化hóa 育dục 同đồng 前tiền 云vân 生sanh 知tri 學học 知tri 困khốn 知tri 及cập 其kỳ 知tri 一nhất 也dã 明minh 矣hĩ 。
至chí 誠thành 之chi 道Đạo 。 可khả 以dĩ 前tiền 知tri 國quốc 家gia 將tương 興hưng 必tất 有hữu 禎# 祥tường 國quốc 家gia 將tương 亡vong 必tất 有hữu 妖yêu 孽nghiệt 見kiến 乎hồ 蓍thi 龜quy 動động 乎hồ 四tứ 體thể 禍họa 福phước 將tương 至chí 善thiện 必tất 先tiên 知tri 之chi 不bất 善thiện 必tất 先tiên 知tri 之chi 故cố 至chí 誠thành 如như 神thần 。
此thử 章chương 釋thích 誠thành 則tắc 明minh 明minh 則tắc 誠thành 也dã 前tiền 知tri 先tiên 知tri 如như 神thần 皆giai 明minh 也dã 不bất 誠thành 則tắc 已dĩ 一nhất 誠thành 必tất 明minh 是thị 知tri 誠thành 明minh 一nhất 體thể 也dã 此thử 並tịnh 前tiền 二nhị 章chương 總tổng 明minh 誠thành 本bổn 體thể 之chi 德đức 明minh 上thượng 率suất 性tánh 之chi 謂vị 道đạo 一nhất 句cú 也dã 。
誠thành 者giả 自tự 成thành 也dã 而nhi 道đạo 自tự 道đạo 也dã 誠thành 者giả 物vật 之chi 終chung 始thỉ 不bất 誠thành 無vô 物vật 是thị 故cố 君quân 子tử 誠thành 之chi 為vi 貴quý 誠thành 者giả 非phi 自tự 成thành 己kỷ 而nhi 已dĩ 也dã 所sở 以dĩ 成thành 物vật 也dã 成thành 己kỷ 仁nhân 也dã 成thành 物vật 知tri 也dã 性tánh 之chi 德đức 也dã 合hợp 內nội 外ngoại 之chi 道đạo 也dã 故cố 時thời 措thố 之chi 宜nghi 也dã 。
此thử 章chương 以dĩ 天thiên 道Đạo 人Nhân 道đạo 合hợp 其kỳ 誠thành 也dã 自tự 成thành 者giả 體thể 自tự 完hoàn 固cố 不bất 假giả 外ngoại 物vật 而nhi 成thành 也dã 此thử 成thành 與dữ 成thành 性tánh 存tồn 存tồn 之chi 成thành 是thị 同đồng 所sở 以dĩ 言ngôn 道đạo 自tự 道đạo 也dã 此thử 成thành 自tự 性tánh 也dã 物vật 之chi 終chung 始thỉ 不bất 誠thành 無vô 物vật 此thử 誠thành 物vật 也dã 自tự 本bổn 性tánh 自tự 誠thành 無vô 妄vọng 無vô 息tức 故cố 能năng 為vi 物vật 根căn 本bổn 所sở 以dĩ 言ngôn 物vật 之chi 終chung 始thỉ 不bất 誠thành 無vô 物vật 也dã 是thị 故cố 下hạ 人nhân 道đạo 也dã 由do 天thiên 道đạo 自tự 成thành 成thành 物vật 是thị 故cố 君quân 子tử 循tuần 天thiên 之chi 誠thành 亦diệc 自tự 成thành 成thành 物vật 所sở 以dĩ 言ngôn 誠thành 之chi 為vi 貴quý 也dã 是thị 故cố 二nhị 字tự 是thị 法pháp 天thiên 德đức 起khởi 聖thánh 賢hiền 之chi 德đức 仁nhân 也dã 知tri 也dã 是thị 收thu 聖thánh 賢hiền 之chi 德đức 歸quy 天thiên 德đức 內nội 仁nhân 也dã 外ngoại 知tri 也dã 仁nhân 與dữ 知tri 而nhi 時thời 中trung 之chi 故cố 云vân 時thời 措thố 也dã 宜nghi 也dã 。
故cố 至chí 誠thành 無vô 息tức 不bất 息tức 。 則tắc 久cửu 久cửu 則tắc 徵trưng 徵trưng 則tắc 悠du 遠viễn 悠du 遠viễn 則tắc 博bác 厚hậu 博bác 厚hậu 則tắc 高cao 明minh 博bác 厚hậu 所sở 以dĩ 載tái 物vật 也dã 高cao 明minh 所sở 以dĩ 覆phú 物vật 也dã 悠du 久cửu 所sở 以dĩ 成thành 物vật 也dã 博bác 厚hậu 配phối 地địa 高cao 明minh 配phối 天thiên 悠du 久cửu 無vô 疆cương 如như 此thử 者giả 不bất 見kiến 而nhi 章chương 不bất 動động 而nhi 變biến 無vô 為vi 而nhi 成thành 天thiên 地địa 之chi 道đạo 可khả 一nhất 言ngôn 而nhi 盡tận 也dã 其kỳ 為vi 物vật 不bất 貳nhị 則tắc 其kỳ 生sanh 物vật 不bất 測trắc 天thiên 地địa 之chi 道đạo 博bác 也dã 厚hậu 也dã 高cao 也dã 明minh 也dã 悠du 也dã 久cửu 也dã 今kim 夫phu 天thiên 斯tư 昭chiêu 昭chiêu 之chi 多đa 及cập 其kỳ 無vô 窮cùng 也dã 日nhật 月nguyệt 星tinh 辰thần 。 繫hệ 焉yên 萬vạn 物vật 覆phú 焉yên 今kim 夫phu 地địa 一nhất 撮toát 土thổ/độ 之chi 多đa 及cập 其kỳ 廣quảng 厚hậu 載tái 華hoa 嶽nhạc 而nhi 不bất 重trọng/trùng 振chấn 河hà 海hải 而nhi 不bất 洩duệ 萬vạn 物vật 載tái 焉yên 今kim 夫phu 山sơn 一nhất 拳quyền 石thạch 之chi 多đa 及cập 其kỳ 廣quảng 大đại 草thảo 木mộc 生sanh 之chi 禽cầm 獸thú 居cư 之chi 寶bảo 藏tạng 興hưng 焉yên 今kim 夫phu 水thủy 一nhất 勺chước 之chi 多đa 及cập 其kỳ 不bất 測trắc 黿ngoan 鼉đà 蛟giao 龍long 魚ngư 鱉miết 生sanh 焉yên 貨hóa 財tài 殖thực 焉yên 詩thi 云vân 維duy 天thiên 之chi 命mạng 於ư 穆mục 不bất 已dĩ 蓋cái 曰viết 天thiên 之chi 所sở 以dĩ 為vi 天thiên 也dã 於ư 乎hồ 不bất 顯hiển 文văn 王vương 之chi 德đức 之chi 純thuần 蓋cái 曰viết 文văn 王vương 之chi 所sở 以dĩ 為vi 文văn 也dã 純thuần 亦diệc 不bất 已dĩ 。
此thử 章chương 釋thích 成thành 上thượng 一nhất 成thành 字tự 也dã 或hoặc 謂vị 誠thành 何hà 能năng 成thành 己kỷ 成thành 物vật 耶da 故cố 此thử 釋thích 云vân 至chí 誠thành 不bất 變biến 不bất 息tức 久cửu 徵trưng 悠du 遠viễn 博bác 厚hậu 高cao 明minh 故cố 能năng 成thành 己kỷ 成thành 物vật 也dã 所sở 以dĩ 云vân 載tái 物vật 覆phú 物vật 成thành 物vật 也dã 不bất 息tức 等đẳng 顯hiển 誠thành 之chi 德đức 載tái 物vật 等đẳng 正chánh 指chỉ 能năng 成thành 也dã 博bác 厚hậu 配phối 地địa 等đẳng 此thử 以dĩ 無vô 象tượng 之chi 誠thành 配phối 有hữu 象tượng 之chi 天thiên 地địa 以dĩ 明minh 其kỳ 博bác 厚hậu 高cao 明minh 悠du 遠viễn 其kỳ 象tượng 如như 此thử 也dã 如như 此thử 下hạ 結kết 博bác 厚hậu 高cao 明minh 等đẳng 乃nãi 誠thành 本bổn 然nhiên 性tánh 德đức 不bất 屬thuộc 造tạo 作tác 故cố 云vân 不bất 見kiến 不bất 動động 無vô 為vi 而nhi 成thành 也dã 天thiên 地địa 之chi 道đạo 可khả 一nhất 言ngôn 而nhi 盡tận 者giả 誠thành 而nhi 已dĩ 矣hĩ 不bất 貳nhị 一nhất 誠thành 也dã 生sanh 物vật 成thành 物vật 也dã 天thiên 地địa 之chi 道đạo 博bác 也dã 等đẳng 推thôi 明minh 上thượng 為vi 物vật 不bất 貳nhị 一nhất 誠thành 也dã 今kim 夫phu 天thiên 斯tư 昭chiêu 昭chiêu 等đẳng 推thôi 明minh 上thượng 生sanh 物vật 不bất 測trắc 能năng 成thành 也dã 下hạ 引dẫn 詩thi 證chứng 成thành 天thiên 性tánh 誠thành 而nhi 不bất 息tức 之chi 義nghĩa 維duy 天thiên 之chi 命mạng 於ư 穆mục 不bất 已dĩ 詩thi 辭từ 也dã 蓋cái 曰viết 下hạ 釋thích 詩thi 之chi 義nghĩa 文văn 王vương 下hạ 以dĩ 聖thánh 人nhân 之chi 德đức 合hợp 天thiên 之chi 德đức 亦diệc 云vân 不bất 已dĩ 亦diệc 能năng 成thành 物vật 也dã 此thử 章chương 與dữ 誠thành 者giả 自tự 成thành 共cộng 是thị 一nhất 旨chỉ 雖tuy 人nhân 道đạo 天thiên 道đạo 對đối 言ngôn 其kỳ 旨chỉ 在tại 天thiên 道đạo 明minh 上thượng 天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 一nhất 句cú 也dã 。
大đại 哉tai 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 洋dương 洋dương 乎hồ 發phát 育dục 萬vạn 物vật 峻tuấn 極cực 于vu 天thiên 優ưu 優ưu 大đại 哉tai 禮lễ 儀nghi 三tam 百bách 威uy 儀nghi 三tam 千thiên 待đãi 其kỳ 人nhân 而nhi 後hậu 行hành 故cố 曰viết 苟cẩu 不bất 至chí 德đức 至chí 道Đạo 。 不bất 凝ngưng 焉yên 故cố 君quân 子tử 尊tôn 德đức 性tánh 而nhi 道đạo 問vấn 學học 致trí 廣quảng 大đại 而nhi 盡tận 精tinh 微vi 極cực 高cao 明minh 而nhi 道đạo 中trung 庸dong 溫ôn 故cố 而nhi 知tri 新tân 敦đôn 厚hậu 以dĩ 崇sùng 禮lễ 是thị 故cố 居cư 上thượng 不bất 驕kiêu 為vi 下hạ 不bất 倍bội 國quốc 有hữu 道đạo 其kỳ 言ngôn 足túc 以dĩ 興hưng 國quốc 無vô 道đạo 其kỳ 默mặc 足túc 以dĩ 容dung 詩thi 曰viết 既ký 明minh 且thả 哲triết 以dĩ 保bảo 其kỳ 身thân 其kỳ 此thử 之chi 謂vị 歟# 。
此thử 章chương 承thừa 前tiền 文văn 王vương 之chi 德đức 純thuần 亦diệc 不bất 已dĩ 發phát 起khởi 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 也dã 由do 前tiền 天thiên 德đức 不bất 已dĩ 文văn 德đức 亦diệc 不bất 已dĩ 故cố 云vân 大đại 哉tai 聖thánh 人nhân 之chi 道đạo 峻tuấn 極cực 于vu 天thiên 禮lễ 儀nghi 威uy 儀nghi 明minh 上thượng 發phát 育dục 萬vạn 物vật 之chi 用dụng 待đãi 其kỳ 人nhân 而nhi 後hậu 行hành 惟duy 聖thánh 人nhân 才tài 能năng 行hành 此thử 禮lễ 儀nghi 威uy 儀nghi 也dã 故cố 曰viết 下hạ 成thành 上thượng 待đãi 人nhân 而nhi 後hậu 行hành 之chi 義nghĩa 故cố 君quân 子tử 下hạ 又hựu 躡niếp 至chí 德đức 至chí 道Đạo 。 而nhi 言ngôn 也dã 是thị 故cố 居cư 上thượng 不bất 驕kiêu 等đẳng 又hựu 踵chủng 敦đôn 厚hậu 以dĩ 尚thượng 禮lễ 而nhi 言ngôn 也dã 詩thi 曰viết 下hạ 引dẫn 詩thi 證chứng 明minh 敦đôn 厚hậu 尚thượng 禮lễ 可khả 言ngôn 可khả 默mặc 不bất 倍bội 不bất 驕kiêu 以dĩ 保bảo 其kỳ 身thân 可khả 謂vị 明minh 哲triết 矣hĩ 。
子tử 曰viết 愚ngu 而nhi 好hảo/hiếu 自tự 用dụng 賤tiện 而nhi 好hảo/hiếu 自tự 專chuyên 生sanh 乎hồ 今kim 之chi 世thế 反phản 古cổ 之chi 道đạo 如như 此thử 者giả 災tai 及cập 其kỳ 身thân 者giả 也dã 非phi 天thiên 子tử 不bất 議nghị 禮lễ 不bất 制chế 度độ 不bất 考khảo 文văn 今kim 天thiên 下hạ 車xa 同đồng 軌quỹ 書thư 同đồng 文văn 行hành 同đồng 倫luân 雖tuy 有hữu 其kỳ 位vị 苟cẩu 無vô 其kỳ 德đức 不bất 敢cảm 作tác 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 焉yên 雖tuy 有hữu 其kỳ 德đức 苟cẩu 無vô 其kỳ 位vị 亦diệc 不bất 敢cảm 作tác 禮lễ 樂nhạo/nhạc/lạc 焉yên 子tử 曰viết 吾ngô 說thuyết 夏hạ 禮lễ 杞# 不bất 足túc 徵trưng 也dã 吾ngô 學học 殷ân 禮lễ 有hữu 宋tống 存tồn 焉yên 吾ngô 學học 周chu 禮lễ 今kim 用dụng 之chi 吾ngô 從tùng 周chu 。
此thử 章chương 釋thích 前tiền 章chương 詩thi 云vân 既ký 明minh 且thả 哲triết 以dĩ 保bảo 其kỳ 身thân 之chi 義nghĩa 也dã 前tiền 云vân 明minh 哲triết 能năng 保bảo 其kỳ 身thân 此thử 以dĩ 愚ngu 賤tiện 而nhi 災tai 其kỳ 身thân 反phản 顯hiển 明minh 哲triết 之chi 德đức 也dã 非phi 天thiên 子tử 下hạ 皆giai 明minh 哲triết 之chi 事sự 也dã 。
王vương 天thiên 下hạ 有hữu 三tam 重trọng/trùng 焉yên 其kỳ 寡quả 過quá 矣hĩ 乎hồ 上thượng 焉yên 者giả 雖tuy 善thiện 無vô 徵trưng 無vô 徵trưng 不bất 信tín 不bất 信tín 民dân 弗phất 從tùng 下hạ 焉yên 者giả 雖tuy 善thiện 不bất 尊tôn 不bất 尊tôn 不bất 信tín 不bất 信tín 民dân 弗phất 從tùng 故cố 君quân 子tử 之chi 道đạo 本bổn 諸chư 身thân 徵trưng 諸chư 庶thứ 民dân 考khảo 諸chư 三tam 王vương 而nhi 不bất 謬mậu 建kiến 諸chư 天thiên 地địa 而nhi 不bất 悖bội 質chất 諸chư 鬼quỷ 神thần 而nhi 無vô 疑nghi 百bách 世thế 以dĩ 俟sĩ 聖thánh 人nhân 而nhi 不bất 惑hoặc 質chất 諸chư 鬼quỷ 神thần 而nhi 無vô 疑nghi 知tri 天thiên 也dã 百bách 世thế 以dĩ 俟sĩ 聖thánh 人nhân 而nhi 不bất 惑hoặc 知tri 人nhân 也dã 是thị 故cố 君quân 子tử 動động 而nhi 世thế 為vi 天thiên 下hạ 道Đạo 行hạnh 而nhi 世thế 為vi 天thiên 下hạ 法pháp 言ngôn 而nhi 世thế 為vi 天thiên 下hạ 則tắc 。 遠viễn 之chi 則tắc 有hữu 望vọng 近cận 之chi 則tắc 不bất 厭yếm 詩thi 曰viết 在tại 彼bỉ 無vô 惡ác 在tại 此thử 無vô 射xạ 庶thứ 幾kỷ 夙túc 夜dạ 以dĩ 永vĩnh 終chung 譽dự 君quân 子tử 未vị 有hữu 不bất 如như 此thử 而nhi 蚤tảo 有hữu 譽dự 於ư 天thiên 下hạ 者giả 也dã 。
此thử 章chương 因nhân 前tiền 章chương 一nhất 徵trưng 字tự 發phát 起khởi 推thôi 明minh 前tiền 章chương 之chi 義nghĩa 也dã 三tam 重trọng/trùng 者giả 即tức 議nghị 禮lễ 制chế 度độ 考khảo 文văn 三tam 事sự 乃nãi 天thiên 下hạ 公công 行hành 之chi 事sự 萬vạn 古cổ 通thông 行hành 之chi 道đạo 不bất 可khả 輕khinh 易dị 妄vọng 作tác 故cố 曰viết 重trọng/trùng 也dã 其kỳ 寡quả 過quá 矣hĩ 乎hồ 成thành 上thượng 一nhất 重trọng/trùng 字tự 重trọng/trùng 此thử 三tam 事sự 故cố 寡quả 過quá 也dã 上thượng 言ngôn 者giả 等đẳng 言ngôn 此thử 三tam 事sự 不bất 可khả 輕khinh 易dị 作tác 明minh 重trọng/trùng 字tự 之chi 義nghĩa 故cố 君quân 子tử 之chi 道đạo 本bổn 諸chư 身thân 至chí 知tri 人nhân 也dã 明minh 寡quả 過quá 之chi 義nghĩa 是thị 故cố 君quân 子tử 下hạ 明minh 三tam 重trọng/trùng 之chi 成thành 德đức 也dã 下hạ 引dẫn 詩thi 結kết 明minh 通thông 章chương 之chi 義nghĩa 惟duy 一nhất 徵trưng 而nhi 已dĩ 矣hĩ 在tại 彼bỉ 無vô 惡ác 在tại 此thử 無vô 射xạ 即tức 徵trưng 諸chư 民dân 之chi 義nghĩa 也dã 。
仲trọng 尼ni 祖tổ 述thuật 堯# 舜thuấn 憲hiến 章chương 文văn 武võ 上thượng 律luật 天thiên 時thời 下hạ 襲tập 水thủy 土thổ/độ 辟tịch 如như 天thiên 地địa 之chi 無vô 不bất 持trì 載tái 無vô 不bất 覆phú 幬# 辟tịch 如như 四tứ 時thời 之chi 錯thác 行hành 如như 日nhật 月nguyệt 之chi 代đại 明minh 萬vạn 物vật 並tịnh 育dục 而nhi 不bất 相tương 害hại 。 道đạo 並tịnh 行hành 而nhi 不bất 相tương 悖bội 小tiểu 德đức 川xuyên 流lưu 大đại 德đức 敦đôn 化hóa 。 此thử 天thiên 地địa 之chi 所sở 以dĩ 為vi 大đại 也dã 。
此thử 章chương 釋thích 前tiền 禮lễ 儀nghi 三tam 百bách 。 威uy 儀nghi 三tam 千thiên 。 待đãi 其kỳ 人nhân 而nhi 後hậu 行hành 。 孔khổng 子tử 是thị 其kỳ 人nhân 也dã 。 所sở 以dĩ 云vân 。 祖tổ 述thuật 堯# 舜thuấn 。 憲hiến 章chương 文văn 武võ 等đẳng 此thử 章chương 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 全toàn 體thể 是thị 一nhất 聖thánh 人nhân 。 聖thánh 人nhân 全toàn 體thể 是thị 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 所sở 以dĩ 結kết 云vân 。 此thử 天thiên 地địa 所sở 以dĩ 為vi 大đại 。 即tức 聖thánh 人nhân 所sở 以dĩ 為vi 大đại 也dã 。 自tự 愚ngu 而nhi 好hảo/hiếu 自tự 用dụng 。 至chí 此thử 皆giai 推thôi 明minh 大đại 哉tai 。 聖thánh 人nhân 一nhất 章chương 中trung 之chi 義nghĩa 。 此thử 中trung 庸dong 一nhất 書thư 。 以dĩ 天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 。 一nhất 章chương 為vi 綱cương 目mục 。 自tự 君quân 子tử 中trung 庸dong 至chí 君quân 子tử 依y 乎hồ 中trung 庸dong 。 遯độn 世thế 不bất 見kiến 。 知tri 而nhi 不bất 悔hối 。 唯duy 聖thánh 者giả 能năng 之chi 九cửu 章chương 。 明minh 修tu 致trí 綿miên 密mật 工công 夫phu 。 自tự 君quân 子tử 之chi 道đạo 費phí 而nhi 隱ẩn 。 至chí 哀ai 公công 問vấn 政chánh 一nhất 章chương 共cộng 九cửu 章chương 。 明minh 修tu 致trí 終chung 始thỉ 功công 驗nghiệm 。 此thử 二nhị 節tiết 共cộng 十thập 七thất 章chương 。 發phát 明minh 修tu 道Đạo 之chi 謂vị 教giáo 一nhất 句cú 。 自tự 誠thành 明minh 至chí 至chí 誠thành 如như 神thần 四tứ 章chương 。 發phát 明minh 率suất 性tánh 之chi 謂vị 道đạo 一nhất 句cú 。 自tự 誠thành 者giả 自tự 成thành 至chí 故cố 至chí 誠thành 無vô 息tức 二nhị 章chương 。 發phát 明minh 天thiên 命mạng 之chi 謂vị 性tánh 一nhất 句cú 。 上thượng 發phát 明minh 三tam 句cú 皆giai 所sở 知tri 。 所sở 行hành 之chi 道Đạo 。 道đạo 即tức 誠thành 也dã 。 乃nãi 顯hiển 誠thành 之chi 能năng 德đức 故cố 。 自tự 大đại 哉tai 聖thánh 人nhân 。 至chí 此thử 四tứ 章chương 是thị 發phát 明minh 能năng 知tri 能năng 行hành 之chi 人nhân 即tức 顯hiển 聖thánh 人nhân 之chi 能năng 德đức 也dã 。 或hoặc 曰viết 。 前tiền 舜thuấn 與dữ 顏nhan 子tử 二nhị 章chương 。 及cập 大đại 孝hiếu 無vô 憂ưu 達đạt 孝hiếu 三tam 章chương 。 皆giai 稱xưng 聖thánh 人nhân 之chi 德đức 。 何hà 云vân 彼bỉ 唯duy 所sở 行hành 之chi 道Đạo 哉tai 。 曰viết 。 前tiền 舜thuấn 與dữ 顏nhan 子tử 是thị 借tá 人nhân 明minh 修tu 致trí 工công 夫phu 。 大đại 孝hiếu 三tam 章chương 是thị 借tá 人nhân 明minh 修tu 致trí 工công 驗nghiệm 。 雖tuy 稱xưng 人nhân 道đạo 為vi 顯hiển 道đạo 之chi 發phát 用dụng 。 故cố 為vi 所sở 知tri 所sở 行hành 也dã 。 此thử 大đại 哉tai 聖thánh 人nhân 。 四tứ 章chương 是thị 借tá 道đạo 顯hiển 人nhân 。 其kỳ 中trung 極cực 盡tận 道đạo 之chi 圓viên 備bị 。 乃nãi 極cực 顯hiển 聖thánh 人nhân 之chi 能năng 事sự 。 所sở 以dĩ 此thử 四tứ 章chương 為vi 能năng 知tri 能năng 行hành 之chi 人nhân 也dã 。 上thượng 明minh 人nhân 與dữ 道đạo 之chi 義nghĩa 已dĩ 究cứu 竟cánh 矣hĩ 。 故cố 下hạ 結kết 贊tán 初sơ 贊tán 聖thánh 人nhân 以dĩ 配phối 天thiên 德đức 。 末mạt 贊tán 至chí 誠thành 以dĩ 歸quy 天thiên 性tánh 。 盡tận 矣hĩ 。
唯duy 天thiên 下hạ 至chí 聖thánh 為vi 能năng 聰thông 明minh 睿# 知tri 。 足túc 以dĩ 有hữu 臨lâm 也dã 。 寬khoan 裕# 溫ôn 柔nhu 。 足túc 以dĩ 有hữu 容dung 也dã 。 發phát 強cường/cưỡng 剛cang 毅nghị 。 足túc 以dĩ 有hữu 執chấp 也dã 。 齊tề 莊trang 中trung 正chánh 。 足túc 以dĩ 有hữu 敬kính 也dã 。 文văn 理lý 密mật 察sát 。 足túc 以dĩ 有hữu 別biệt 也dã 。 溥phổ 博bác 淵uyên 泉tuyền 而nhi 時thời 出xuất 之chi 。 溥phổ 博bác 如như 天thiên 。 淵uyên 泉tuyền 如như 淵uyên 。 見kiến 而nhi 民dân 莫mạc 不bất 敬kính 。 言ngôn 而nhi 民dân 莫mạc 不bất 信tín 。 行hành 而nhi 民dân 莫mạc 不bất 悅duyệt 。 是thị 以dĩ 聲thanh 名danh 洋dương 溢dật 乎hồ 中trung 國quốc 。 施thí 及cập 蠻# 貊# 。 舟chu 車xa 所sở 至chí 。 人nhân 力lực 所sở 通thông 。 天thiên 之chi 所sở 覆phú 。 地địa 之chi 所sở 載tải 。 日nhật 月nguyệt 所sở 照chiếu 。 霜sương 露lộ 所sở 墜trụy 。 凡phàm 有hữu 血huyết 氣khí 者giả 莫mạc 不bất 尊tôn 親thân 。 故cố 曰viết 配phối 天thiên 。
此thử 章chương 結kết 贊tán 聖thánh 人nhân 之chi 德đức 以dĩ 配phối 天thiên 也dã 聰thông 明minh 等đẳng 。 乃nãi 知tri 仁nhân 勇dũng 質chất 文văn 五ngũ 者giả 德đức 之chi 實thật 也dã 。 溥phổ 博bác 淵uyên 泉tuyền 。 德đức 之chi 深thâm 廣quảng 也dã 。 而nhi 時thời 出xuất 之chi 。 德đức 之chi 發phát 用dụng 也dã 。 溥phổ 博bác 如như 天thiên 。 淵uyên 泉tuyền 如như 淵uyên 。 形hình 容dung 上thượng 溥phổ 博bác 淵uyên 泉tuyền 之chi 義nghĩa 。 見kiến 而nhi 民dân 莫mạc 不bất 敬kính 三tam 句cú 。 形hình 容dung 而nhi 時thời 出xuất 之chi 之chi 義nghĩa 。 是thị 以dĩ 下hạ 明minh 發phát 用dụng 極cực 致trí 。 周chu 圓viên 充sung 滿mãn 。 範phạm 圍vi 天thiên 地địa 。 故cố 曰viết 配phối 天thiên 。 此thử 結kết 聖thánh 人nhân 之chi 能năng 也dã 。
唯duy 天thiên 下hạ 至chí 誠thành 為vi 能năng 經kinh 綸luân 。 天thiên 下hạ 之chi 大đại 經kinh 立lập 天thiên 下hạ 之chi 大đại 本bổn 。 知tri 天thiên 地địa 之chi 化hóa 育dục 。 夫phu 焉yên 有hữu 所sở 倚ỷ 。 肫# 肫# 其kỳ 仁nhân 。 淵uyên 淵uyên 其kỳ 淵uyên 。 浩hạo 浩hạo 其kỳ 天thiên 。 苟cẩu 不bất 固cố 聰thông 明minh 聖thánh 知tri 。 達đạt 天thiên 德đức 者giả 。 其kỳ 孰thục 能năng 知tri 之chi 。
此thử 章chương 結kết 贊tán 至chí 誠thành 之chi 德đức 歸quy 於ư 天thiên 性tánh 也dã 。 經kinh 綸luân 等đẳng 三tam 句cú 乃nãi 教giáo 乃nãi 性tánh 乃nãi 道đạo 三tam 大đại 體thể 也dã 。 焉yên 有hữu 所sở 倚ỷ 。 明minh 上thượng 三tam 大đại 體thể 。 乃nãi 誠thành 者giả 自tự 成thành 。 無vô 假giả 于vu 物vật 。 即tức 中trung 也dã 。 肫# 肫# 其kỳ 仁nhân 。 言ngôn 誠thành 之chi 實thật 也dã 。 淵uyên 淵uyên 浩hạo 浩hạo 。 明minh 誠thành 之chi 廣quảng 大đại 也dã 。 苟cẩu 不bất 下hạ 結kết 。 誠thành 之chi 高cao 明minh 深thâm 厚hậu 。 非phi 聖thánh 人nhân 不bất 能năng 到đáo 也dã 。 下hạ 引dẫn 詩thi 證chứng 成thành 。
詩thi 云vân 。 衣y 錦cẩm 尚thượng 絅# 。 惡ác 其kỳ 文văn 之chi 著trước 也dã 。 故cố 君quân 子tử 之chi 道đạo 闇ám 然nhiên 而nhi 日nhật 章chương 。 小tiểu 人nhân 之chi 道đạo 的đích 然nhiên 而nhi 日nhật 亡vong 。 君quân 子tử 之chi 道đạo 澹đạm 而nhi 不bất 厭yếm 。 簡giản 而nhi 文văn 。 溫ôn 而nhi 理lý 。 知tri 遠viễn 之chi 近cận 。 知tri 風phong 之chi 自tự 。 知tri 微vi 之chi 顯hiển 。 可khả 與dữ 入nhập 德đức 矣hĩ 。 詩thi 云vân 。 潛tiềm 雖tuy 伏phục 矣hĩ 。 亦diệc 孔khổng 之chi 昭chiêu 。 故cố 君quân 子tử 內nội 省tỉnh 不bất 疚# 。 無vô 惡ác 於ư 志chí 。 君quân 子tử 之chi 所sở 不bất 可khả 及cập 者giả 。 其kỳ 惟duy 人nhân 之chi 所sở 不bất 見kiến 乎hồ 。 詩thi 云vân 。 相tương/tướng 在tại 爾nhĩ 室thất 。 尚thượng 不bất 愧quý 于vu 屋ốc 漏lậu 。 故cố 君quân 子tử 不bất 動động 而nhi 敬kính 。 不bất 言ngôn 而nhi 信tín 。 詩thi 曰viết 。 奏tấu 假giả 無vô 言ngôn 。
時thời 靡mĩ 有hữu 爭tranh 。 是thị 故cố 君quân 子tử 不bất 賞thưởng 而nhi 民dân 勸khuyến 。 不bất 怒nộ 而nhi 民dân 威uy 于vu 鈇phu 鉞việt 。 詩thi 曰viết 。 不bất 顯hiển 惟duy 德đức 。 百bách 辟tịch 其kỳ 刑hình 之chi 。 是thị 故cố 君quân 子tử 篤đốc 恭cung 而nhi 天thiên 下hạ 平bình 。 詩thi 曰viết 。 予# 懷hoài 明minh 德đức 。 不bất 大đại 聲thanh 以dĩ 色sắc 。 子tử 曰viết 。 聲thanh 色sắc 之chi 於ư 以dĩ 化hóa 民dân 。 末mạt 也dã 。 詩thi 曰viết 。 德đức 輶# 如như 毛mao 。 毛mao 猶do 有hữu 倫luân 。 上thượng 天thiên 之chi 載tái 。 無vô 聲thanh 無vô 臭xú 。 至chí 矣hĩ 。
此thử 章chương 廣quảng 引dẫn 詩thi 。 證chứng 誠thành 之chi 能năng 德đức 也dã 。 前tiền 以dĩ 隱ẩn 名danh 誠thành 。 於ư 此thử 章chương 見kiến 矣hĩ 。 曰viết 惡ác 其kỳ 文văn 。 曰viết 闇ám 然nhiên 。 曰viết 淡đạm 。 曰viết 簡giản 。 曰viết 溫ôn 。 曰viết 潛tiềm 伏phục 。 曰viết 人nhân 所sở 不bất 見kiến 。 曰viết 不bất 愧quý 屋ốc 漏lậu 。 曰viết 不bất 動động 。 曰viết 不bất 言ngôn 。 曰viết 無vô 言ngôn 。 曰viết 不bất 賞thưởng 。 曰viết 不bất 怒nộ 。 曰viết 不bất 顯hiển 。 曰viết 不bất 大đại 聲thanh 以dĩ 色sắc 。 曰viết 無vô 聲thanh 無vô 臭xú 。 皆giai 隱ẩn 之chi 義nghĩa 也dã 。 此thử 書thư 依y 一nhất 誠thành 為vi 萬vạn 事sự 。 復phục 萬vạn 事sự 于vu 一nhất 誠thành 。 故cố 此thử 顯hiển 誠thành 之chi 德đức 至chí 精tinh 至chí 細tế 矣hĩ 。 闇ám 然nhiên 淡đạm 簡giản 溫ôn 之chi 誠thành 也dã 。 知tri 遠viễn 知tri 風phong 知tri 微vi 明minh 也dã 至chí 誠thành 如như 神thần 也dã 。 潛tiềm 雖tuy 伏phục 矣hĩ 至chí 毛mao 猶do 有hữu 倫luân 。 皆giai 言ngôn 隱ẩn 能năng 見kiến 。 微vi 能năng 顯hiển 。 乃nãi 誠thành 之chi 實thật 德đức 也dã 。 其kỳ 重trọng/trùng 在tại 隱ẩn 。 故cố 有hữu 天thiên 性tánh 無vô 聲thanh 無vô 臭xú 結kết 之chi 。 至chí 隱ẩn 也dã 。 萬vạn 事sự 至chí 于vu 無vô 聲thanh 無vô 臭xú 。 盡tận 矣hĩ 極cực 矣hĩ 。 莫mạc 可khả 加gia 矣hĩ 。 故cố 云vân 至chí 矣hĩ 。 此thử 章chương 與dữ 前tiền 章chương 是thị 一nhất 文văn 。 不bất 必tất 分phần/phân 也dã 。
紫Tử 竹Trúc 林Lâm 顓# 愚Ngu 衡Hành 和Hòa 尚Thượng 語Ngữ 錄Lục 卷quyển 第đệ 十thập 五ngũ
(# 信tín 商thương ▆# ▆# 龍long 同đồng 室thất 楊dương 氏thị 。
信tín 商thương ▆# ▆# ▆# 同đồng 室thất 江giang 氏thị 。
喜hỷ 刻khắc 。
顓# 愚ngu 和hòa 尚thượng 語ngữ 錄lục 第đệ 十thập 五ngũ 卷quyển 計kế 字tự 一nhất 萬vạn 六lục 百bách 三tam 十thập 。
該cai 銀ngân 六lục 兩lưỡng 三tam 錢tiền ▆# ▆# ▆# 厘# 。
伏phục 願nguyện 仗trượng 。
般Bát 若Nhã 而nhi 悟ngộ 證chứng 真chân 乘thừa 賴lại ▆# ▆# ▆# 安an 寧ninh 老lão 稚trĩ 謹cẩn 意ý 。
康khang 熙hi 十thập 四tứ 年niên 十thập 月nguyệt 。 日nhật 楞lăng 嚴nghiêm 寺tự 經kinh 坊phường 附phụ 板bản )# 。