ngũ biệt cảnh
Phật Quang Đại Từ Điển
(五別境) Chỉ cho 5 thứ tâm sở: Dục (Phạm: Chanda), Thắng giải (Phạm: Adhimowa), Niệm (Phạm: Smfti), Định (Phạm: Samàdhi), Tuệ (Phạm: Prajĩà), là 1 trong 6 vị tâm sở do tông Duy thức thành lập. Năm tâm sở này duyên các cảnh khác nhau mà sinh khởi, thông cả 3 tính thiện, ác, vô kí và 3 cõi 9 địa, có đủ 2 nghĩa Nhất thiết tính và Nhất thiết địa, nhưng không có 2 nghĩa Nhất thiết thời và Nhất thiết câu. Trong đó, Định và Tuệ là cùng cảnh chuyển, nhưng Dục, Thắng giải và Niệm thí khác cảnh chuyển, cho nên căn cứ vào số nhiều mà gọi là Biệt cảnh. Theo Bách pháp vấn đáp sao quyển 1 nói, khi tâm duyên theo cảnh vui thì là tâm sở Dục, khi duyên theo cảnh quyết định là tâm sở Thắng giải,khi duyên theo cảnh sở quán là tâm sở Định và Tuệ, khi duyên theo cảnh đã từng nhận biết là tâm sở Niệm. Vì duyên theo các cảnh khác nhau mà sinh khởi các tâm sở khác nhau, nên gọi là Biệt cảnh. Ngoài ra, theo các nhà Duy thức, trong Ngũ biệt cảnh, Dục, Thắng giải, Niệm và Định tương ứng với sáu thức trước, còn Tuệ thì tương ứng với 7 thức trước. [X. luận Thành duy thức Q.5; luận Du già sư địa Q.3; luận Hiển dương thánh giáo Q.1; luận Đại thừa a tì đạt ma tạp tập Q.1; Thành duy thức luận thuật kí Q.5, phần cuối].