金Kim 剛Cang 經Kinh 纂Toản 要Yếu 刊 定Định 記Ký
Quyển 4
宋Tống 子Tử 璿 錄Lục

金Kim 剛Cang 經Kinh 纂Toản 要Yếu 刊# 定Định 記Ký 卷quyển 第đệ 四tứ

長trường/trưởng 水thủy 沙Sa 門Môn 子tử 璿# 錄lục

四tứ 。 如Như 來Lai 正chánh 說thuyết 二nhị 。

初sơ 。 正chánh 答đáp 所sở 問vấn 二nhị 。

初sơ 。 舉cử 總tổng 標tiêu 列liệt 以dĩ 牒điệp 問vấn 經kinh 。

諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát

者giả 。

問vấn 。

前tiền 舉cử 當đương 機cơ 。 云vân 善thiện 男nam 子tử 善thiện 女nữ 人nhân 。 洎kịp 今kim 答đáp 處xứ 。 何hà 言ngôn 菩Bồ 薩Tát 摩Ma 訶Ha 薩Tát 耶da 。

答đáp 。

大đại 心tâm 未vị 發phát 即tức 是thị 凡phàm 夫phu 。 既ký 已dĩ 發phát 心tâm 即tức 名danh 菩Bồ 薩Tát 。 善thiện 現hiện 標tiêu 舉cử 。 約ước 未vị 發phát 心tâm 時thời 。 故cố 云vân 善thiện 男nam 子tử 善thiện 女nữ 人nhân 。 世Thế 尊Tôn 酬thù 答đáp 。 約ước 已dĩ 發phát 心tâm 後hậu 。 乃nãi 言ngôn 諸chư 菩Bồ 薩Tát 摩ma 訶ha 薩tát 。

疏sớ/sơ 此thử 以dĩ 下hạ 四tứ 。 初sơ 。 正chánh 釋thích 經kinh 文văn 。 以dĩ 空không 生sanh 聞văn 有hữu 三tam 種chủng 。 佛Phật 今kim 牒điệp 舉cử 但đãn 言ngôn 降hàng 伏phục 。 故cố 此thử 釋thích 也dã 。

前tiền 二nhị 句cú 標tiêu 。 謂vị 住trụ 下hạ 釋thích 。 謂vị 度độ 生sanh 無vô 我ngã 。 是thị 住trụ 中trung 降hàng 伏phục 也dã 。 施thí 不bất 住trụ 相tương/tướng 。 是thị 修tu 中trung 降hàng 伏phục 也dã 。 由do 斯tư 義nghĩa 故cố 。 降hàng 伏phục 為vi 總tổng 也dã 。

經kinh 意ý 在tại 此thử 者giả 。 在tại 舉cử 降hàng 伏phục 而nhi 標tiêu 住trụ 修tu 。 欲dục 顯hiển 文văn 簡giản 義nghĩa 豐phong 彰chương 乎hồ 玄huyền 妙diệu 。 始thỉ 雖tuy 住trụ 修tu 究cứu 竟cánh 降hàng 伏phục 。 得đắc 意ý 茲tư 深thâm 故cố 。 但đãn 云vân 一nhất 也dã 。

有hữu 科khoa 下hạ 。 二nhị 。 斥xích 他tha 謬mậu 判phán 。 即tức 大đại 雲vân 疏sớ/sơ 也dã 。 青thanh 龍long 即tức 云vân 。

舉cử 終chung 括quát 始thỉ 其kỳ 義nghĩa 亦diệc 同đồng 。

乃nãi 令linh 下hạ 。 正chánh 斥xích 失thất 。 文văn 不bất 穩ổn 暢sướng 者giả 。 本bổn 宜nghi 初sơ 包bao 後hậu 義nghĩa 。 如như 色sắc 例lệ 於ư 聲thanh 等đẳng 。 何hà 忽hốt 舉cử 後hậu 攝nhiếp 初sơ 。 致trí 使sử 文văn 非phi 穩ổn 暢sướng 。 不bất 穩ổn 暢sướng 。 則tắc 蓋cái 由do 於ư 科khoa 非phi 經kinh 文văn 本bổn 意ý 也dã 。

況huống 詳tường 下hạ 。 三tam 。 詳tường 定định 經kinh 旨chỉ 。 降hàng 伏phục 在tại 住trụ 修tu 中trung 者giả 。 住trụ 中trung 降hàng 伏phục 即tức 實thật 無vô 度độ 者giả 。 修tu 中trung 降hàng 伏phục 即tức 無vô 住trụ 布bố 施thí 。 無vô 度độ 無vô 住trụ 便tiện 是thị 離ly 相tương/tướng 。 離ly 相tương/tướng 既ký 通thông 住trụ 修tu 。 故cố 知tri 降hàng 伏phục 是thị 總tổng 。

不bất 別biệt 下hạ 。 四tứ 。 牒điệp 難nạn/nan 釋thích 通thông 。

初sơ 句cú 牒điệp 難nạn/nan 。 難nạn/nan 云vân 。

空không 生sanh 既ký 問vấn 有hữu 次thứ 第đệ 。 住trụ 修tu 降hàng 伏phục 宛uyển 分phần/phân 。 何hà 故cố 經kinh 中trung 不bất 與dữ 別biệt 答đáp 。 而nhi 寄ký 住trụ 修tu 中trung 明minh 耶da 。

此thử 經Kinh 下hạ 。 正chánh 通thông 。 離ly 相tương/tướng 是thị 降hàng 心tâm 者giả 。 如như 前tiền 所sở 引dẫn 無vô 度độ 無vô 住trụ 等đẳng 。 須tu 約ước 住trụ 修tu 顯hiển 者giả 。 若nhược 有hữu 發phát 心tâm 修tu 行hành 。 斯tư 可khả 說thuyết 得đắc 降hàng 心tâm 。 若nhược 無vô 住trụ 修tu 。 說thuyết 何hà 降giáng/hàng 制chế 。 斯tư 則tắc 只chỉ 於ư 住trụ 修tu 以dĩ 降giáng/hàng 分phân 別biệt 妄vọng 念niệm 。 故cố 云vân 本bổn 不bất 相tương 離ly 。

無vô 著trước 下hạ 。 引dẫn 證chứng 可khả 知tri 。

疏sớ/sơ 答đáp 問vấn 中trung 科khoa 安an 住trụ 等đẳng 者giả 。 此thử 即tức 安an 住trụ 四tứ 心tâm 。 彌Di 勒Lặc 偈kệ 云vân 。

廣quảng 大đại 第đệ 一nhất 常thường 。 其kỳ 心tâm 不bất 顛điên 倒đảo 。 利lợi 益ích 深thâm 心tâm 住trụ 。 此thử 乘thừa 功công 德đức 滿mãn 。

依y 此thử 科khoa 判phán 。 故cố 列liệt 四tứ 心tâm 也dã 。

疏sớ/sơ 初sơ 句cú 下hạ 二nhị 。 初sơ 。 釋thích 標tiêu 。

三tam 界giới 普phổ 度độ 者giả 。 釋thích 廣quảng 大đại 義nghĩa 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 不bất 越việt 三tam 界giới 。 三tam 界giới 普phổ 度độ 方phương 名danh 廣quảng 大đại 。 若nhược 一nhất 眾chúng 生sanh 。 不bất 與dữ 度độ 者giả 。 非phi 廣quảng 大đại 也dã 。 故cố 經kinh 標tiêu 云vân 。

所sở 有hữu 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh

即tức 統thống 該cai 也dã 。 梵Phạn 語ngữ 僕bộc 呼hô 繕thiện 那na 。 此thử 云vân 眾chúng 生sanh 。 《# 智Trí 度Độ 論luận 》# 云vân 。

五ngũ 蘊uẩn 和hòa 合hợp 中trung 生sanh 。 故cố 云vân 眾chúng 生sanh 。

《# 瑜du 珈# 論luận 》# 云vân 。

思tư 業nghiệp 為vi 因nhân 。 卵noãn 。 胎thai 。 濕thấp 。 化hóa 為vi 緣duyên 。 五ngũ 蘊uẩn 初sơ 起khởi 。 名danh 之chi 為vi 生sanh 。

類loại 即tức 流lưu 類loại 。 即tức 胎thai 卵noãn 等đẳng 四tứ 也dã 。

若nhược 卵noãn 下hạ 。 二nhị 。 釋thích 列liệt 三tam 。 初sơ 中trung 二nhị 。 初sơ 。 釋thích 文văn 。

稟bẩm 命mạng 之chi 始thỉ 名danh 曰viết 受thọ 生sanh 。 即tức 初sơ 起khởi 之chi 時thời 也dã 。 卵noãn 等đẳng 四tứ 異dị 故cố 云vân 差sai 別biệt 。 謂vị 。

卵noãn 㲉xác 中trung 生sanh 。 胎thai 藏tạng 中trung 生sanh 。 依y 濕thấp 而nhi 生sanh 。 化hóa 忽hốt 然nhiên 生sanh 。 故cố 不bất 同đồng 也dã 。 然nhiên 三tam 界giới 眾chúng 生sanh 。 不bất 出xuất 五ngũ 道đạo 。 以dĩ 四tứ 攝nhiếp 五ngũ 。 亦diệc 得đắc 具cụ 足túc 。 故cố 疏sớ/sơ 次thứ 云vân 。

天thiên 獄ngục 等đẳng 化hóa 生sanh

斯tư 則tắc 從tùng 狹hiệp 之chi 寬khoan 。 明minh 也dã 。

天thiên 獄ngục 化hóa 生sanh 者giả 。 天thiên 上thượng 。 地địa 獄ngục 唯duy 是thị 化hóa 生sanh 。 最tối 狹hiệp 也dã 。

鬼quỷ 通thông 胎thai 化hóa 者giả 。 次thứ 寬khoan 也dã 。 謂vị 。

地địa 行hành 羅la 剎sát 。 及cập 鬼quỷ 子tử 母mẫu 皆giai 是thị 胎thai 生sanh 。 故cố 有hữu 鬼quỷ 母mẫu 白bạch 目Mục 連Liên 曰viết 。

我ngã 晝trú 夜dạ 分phân 各các 生sanh 五ngũ 百bách 子tử 。 隨tùy 生sanh 自tự 食thực 。 雖tuy 盡tận 不bất 飽bão 。

故cố 知tri 有hữu 胎thai 生sanh 鬼quỷ 也dã 。 餘dư 皆giai 化hóa 生sanh 也dã 。

人nhân 畜súc 各các 四tứ 者giả 。 人nhân 四tứ 者giả 。 毘Tỳ 舍Xá 佉Khư 母Mẫu 。 卵noãn 生sanh 三tam 十thập 二nhị 子tử 。 胎thai 生sanh 常thường 人nhân 。 濕thấp 即tức 奈nại 女nữ 從tùng 菴am 羅la 樹thụ 濕thấp 氣khí 而nhi 生sanh 。 化hóa 生sanh 即tức 劫kiếp 初sơ 之chi 人nhân 。 故cố 《# 俱câu 舍xá 》# 云vân 。

二nhị 禪thiền 福phước 將tương 盡tận 。 下hạ 生sanh 贍thiệm 部bộ 州châu 。

畜súc 具cụ 四tứ 者giả 。 《# 正Chánh 法Pháp 念niệm 經kinh 》# 云vân 。

化hóa 生sanh 金kim 翅sí 鳥điểu 。 能năng 食thực 四tứ 生sanh 龍long 。 乃nãi 至chí 濕thấp 生sanh 也dã 。

然nhiên 禽cầm 獸thú 雖tuy 殊thù 。 皆giai 畜súc 生sanh 道đạo 攝nhiếp 。 餘dư 獸thú 皆giai 胎thai 。 餘dư 鳥điểu 皆giai 卵noãn 也dã 。

諸chư 餘dư 微vi 細tế 等đẳng 者giả 。 如như 《# 華hoa 嚴nghiêm 》# 云vân 。

盡tận 法Pháp 界Giới 虛hư 空không 。 界giới 十thập 方phương 剎sát 海hải 。 所sở 有hữu 眾chúng 生sanh 種chủng 種chủng 差sai 別biệt 。 所sở 謂vị 卵noãn 生sanh 。 胎thai 生sanh 。 濕thấp 生sanh 。 化hóa 生sanh 。 或hoặc 有hữu 依y 於ư 地địa 。 水thủy 。 火hỏa 。 風phong 而nhi 生sanh 住trú 者giả 。 或hoặc 有hữu 依y 空không 。 及cập 諸chư 卉hủy 木mộc 。 而nhi 生sanh 住trú 者giả 。 種chủng 種chủng 生sanh 類loại 。 種chủng 種chủng 色sắc 身thân 。 乃nãi 至chí 云vân 一nhất 切thiết 天thiên 龍long 八bát 部bộ 。 人nhân 非phi 人nhân 等đẳng 。 無vô 足túc 。 四tứ 足túc 。 多đa 足túc 。 有hữu 色sắc 。 無vô 色sắc 。 有hữu 想tưởng 。 無vô 想tưởng 。 非phi 有hữu 想tưởng 。 非phi 無vô 想tưởng 等đẳng 。

以dĩ 今kim 經kinh 中trung 無vô 別biệt 說thuyết 處xứ 。 不bất 可khả 搆câu 虛hư 而nhi 言ngôn 。 故cố 疏sớ/sơ 結kết 云vân 。

不bất 可khả 具cụ 分phần/phân 品phẩm 類loại 也dã 。

卵noãn 劣liệt 下hạ 。 二nhị 。 通thông 難nạn/nan 。

應ưng 難nạn/nan 云vân 。

卵noãn 生sanh 最tối 劣liệt 。 云vân 何hà 在tại 初sơ 。 化hóa 生sanh 最tối 勝thắng 。 云vân 何hà 居cư 末mạt 。

二nhị 釋thích 下hạ 。 通thông 。

約ước 境cảnh 等đẳng 者giả 。 謂vị 卵noãn 生sanh 必tất 具cụ 胎thai 濕thấp 化hóa 。 以dĩ 未vị 生sanh 處xứ 胎thai 。 胎thai 中trung 必tất 濕thấp 。 無vô 而nhi 忽hốt 有hữu 為vi 化hóa 。 胎thai 生sanh 必tất 兼kiêm 濕thấp 化hóa 。 濕thấp 必tất 兼kiêm 化hóa 。 化hóa 不bất 必tất 兼kiêm 餘dư 。 但đãn 從tùng 於ư 無vô 而nhi 忽hốt 有hữu 故cố 。 此thử 則tắc 前tiền 前tiền 必tất 具cụ 後hậu 後hậu 。 後hậu 後hậu 不bất 具cụ 前tiền 前tiền 。 故cố 為vi 此thử 次thứ 也dã 。

約ước 心tâm 從tùng 本bổn 等đẳng 者giả 。 謂vị 眾chúng 生sanh 本bổn 因nhân 起khởi 業nghiệp 。 業nghiệp 識thức 即tức 根căn 本bổn 。 無vô 明minh 與dữ 本bổn 性tánh 和hòa 合hợp 。 能năng 所sở 未vị 分phần/phân 混hỗn 沌# 如như 卵noãn 。 卵noãn 即tức 卵noãn 㲉xác 故cố 。 《# 藥dược 師sư 經kinh 》# 云vân 。

破phá 無vô 明minh 㲉xác 。 竭kiệt 煩phiền 惱não 河hà 。

無vô 明minh 發phát 業nghiệp 。 蘊uẩn 在tại 藏tạng 識thức 為vi 胎thai 。 受thọ 生sanh 為vi 濕thấp 。 生sanh 時thời 從tùng 無vô 而nhi 忽hốt 有hữu 為vi 化hóa 。 由do 是thị 義nghĩa 故cố 。 故cố 為vi 此thử 次thứ 也dã 。

依y 止chỉ 差sai 別biệt 者giả 。 依y 止chỉ 即tức 是thị 眾chúng 生sanh 身thân 。 身thân 具cụ 依y 止chỉ 。 依y 止chỉ 義nghĩa 異dị 。 故cố 云vân 差sai 別biệt 。 故cố 疏sớ/sơ 次thứ 云vân 。

有hữu 色sắc 無vô 色sắc 等đẳng 。

有hữu 色sắc 即tức 以dĩ 色sắc 為vi 身thân 。 無vô 色sắc 即tức 以dĩ 四tứ 蘊uẩn 為vi 身thân 。 又hựu 色sắc 界giới 有hữu 四tứ 禪thiền 云vân 云vân 。 無vô 色sắc 有hữu 四tứ 空không 云vân 云vân 。 如như 是thị 品phẩm 類loại 不bất 同đồng 。 故cố 云vân 依y 止chỉ 差sai 別biệt 。

問vấn 。

如như 有hữu 經Kinh 云vân 。

佛Phật 涅Niết 槃Bàn 時thời 。 無vô 色sắc 界giới 天thiên 。 淚lệ 下hạ 如như 雨vũ 。

既ký 有hữu 淚lệ 下hạ 。 云vân 何hà 無vô 色sắc 。

答đáp 。

所sở 言ngôn 無vô 色sắc 者giả 。 無vô 業nghiệp 果quả 色sắc 。 不bất 無vô 定định 果quả 色sắc 。 故cố 不bất 違vi 也dã 。

境cảnh 界giới 差sai 別biệt 者giả 。 雖tuy 言ngôn 境cảnh 界giới 。 意ý 明minh 空không 等đẳng 四tứ 處xứ 。

空không 識thức 二nhị 處xứ 者giả 。 無vô 色sắc 界giới 第đệ 一nhất 第đệ 二nhị 天thiên 也dã 。

無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 者giả 。 第đệ 三tam 天thiên 也dã 。

非phi 有hữu 想tưởng 非phi 無vô 想tưởng 者giả 。 第đệ 四tứ 天thiên 也dã 。 無vô 麁thô 想tưởng 有hữu 細tế 想tưởng 。 故cố 是thị 三tam 有hữu 之chi 頂đảnh 。 故cố 云vân 有hữu 頂đảnh 。

問vấn 。

下hạ 二nhị 界giới 皆giai 有hữu 色sắc 。 何hà 故cố 唯duy 言ngôn 四tứ 禪thiền 以dĩ 為vi 色sắc 界giới 。 又hựu 色sắc 界giới 亦diệc 有hữu 一nhất 天thiên 。 名danh 為vi 無vô 想tưởng 。 云vân 何hà 唯duy 指chỉ 無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 。 為vi 無vô 想tưởng 耶da 。

答đáp 。

三tam 界giới 統thống 論luận 不bất 出xuất 五ngũ 事sự 。 謂vị 。

欲dục 。 色sắc 。 想tưởng 。 無vô 想tưởng 。 非phi 有hữu 想tưởng 非phi 無vô 想tưởng 。 然nhiên 非phi 有hữu 無vô 想tưởng 。 即tức 局cục 於ư 有hữu 頂đảnh 一nhất 天thiên 。 色sắc 界giới 一nhất 天thiên 雖tuy 名danh 無vô 想tưởng 。 已dĩ 從tùng 多đa 分phần 通thông 名danh 色sắc 界giới 。 故cố 但đãn 指chỉ 無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 為vi 無vô 想tưởng 。 其kỳ 餘dư 三tam 事sự 從tùng 空không 識thức 二nhị 處xứ 已dĩ 下hạ 。 乃nãi 至chí 欲dục 界giới 相tương 望vọng 。 有hữu 無vô 寬khoan 狹hiệp 不bất 同đồng 。 謂vị 。

欲dục 界giới 具cụ 三tam 。 色sắc 界giới 無vô 欲dục 。 無vô 色sắc 界giới 唯duy 想tưởng 。 無vô 色sắc 無vô 欲dục 。 故cố 立lập 有hữu 想tưởng 之chi 名danh 。 色sắc 界giới 雖tuy 有hữu 想tưởng 。 恐khủng 濫lạm 上thượng 名danh 。 故cố 立lập 有hữu 色sắc 之chi 目mục 。 欲dục 界giới 雖tuy 兼kiêm 色sắc 想tưởng 。 上thượng 已dĩ 沾triêm 於ư 二nhị 名danh 。 揀giản 異dị 彼bỉ 故cố 但đãn 名danh 欲dục 界giới 。 下hạ 下hạ 必tất 具cụ 於ư 上thượng 上thượng 。 上thượng 上thượng 不bất 兼kiêm 於ư 下hạ 下hạ 。 故cố 立lập 名danh 之chi 本bổn 其kỳ 在tại 茲tư 焉yên 。 如như 有hữu 三tam 人nhân 。

一nhất 人nhân 解giải 經kinh 律luật 論luận 。 一nhất 人nhân 解giải 經kinh 律luật 。 一nhất 人nhân 唯duy 解giải 律luật 。 揀giản 別biệt 立lập 號hiệu 云vân 云vân 可khả 知tri 。 又hựu 欲dục 界giới 三tam 欲dục 五ngũ 妙diệu 欲dục 境cảnh 勝thắng 故cố 。 色sắc 界giới 細tế 妙diệu 色sắc 勝thắng 故cố 。 無vô 色sắc 想tưởng 心tâm 勝thắng 故cố 。 由do 是thị 欲dục 唯duy 欲dục 界giới 。 色sắc 通thông 二nhị 界giới 。 想tưởng 遍biến 三tam 界giới 。 無vô 想tưởng 通thông 上thượng 二nhị 界giới 。 非phi 有hữu 想tưởng 非phi 無vô 想tưởng 。 局cục 上thượng 一nhất 界giới 。 斯tư 則tắc 不bất 同đồng 功công 德đức 施thí 所sở 釋thích 也dã 。

二nhị 中trung 經kinh 我ngã 者giả 。 即tức 發phát 菩Bồ 提Đề 心tâm 。 菩Bồ 薩Tát 所sở 稱xưng 。 今kim 佛Phật 說thuyết 彼bỉ 也dã 。

涅Niết 槃Bàn 者giả 。 秦tần 譯dịch 滅diệt 度độ 。 今kim 經kinh 上thượng 梵Phạm 下hạ 唐đường 。 故cố 云vân 而nhi 滅diệt 度độ 之chi 。 若nhược 具cụ 足túc 梵Phạm 音âm 。 應ưng 云vân 摩ma 訶ha 波ba 利lợi 昵ni 嚩phạ 喃nẩm 。 此thử 云vân 大đại 圓viên 寂tịch 。 今kim 經kinh 論luận 中trung 多đa 言ngôn 涅Niết 槃Bàn 也dã 。 然nhiên 準chuẩn 《# 唯duy 識thức 論luận 》# 說thuyết 。 有hữu 四tứ 種chủng 涅Niết 槃Bàn 。 一nhất 。 自tự 性tánh 清thanh 淨tịnh 涅Niết 槃Bàn 。 凡phàm 聖thánh 同đồng 有hữu 。 二nhị 。 有hữu 餘dư 依y 。 即tức 出xuất 煩phiền 惱não 障chướng 有hữu 苦khổ 依y 身thân 故cố 。 三tam 。 無vô 餘dư 依y 。 身thân 出xuất 生sanh 死tử 苦khổ 無vô 依y 故cố 。 然nhiên 小Tiểu 乘Thừa 以dĩ 灰hôi 身thân 滅diệt 智trí 為vi 無vô 餘dư 。 無vô 餘dư 有hữu 三tam 。

一nhất 。 煩phiền 惱não 餘dư 。 二nhị 。 業nghiệp 餘dư 。 三tam 。 界giới 報báo 餘dư 。 大Đại 乘Thừa 則tắc 以dĩ 究cứu 竟cánh 寶bảo 所sở 為vi 無vô 餘dư 。 故cố 《# 智trí 論luận 》# 說thuyết 。

四tứ 住trụ 地địa 煩phiền 惱não 盡tận 名danh 有hữu 餘dư 依y 。 五ngũ 住trụ 地địa 煩phiền 惱não 盡tận 名danh 無vô 餘dư 依y 。

四tứ 。 無vô 住trú 處xứ 。 悲bi 智trí 相tương/tướng 兼kiêm 。 不bất 住trụ 生sanh 死tử 涅Niết 槃Bàn 故cố 。

疏sớ/sơ 即tức 無vô 下hạ 。 即tức 大Đại 乘Thừa 之chi 無vô 餘dư 四tứ 種chủng 之chi 中trung 。 無vô 住trú 處xứ 涅Niết 槃Bàn 也dã 。 謂vị 不bất 住trụ 菩Bồ 薩Tát 。 變biến 易dị 生sanh 死tử 。 不bất 住trụ 二Nhị 乘Thừa 。 灰hôi 斷đoạn 涅Niết 槃Bàn 。 即tức 真chân 無vô 住trú 處xứ 名danh 為vi 無vô 餘dư 。 若nhược 小Tiểu 乘Thừa 無vô 餘dư 。 如như 有hữu 情tình 滅diệt 減giảm 不bất 別biệt 。 今kim 不bất 同đồng 彼bỉ 。 故cố 云vân 不bất 共cộng 二Nhị 乘Thừa 。

不bất 共cộng 者giả 。 即tức 非phi 彼bỉ 四tứ 之chi 第đệ 三tam 。 則tắc 言ngôn 同đồng 而nhi 意ý 異dị 也dã 。 如như 《# 法pháp 華hoa 》# 經Kinh 云vân 。

若nhược 得đắc 作tác 佛Phật 時thời 。 具cụ 三tam 十thập 二nhị 相tướng 。

爾nhĩ 時thời 乃nãi 可khả 謂vị 。 永vĩnh 盡tận 滅diệt 無vô 餘dư 。

此thử 則tắc 二nhị 障chướng 都đô 盡tận 。 二nhị 死tử 永vĩnh 離ly 也dã 。

第đệ 一nhất 者giả 。 結kết 歸quy 偈kệ 旨chỉ 。 仍nhưng 釋thích 科khoa 名danh 。 意ý 謂vị 若nhược 非phi 無vô 住trú 處xứ 之chi 無vô 餘dư 。 焉yên 得đắc 彌Di 勒Lặc 指chỉ 為vi 第đệ 一nhất 心tâm 耶da 。

無vô 著trước 下hạ 。 初sơ 二nhị 句cú 難nạn/nan 。 意ý 云vân 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 五ngũ 性tánh 差sai 別biệt 。 云vân 何hà 皆giai 入nhập 無Vô 餘Dư 涅Niết 槃Bàn 。 三tam 分phân 半bán 眾chúng 生sanh 。 不bất 得đắc 成thành 佛Phật 。 故cố 云vân 不bất 可khả 得đắc 義nghĩa 。

生sanh 所sở 攝nhiếp 者giả 。 答đáp 也dã 。 此thử 是thị 無vô 著trước 立lập 量lượng 。 成thành 立lập 皆giai 可khả 度độ 也dã 。 應ưng 立lập 量lượng 云vân 。

三tam 分phân 半bán 眾chúng 生sanh 是thị 有hữu 法pháp 。 定định 皆giai 成thành 佛Phật 。 故cố 為vi 宗tông 。 因nhân 云vân 。

生sanh 所sở 攝nhiếp 故cố 。 同đồng 喻dụ 。

一nhất 分phân 半bán 眾chúng 生sanh 。 意ý 云vân 《# 涅Niết 槃Bàn 經kinh 》# 說thuyết 。

凡phàm 是thị 有hữu 心tâm 定định 當đương 作tác 佛Phật 。

《# 圓viên 覺giác 經kinh 》# 云vân 。

有hữu 性tánh 無vô 性tánh 。 齊tề 成thành 佛Phật 道Đạo 。

此thử 則tắc 是thị 可khả 得đắc 義nghĩa 。 安an 云vân 不bất 得đắc 。

又hựu 云vân 卵noãn 濕thấp 等đẳng 者giả 。 舉cử 難nạn 處xứ 難nạn/nan 也dã 。 卵noãn 濕thấp 則tắc 畜súc 生sanh 難nạn/nan 。 無vô 想tưởng 有hữu 頂đảnh 即tức 長Trường 壽Thọ 天Thiên 難nạn/nan 。 雖tuy 舉cử 二nhị 處xứ 。 意ý 兼kiêm 八bát 難nạn 。 八bát 難nạn 。 謂vị 。

三tam 塗đồ 。 北bắc 州châu 。 長Trường 壽Thọ 天Thiên 。 佛Phật 前tiền 佛Phật 後hậu 。 世thế 智trí 辯biện 聰thông 。 無vô 根căn 等đẳng 難nạn/nan 。 意ý 云vân 。

難nạn 處xứ 即tức 不bất 可khả 度độ 。 云vân 何hà 皆giai 入nhập 。

有hữu 三tam 因nhân 緣duyên 等đẳng 者giả 。 答đáp 也dã 。

難nạn 處xứ 待đãi 時thời 者giả 。 此thử 亦diệc 令linh 成thành 其kỳ 種chủng 也dã 。 意ý 云vân 。

難nạn 處xứ 眾chúng 生sanh 不bất 可khả 常thường 定định 。 至chí 非phi 難nạn 處xứ 而nhi 度độ 脫thoát 之chi 。 若nhược 得đắc 成thành 種chủng 。 遲trì 速tốc 之chi 間gian 必tất 須tu 成thành 熟thục 。 發phát 廣quảng 大đại 心tâm 故cố 合hợp 無vô 遺di 。

非phi 難nạn 處xứ 者giả 。 雖tuy 即tức 未vị 度độ 且thả 令linh 成thành 熟thục 。 已dĩ 熟thục 可khả 知tri 。 此thử 稍sảo 同đồng 前tiền 護hộ 付phó 之chi 義nghĩa 也dã 。

三tam 中trung 疏sớ/sơ 一nhất 性tánh 空không 者giả 。 眾chúng 生sanh 緣duyên 生sanh 。 緣duyên 生sanh 無vô 性tánh 。 故cố 即tức 空không 也dã 。

同đồng 體thể 者giả 。 同đồng 一nhất 真Chân 如Như 性tánh 故cố 。 故cố 《# 起khởi 信tín 》# 論luận 云vân 。

謂vị 如như 實thật 知tri 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 及cập 與dữ 己kỷ 身thân 。 真Chân 如Như 平bình 等đẳng 無vô 別biệt 異dị 。

故cố 論luận 云vân 下hạ 。 引dẫn 證chứng 。 此thử 語ngữ 猶do 反phản 。 應ưng 云vân 眾chúng 生sanh 滅diệt 度độ 。 無vô 異dị 自tự 身thân 。 寧ninh 於ư 自tự 身thân 起khởi 於ư 他tha 想tưởng 。

本bổn 寂tịch 者giả 。 相tương/tướng 本bổn 自tự 盡tận 不bất 待đãi 滅diệt 故cố 。 《# 淨tịnh 名danh 》# 云vân 。

一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 即tức 寂tịch 滅diệt 相tương/tướng 。 不bất 復phục 更cánh 滅diệt 。

問vấn 。

此thử 與dữ 性tánh 空không 何hà 別biệt 。

答đáp 。

前tiền 但đãn 即tức 空không 。 此thử 則tắc 本bổn 來lai 成thành 佛Phật 。 成thành 佛Phật 即tức 入nhập 涅Niết 槃Bàn 。 故cố 云vân 本bổn 寂tịch 。 前tiền 淺thiển 後hậu 深thâm 可khả 知tri 。

無vô 念niệm 者giả 。 有hữu 念niệm 即tức 有hữu 眾chúng 生sanh 。 如như 無vô 翳ế 則tắc 空không 華hoa 不bất 現hiện 。

法Pháp 界Giới 者giả 。 一nhất 真chân 法Pháp 界Giới 平bình 等đẳng 無vô 差sai 。 云vân 何hà 於ư 中trung 。 見kiến 自tự 他tha 相tương/tướng 。 故cố 偈kệ 云vân 。

平bình 等đẳng 真chân 法Pháp 界Giới 。 佛Phật 不bất 度độ 眾chúng 生sanh 。

此thử 上thượng 五ngũ 義nghĩa 。 大đại 雲vân 之chi 文văn 。 然nhiên 於ư 中trung 。 一nhất 三tam 約ước 所sở 。 二nhị 約ước 能năng 所sở 。 四tứ 唯duy 約ước 能năng 。 五ngũ 該cai 本bổn 末mạt 也dã 。 大đại 抵để 意ý 云vân 。

若nhược 見kiến 眾chúng 生sanh 。 有hữu 可khả 度độ 者giả 。 即tức 生sanh 疲bì 勞lao 不bất 能năng 常thường 度độ 。 反phản 此thử 即tức 常thường 也dã 。 又hựu 度độ 與dữ 不bất 度độ 其kỳ 心tâm 不bất 二nhị 。 名danh 之chi 為vi 常thường 也dã 。 故cố 《# 金Kim 剛Cang 三Tam 昧Muội 經kinh 》# 云vân 。

若nhược 化hóa 眾chúng 生sanh 。 不bất 生sanh 於ư 化hóa 。 不bất 生sanh 無vô 化hóa 。 其kỳ 化hóa 大đại 焉yên 。

四tứ 中trung 經kinh 何hà 以dĩ 故cố 者giả 。 徵trưng 。 意ý 云vân 。

設thiết 所sở 見kiến 有hữu 眾chúng 生sanh 可khả 度độ 。 此thử 何hà 過quá 耶da 。 次thứ 通thông 云vân 。

若nhược 菩Bồ 薩Tát 有hữu 我ngã 等đẳng 相tương/tướng 。 即tức 非phi 菩Bồ 薩Tát 。 此thử 是thị 反phản 明minh 。 意ý 云vân 。

是thị 真chân 菩Bồ 薩Tát 必tất 無vô 我ngã 為vi 能năng 度độ 。 豈khởi 更cánh 見kiến 有hữu 眾chúng 生sanh 。 得đắc 滅diệt 度độ 耶da 。 遠viễn 離ly 依y 止chỉ 身thân 見kiến 眾chúng 生sanh 等đẳng 。 依y 止chỉ 即tức 身thân 見kiến 異dị 名danh 。 亦diệc 名danh 相tướng 續tục 。 梵Phạm 云vân 薩tát 迦ca 耶da 。 此thử 云vân 身thân 見kiến 。 等đẳng 於ư 我ngã 人nhân 壽thọ 者giả 也dã 。

此thử 名danh 身thân 見kiến 者giả 。 以dĩ 依y 於ư 身thân 起khởi 此thử 見kiến 故cố 。 故cố 云vân 依y 止chỉ 身thân 見kiến 眾chúng 生sanh 等đẳng 相tương/tướng 。 又hựu 身thân 見kiến 為vi 本bổn 。 諸chư 餘dư 見kiến 等đẳng 依y 此thử 而nhi 生sanh 故cố 。 今kim 皆giai 遠viễn 離ly 。 故cố 云vân 等đẳng 相tương/tướng 也dã 。

已dĩ 斷đoạn 等đẳng 者giả 。 內nội 無vô 我ngã 即tức 無vô 自tự 相tương/tướng 。 無vô 自tự 相tương/tướng 即tức 平bình 等đẳng 。 平bình 等đẳng 即tức 空không 義nghĩa 也dã 。

信tín 解giải 等đẳng 者giả 。 以dĩ 己kỷ 方phương 人nhân 也dã 。 由do 內nội 無vô 自tự 相tương/tướng 。 故cố 得đắc 外ngoại 無vô 他tha 相tương/tướng 。 中trung 有hữu 故cố 。 自tự 是thị 所sở 以dĩ 也dã 。 既ký 無vô 自tự 他tha 之chi 相tướng 。 即tức 自tự 他tha 平bình 等đẳng 。 志chí 公công 云vân 。

以dĩ 我ngã 身thân 空không 諸chư 法pháp 空không 。 千thiên 品phẩm 萬vạn 類loại 悉tất 皆giai 同đồng 。

顯hiển 示thị 降hàng 伏phục 等đẳng 者giả 。 準chuẩn 無vô 著trước 論luận 。

廣quảng 大đại 第đệ 一nhất 當đương 住trụ 常thường 心tâm 。 當đương 修tu 不bất 倒đảo 。 當đương 降giáng/hàng 安an 住trụ 。

一nhất 段đoạn 之chi 中trung 便tiện 具cụ 三tam 義nghĩa 。 今kim 此thử 段đoạn 文văn 正chánh 當đương 降giáng/hàng 義nghĩa 。 故cố 云vân 顯hiển 示thị 降hàng 伏phục 等đẳng 也dã 。

不bất 轉chuyển 者giả 。 轉chuyển 即tức 生sanh 起khởi 義nghĩa 。 意ý 云vân 。

我ngã 見kiến 等đẳng 不bất 生sanh 起khởi 也dã 。 我ngã 不bất 生sanh 起khởi 。 正chánh 是thị 降hàng 心tâm 義nghĩa 也dã 。

爾nhĩ 炎diễm 者giả 。 梵Phạn 語ngữ 。 此thử 云vân 智trí 母mẫu 。 即tức 根căn 本bổn 智trí 能năng 生sanh 後hậu 得đắc 。 故cố 名danh 智trí 母mẫu 。 以dĩ 根căn 本bổn 智trí 雖tuy 內nội 證chứng 真chân 理lý 而nhi 無vô 能năng 證chứng 之chi 心tâm 。 今kim 後hậu 得đắc 智trí 雖tuy 外ngoại 度độ 生sanh 而nhi 無vô 能năng 度độ 之chi 念niệm 。 故cố 云vân 如như 爾nhĩ 炎diễm 也dã 。 如như 是thị 用dụng 意ý 名danh 。 不bất 顛điên 倒đảo 心tâm 。 反phản 之chi 即tức 顛điên 倒đảo 耳nhĩ 。

二nhị 。 答đáp 修tu 行hành 五ngũ 。

一nhất 。 總tổng 標tiêu 。

疏sớ/sơ 於ư 法pháp 統thống 標tiêu 者giả 。 謂vị 色sắc 聲thanh 等đẳng 六Lục 通Thông 名danh 法pháp 故cố 。 故cố 魏ngụy 經Kinh 云vân 。

不bất 住trụ 於ư 事sự 。

菩Bồ 薩Tát 萬vạn 行hạnh 者giả 。 謂vị 自tự 利lợi 。 利lợi 他tha 。 事sự 行hành 。 理lý 行hành 。 如như 是thị 等đẳng 行hành 。 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。 今kim 言ngôn 萬vạn 者giả 。 且thả 舉cử 大đại 數số 。

總tổng 名danh 布bố 施thí 者giả 。 謂vị 。

第đệ 一nhất 即tức 資tư 生sanh 施thí 。 第đệ 二nhị 第đệ 三tam 。 即tức 無vô 畏úy 施thí 。 四tứ 五ngũ 六Lục 度Độ 皆giai 名danh 法Pháp 施thí 。

偈kệ 云vân 下hạ 。 引dẫn 偈kệ 釋thích 。 於ư 中trung 初sơ 二nhị 句cú 標tiêu 。 第đệ 三tam 句cú 配phối 。 第đệ 四tứ 句cú 結kết 也dã 。

一nhất 二nhị 三tam 者giả 。 謂vị 一nhất 攝nhiếp 一nhất 。 二nhị 攝nhiếp 二nhị 。 三tam 攝nhiếp 三tam 也dã 。 是thị 則tắc 三tam 施thí 為vi 能năng 攝nhiếp 。 六Lục 度Độ 為vi 所sở 攝nhiếp 。

無vô 著trước 下hạ 。 攝nhiếp 所sở 以dĩ 也dã 。 前tiền 二nhị 義nghĩa 顯hiển 。 法Pháp 施thí 義nghĩa 隱ẩn 。 故cố 疏sớ/sơ 明minh 矣hĩ 。

然nhiên 《# 要yếu 略lược 》# 明minh 資tư 生sanh 者giả 。 資tư 即tức 外ngoại 財tài 也dã 。

無vô 畏úy 者giả 。 由do 持trì 戒giới 忍nhẫn 辱nhục 。 故cố 無vô 心tâm 害hại 物vật 。 設thiết 有hữu 冤oan 家gia 亦diệc 不bất 讐thù 報báo 也dã 。

若nhược 無vô 精tinh 進tấn 等đẳng 者giả 。 《# 起khởi 信tín 》# 云vân 。

於ư 諸chư 善thiện 事sự 。 心tâm 不bất 懈giải 退thoái 。 立lập 志chí 堅kiên 強cường 遠viễn 離ly 怯khiếp 弱nhược 。

等đẳng 。

若nhược 無vô 禪thiền 定định 等đẳng 者giả 。 下hạ 文văn 云vân 。

云vân 何hà 為vì 人nhân 演diễn 說thuyết 。 不bất 取thủ 於ư 相tướng 。 如như 如như 不bất 動động 。

不bất 動động 即tức 無vô 染nhiễm 義nghĩa 也dã 。 擬nghĩ 心tâm 即tức 差sai 尚thượng 名danh 為vi 染nhiễm 。 況huống 貪tham 信tín 敬kính 名danh 利lợi 等đẳng 。 豈khởi 得đắc 非phi 愆khiên 。

若nhược 無vô 智trí 慧tuệ 等đẳng 者giả 。 說thuyết 火hỏa 濕thấp 。 水thủy 熱nhiệt 。 地địa 動động 。 風phong 堅kiên 。 名danh 為vi 顛điên 倒đảo 。 若nhược 說thuyết 事sự 如như 事sự 。 說thuyết 理lý 如như 理lý 。 則tắc 非phi 顛điên 倒đảo 。 由do 是thị 開khai 一nhất 施thí 為vi 三tam 施thí 。 開khai 三tam 施thí 為vi 六Lục 度Độ 。 開khai 六Lục 度Độ 為vi 萬vạn 行hạnh 。 萬vạn 行hạnh 不bất 出xuất 六Lục 度Độ 。 六Lục 度Độ 不bất 出xuất 三tam 施thí 。 三tam 施thí 不bất 出xuất 一nhất 種chủng 壇đàn 那na 。 是thị 故cố 此thử 中trung 。 唯duy 言ngôn 布bố 施thí 。

二nhị 。 別biệt 釋thích 。

疏sớ/sơ 指chỉ 三tam 事sự 者giả 。 六lục 境cảnh 雖tuy 差sai 。 統thống 唯duy 三tam 事sự 。

謂vị 自tự 下hạ 。 列liệt 。 偈kệ 云vân 下hạ 。 釋thích 。

初sơ 二nhị 句cú 。 標tiêu 。 斯tư 不bất 著trước 者giả 。 斯tư 此thử 也dã 。 不bất 令linh 著trước 此thử 三tam 事sự 也dã 。

次thứ 二nhị 句cú 釋thích 。 存tồn 己kỷ 不bất 施thí 者giả 。 釋thích 上thượng 自tự 身thân 也dã 。 為vi 著trước 自tự 身thân 不bất 行hành 施thí 故cố 。

求cầu 異dị 事sự 者giả 。 釋thích 上thượng 報báo 恩ân 果quả 報báo 也dã 。 此thử 非phi 菩Bồ 薩Tát 。 所sở 行hành 正chánh 行hạnh 。 故cố 云vân 異dị 事sự 。 報báo 恩ân 。 酬thù 過quá 去khứ 之chi 恩ân 。 果quả 報báo 。 望vọng 未vị 來lai 之chi 報báo 。 自tự 身thân 不bất 施thí 義nghĩa 當đương 現hiện 在tại 。 護hộ 亦diệc 防phòng 也dã 。 意ý 令linh 於ư 此thử 三tam 世thế 。 事sự 中trung 防phòng 護hộ 。 悉tất 皆giai 不bất 著trước 。 即tức 是thị 不bất 住trụ 色sắc 等đẳng 布bố 施thí 也dã 。

三tam 中trung 疏sớ/sơ 前tiền 但đãn 下hạ 。 意ý 云vân 。

前tiền 之chi 三tam 事sự 收thu 過quá 未vị 盡tận 。 不bất 妨phương 有hữu 。 不bất 著trước 自tự 身thân 。 不bất 著trước 果quả 報báo 。 不bất 為vi 報báo 恩ân 而nhi 行hành 施thí 者giả 。 亦diệc 非phi 無vô 住trụ 。

今kim 則tắc 下hạ 。 顯hiển 今kim 經kinh 意ý 。 心tâm 即tức 能năng 緣duyên 。 境cảnh 即tức 所sở 緣duyên 。 有hữu 即tức 雙song 該cai 心tâm 境cảnh 。 及cập 心tâm 境cảnh 所sở 餘dư 收thu 不bất 盡tận 者giả 。 皆giai 有hữu 字tự 攝nhiếp 。 空không 者giả 。 即tức 離ly 心tâm 境cảnh 等đẳng 相tương/tướng 也dã 。

問vấn 。

住trụ 境cảnh 理lý 有hữu 所sở 乖quai 離ly 心tâm 。 此thử 復phục 何hà 失thất 。

答đáp 。

空không 有hữu 二nhị 法pháp 相tướng 待đãi 立lập 名danh 。 有hữu 之chi 與dữ 空không 二nhị 俱câu 是thị 相tương/tướng 。 隨tùy 墮đọa 一nhất 相tương/tướng 非phi 是thị 常thường 心tâm 。 是thị 故cố 此thử 令linh 一nhất 切thiết 皆giai 遣khiển 。

微vi 細tế 盡tận 袪# 者giả 。 不bất 論luận 心tâm 境cảnh 空không 有hữu 。 起khởi 心tâm 動động 念niệm 。 則tắc 乖quai 法pháp 體thể 。 是thị 故cố 一nhất 切thiết 。 盡tận 令linh 袪# 遣khiển 。 直trực 須tu 施thí 時thời 。 其kỳ 心tâm 平bình 等đẳng 。 不bất 起khởi 分phân 別biệt 。 方phương 成thành 無vô 住trụ 也dã 。

問vấn 。

若nhược 然nhiên 者giả 。 生sanh 心tâm 動động 念niệm 則tắc 非phi 無vô 住trụ 。 且thả 眾chúng 生sanh 心tâm 行hành 。 任nhậm 運vận 非phi 常thường 。 若nhược 待đãi 相tương 應ứng 畢tất 竟cánh 無vô 分phần/phân 。 若nhược 一nhất 向hướng 不bất 施thí 又hựu 不bất 成thành 佛Phật 因nhân 。 若nhược 行hành 布bố 施thí 。 即tức 墮đọa 住trụ 相tương/tướng 。 進tiến 退thoái 不bất 可khả 。 其kỳ 事sự 云vân 何hà 。

答đáp 。

欲dục 求cầu 菩Bồ 提Đề 。 必tất 須tu 行hành 施thí 。 初sơ 行hành 施thí 時thời 難nạn/nan 頓đốn 相tương 應ứng 。 要yếu 須tu 用dụng 心tâm 。 方phương 便tiện 隨tùy 順thuận 。 任nhậm 運vận 起khởi 念niệm 作tác 意ý 遠viễn 之chi 。 用dụng 心tâm 多đa 時thời 自tự 然nhiên 任nhậm 運vận 得đắc 與dữ 理lý 合hợp 。 從tùng 微vi 至chí 著trước 漸tiệm 次thứ 相tương 應ứng 爾nhĩ 。 如như 《# 起khởi 信tín 》# 說thuyết 。

真Chân 如Như 離ly 言ngôn 說thuyết 名danh 字tự 。 心tâm 緣duyên 不bất 及cập 。

遂toại 致trí 問vấn 云vân 。

若nhược 如như 是thị 義nghĩa 者giả 。 諸chư 眾chúng 生sanh 等đẳng 。 云vân 何hà 隨tùy 順thuận 。 而nhi 能năng 得đắc 入nhập 。

故cố 答đáp 云vân 。

若nhược 知tri 一nhất 切thiết 法pháp 雖tuy 念niệm 。 亦diệc 無vô 能năng 念niệm 可khả 念niệm 。 是thị 名danh 隨tùy 順thuận 。 若nhược 離ly 於ư 念niệm 。 名danh 為vi 得đắc 入nhập 云vân 云vân 。

偈kệ 云vân 下hạ 。 引dẫn 證chứng 上thượng 義nghĩa 。 故cố 知tri 心tâm 境cảnh 空không 有hữu 等đẳng 莫mạc 非phi 相tướng 也dã 。

論luận 云vân 下hạ 。 約ước 離ly 二nhị 執chấp 三tam 輪luân 釋thích 上thượng 離ly 相tương/tướng 。 施thí 物vật 是thị 法pháp 。 施thí 者giả 。 受thọ 者giả 是thị 人nhân 。 今kim 皆giai 不bất 見kiến 。 則tắc 離ly 二nhị 執chấp 名danh 為vi 二nhị 空không 。 二nhị 空không 皆giai 離ly 即tức 。 三tam 輪luân 體thể 空không 。 輪luân 者giả 喻dụ 也dã 。 如như 車xa 輪luân 內nội 虛hư 。 方phương 能năng 運vận 轉chuyển 故cố 。 《# 老lão 子tử 》# 云vân 。

當đương 其kỳ 無vô 有hữu 車xa 之chi 用dụng 。

三tam 事sự 體thể 空không 能năng 招chiêu 佛Phật 果Quả 。 三tam 體thể 體thể 實thật 即tức 墮đọa 世thế 間gian 。 斯tư 則tắc 以dĩ 無vô 相tướng 。 輪luân 摧tồi 三tam 有hữu 相tương/tướng 。 超siêu 出xuất 世thế 間gian 也dã 。

無vô 著trước 下hạ 。 但đãn 證chứng 成thành 上thượng 義nghĩa 。 相tương/tướng 。 即tức 境cảnh 也dã 。 想tưởng 。 即tức 心tâm 也dã 。

有hữu 人nhân 下hạ 。 指chỉ 斥xích 謬mậu 判phán 。 如như 文văn 。

四tứ 。 顯hiển 益ích 。

經kinh 此thử 亦diệc 別biệt 斷đoạn 一nhất 疑nghi 。 應ưng 云vân 無vô 住trụ 則tắc 無vô 福phước 德đức 疑nghi 也dã 。 大đại 雲vân 二nhị 十thập 七thất 疑nghi 。 從tùng 此thử 便tiện 為vi 第đệ 一nhất 。 云vân 無vô 住trụ 有hữu 福phước 疑nghi 。 今kim 則tắc 不bất 取thủ 為vi 大đại 段đoạn 疑nghi 數số 。 何hà 者giả 。 緣duyên 是thị 答đáp 問vấn 之chi 中trung 曲khúc 分phần/phân 疑nghi 也dã 。 故cố 論luận 云vân 。

得đắc 降hàng 伏phục 心tâm 故cố 。 是thị 以dĩ 次thứ 說thuyết 布bố 施thí 利lợi 益ích 。

不bất 住trụ 相tương/tướng 者giả 。 施thí 成thành 就tựu 義nghĩa 。 次thứ 後hậu 方phương 始thỉ 文văn 勢thế 。 云vân 自tự 此thử 已dĩ 下hạ 。 一nhất 切thiết 修Tu 多Đa 羅La 。 示thị 現hiện 斷đoạn 生sanh 疑nghi 心tâm 也dã 。

疏sớ/sơ 二nhị 。 一nhất 。 科khoa 釋thích 文văn 意ý 。

若nhược 離ly 等đẳng 者giả 。 釋thích 徵trưng 意ý 也dã 。 以dĩ 魏ngụy 云vân 不bất 住trụ 相tương/tướng 想tưởng 。 遂toại 疑nghi 云vân 。

若nhược 存tồn 施thí 想tưởng 即tức 有hữu 施thí 因nhân 。 以dĩ 有hữu 施thí 因nhân 方phương 有hữu 施thí 果quả 。 既ký 無vô 施thí 想tưởng 則tắc 無vô 施thí 因nhân 。 因nhân 尚thượng 不bất 成thành 果quả 何hà 得đắc 立lập 。 如như 放phóng 債trái 須tu 記ký 。 若nhược 忘vong 誰thùy 還hoàn 。

此thử 疑nghi 同đồng 無vô 記ký 心tâm 中trung 行hành 施thí 也dã 。 法pháp 中trung 亦diệc 爾nhĩ 。

不bất 可khả 思tư 量lượng 者giả 。 以dĩ 是thị 無vô 相tướng 施thí 福phước 故cố 。 不bất 可khả 思tư 量lượng 。 喻dụ 中trung 東đông 方phương 是thị 眾chúng 方phương 之chi 首thủ 。 是thị 故cố 先tiên 明minh 。 南nam 西tây 北bắc 方phương 。 如như 次thứ 例lệ 說thuyết 。 法pháp 喻dụ 皆giai 同đồng 。 不bất 可khả 思tư 量lượng 。 意ý 云vân 。

非phi 謂vị 無vô 空không 。 此thử 空không 相tướng 對đối 。 義nghĩa 在tại 合hợp 中trung 。

虛hư 空không 下hạ 。 二nhị 。 別biệt 辨biện 喻dụ 旨chỉ 。

遍biến 一nhất 切thiết 處xứ 者giả 。 謂vị 色sắc 非phi 色sắc 中trung 皆giai 有hữu 空không 故cố 。

謂vị 住trụ 下hạ 。 法pháp 合hợp 也dã 。 住trụ 不bất 住trụ 中trung 皆giai 有hữu 福phước 故cố 。 謂vị 近cận 感cảm 十thập 王vương 住trụ 中trung 福phước 。 遠viễn 招chiêu 菩Bồ 提Đề 不bất 住trụ 福phước 。 又hựu 近cận 得đắc 色sắc 身thân 住trụ 中trung 福phước 。 遠viễn 得đắc 法Pháp 身thân 不bất 住trụ 福phước 。 空không 雖tuy 無vô 相tướng 非phi 謂vị 無vô 空không 。 福phước 雖tuy 不bất 住trụ 非phi 謂vị 無vô 福phước 。 二nhị 者giả 寬khoan 廣quảng 即tức 橫hoạnh/hoành 遍biến 十thập 方phương 。 高cao 即tức 竪thụ 窮cùng 三tam 際tế 。 大đại 即tức 通thông 該cai 橫hoạnh/hoành 竪thụ 。 如như 上thượng 之chi 義nghĩa 法pháp 喻dụ 皆giai 大đại 。

殊thù 勝thắng 者giả 。 喻dụ 則tắc 三tam 災tai 不bất 壞hoại 。 法pháp 則tắc 四tứ 相tương/tướng 不bất 遷thiên 。 三tam 者giả 無vô 盡tận 究cứu 竟cánh 不bất 窮cùng 。 蓋cái 一nhất 義nghĩa 耳nhĩ 。 然nhiên 世thế 界giới 有hữu 盡tận 虛hư 空không 無vô 窮cùng 。 有hữu 漏lậu 有hữu 窮cùng 無vô 漏lậu 無vô 盡tận 。 三tam 種chủng 常thường 義nghĩa 厥quyết 在tại 茲tư 焉yên 。 大đại 抵để 意ý 云vân 。

無vô 住trụ 之chi 福phước 。 遍biến 滿mãn 一nhất 切thiết 。 無vô 住trụ 之chi 福phước 高cao 大đại 殊thù 勝thắng 。 無vô 住trụ 之chi 福phước 究cứu 竟cánh 不bất 窮cùng 。 猶do 如như 虛hư 空không 。 思tư 量lượng 不bất 及cập 。 以dĩ 稱xưng 法Pháp 界Giới 。 故cố 得đắc 如như 斯tư 義nghĩa 利lợi 昭chiêu 然nhiên 。 復phục 何hà 所sở 惑hoặc 。

五ngũ 中trung 經kinh 但đãn 應ưng 如như 所sở 教giáo 住trụ 者giả 。

問vấn 。

前tiền 令linh 不bất 住trụ 。 此thử 又hựu 令linh 住trụ 。 住trụ 與dữ 不bất 住trụ 。 何hà 是thị 何hà 非phi 。

答đáp 。

前tiền 令linh 不bất 住trụ 用dụng 心tâm 。 此thử 令linh 住trụ 於ư 不bất 住trụ 。 不bất 住trụ 而nhi 住trụ 即tức 住trụ 真chân 空không 。 如như 鳥điểu 不bất 住trụ 空không 卻khước 能năng 住trụ 空không 。 若nhược 住trụ 於ư 空không 即tức 不bất 住trụ 空không 也dã 。 故cố 魏ngụy 經Kinh 云vân 。

但đãn 應ưng 如như 是thị 行hành 於ư 布bố 施thí 。

準chuẩn 此thử 答đáp 三tam 問vấn 已dĩ 。 便tiện 合hợp 經kinh 終chung 入nhập 流lưu 通thông 分phần/phân 。 緣duyên 空không 生sanh 於ư 如Như 來Lai 答đáp 處xứ 。 生sanh 起khởi 疑nghi 情tình 。 所sở 以dĩ 為vi 斷đoạn 。 斷đoạn 已dĩ 又hựu 起khởi 展triển 轉chuyển 滋tư 多đa 。 執chấp 盡tận 疑nghi 除trừ 終chung 二nhị 十thập 七thất 段đoạn 。 由do 是thị 更cánh 有hữu 次thứ 下hạ 經kinh 文văn 也dã 。

疏sớ/sơ 二nhị 躡niếp 跡tích 下hạ 。 文văn 二nhị 。 初sơ 。 約ước 論luận 分phần/phân 文văn 。

躡niếp 跡tích 斷đoạn 疑nghi 者giả 。 謂vị 躡niếp 前tiền 語ngữ 跡tích 斷đoạn 彼bỉ 疑nghi 情tình 。 經kinh 中trung 雖tuy 不bất 顯hiển 有hữu 疑nghi 辭từ 。 而nhi 伏phục 在tại 文văn 內nội 。 故cố 但đãn 言ngôn 斷đoạn 而nhi 不bất 言ngôn 起khởi 。 彌Di 勒Lặc 頌tụng 中trung 亦diệc 同đồng 於ư 此thử 。 故cố 偈kệ 云vân 。

調điều 伏phục 彼bỉ 事sự 中trung 。 遠viễn 離ly 取thủ 相tương/tướng 心tâm 。 及cập 斷đoạn 種chủng 種chủng 疑nghi 。 亦diệc 防phòng 生sanh 成thành 心tâm 。

示thị 現hiện 者giả 。 二nhị 意ý 。

一nhất 則tắc 空không 生sanh 假giả 設thiết 云vân 為vi 。 二nhị 則tắc 指chỉ 示thị 顯hiển 現hiện 故cố 。

第đệ 一nhất 疏sớ/sơ 初sơ 標tiêu 章chương

為vi 求cầu 下hạ 。 指chỉ 疑nghi 起khởi 處xứ 也dã 。 此thử 從tùng 不bất 住trụ 相tương/tướng 布bố 施thí 中trung 來lai 。 為vi 聞văn 前tiền 不bất 住trụ 三tam 世thế 。 空không 有hữu 等đẳng 相tương/tướng 方phương 名danh 真chân 施thí 。 遂toại 疑nghi 云vân 。

凡phàm 所sở 行hành 施thí 蓋cái 為vi 求cầu 佛Phật 。 既ký 有hữu 所sở 求cầu 云vân 何hà 無vô 住trụ 。

又hựu 不bất 住trụ 等đẳng 者giả 。 此thử 縱túng/tung 難nạn/nan 也dã 。 設thiết 使sử 因nhân 成thành 無vô 住trụ 。 此thử 亦diệc 非phi 理lý 。 故cố 次thứ 云vân 因nhân 果quả 不bất 類loại 故cố 。 夫phu 為vi 因nhân 果quả 必tất 須tu 相tương/tướng 類loại 。 有hữu 即tức 俱câu 有hữu 。 空không 即tức 俱câu 空không 。 染nhiễm 淨tịnh 皆giai 爾nhĩ 。 既ký 若nhược 色sắc 相tướng 是thị 果quả 。 云vân 何hà 以dĩ 無vô 住trụ 為vi 因nhân 。 則tắc 因nhân 空không 果quả 有hữu 理lý 恐khủng 不bất 然nhiên 。 今kim 將tương 果quả 驗nghiệm 因nhân 。 因nhân 合hợp 有hữu 住trụ 。 佛Phật 說thuyết 無vô 住trụ 是thị 誑cuống 我ngã 耶da 。

舉cử 疑nghi 因nhân 。 經kinh 意ý 云vân 。

於ư 汝nhữ 意ý 中trung 。 還hoàn 可khả 用dụng 三tam 十thập 二nhị 相tướng 。 之chi 身thân 見kiến 法Pháp 身thân 如Như 來Lai 。 為vi 不bất 可khả 耶da 。 此thử 相tương/tướng 是thị 疑nghi 起khởi 之chi 因nhân 。 故cố 舉cử 以dĩ 問vấn 。

本bổn 只chỉ 下hạ 。 釋thích 起khởi 疑nghi 因nhân 。 以dĩ 二Nhị 乘Thừa 人nhân 唯duy 取thủ 丈trượng 六lục 相tương/tướng 為vi 真chân 佛Phật 。 既ký 將tương 此thử 相tương/tướng 為vi 果quả 。 故cố 不bất 信tín 無vô 住trụ 之chi 因nhân 。 因nhân 果quả 不bất 相tương 類loại 故cố 。 佛Phật 今kim 舉cử 果quả 以dĩ 問vấn 。 令linh 知tri 果quả 海hải 無vô 相tướng 。 自tự 然nhiên 於ư 因nhân 不bất 惑hoặc 無vô 住trụ 也dã 。

防phòng 相tương/tướng 酬thù 。 經kinh 意ý 。

空không 生sanh 見kiến 佛Phật 舉cử 相tương/tướng 以dĩ 問vấn 。 即tức 知tri 不bất 得đắc 相tương 求cầu 。 故cố 答đáp 不phủ 也dã 。

遮già 防phòng 等đẳng 者giả 。 意ý 恐khủng 末mạt 代đại 眾chúng 生sanh 不bất 達đạt 此thử 理lý 。 取thủ 相tương/tướng 為vi 真chân 。 故cố 此thử 遠viễn 遮già 迷mê 見kiến 。 準chuẩn 義nghĩa 則tắc 正Chánh 斷Đoạn 空không 生sanh 現hiện 行hành 。 遮già 防phòng 未vị 來lai 種chủng 子tử 也dã 。 遮già 斷đoạn 之chi 義nghĩa 具cụ 在tại 懸huyền 談đàm 。

論luận 云vân 下hạ 。 引dẫn 證chứng 。

問vấn 。

經kinh 中trung 云vân 見kiến 。 論luận 釋thích 云vân 成thành 就tựu 。 豈khởi 合hợp 佛Phật 意ý 耶da 。

答đáp 。

既ký 作tác 此thử 見kiến 。 必tất 作tác 此thử 證chứng 。 故cố 無vô 違vi 也dã 。

異dị 有hữu 為vi 。 經kinh 徵trưng 意ý 云vân 。

以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 。 不bất 以dĩ 三tam 十thập 二nhị 相tướng 。 見kiến 法Pháp 身thân 如Như 來Lai 。 釋thích 意ý 云vân 。

以dĩ 如Như 來Lai 所sở 說thuyết 。 三tam 十thập 二nhị 相tướng 之chi 身thân 相tướng 。 即tức 非phi 法Pháp 身thân 之chi 相tướng 故cố 。 即tức 猶do 是thị 也dã 。 非phi 猶do 不phủ 也dã 。 本bổn 文văn 猶do 倒đảo 。 正chánh 言ngôn 不bất 是thị 也dã 。

相tương/tướng 是thị 等đẳng 者giả 。 謂vị 三tam 十thập 二nhị 相tướng 。 蓋cái 是thị 鏡kính 智trí 之chi 上thượng 所sở 現hiện 影ảnh 像tượng 。 既ký 墮đọa 有hữu 為vi 之chi 數số 。 故cố 當đương 四tứ 相tướng 所sở 遷thiên 。 況huống 對đối 機cơ 宜nghi 有hữu 無vô 不bất 定định 。 焉yên 可khả 將tương 此thử 而nhi 為vi 法Pháp 身thân 。 故cố 言ngôn 相tương/tướng 是thị 有hữu 為vi 等đẳng 。 此thử 釋thích 經kinh 中trung 如Như 來Lai 所sở 說thuyết 身thân 相tướng 也dã 。

佛Phật 體thể 異dị 此thử 等đẳng 者giả 。 法Pháp 身thân 佛Phật 體thể 異dị 此thử 有hữu 為vi 。 故cố 說thuyết 三tam 十thập 二nhị 相tướng 。 不bất 是thị 法Pháp 身thân 相tương/tướng 也dã 。 此thử 釋thích 即tức 非phi 身thân 相tướng 。

偈kệ 云vân 下hạ 。 引dẫn 證chứng 。 具cụ 云vân 。

分phân 別biệt 有hữu 為vi 體thể 。 防phòng 彼bỉ 成thành 就tựu 得đắc 。 三tam 相tương/tướng 異dị 體thể 故cố 。 離ly 彼bỉ 是thị 如Như 來Lai 。 於ư 中trung 初sơ 二nhị 句cú 義nghĩa 當đương 前tiền 段đoạn 。 後hậu 一nhất 句cú 當đương 次thứ 科khoa 。 第đệ 三tam 一nhất 句cú 合hợp 當đương 此thử 文văn 。 故cố 偏thiên 言ngôn 證chứng 。

佛Phật 體thể 下hạ 。 轉chuyển 釋thích 偈kệ 文văn 。 即tức 經Kinh 云vân 。

即tức 非phi 身thân 相tướng 。

住trụ 異dị 下hạ 。 釋thích 三tam 相tương/tướng 義nghĩa 。 以dĩ 前tiền 標tiêu 四tứ 相tương/tướng 。 此thử 偈kệ 唯duy 三tam 者giả 。 以dĩ 生sanh 在tại 過quá 去khứ 。 滅diệt 屬thuộc 未vị 來lai 。 住trụ 異dị 二nhị 種chủng 同đồng 處xứ 現hiện 在tại 。 又hựu 此thử 二nhị 相tương/tướng 。 不bất 相tương 捨xả 離ly 。 即tức 住trụ 而nhi 異dị 即tức 異dị 而nhi 住trụ 。 以dĩ 同đồng 時thời 處xứ 故cố 合hợp 為vi 一nhất 。 恐khủng 濫lạm 常thường 住trụ 但đãn 標tiêu 異dị 也dã 。

若nhược 細tế 下hạ 。 約ước 義nghĩa 細tế 分phần/phân 。 即tức 為vi 四tứ 也dã 。 此thử 引dẫn 唯duy 識thức 釋thích 相tương/tướng 。 謂vị 。

從tùng 無vô 而nhi 有hữu 名danh 生sanh 。 自tự 有hữu 而nhi 無vô 為vi 滅diệt 。 前tiền 後hậu 改cải 變biến 為vi 異dị 。 暫tạm 爾nhĩ 相tương 續tục 為vi 住trụ 。 然nhiên 法Pháp 身thân 如Như 來Lai 。 非phi 前tiền 際tế 生sanh 非phi 後hậu 際tế 滅diệt 。 無vô 有hữu 變biến 異dị 。 不bất 可khả 破phá 壞hoại 。 故cố 異dị 此thử 也dã 。

印ấn 無vô 相tướng 。 經kinh 意ý 云vân 。

夫phu 一nhất 切thiết 相tương/tướng 皆giai 從tùng 妄vọng 念niệm 而nhi 生sanh 。 是thị 故cố 佛Phật 相tương/tướng 亦diệc 是thị 虛hư 妄vọng 。 若nhược 分phân 別biệt 不bất 起khởi 。 相tương/tướng 自tự 無vô 生sanh 。 即tức 見kiến 非phi 相tướng 。 諸chư 相tướng 既ký 亡vong 唯duy 是thị 覺giác 體thể 。 名danh 見kiến 如Như 來Lai 。 由do 是thị 則tắc 知tri 佛Phật 身thân 無vô 相tướng 。

疏sớ/sơ 二nhị 。 一nhất 。 釋thích 前tiền 二nhị 句cú 二nhị 。

初sơ 。 正chánh 釋thích 。

非phi 但đãn 者giả 。 不bất 獨độc 也dã 。 凡phàm 即tức 六lục 道đạo 眾chúng 生sanh 。 聖thánh 即tức 三tam 乘thừa 賢hiền 聖thánh 。 依y 有hữu 淨tịnh 穢uế 。 正chánh 即tức 凡phàm 聖thánh 。 為vi 對đối 依y 報báo 故cố 重trọng/trùng 牒điệp 之chi 。 諸chư 法pháp 雖tuy 多đa 不bất 出xuất 此thử 四tứ 。 雖tuy 舉cử 四tứ 法pháp 該cai 一nhất 切thiết 也dã 。 此thử 釋thích 經kinh 中trung 。 凡phàm 所sở 有hữu 相tướng 。 皆giai 是thị 虛hư 妄vọng 。 恐khủng 人nhân 聞văn 說thuyết 身thân 相tướng 非phi 相tướng 。 將tương 謂vị 唯duy 獨độc 佛Phật 身thân 。 今kim 言ngôn 凡phàm 所sở 以dĩ 遮già 局cục 見kiến 。

以dĩ 從tùng 下hạ 。 釋thích 所sở 以dĩ 。 凡phàm 聖thánh 染nhiễm 淨tịnh 勝thắng 劣liệt 雖tuy 殊thù 。 皆giai 從tùng 念niệm 生sanh 無vô 不bất 虛hư 妄vọng 。 念niệm 無vô 自tự 相tương/tướng 不bất 離ly 覺giác 性tánh 。 念niệm 尚thượng 無vô 性tánh 況huống 所sở 現hiện 相tướng 而nhi 實thật 有hữu 耶da 。 以dĩ 念niệm 是thị 所sở 依y 。 相tương/tướng 是thị 能năng 依y 。 所sở 依y 尚thượng 虛hư 。 能năng 依y 何hà 有hữu 。 其kỳ 猶do 皮bì 既ký 不bất 存tồn 。 毛mao 將tương 安an 附phụ 。

《# 起khởi 信tín 》# 下hạ 。 二nhị 。 引dẫn 證chứng 。 於ư 中trung 順thuận 顯hiển 反phản 顯hiển 詳tường 而nhi 悉tất 之chi 。

若nhược 見kiến 下hạ 。 二nhị 。 釋thích 後hậu 二nhị 句cú 二nhị 。 初sơ 。 正chánh 釋thích 。

遮già 離ly 等đẳng 者giả 。 以dĩ 色sắc 即tức 是thị 空không 。 空không 即tức 是thị 色sắc 。 離ly 色sắc 求cầu 空không 斯tư 為vi 大đại 失thất 。 故cố 此thử 遮già 矣hĩ 。

不bất 唯duy 等đẳng 者giả 。 又hựu 恐khủng 聞văn 相tương/tướng 即tức 非phi 相tướng 是thị 如Như 來Lai 。 將tương 謂vị 只chỉ 約ước 佛Phật 身thân 相tướng 說thuyết 。 除trừ 佛Phật 身thân 外ngoại 相tướng 非phi 如Như 來Lai 。 故cố 云vân 一nhất 切thiết 相tương/tướng 皆giai 無vô 也dã 。 此thử 釋thích 經kinh 中trung 諸chư 字tự 也dã 。 譬thí 如như 鏡kính 中trung 現hiện 一nhất 人nhân 像tượng 兼kiêm 現hiện 餘dư 物vật 。 不bất 唯duy 人nhân 像tượng 空không 處xứ 是thị 鏡kính 。 餘dư 物vật 空không 處xứ 亦diệc 皆giai 是thị 鏡kính 。 合hợp 法pháp 可khả 知tri 。 如như 是thị 了liễu 者giả 。 則tắc 知tri 見kiến 與dữ 見kiến 緣duyên 。 似tự 現hiện 前tiền 境cảnh 。 元nguyên 我ngã 覺giác 明minh 。

故cố 起khởi 下hạ 。 二nhị 。 引dẫn 論luận 釋thích 四tứ 。 初sơ 。 引dẫn 《# 起khởi 信tín 》# 。

此thử 有hữu 二nhị 意ý 。

一nhất 。 證chứng 諸chư 相tướng 皆giai 無vô 相tương/tướng 義nghĩa 。 以dĩ 相tương 依y 念niệm 生sanh 。 覺giác 體thể 尚thượng 離ly 於ư 念niệm 。 何hà 況huống 於ư 相tương/tướng 耶da 。 二nhị 。 證chứng 諸chư 相tướng 無vô 處xứ 皆giai 如Như 來Lai 義nghĩa 。 離ly 念niệm 之chi 相tướng 名danh 為vi 法Pháp 身thân 。 法Pháp 身thân 既ký 等đẳng 虛hư 空không 。 虛hư 空không 何hà 曾tằng 有hữu 相tương/tướng 。 無vô 相tướng 平bình 等đẳng 。 攝nhiếp 一nhất 切thiết 相tương/tướng 。 即tức 是thị 法Pháp 身thân 。 下hạ 文văn 云vân 。

離ly 一nhất 切thiết 相tướng 。 即tức 名danh 諸chư 佛Phật

又hựu 云vân 。

如Như 來Lai 者giả 即tức 諸chư 法pháp 如như 義nghĩa

故cố 云vân 不bất 唯duy 等đẳng 也dã 。

肇triệu 云vân 下hạ 。 二nhị 。 引dẫn 肇triệu 注chú 。 此thử 即tức 名danh 見kiến 法Pháp 身thân 。 佛Phật 之chi 行hành 相tương/tướng 。 恐khủng 人nhân 聞văn 諸chư 相tướng 非phi 相tướng 。 即tức 見kiến 如Như 來Lai 。 便tiện 希hy 無vô 相tướng 之chi 佛Phật 昭chiêu 然nhiên 目mục 前tiền 。 若nhược 如như 是thị 者giả 。 何hà 殊thù 彼bỉ 相tương/tướng 。 故cố 云vân 行hành 合hợp 等đẳng 。 智trí 與dữ 理lý 冥minh 。 心tâm 與dữ 神thần 會hội 。 故cố 云vân 行hành 合hợp 。

解giải 通thông 者giả 。 如như 前tiền 解giải 了liễu 一nhất 切thiết 。 相tương/tướng 非phi 相tướng 也dã 。 前tiền 是thị 真chân 見kiến 。 此thử 是thị 似tự 見kiến 。 故cố 《# 起khởi 信tín 》# 云vân 。

法Pháp 身thân 無vô 有hữu 彼bỉ 此thử 。 色sắc 相tướng 迭điệt 相tương 見kiến 故cố 。

偈kệ 云vân 下hạ 。 三tam 。 引dẫn 本bổn 論luận 。

即tức 前tiền 殘tàn 偈kệ 。 此thử 依y 天thiên 親thân 論luận 釋thích 。

無vô 著trước 下hạ 。 四tứ 。 引dẫn 無vô 著trước 。

離ly 遍biến 計kế 者giả 。 不bất 執chấp 虛hư 相tương/tướng 為vi 實thật 。 故cố 《# 唯duy 識thức 》# 云vân 。

圓viên 成thành 實thật 於ư 彼bỉ 。 常thường 遠viễn 離ly 前tiền 性tánh 。

真chân 色sắc 身thân 者giả 。 有hữu 兩lưỡng 意ý 。

一nhất 則tắc 以dĩ 虛hư 妄vọng 為vi 虛hư 妄vọng 。 但đãn 如như 其kỳ 事sự 。 不bất 必tất 取thủ 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 以dĩ 為vi 真chân 也dã 。 如như 以dĩ 水thủy 月nguyệt 為vi 水thủy 月nguyệt 。 雖tuy 似tự 而nhi 非phi 真chân 矣hĩ 。 故cố 《# 華hoa 嚴nghiêm 》# 云vân 。

於ư 實thật 見kiến 真chân 實thật 。 不bất 實thật 見kiến 不bất 實thật 。 如như 是thị 解giải 法pháp 相tướng 。 是thị 則tắc 名danh 為vi 佛Phật 。

二nhị 。 謂vị 相tương/tướng 即tức 無vô 相tướng 同đồng 法Pháp 身thân 故cố 。 攝nhiếp 末mạt 歸quy 本bổn 名danh 真chân 色sắc 身thân 。 即tức 真chân 善thiện 妙diệu 色sắc 也dã 。 故cố 《# 涅Niết 槃Bàn 》# 云vân 。

吾ngô 今kim 此thử 身thân 即tức 是thị 。 常thường 身thân 法Pháp 身thân 。 金kim 剛cang 不bất 壞hoại 之chi 身thân 。

問vấn 。

前tiền 則tắc 泯mẫn 相tương/tướng 。 此thử 乃nãi 存tồn 相tương/tướng 。 何hà 相tương 違vi 耶da 。

答đáp 。

前tiền 顯hiển 法Pháp 身thân 。 故cố 云vân 相tương/tướng 即tức 非phi 相tướng 。 今kim 明minh 色sắc 身thân 。 故cố 言ngôn 無vô 相tướng 即tức 相tương/tướng 。 蓋cái 以dĩ 果quả 佛Phật 必tất 具cụ 二nhị 身thân 。 二nhị 身thân 相tướng 即tức 如như 波ba 與dữ 水thủy 。 兩lưỡng 論luận 之chi 中trung 各các 顯hiển 一nhất 義nghĩa 。 言ngôn 似tự 相tương 反phản 意ý 實thật 相tướng 符phù 。 菩Bồ 薩Tát 巧xảo 便tiện 妙diệu 在tại 於ư 此thử 。

故cố 彼bỉ 下hạ 。 兩lưỡng 文văn 皆giai 證chứng 顯hiển 色sắc 身thân 義nghĩa 耳nhĩ 。 然nhiên 此thử 一nhất 段đoạn 疑nghi 中trung 。 從tùng 微vi 至chí 著trước 明minh 真chân 應ưng 二nhị 身thân 。 總tổng 有hữu 六lục 重trọng/trùng 。

一nhất 。 明minh 佛Phật 相tương/tướng 非phi 相tướng 。 二nhị 。 明minh 佛Phật 相tương/tướng 非phi 即tức 如Như 來Lai 。 三tam 。 明minh 一nhất 切thiết 相tương/tướng 皆giai 非phi 相tướng 。 四tứ 。 明minh 一nhất 切thiết 相tương/tướng 非phi 相tướng 皆giai 如Như 來Lai 。 五ngũ 。 明minh 唯duy 證chứng 相tương 應ứng 無vô 佛Phật 可khả 見kiến 。 六lục 。 明minh 無vô 相tướng 之chi 相tướng 。 是thị 真chân 色sắc 身thân 。 然nhiên 此thử 六lục 重trọng/trùng 。 前tiền 前tiền 則tắc 淺thiển 。 後hậu 後hậu 轉chuyển 深thâm 。 文văn 不bất 累lũy/lụy/luy 書thư 理lý 即tức 頓đốn 現hiện 。 達đạt 者giả 所sở 見kiến 必tất 須tu 一nhất 時thời 無vô 前tiền 後hậu 耳nhĩ 。

第đệ 二nhị 疏sớ/sơ 初sơ 標tiêu 章chương

論luận 云vân 下hạ 。 指chỉ 疑nghi 起khởi 處xứ 。

無vô 住trụ 等đẳng 者giả 。 此thử 指chỉ 正chánh 答đáp 住trụ 修tu 降giáng/hàng 問vấn 也dã 。 無vô 相tướng 見kiến 佛Phật 。 即tức 前tiền 若nhược 見kiến 諸chư 相tướng 非phi 相tướng 。 即tức 見kiến 如Như 來Lai 。

未vị 來lai 下hạ 。 結kết 成thành 疑nghi 也dã 。 意ý 云vân 。

因nhân 果quả 既ký 皆giai 無vô 相tướng 。 即tức 因nhân 果quả 俱câu 深thâm 。 如như 我ngã 親thân 承thừa 方phương 能năng 領lãnh 悟ngộ 。 末mạt 世thế 鈍độn 根căn 云vân 何hà 信tín 受thọ 。 既ký 不bất 信tín 受thọ 。 空không 說thuyết 何hà 益ích 耶da 。 呈trình 疑nghi 。 經kinh 問vấn 意ý 云vân 。

未vị 來lai 末mạt 世thế 。 能năng 有hữu 眾chúng 生sanh 聞văn 此thử 因nhân 果quả 俱câu 深thâm 章chương 句cú 。 生sanh 真chân 實thật 信tín 心tâm 不phủ 。 頗phả 。 能năng 也dã 。 意ý 揀giản 汎# 爾nhĩ 之chi 信tín 。 故cố 言ngôn 實thật 信tín 。

魏ngụy 云vân 下hạ 。 引dẫn 魏ngụy 本bổn 會hội 文văn 。 魏ngụy 經kinh 有hữu 之chi 。 此thử 經Kinh 闕khuyết 者giả 。 羅la 什thập 巧xảo 譯dịch 妙diệu 在tại 影ảnh 略lược 耳nhĩ 。 亦diệc 可khả 此thử 文văn 通thông 約ước 現hiện 未vị 為vi 問vấn 。 以dĩ 佛Phật 世thế 時thời 亦diệc 有hữu 難nan 信tín 此thử 深thâm 法Pháp 者giả 。 如như 諸chư 小Tiểu 乘Thừa 及cập 外ngoại 道đạo 等đẳng 。 法pháp 華hoa 會hội 上thượng 猶do 有hữu 退thoái 席tịch 聲Thanh 聞Văn 。 況huống 今kim 般Bát 若Nhã 。 至chí 下hạ 佛Phật 答đáp 。 但đãn 舉cử 末mạt 世thế 以dĩ 況huống 現hiện 在tại 。 末mạt 世thế 尚thượng 有hữu 佛Phật 世thế 豈khởi 無vô 。 故cố 今kim 秦tần 本bổn 不bất 言ngôn 未vị 來lai 等đẳng 也dã 。

句cú 詮thuyên 差sai 別biệt 者giả 。 以dĩ 名danh 但đãn 詮thuyên 。 諸chư 法pháp 自tự 性tánh 。 如như 言ngôn 色sắc 即tức 揀giản 非phi 心tâm 等đẳng 。 言ngôn 心tâm 揀giản 非phi 色sắc 等đẳng 。 然nhiên 其kỳ 色sắc 心tâm 各các 有hữu 多đa 種chủng 。 而nhi 未vị 明minh 此thử 何hà 色sắc 心tâm 耶da 。 句cú 能năng 分phần/phân 辨biện 真chân 心tâm 妄vọng 心tâm 。 形hình 色sắc 顯hiển 色sắc 等đẳng 。 故cố 云vân 句cú 詮thuyên 差sai 別biệt 也dã 。

章chương 解giải 句cú 者giả 。 以dĩ 句cú 雖tuy 詮thuyên 差sai 別biệt 而nhi 未vị 廣quảng 顯hiển 義nghĩa 理lý 。 以dĩ 真chân 妄vọng 形hình 顯hiển 色sắc 心tâm 之chi 中trung 含hàm 多đa 義nghĩa 故cố 。 章chương 能năng 明minh 之chi 。 故cố 云vân 解giải 句cú 。 章chương 猶do 彰chương 也dã 。 疏sớ/sơ 文văn 順thuận 義nghĩa 。 故cố 先tiên 解giải 句cú 。

大đại 品phẩm 下hạ 。 明minh 信tín 之chi 相tướng 。 謂vị 見kiến 有hữu 色sắc 心tâm 三tam 科khoa 等đẳng 法pháp 。 是thị 信tín 一nhất 切thiết 法pháp 也dã 。 今kim 以dĩ 般Bát 若Nhã 照chiếu 之chi 。 一nhất 切thiết 浮phù 塵trần 。 諸chư 幻huyễn 化hóa 相tướng 。 當đương 處xứ 出xuất 生sanh 。 隨tùy 處xứ 滅diệt 盡tận 。 幻huyễn 妄vọng 稱xưng 相tướng 。 其kỳ 性tánh 真chân 為vi 。 妙diệu 覺giác 明minh 體thể 。 是thị 不bất 信tín 一nhất 切thiết 法pháp 。 方phương 名danh 信tín 般Bát 若Nhã 矣hĩ 。 其kỳ 猶do 淨tịnh 眼nhãn 不bất 見kiến 空không 華hoa 。 若nhược 執chấp 空không 華hoa 豈khởi 信tín 淨tịnh 眼nhãn 。 法pháp 合hợp 可khả 知tri 。 顯hiển 信tín 經kinh 。

莫mạc 作tác 是thị 說thuyết 者giả 。 訶ha 勸khuyến 之chi 辭từ 。 豈khởi 謂vị 後hậu 世thế 一nhất 向hướng 無vô 信tín 。 如như 佛Phật 滅diệt 後hậu 末Mạt 法Pháp 之chi 中trung 。 有hữu 戒giới 定định 者giả 。 能năng 於ư 深thâm 義nghĩa 實thật 有hữu 信tín 心tâm 。 信tín 此thử 為vi 實thật 也dã 。

大đại 集tập 下hạ 。 明minh 佛Phật 滅diệt 後hậu 有hữu 五ngũ 五ngũ 百bách 歲tuế 。 前tiền 前tiền 勝thắng 。 後hậu 後hậu 劣liệt 。

解giải 脫thoát 者giả 。 證chứng 也dã 。 即tức 三tam 乘thừa 聖thánh 果Quả 。 禪thiền 定định 者giả 。 行hành 也dã 。 即tức 漏lậu 無vô 漏lậu 大đại 小Tiểu 乘Thừa 事sự 理lý 等đẳng 定định 也dã 。 多đa 聞văn 者giả 。 解giải 也dã 。 即tức 頓đốn 漸tiệm 偏thiên 圓viên 空không 有hữu 等đẳng 。 解giải 此thử 上thượng 三tam 者giả 。 前tiền 必tất 具cụ 後hậu 。 後hậu 未vị 必tất 具cụ 前tiền 。

塔tháp 寺tự 者giả 。 謂vị 不bất 求cầu 至chí 道đạo 。 多đa 好hảo/hiếu 有hữu 為vi 。 以dĩ 身thân 外ngoại 資tư 財tài 修tu 世thế 間gian 福phước 業nghiệp 等đẳng 。

鬪đấu 諍tranh 者giả 。 此thử 明minh 佛Phật 法Pháp 之chi 中trung 。 多đa 有hữu 諍tranh 論luận 。 且thả 如như 西tây 天thiên 大đại 小Tiểu 乘Thừa 宗tông 分phần/phân 河hà 飲ẩm 水thủy 。 大Đại 乘Thừa 之chi 內nội 性tánh 相tướng 又hựu 殊thù 。 小Tiểu 乘Thừa 之chi 中trung 二nhị 十thập 部bộ 異dị 。 各các 皆giai 儻thảng 己kỷ 。 自tự 是thị 非phi 他tha 。 爰viên 及cập 此thử 方phương 未vị 免miễn 於ư 是thị 。 若nhược 相tương/tướng 若nhược 性tánh 。 南nam 宗tông 北bắc 宗tông 。 禪thiền 講giảng 相tương/tướng 非phi 。 彼bỉ 此thử 朋bằng 儻thảng 互hỗ 不bất 相tương 許hứa 。 名danh 鬪đấu 諍tranh 也dã 。

皆giai 如như 例lệ 者giả 。 須tu 有hữu 五ngũ 百bách 歲tuế 及cập 牢lao 固cố 之chi 言ngôn 。 牢lao 固cố 者giả 。 人nhân 多đa 相tương/tướng 襲tập 。 決quyết 定định 不bất 捨xả 也dã 。 然nhiên 此thử 但đãn 就tựu 增tăng 勝thắng 說thuyết 之chi 。 非phi 不bất 相tương 通thông 。 如như 佛Phật 滅diệt 後hậu 二nhị 百bách 年niên 內nội 。 育dục 王vương 造tạo 塔tháp 。 豈khởi 局cục 第đệ 四tứ 耶da 。 又hựu 《# 菩Bồ 薩Tát 藏tạng 經kinh 》# 云vân 。

後hậu 五ngũ 百bách 歲tuế 。 無vô 量lượng 善thiện 人nhân 修tu 禪thiền 定định 。 解giải 脫thoát 。 多đa 聞văn 。 豈khởi 唯duy 一nhất 二nhị 三tam 耶da 。

今kim 經Kinh 云vân 。

後hậu 五ngũ 百bách 歲tuế

即tức 此thử 時thời 也dã 。 雖tuy 當đương 鬪đấu 諍tranh 之chi 代đại 。 亦diệc 有hữu 戒giới 德đức 之chi 人nhân 。 是thị 知tri 五ngũ 種chủng 牢lao 固cố 但đãn 約ước 增tăng 勝thắng 而nhi 說thuyết 。

本bổn 疑nghi 下hạ 。 疏sớ/sơ 以dĩ 斷đoạn 疑nghi 之chi 文văn 。 照chiếu 前tiền 呈trình 疑nghi 之chi 處xứ 。 是thị 顯hiển 空không 生sanh 疑nghi 於ư 惡ác 世thế 無vô 信tín 也dã 。 前tiền 引dẫn 魏ngụy 經kinh 以dĩ 證chứng 斯tư 義nghĩa 。 惡ác 世thế 尚thượng 爾nhĩ 況huống 餘dư 世thế 耶da 。

戒giới 定định 下hạ 。 約ước 三tam 學học 釋thích 。 定định 是thị 福phước 體thể 。 故cố 對đối 於ư 定định 。

正chánh 解giải 無vô 倒đảo 者giả 。 既ký 有hữu 正chánh 解giải 必tất 無vô 倒đảo 惑hoặc 。 以dĩ 解giải 因nhân 果quả 無vô 相tướng 道Đạo 理lý 。 名danh 為vi 實thật 信tín 。 即tức 慧tuệ 學học 也dã 。

無vô 著trước 下hạ 。 引dẫn 證chứng 。 魏ngụy 經Kinh 云vân 。

有hữu 持trì 戒giới 修tu 福phước 。 得đắc 智trí 慧tuệ 者giả 。

彌Di 勒Lặc 頌tụng 云vân 。

說thuyết 因nhân 果quả 深thâm 義nghĩa 。 於ư 後hậu 惡ác 世thế 時thời 。 不bất 空không 以dĩ 有hữu 實thật 。 菩Bồ 薩Tát 三tam 德đức 備bị 。

三tam 德đức 即tức 是thị 三tam 學học 。 今kim 文văn 但đãn 取thủ 。 於ư 此thử 章chương 句cú 。 能năng 生sanh 信tín 心tâm 。 以dĩ 此thử 為vi 實thật 。 即tức 是thị 慧tuệ 也dã 。 若nhược 其kỳ 無vô 慧tuệ 。 孰thục 能năng 以dĩ 此thử 為vi 實thật 。 而nhi 生sanh 信tín 耶da 。

少thiểu 欲dục 下hạ 。 持trì 戒giới 少thiểu 欲dục 。 修tu 定định 靜tĩnh 亂loạn 。 習tập 慧tuệ 斷đoạn 惑hoặc 。 故cố 言ngôn 等đẳng 也dã 。

言ngôn 增tăng 上thượng 者giả 。 以dĩ 戒giới 等đẳng 三tam 學học 是thị 增tăng 勝thắng 上thượng 法pháp 。 經kinh 中trung 說thuyết 為vi 。 三tam 決quyết 定định 義nghĩa 。

戒giới 出xuất 下hạ 。 辨biện 三tam 益ích 相tương/tướng 。 有hữu 戒giới 者giả 。 不bất 墮đọa 地địa 獄ngục 。 餓ngạ 鬼quỷ 。 畜súc 生sanh 。 生sanh 四tứ 洲châu 。 六lục 欲dục 。 故cố 戒giới 經Kinh 云vân 。

欲dục 得đắc 生sanh 天thiên 上thượng 。 若nhược 生sanh 人nhân 中trung 者giả 。 常thường 當đương 護hộ 戒giới 足túc 。 勿vật 令linh 有hữu 毀hủy 損tổn 。

定định 出xuất 六lục 欲dục 者giả 。 欲dục 界giới 無vô 定định 故cố 。 得đắc 定định 者giả 生sanh 上thượng 二nhị 界giới 故cố 。 《# 圓viên 覺giác 經kinh 》# 云vân 。

棄khí 愛ái 樂nhạo 捨xả 。 還hoàn 資tư 愛ái 本bổn 。 便tiện 現hiện 有hữu 為vi 。 增tăng 上thượng 善thiện 果quả 。

慧tuệ 出xuất 三tam 界giới 者giả 。 三tam 界giới 之chi 本bổn 是thị 其kỳ 業nghiệp 惑hoặc 。 有hữu 智trí 慧tuệ 者giả 。 悉tất 能năng 除trừ 遣khiển 。 業nghiệp 惑hoặc 既ký 遣khiển 。 自tự 然nhiên 超siêu 越việt 。 故cố 《# 心tâm 經kinh 》# 云vân 。

觀Quán 自Tự 在Tại 菩Bồ 薩Tát 。 行hành 深thâm 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 多Đa 時thời 。 照chiếu 見kiến 五ngũ 蘊uẩn 皆giai 空không 。 度độ 一nhất 切thiết 苦khổ 厄ách 。

然nhiên 淺thiển 慧tuệ 尚thượng 能năng 。 得đắc 出xuất 三tam 界giới 。 豈khởi 況huống 大Đại 乘Thừa 甚thậm 深thâm 般Bát 若Nhã 。

信tín 因nhân 。 經kinh 反phản 顯hiển 順thuận 明minh 之chi 異dị 可khả 知tri 。

緣duyên 勝thắng 者giả 。 雖tuy 則tắc 益ích 我ngã 為vi 友hữu 。 人nhân 皆giai 友hữu 焉yên 。 且thả 凡phàm 不bất 及cập 聖thánh 。 小tiểu 不bất 如như 大đại 。 因nhân 不bất 及cập 果quả 。 一nhất 佛Phật 雖tuy 果quả 不bất 及cập 多đa 佛Phật 。 既ký 云vân 無vô 量lượng 千thiên 萬vạn 。 故cố 云vân 終chung 勝thắng 也dã 。

因nhân 勝thắng 者giả 。 三tam 毒độc 即tức 貪tham 瞋sân 癡si 。 此thử 明minh 能năng 害hại 有hữu 情tình 故cố 貶biếm 云vân 毒độc 。 以dĩ 生sanh 起khởi 即tức 是thị 不bất 善thiện 。 久cửu 伏phục 故cố 名danh 善thiện 根căn 。 故cố 《# 華hoa 嚴nghiêm 》# 云vân 。

我ngã 昔tích 所sở 造tạo 諸chư 惡ác 業nghiệp 。 皆giai 由do 無vô 始thỉ 貪tham 瞋sân 癡si 。

《# 唯duy 識thức 》# 云vân 。

善thiện 謂vị 信tín 。 慚tàm 愧quý 。 無vô 貪tham 等đẳng 三tam 根căn 。 有hữu 生sanh 長trưởng 義nghĩa 。 故cố 名danh 根căn 也dã 。

善thiện 與dữ 不bất 善thiện 。 皆giai 由do 此thử 三tam 。 苟cẩu 能năng 伏phục 之chi 乃nãi 名danh 因nhân 勝thắng 。 因nhân 緣duyên 俱câu 勝thắng 方phương 起khởi 此thử 信tín 。 是thị 知tri 實thật 信tín 誠thành 不bất 易dị 得đắc 。 一nhất 念niệm 尚thượng 爾nhĩ 況huống 乎hồ 永vĩnh 信tín 。 及cập 持trì 說thuyết 等đẳng 耶da 。

福phước 德đức 門môn 。 經kinh 意ý 云vân 。

信tín 經kinh 之chi 人nhân 。 得đắc 無vô 量lượng 福phước 。 如Như 來Lai 於ư 彼bỉ 。 咸hàm 悉tất 知tri 見kiến 。 如như 是thị 無vô 量lượng 福phước 者giả 。 指chỉ 信tín 經kinh 福phước 。 同đồng 前tiền 不bất 住trụ 施thí 福phước 。 十thập 方phương 虛hư 空không 。 不bất 可khả 思tư 量lượng 也dã 。

無vô 著trước 下hạ 。 文văn 二nhị 。

初sơ 。 釋thích 佛Phật 知tri 見kiến 。

行hành 住trụ 等đẳng 即tức 四tứ 威uy 儀nghi 中trung 。 各các 有hữu 所sở 作tác 差sai 別biệt 。 故cố 注chú 云vân 四tứ 蘊uẩn 者giả 。 即tức 受thọ 想tưởng 行hành 識thức 。 謂vị 相tương 應ứng 不bất 相tương 應ứng 。 思tư 何hà 事sự 念niệm 何hà 事sự 。 取thủ 捨xả 憂ưu 喜hỷ 等đẳng 念niệm 。 皆giai 名danh 心tâm 也dã 。 注chú 云vân 色sắc 身thân 者giả 。 即tức 為vi 四tứ 蘊uẩn 所sở 依y 止chỉ 故cố 。 今kim 約ước 義nghĩa 標tiêu 故cố 云vân 依y 止chỉ 。 即tức 行hành 住trụ 坐tọa 臥ngọa 。 屈khuất 伸thân 俯phủ 仰ngưỡng 等đẳng 。 斯tư 則tắc 生sanh 心tâm 起khởi 念niệm 。 無vô 所sở 不bất 知tri 。 舉cử 動động 施thí 為vi 。 靡mĩ 不bất 咸hàm 見kiến 。 蓋cái 佛Phật 智trí 眼nhãn 廓khuếch 爾nhĩ 無vô 邊biên 。 依y 正chánh 斯tư 在tại 豈khởi 不bất 齊tề 鑒giám 。 《# 法pháp 華hoa 》# 云vân 。

我ngã 常thường 知tri 眾chúng 生sanh 。 行hành 道Đạo 不bất 行hành 道Đạo 。

心tâm 無vô 形hình 相tướng 。 故cố 但đãn 言ngôn 知tri 。 身thân 質chất 既ký 形hình 故cố 得đắc 云vân 見kiến 。 斯tư 人nhân 德đức 行hạnh 既ký 備bị 。 善thiện 根căn 夙túc 成thành 。 佛Phật 不bất 攝nhiếp 授thọ 。 於ư 理lý 如như 何hà 。 故cố 云vân 此thử 等đẳng 顯hiển 示thị 等đẳng 。 然nhiên 則tắc 佛Phật 智trí 無vô 偏thiên 。 觀quán 生sanh 如như 一nhất 。 有hữu 感cảm 斯tư 應ưng 。 其kỳ 誰thùy 謂vị 之chi 不bất 然nhiên 。

論luận 云vân 下hạ 。 或hoặc 問vấn 。

見kiến 之chi 與dữ 知tri 說thuyết 一nhất 則tắc 可khả 。 云vân 何hà 經kinh 內nội 具cụ 言ngôn 之chi 乎hồ 。

故cố 云vân 。

若nhược 不bất 說thuyết 等đẳng 。 以dĩ 凡phàm 夫phu 亦diệc 有hữu 知tri 見kiến 。 見kiến 通thông 肉nhục 眼nhãn 。 知tri 兼kiêm 比tỉ 量lượng 。 由do 是thị 故cố 有hữu 。 不bất 知tri 不bất 見kiến 。 今kim 佛Phật 知tri 見kiến 非phi 同đồng 此thử 也dã 。 謂vị 於ư 見kiến 處xứ 即tức 知tri 。 非phi 如như 比tỉ 量lượng 知tri 。 知tri 處xứ 即tức 見kiến 。 非phi 同đồng 肉nhục 眼nhãn 見kiến 。 即tức 無vô 事sự 不bất 知tri 。 無vô 事sự 不bất 見kiến 。 經kinh 標tiêu 悉tất 言ngôn 。 其kỳ 在tại 茲tư 矣hĩ 。 故cố 彌Di 勒Lặc 頌tụng 云vân 。

佛Phật 非phi 見kiến 果quả 知tri 。 願nguyện 智trí 力lực 現hiện 見kiến 。

得đắc 福phước 下hạ 。 二nhị 。 釋thích 得đắc 福phước 。

先tiên 引dẫn 經kinh 。 論luận 云vân 下hạ 。 釋thích 義nghĩa 。 能năng 生sanh 因nhân 者giả 正chánh 修tu 福phước 業nghiệp 。 即tức 信tín 解giải 持trì 說thuyết 者giả 也dã 。 自tự 體thể 果quả 者giả 。 即tức 熏huân 成thành 種chủng 子tử 自tự 體thể 。 後hậu 感cảm 當đương 果quả 也dã 。 正chánh 起khởi 者giả 。 作tác 福phước 之chi 時thời 當đương 於ư 現hiện 行hành 。 彼bỉ 滅diệt 者giả 。 謂vị 現hiện 行hành 滅diệt 謝tạ 種chủng 子tử 方phương 成thành 。 蘊uẩn 在tại 識thức 中trung 用dụng 感cảm 當đương 果quả 。

此thử 云vân 下hạ 。 正chánh 會hội 今kim 文văn 。 以dĩ 得đắc 之chi 一nhất 字tự 。 生sanh 取thủ 俱câu 舍xá 。 謂vị 生sanh 得đắc 。 取thủ 得đắc 也dã 。 秦tần 譯dịch 之chi 妙diệu 其kỳ 在tại 此thử 矣hĩ 。

二nhị 所sở 以dĩ 中trung 疏sớ/sơ 二nhị 。 一nhất 。 敘tự 意ý 科khoa 分phần/phân 。

由do 無vô 等đẳng 者giả 。 謂vị 無vô 我ngã 法pháp 二nhị 執chấp 分phân 別biệt 。 是thị 得đắc 攝nhiếp 受thọ 所sở 以dĩ 也dã 。 已dĩ 斷đoạn 麁thô 執chấp 。 經kinh 意ý 如như 疏sớ/sơ 。

初sơ 徵trưng 下hạ 。 文văn 二nhị 。 初sơ 。 節tiết 釋thích 經kinh 文văn 。

徵trưng 意ý 可khả 知tri 。 釋thích 中trung 我ngã 者giả 。 謂vị 執chấp 自tự 五ngũ 蘊uẩn 總tổng 相tương/tướng 為vi 我ngã 。 人nhân 者giả 。 計kế 我ngã 死tử 已dĩ 生sanh 天thiên 。 天thiên 死tử 為vi 畜súc 等đẳng 故cố 。 梵Phạn 語ngữ 補bổ 特đặc 伽già 羅la 。 此thử 云vân 數số 取thủ 趣thú 。 即tức 是thị 人nhân 也dã 。 眾chúng 生sanh 者giả 。 計kế 我ngã 眾chúng 多đa 之chi 法pháp 相tướng 續tục 生sanh 故cố 。 壽thọ 者giả 。 亦diệc 云vân 壽thọ 命mạng 。 計kế 我ngã 一nhất 生sanh 壽thọ 命mạng 。 不bất 斷đoạn 絕tuyệt 故cố 。 然nhiên 我ngã 是thị 總tổng 主chủ 。 人nhân 等đẳng 為vi 別biệt 。 攝nhiếp 別biệt 歸quy 總tổng 故cố 言ngôn 我ngã 執chấp 。 由do 是thị 三tam 中trung 皆giai 言ngôn 計kế 我ngã 等đẳng 也dã 。 然nhiên 上thượng 四tứ 相tương/tướng 。 雖tuy 是thị 經Kinh 中trung 所sở 無vô 。 不bất 可khả 不bất 了liễu 耳nhĩ 。

能năng 取thủ 等đẳng 者giả 。 心tâm 境cảnh 俱câu 亡vong 也dã 。 以dĩ 萬vạn 法pháp 雖tuy 多đa 統thống 唯duy 心tâm 境cảnh 。 心tâm 境cảnh 各các 有hữu 無vô 量lượng 差sai 別biệt 。 故cố 云vân 一nhất 切thiết 也dã 。

真chân 空không 等đẳng 者giả 。 雖tuy 即tức 諸chư 法pháp 皆giai 空không 。 非phi 謂vị 一nhất 向hướng 非phi 相tướng 。 但đãn 以dĩ 離ly 執chấp 真chân 空không 不bất 斷đoạn 故cố 。 故cố 云vân 亦diệc 無vô 非phi 法pháp 相tướng 。

然nhiên 離ly 下hạ 。 二nhị 。 商thương 較giảo 經kinh 旨chỉ 。

此thử 明minh 得đắc 佛Phật 知tri 見kiến 之chi 兼kiêm 正chánh 也dã 。

故cố 論luận 下hạ 。 引dẫn 證chứng 。 中trung 有hữu 徵trưng 釋thích 詳tường 而nhi 示thị 之chi 。

實thật 相tướng 差sai 別biệt 者giả

實thật 相tướng 即tức 無vô 差sai 別biệt 。 但đãn 是thị 能năng 生sanh 實thật 相tướng 方phương 便tiện 有hữu 差sai 別biệt 耳nhĩ 。 持trì 戒giới 功công 德đức 。 即tức 指chỉ 前tiền 段đoạn 。

信tín 心tâm 等đẳng 者giả 。 下hạ 云vân 。

信tín 心tâm 清thanh 淨tịnh 。 則tắc 生sanh 實thật 相tướng 。

彌Di 勒Lặc 頌tụng 云vân 。

彼bỉ 人nhân 依y 信tín 心tâm 。 恭cung 敬kính 生sanh 實thật 相tướng 。

不bất 但đãn 等đẳng 者giả 。 意ý 謂vị 能năng 生sanh 實thật 相tướng 有hữu 多đa 方phương 便tiện 。 不bất 必tất 獨độc 說thuyết 智trí 慧tuệ 。 前tiền 云vân 離ly 執chấp 此thử 言ngôn 般Bát 若Nhã 者giả 。 由do 是thị 般Bát 若Nhã 能năng 除trừ 執chấp 故cố 。 前tiền 約ước 所sở 斷đoạn 此thử 約ước 能năng 斷đoạn 。 能năng 所sở 雖tuy 異dị 而nhi 意ý 不bất 異dị 。

未vị 除trừ 細tế 執chấp 者giả 。 謂vị 二nhị 執chấp 俱câu 生sanh 任nhậm 運vận 起khởi 者giả 。 前tiền 離ly 分phân 別biệt 麁thô 執chấp 。 已dĩ 能năng 成thành 就tựu 淨tịnh 信tín 。 得đắc 佛Phật 知tri 見kiến 猶do 淺thiển 。 細tế 執chấp 未vị 除trừ 。 究cứu 竟cánh 障chướng 於ư 聖thánh 道Đạo 。 故cố 今kim 顯hiển 示thị 令linh 其kỳ 斷đoạn 之chi 。 經kinh 徵trưng 意ý 云vân 。

以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 。 要yếu 無vô 法pháp 非phi 法pháp 相tương/tướng 。 釋thích 意ý 云vân 。

由do 取thủ 相tương/tướng 故cố 即tức 著trước 我ngã 人nhân 等đẳng 。 餘dư 文văn 云vân 云vân 。 可khả 以dĩ 詳tường 悉tất 。

疏sớ/sơ 二nhị 。 初sơ 。 釋thích 。 總tổng 明minh 二nhị 相tương/tướng 。

總tổng 解giải 等đẳng 者giả 。 經Kinh 云vân 。

若nhược 心tâm 取thủ 相tướng 。

相tương/tướng 中trung 意ý 舍xá 法pháp 非phi 法pháp 相tướng 。 故cố 云vân 總tổng 也dã 。

亦diệc 是thị 等đẳng 者giả 。 以dĩ 次thứ 文văn 別biệt 明minh 取thủ 法pháp 非phi 法pháp 。 皆giai 著trước 我ngã 人nhân 等đẳng 相tương/tướng 。 故cố 此thử 且thả 是thị 立lập 其kỳ 宗tông 也dã 。

若nhược 取thủ 下hạ 。 二nhị 。 釋thích 別biệt 明minh 二nhị 相tương/tướng 二nhị 。 一nhất 。 正chánh 辨biện 二nhị 相tương/tướng 。

無vô 明minh 使sứ 者giả 。 法pháp 執chấp 俱câu 生sanh 也dã 。 是thị 無vô 明minh 住trụ 地địa 所sở 攝nhiếp 。 故cố 名danh 為vi 使sử 。 現hiện 行hành 等đẳng 者giả 。 即tức 我ngã 執chấp 分phân 別biệt 現hiện 行hành 前tiền 已dĩ 斷đoạn 者giả 。

示thị 無vô 我ngã 見kiến 者giả 。 結kết 成thành 上thượng 義nghĩa 。

但đãn 取thủ 等đẳng 者giả 。 即tức 前tiền 無vô 明minh 使sử 是thị 所sở 有hữu 者giả 。 轉chuyển 猶do 起khởi 也dã 。

我ngã 想tưởng 者giả 。 我ngã 執chấp 分phân 別biệt 現hiện 行hành 也dã 。

依y 止chỉ 者giả 。 分phân 別biệt 種chủng 子tử 為vi 彼bỉ 現hiện 行hành 所sở 依y 止chỉ 故cố 。 亦diệc 可khả 法pháp 執chấp 分phân 別biệt 名danh 為vi 依y 止chỉ 。 與dữ 彼bỉ 我ngã 執chấp 所sở 依y 止chỉ 故cố 。 斯tư 皆giai 不bất 起khởi 也dã 。

中trung 有hữu 下hạ 。 二nhị 。 別biệt 解giải 。

徵trưng 意ý 可khả 知tri 。 以dĩ 後hậu 釋thích 前tiền 者giả 。 不bất 如như 云vân 以dĩ 細tế 釋thích 麁thô 。 義nghĩa 則tắc 易dị 見kiến 。

問vấn 。

二Nhị 乘Thừa 之chi 人nhân 。 亦diệc 有hữu 法pháp 執chấp 。 云vân 何hà 不bất 起khởi 我ngã 見kiến 耶da 。

答đáp 。

以dĩ 二Nhị 乘Thừa 人nhân 從tùng 初sơ 修tu 行hành 偏thiên 斷đoạn 我ngã 執chấp 。 至chí 無Vô 學Học 位vị 麁thô 細tế 盡tận 除trừ 。 是thị 故cố 雖tuy 有hữu 法pháp 執chấp 而nhi 不bất 起khởi 我ngã 執chấp 。 今kim 約ước 大Đại 乘Thừa 學học 者giả 。 雙song 斷đoạn 二nhị 執chấp 。 分phân 別biệt 並tịnh 遣khiển 俱câu 生sanh 兩lưỡng 存tồn 。 由do 是thị 二nhị 執chấp 任nhậm 運vận 而nhi 起khởi 也dã 。 故cố 無vô 著trước 云vân 。

以dĩ 我ngã 相tương/tướng 中trung 隨tùy 眠miên 不bất 斷đoạn 故cố 。 則tắc 有hữu 我ngã 取thủ 。

玄huyền 門môn 。 經kinh 是thị 故cố 者giả 。 由do 前tiền 取thủ 法pháp 非phi 法pháp 皆giai 著trước 我ngã 等đẳng 。 故cố 所sở 以dĩ 勸khuyến 。 令linh 不bất 應ưng 即tức 入nhập 中trung 道đạo 也dã 。

以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 者giả 。 由do 是thị 不bất 取thủ 法pháp 非phi 法pháp 故cố 。

疏sớ/sơ 結kết 歸quy 中trung 者giả 。 不bất 應ưng 取thủ 法pháp 。 離ly 有hữu 也dã 。 不bất 應ưng 取thủ 非phi 法pháp 。 離ly 無vô 也dã 。 既ký 離ly 有hữu 無vô 。 即tức 歸quy 中trung 道đạo 。

假giả 言ngôn 顯hiển 義nghĩa 者giả 。 謂vị 所sở 言ngôn 非phi 法pháp 。 是thị 顯hiển 法pháp 體thể 離ly 於ư 性tánh 計kế 。 若nhược 無vô 非phi 法pháp 之chi 言ngôn 。 罔võng 知tri 彼bỉ 義nghĩa 。 餘dư 皆giai 例lệ 此thử 。 當đương 知tri 義nghĩa 不bất 自tự 顯hiển 。 必tất 假giả 於ư 言ngôn 。 故cố 《# 淨tịnh 名danh 》# 云vân 。

無vô 離ly 文văn 字tự 。 說thuyết 解giải 脫thoát 也dã 。

不bất 應ưng 等đẳng 者giả 。 謂vị 雖tuy 聞văn 非phi 法pháp 。 不bất 得đắc 如như 言ngôn 便tiện 執chấp 空không 義nghĩa 。 此thử 遮già 一nhất 向hướng 執chấp 言ngôn 者giả 也dã 。

不bất 執chấp 等đẳng 者giả 。 謂vị 若nhược 全toàn 棄khí 非phi 之chi 於ư 言ngôn 。 則tắc 安an 解giải 諸chư 法pháp 空không 義nghĩa 。 將tương 知tri 但đãn 除trừ 其kỳ 病bệnh 。 不bất 除trừ 其kỳ 法pháp 。 此thử 遮già 一nhất 向hướng 離ly 言ngôn 者giả 也dã 。 是thị 則tắc 全toàn 執chấp 全toàn 棄khí 二nhị 皆giai 不bất 可khả 。 故cố 《# 華hoa 嚴nghiêm 疏sớ/sơ 》# 云vân 。

夫phu 法pháp 無vô 言ngôn 象tượng 。 非phi 離ly 言ngôn 象tượng 。 無vô 言ngôn 象tượng 而nhi 倒đảo 惑hoặc 。 執chấp 言ngôn 象tượng 而nhi 迷mê 真chân 。

偈kệ 云vân 等đẳng 者giả 。 餘dư 兩lưỡng 句cú 云vân 。

如như 人nhân 捨xả 船thuyền 筏phiệt 。 法pháp 中trung 義nghĩa 亦diệc 然nhiên 。

論luận 云vân 下hạ 。 轉chuyển 釋thích 偈kệ 文văn 。 得đắc 證chứng 智trí 等đẳng 者giả 。 以dĩ 言ngôn 詮thuyên 智trí 。 得đắc 智trí 忘vong 言ngôn 。 忘vong 言ngôn 即tức 不bất 住trụ 也dã 。 如như 乘thừa 筏phiệt 渡độ 河hà 。 至chí 岸ngạn 捨xả 筏phiệt 。

隨tùy 順thuận 等đẳng 者giả 。 未vị 得đắc 證chứng 智trí 不bất 可khả 都đô 忘vong 其kỳ 言ngôn 。 未vị 達đạt 彼bỉ 岸ngạn 不bất 應ưng 捨xả 筏phiệt 。

實thật 相tướng 生sanh 者giả 。 實thật 相tướng 名danh 法pháp 。 得đắc 實thật 相tướng 智trí 無vô 相tướng 無vô 得đắc 。 故cố 云vân 應ưng 捨xả 。 以dĩ 實thật 相tướng 無vô 相tướng 故cố 。 《# 唯duy 識thức 》# 云vân 。

若nhược 時thời 於ư 所sở 緣duyên 。 智trí 都đô 無vô 所sở 得đắc 。

理lý 不bất 應ưng 者giả 。 此thử 實thật 相tướng 法pháp 尚thượng 不bất 可khả 得đắc 。 況huống 離ly 實thật 相tướng 外ngoại 一nhất 切thiết 法pháp 耶da 。 除trừ 諸chư 法pháp 實thật 相tướng 。 餘dư 皆giai 魔ma 事sự 故cố 。 故cố 云vân 。

非phi 法pháp 不bất 與dữ 理lý 合hợp 。 故cố 不bất 相tương 應ứng 。 以dĩ 是thị 例lệ 非phi 。 故cố 云vân 何hà 況huống 。

第đệ 三tam 中trung 疏sớ/sơ 初sơ 標tiêu 章chương 。 向hướng 說thuyết 下hạ 。 指chỉ 疑nghi 起khởi 處xứ 。 此thử 從tùng 第đệ 一nhất 中trung 來lai 。 以dĩ 彼bỉ 文văn 云vân 。

不bất 可khả 以dĩ 身thân 相tướng 。 得đắc 見kiến 如Như 來Lai 。

佛Phật 非phi 有hữu 為vi 者giả 。 此thử 指chỉ 偈kệ 云vân 。

分phân 別biệt 有hữu 為vi 體thể 。 防phòng 彼bỉ 成thành 就tựu 得đắc 。 三tam 相tương/tướng 異dị 體thể 故cố 。 離ly 彼bỉ 是thị 如Như 來Lai 。

故cố 云vân 非phi 有hữu 為vi 。 亦diệc 是thị 按án 定định 。 立lập 其kỳ 理lý 也dã 。

云vân 何hà 下hạ 。 結kết 成thành 疑nghi 。 既ký 若nhược 佛Phật 非phi 有hữu 為vi 。 即tức 不bất 合hợp 有hữu 得đắc 有hữu 說thuyết 。 因nhân 何hà 釋Thích 迦Ca 於ư 菩Bồ 提Đề 樹thụ 下hạ 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 前tiền 後hậu 諸chư 會hội 說thuyết 法Pháp 。 既ký 有hữu 得đắc 有hữu 說thuyết 即tức 墮đọa 有hữu 為vi 。 云vân 何hà 前tiền 言ngôn 不bất 以dĩ 相tương 見kiến 作tác 無vô 為vi 耶da 。

舉cử 因nhân 問vấn 。 經kinh 意ý 云vân 。

於ư 汝nhữ 心tâm 中trung 。 所sở 謂vị 如như 何hà 。 謂vị 我ngã 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 為vi 不bất 得đắc 耶da 。 謂vị 我ngã 說thuyết 法Pháp 。 為vi 不bất 說thuyết 耶da 。 伊y 本bổn 疑nghi 此thử 。 故cố 舉cử 問vấn 之chi 。

佛Phật 問vấn 等đẳng 者giả 。 空không 生sanh 疑nghi 得đắc 疑nghi 說thuyết 。 佛Phật 即tức 順thuận 疑nghi 以dĩ 問vấn 。 辭từ 雖tuy 云vân 得đắc 。 意ý 顯hiển 無vô 得đắc 。 試thí 其kỳ 所sở 答đáp 解giải 與dữ 不bất 解giải 。

無vô 著trước 下hạ 。 引dẫn 證chứng 。 彼bỉ 疑nghi 有hữu 取thủ 。 佛Phật 顯hiển 無vô 取thủ 。 以dĩ 無vô 破phá 有hữu 故cố 云vân 翻phiên 也dã 。 說thuyết 法Pháp 例lệ 之chi 。 順thuận 理lý 酬thù 經kinh 。 意ý 可khả 知tri 。 定định 者giả 實thật 義nghĩa 。 謂vị 無vô 實thật 法pháp 名danh 菩Bồ 提Đề 。 無vô 實thật 法pháp 名danh 如Như 來Lai 說thuyết 。 此thử 一nhất 向hướng 約ước 勝thắng 義nghĩa 答đáp 也dã 。 偈kệ 云vân 等đẳng 者giả 。 餘dư 句cú 云vân 。

說thuyết 法Pháp 不bất 二nhị 取thủ 。 無vô 說thuyết 離ly 言ngôn 相tương/tướng 。

意ý 謂vị 釋Thích 迦Ca 如Như 來Lai 是thị 其kỳ 應ứng 化hóa 。 應ứng 化hóa 之chi 相tướng 俗tục 有hữu 真chân 無vô 。 是thị 故cố 答đáp 中trung 皆giai 言ngôn 無vô 定định 。 準chuẩn 《# 金Kim 光Quang 明Minh 經Kinh 。 》# 及cập 《# 攝nhiếp 論luận 》# 說thuyết 。 佛Phật 果Quả 無vô 別biệt 色sắc 聲thanh 功công 德đức 。 唯duy 有hữu 如như 如như 及cập 如như 如như 智trí 獨độc 存tồn 。 此thử 是thị 真chân 佛Phật 。 今kim 既ký 異dị 此thử 豈khởi 得đắc 言ngôn 真chân 。 故cố 云vân 應ứng 化hóa 非phi 真chân 等đẳng 。

無vô 定định 法pháp 。 經kinh 徵trưng 意ý 云vân 。

以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 。 無vô 定định 法pháp 可khả 說thuyết 耶da 。 釋thích 意ý 云vân 。

欲dục 言ngôn 其kỳ 有hữu 無vô 狀trạng 無vô 名danh 。 欲dục 言ngôn 其kỳ 無vô 聖thánh 以dĩ 之chi 靈linh 。 諦đế 理lý 若nhược 此thử 。 欲dục 何hà 說thuyết 哉tai 。 說thuyết 尚thượng 不bất 得đắc 。 欲dục 何hà 取thủ 哉tai 。 取thủ 即tức 得đắc 也dã 。 是thị 故cố 上thượng 云vân 。

無vô 有hữu 定định 法pháp 。 如Như 來Lai 可khả 說thuyết

等đẳng 。

疏sớ/sơ 二nhị 。 一nhất 。 引dẫn 無vô 著trước 。

正chánh 聞văn 等đẳng 者giả 。 此thử 則tắc 聞văn 而nhi 無vô 聞văn 。 說thuyết 而nhi 無vô 說thuyết 。 非phi 謂vị 全toàn 不bất 聞văn 不bất 說thuyết 也dã 。 如như 《# 淨tịnh 名danh 》# 云vân 。

夫phu 說thuyết 法Pháp 者giả 。 無vô 說thuyết 無vô 示thị 。 其kỳ 聽thính 法Pháp 者giả 。 無vô 聞văn 無vô 得đắc 。

是thị 茲tư 義nghĩa 矣hĩ 。

分phân 別biệt 性tánh 者giả 。 一nhất 切thiết 諸chư 法pháp 。 皆giai 依y 妄vọng 念niệm 。 而nhi 有hữu 差sai 別biệt 。 念niệm 尚thượng 無vô 念niệm 。 法pháp 豈khởi 是thị 法pháp 。 故cố 云vân 非phi 法pháp 。

法pháp 無vô 我ngã 者giả 。 但đãn 分phân 別biệt 性tánh 亡vong 即tức 是thị 法pháp 無vô 我ngã 理lý 。 此thử 理lý 不bất 無vô 。 故cố 云vân 非phi 非phi 法pháp 也dã 。

論luận 云vân 下hạ 。 二nhị 。 引dẫn 天thiên 親thân 二nhị 。

一nhất 。 釋thích 文văn 。

依y 真chân 等đẳng 者giả 。 此thử 且thả 標tiêu 立lập 所sở 依y 之chi 本bổn 。 然nhiên 於ư 其kỳ 上thượng 說thuyết 離ly 有hữu 無vô 。

一nhất 切thiết 等đẳng 者giả 。 緣duyên 生sanh 之chi 法pháp 。 本bổn 無vô 真chân 實thật 之chi 體thể 。 亦diệc 無vô 真chân 實thật 之chi 相tướng 。 故cố 云vân 非phi 也dã 。

實thật 相tướng 有hữu 者giả 。 諸chư 法pháp 既ký 無vô 即tức 真chân 實thật 相tướng 。 實thật 相tướng 不bất 無vô 。 故cố 云vân 非phi 非phi 法pháp 也dã 。 此thử 即tức 非phi 卻khước 非phi 法pháp 也dã 。

何hà 故cố 下hạ 。 二nhị 。 通thông 難nạn/nan 。

難nạn/nan 意ý 云vân 。

本bổn 來lai 疑nghi 證chứng 疑nghi 說thuyết 。 問vấn 答đáp 悉tất 以dĩ 雙song 該cai 。 今kim 於ư 釋thích 所sở 以dĩ 中trung 。 何hà 故cố 但đãn 言ngôn 所sở 說thuyết 而nhi 不bất 言ngôn 證chứng 耶da 。

有hữu 言ngôn 下hạ 。 釋thích 也dã 。 此thử 乃nãi 以dĩ 說thuyết 反phản 驗nghiệm 於ư 證chứng 。 且thả 川xuyên 有hữu 珠châu 而nhi 不bất 枯khô 。 山sơn 有hữu 玉ngọc 而nhi 增tăng 潤nhuận 。 內nội 無vô 德đức 本bổn 。 外ngoại 豈khởi 能năng 談đàm 。 故cố 但đãn 言ngôn 說thuyết 。 自tự 表biểu 其kỳ 證chứng 也dã 。 又hựu 此thử 言ngôn 取thủ 即tức 是thị 證chứng 也dã 。

無vô 取thủ 。 經kinh 徵trưng 意ý 云vân 。

所sở 以dĩ 言ngôn 無vô 取thủ 無vô 說thuyết 。 非phi 法pháp 非phi 非phi 法pháp 者giả 。 何hà 也dã 。 釋thích 意ý 云vân 。

聖thánh 人nhân 即tức 是thị 無vô 為vi 。 無vô 為vi 即tức 無vô 分phân 別biệt 。 若nhược 有hữu 取thủ 說thuyết 法Pháp 非phi 法pháp 等đẳng 。 皆giai 屬thuộc 分phân 別biệt 不bất 名danh 無vô 為vi 。 何hà 為vi 聖thánh 人nhân 。 故cố 無vô 取thủ 說thuyết 等đẳng 。

言ngôn 賢hiền 聖thánh 者giả 。 賢hiền 即tức 是thị 聖thánh 。 隣lân 近cận 釋thích 也dã 。

魏ngụy 云vân 等đẳng 者giả 。

問vấn 。

行hành 位vị 通thông 於ư 賢hiền 聖thánh 。 云vân 何hà 唯duy 取thủ 聖thánh 人nhân 。

答đáp 。

若nhược 以dĩ 通thông 論luận 即tức 該cai 賢hiền 位vị 。 此thử 明minh 證chứng 果Quả 深thâm 淺thiển 故cố 唯duy 言ngôn 聖thánh 。

得đắc 名danh 者giả 。 即tức 差sai 別biệt 也dã 。 以dĩ 諸chư 聖thánh 人nhân 皆giai 約ước 證chứng 無vô 為vi 差sai 別biệt 之chi 義nghĩa 。 而nhi 立lập 其kỳ 名danh 。 如như 證chứng 偏thiên 行hành 真Chân 如Như 。 得đắc 名danh 歡Hoan 喜Hỷ 地Địa 。 菩Bồ 薩Tát 等đẳng 此thử 則tắc 得đắc 名danh 差sai 別biệt 。 蓋cái 一nhất 義nghĩa 耳nhĩ 。

輪luân 意ý 等đẳng 者giả 。 謂vị 登đăng 地địa 已dĩ 上thượng 隨tùy 證chứng 。 一nhất 分phần 真Chân 如Như 。 皆giai 斷đoạn 一nhất 障chướng 二nhị 愚ngu 。 即tức 是thị 一nhất 分phần/phân 清thanh 淨tịnh 。 約ước 於ư 此thử 義nghĩa 便tiện 立lập 一nhất 名danh 。 乃nãi 至chí 佛Phật 地Địa 。 例lệ 皆giai 如như 此thử 。 非phi 別biệt 得đắc 法Pháp 者giả 。 無vô 得đắc 而nhi 得đắc 即tức 是thị 真chân 得đắc 菩Bồ 提Đề 。 若nhược 言ngôn 有hữu 得đắc 即tức 是thị 不bất 得đắc 。 當đương 知tri 菩Bồ 提Đề 樹thụ 下hạ 。 都đô 無vô 實thật 事sự 。 故cố 偈kệ 云vân 。

應ứng 化hóa 非phi 真chân 佛Phật

等đẳng 故cố 。

無vô 取thủ 說thuyết 者giả 。 結kết 歸quy 經kinh 文văn 無vô 分phân 別biệt 義nghĩa 也dã 。

具cụ 足túc 清thanh 淨tịnh 者giả 。 佛Phật 也dã 。 謂vị 一nhất 切thiết 惑hoặc 習tập 。 悉tất 皆giai 斷đoạn 除trừ 。 蕩đãng 無vô 纖tiêm 塵trần 純thuần 一nhất 無vô 雜tạp 故cố 。

分phần/phân 清thanh 淨tịnh 者giả 。 菩Bồ 薩Tát 也dã 。 分phần/phân 斷đoạn 諸chư 障chướng 。 分phần/phân 證chứng 真Chân 如Như 。 垢cấu 未vị 全toàn 除trừ 故cố 名danh 為vi 分phần/phân 。 故cố 《# 佛Phật 頂đảnh 經kinh 》# 云vân 。

餘dư 塵trần 尚thượng 諸chư 學học 。 明minh 極cực 即tức 如Như 來Lai 。

廣quảng 如như 序tự 中trung 滿mãn 淨tịnh 覺giác 者giả 處xứ 說thuyết 。

無vô 著trước 下hạ 。 約ước 無vô 為vi 差sai 別biệt 明minh 賢hiền 聖thánh 也dã 。

無vô 分phân 別biệt 者giả 。 即tức 無vô 為vi 義nghĩa 。 無vô 所sở 作tác 為vi 故cố 云vân 無vô 為vi 。 無vô 為vi 。 真Chân 如Như 蓋cái 是thị 一nhất 法pháp 。

菩Bồ 薩Tát 等đẳng 者giả 。 有hữu 分phân 別biệt 故cố 。 有hữu 所sở 為vi 故cố 。

如Như 來Lai 等đẳng 者giả 。 無vô 分phân 別biệt 故cố 。 無vô 所sở 作tác 故cố 。

初sơ 無vô 為vi 者giả 。 菩Bồ 薩Tát 也dã 。

折chiết 伏phục 等đẳng 者giả 。 此thử 約ước 在tại 觀quán 分phân 別biệt 不bất 生sanh 。 分phần/phân 得đắc 相tương 應ứng 故cố 云vân 顯hiển 了liễu 。

後hậu 無vô 為vi 者giả 。 如Như 來Lai 也dã 。 無vô 復phục 分phân 別biệt 是thị 真chân 無vô 為vi 。 即tức 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 也dã 。 此thử 約ước 於ư 佛Phật 故cố 。

復phục 云vân 者giả 。 更cánh 無vô 過quá 上thượng 故cố 云vân 無vô 上thượng 。 覺giác 即tức 佛Phật 也dã 。

三tam 乘thừa 下hạ 。 結kết 通thông 諸chư 乘thừa 。 以dĩ 二Nhị 乘Thừa 之chi 人nhân 。 亦diệc 分phần/phân 證chứng 真chân 理lý 。 故cố 此thử 通thông 攝nhiếp 也dã 。 是thị 知tri 三tam 乘thừa 賢hiền 聖thánh 。 皆giai 修tu 證chứng 無vô 為vi 。 所sở 證chứng 雖tuy 無vô 淺thiển 深thâm 。 能năng 證chứng 有hữu 其kỳ 差sai 別biệt 。 猶do 如như 三tam 獸thú 同đồng 度độ 一nhất 河hà 。 能năng 度độ 有hữu 差sai 。 所sở 度độ 無vô 別biệt 。 故cố 《# 大đại 品phẩm 》# 云vân 。

欲dục 求cầu 聲Thanh 聞Văn 乘Thừa 。 當đương 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 欲dục 求cầu 緣Duyên 覺Giác 。 菩Bồ 薩Tát 。 無vô 上thượng 佛Phật 乘Thừa 。 皆giai 言ngôn 當đương 學học 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。

是thị 故cố 經Kinh 云vân 。

一nhất 切thiết 賢hiền 聖thánh 也dã 。

校giảo 量lượng 等đẳng 者giả 。

問vấn 。

本bổn 因nhân 善thiện 吉cát 起khởi 疑nghi 。 所sở 以dĩ 世Thế 尊Tôn 為vi 斷đoạn 。 斷đoạn 疑nghi 既ký 已dĩ 。 何hà 用dụng 校giảo 量lượng 。

答đáp 。

論luận 云vân 。

法pháp 雖tuy 不bất 可khả 取thủ 不bất 可khả 說thuyết 。 而nhi 不bất 空không 故cố 。

意ý 云vân 。

恐khủng 有hữu 人nhân 聞văn 是thị 法pháp 不bất 可khả 取thủ 說thuyết 。 便tiện 欲dục 一nhất 向hướng 毀hủy 廢phế 言ngôn 教giáo 故cố 。 此thử 校giảo 量lượng 顯hiển 勝thắng 。 令linh 其kỳ 演diễn 說thuyết 受thọ 持trì 。 故cố 大đại 雲vân 於ư 此thử 開khai 立lập 第đệ 五ngũ 不bất 空không 福phước 德đức 疑nghi 。 以dĩ 論luận 文văn 不bất 言ngôn 斷đoạn 疑nghi 。 故cố 此thử 不bất 立lập 也dã 。

劣liệt 福phước 問vấn 。 經kinh 意ý 云vân 。

七thất 寶bảo 最tối 珍trân 。 三tam 千thiên 最tối 大đại 。 用dụng 此thử 布bố 施thí 福phước 多đa 不bất 多đa 。

俱câu 舍xá 下hạ 。 明minh 三Tam 千Thiên 世Thế 界Giới 。

四tứ 大đại 洲châu 者giả 。 謂vị 東Đông 勝Thắng 身Thân 洲Châu 。 南Nam 贍Thiệm 部Bộ 洲Châu 。 西Tây 牛Ngưu 貨Hóa 洲Châu 。 北Bắc 俱Câu 盧Lô 洲Châu 。

日nhật 月nguyệt 者giả 。 即tức 一nhất 四tứ 天thiên 下hạ 。 同đồng 一nhất 日nhật 月nguyệt 。 之chi 所sở 照chiếu 臨lâm 。 蘇tô 迷mê 亦diệc 云vân 須Tu 彌Di 盧lô 。 但đãn 梵Phạn 語ngữ 楚sở 夏hạ 耳nhĩ 。 此thử 云vân 妙Diệu 高Cao 山Sơn 。 四tứ 寶bảo 所sở 成thành 。 高cao 八bát 萬vạn 由do 旬tuần 。

欲dục 天thiên 者giả 。 六Lục 欲Dục 天Thiên 也dã 。 謂vị 四Tứ 天Thiên 王Vương 天Thiên 。 忉Đao 利Lợi 天thiên 。 夜dạ 摩ma 天thiên 。 兜Đâu 率Suất 天thiên 。 化hóa 樂nhạo/nhạc/lạc 天thiên 。 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天Thiên 。

梵Phạm 世Thế 者giả 。 色sắc 界giới 初sơ 天thiên 也dã 。 於ư 中trung 復phục 有hữu 三tam 天thiên 。 謂vị 梵Phạm 眾chúng 天thiên 。 梵Phạm 輔phụ 天thiên 。 大đại 梵Phạm 天Thiên 。

各các 一nhất 千thiên 等đẳng 者giả 。 如như 上thượng 各các 滿mãn 一nhất 千thiên 。 方phương 成thành 一nhất 小tiểu 千thiên 界giới 。

此thử 小tiểu 千thiên 等đẳng 者giả 。 又hựu 一nhất 千thiên 箇cá 小tiểu 千thiên 界giới 。 方phương 成thành 一nhất 中trung 千thiên 界giới 。

此thử 千thiên 等đẳng 者giả 。 又hựu 以dĩ 一nhất 千thiên 箇cá 中trung 千thiên 界giới 。 方phương 成thành 一nhất 大Đại 千Thiên 界Giới 。

皆giai 同đồng 等đẳng 者giả 。 謂vị 四tứ 禪thiền 已dĩ 上thượng 。 三tam 災tai 不bất 及cập 。 故cố 不bất 說thuyết 成thành 之chi 與dữ 壞hoại 。 三tam 禪thiền 已dĩ 下hạ 統thống 維duy 三tam 災tai 。 故cố 云vân 同đồng 一nhất 成thành 壞hoại 。 就tựu 中trung 從tùng 初sơ 禪thiền 已dĩ 下hạ 同đồng 火hỏa 災tai 。 二nhị 禪thiền 已dĩ 下hạ 同đồng 水thủy 災tai 。 三tam 禪thiền 已dĩ 下hạ 同đồng 風phong 災tai 。 七thất 寶bảo 等đẳng 可khả 知tri 。

福phước 多đa 酬thù 。 經kinh 答đáp 文văn 可khả 見kiến 。 徵trưng 云vân 。

以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 說thuyết 多đa 。 釋thích 意ý 云vân 。

不bất 約ước 勝thắng 義nghĩa 空không 故cố 說thuyết 多đa 。 是thị 約ước 世thế 諦đế 有hữu 故cố 說thuyết 多đa 。

勝thắng 義nghĩa 空không 者giả 。 此thử 門môn 是thị 絕tuyệt 相tương/tướng 無vô 為vi 。 不bất 可khả 言ngôn 福phước 與dữ 不bất 福phước 。 福phước 既ký 不bất 有hữu 。 無vô 以dĩ 言ngôn 多đa 。

世thế 俗tục 有hữu 者giả 。 此thử 門môn 是thị 有hữu 相tương/tướng 有hữu 為vi 。 可khả 以dĩ 言ngôn 福phước 。 以dĩ 有hữu 福phước 故cố 兼kiêm 可khả 言ngôn 多đa 。

判phán 經kinh 福phước 。 經kinh 意ý 可khả 知tri 。 然nhiên 四tứ 句cú 尚thượng 爾nhĩ 。 況huống 全toàn 部bộ 耶da 。

疏sớ/sơ 二nhị 。 一nhất 。 正chánh 釋thích 經kinh 文văn 。

偈kệ 釋thích 持trì 說thuyết 。 因nhân 明minh 勝thắng 之chi 所sở 以dĩ 。 望vọng 後hậu 經kinh 文văn 。 有hữu 似tự 太thái 疾tật 。 以dĩ 偈kệ 文văn 連liên 環hoàn 。 不bất 可khả 分phần/phân 故cố 悉tất 之chi 。

受thọ 持trì 及cập 說thuyết 者giả 。 標tiêu 二nhị 法Pháp 門môn 。

不bất 空không 等đẳng 者giả 。 謂vị 持trì 說thuyết 此thử 經Kinh 不bất 同đồng 寶bảo 施thí 。 空không 得đắc 福phước 德đức 更cánh 得đắc 何hà 物vật 。 次thứ 文văn 是thị 也dã 。

福phước 不bất 趣thú 菩Bồ 提Đề 者giả 。 謂vị 寶bảo 施thí 雖tuy 多đa 。 但đãn 成thành 世thế 間gian 有hữu 漏lậu 之chi 福phước 。 終chung 不bất 能năng 成thành 。 無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 。

二nhị 能năng 趣thú 菩Bồ 提Đề 者giả 。 謂vị 持trì 說thuyết 此thử 經Kinh 。 斷đoạn 除trừ 煩phiền 惱não 。 煩phiền 惱não 盡tận 處xứ 。 即tức 是thị 菩Bồ 提Đề 故cố 。

四tứ 句cú 下hạ 。 二nhị 。 別biệt 示thị 句cú 相tương/tướng 。

詮thuyên 義nghĩa 等đẳng 者giả 。 謂vị 以dĩ 一nhất 句cú 詮thuyên 一nhất 義nghĩa 。 一nhất 義nghĩa 為vi 一nhất 句cú 。 四tứ 義nghĩa 方phương 成thành 一nhất 偈kệ 。 一nhất 異dị 有hữu 空không 常thường 無vô 常thường 等đẳng 。 皆giai 各các 有hữu 四tứ 句cú 。 然nhiên 今kim 經kinh 四tứ 句cú 人nhân 說thuyết 不bất 同đồng 。 有hữu 說thuyết 。

取thủ 無vô 我ngã 。 無vô 人nhân 。 無vô 眾chúng 生sanh 。 無vô 壽thọ 者giả 為vi 四tứ 句cú 。 有hữu 說thuyết 。

取thủ 若nhược 以dĩ 色sắc 見kiến 我ngã 。 等đẳng 為vi 四tứ 句cú 。 有hữu 說thuyết 。

一nhất 切thiết 有hữu 為vi 法pháp 。 等đẳng 為vi 四tứ 句cú 。 有hữu 說thuyết 。

但đãn 於ư 一nhất 經kinh 之chi 中trung 隨tùy 取thủ 四tứ 句cú 經kinh 文văn 。 便tiện 為vi 四tứ 句cú 。 有hữu 說thuyết 。

始thỉ 從tùng 如như 是thị 終chung 至chí 奉phụng 行hành 。 方phương 成thành 四tứ 句cú 。 然nhiên 上thượng 諸chư 說thuyết 皆giai 非phi 正chánh 義nghĩa 。

如như 凡phàm 下hạ 。 明minh 正chánh 義nghĩa 。 斯tư 則tắc 約ước 有hữu 無vô 等đẳng 為vi 四tứ 句cú 也dã 。 謂vị 第đệ 一nhất 是thị 有hữu 句cú 。 第đệ 二nhị 是thị 無vô 句cú 。 第đệ 三tam 是thị 亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 句cú 。 第đệ 四tứ 是thị 非phi 有hữu 非phi 無vô 句cú 。 文văn 義nghĩa 兼kiêm 備bị 。 故cố 云vân 最tối 妙diệu 。 以dĩ 此thử 四tứ 義nghĩa 能năng 通thông 實thật 相tướng 。 即tức 是thị 四tứ 門môn 。

然nhiên 但đãn 下hạ 。 通thông 妨phương 。 先tiên 問vấn 。

且thả 一nhất 二nhị 二nhị 句cú 皆giai 是thị 四tứ 言ngôn 。 第đệ 三tam 一nhất 句cú 獨độc 成thành 六lục 字tự 。 文văn 既ký 增tăng 減giảm 云vân 何hà 成thành 偈kệ 。 故cố 此thử 釋thích 也dã 。

持trì 說thuyết 等đẳng 者giả 。 以dĩ 此thử 四tứ 義nghĩa 是thị 萬vạn 法pháp 之chi 門môn 。 若nhược 了liễu 四tứ 義nghĩa 即tức 通thông 萬vạn 法pháp 。 萬vạn 法pháp 既ký 通thông 豈khởi 有hữu 菩Bồ 提Đề 而nhi 不bất 證chứng 哉tai 。

文văn 或hoặc 等đẳng 者giả 。 但đãn 論luận 其kỳ 義nghĩa 。 義nghĩa 不bất 在tại 文văn 。 義nghĩa 必tất 周chu 圓viên 。 文văn 從tùng 增tăng 減giảm 。

義nghĩa 若nhược 等đẳng 者giả 。 謂vị 闕khuyết 之chi 成thành 謗báng 。 具cụ 之chi 成thành 門môn 。 成thành 謗báng 者giả 。 謂vị 闕khuyết 無vô 成thành 增tăng 益ích 謗báng 。 闕khuyết 有hữu 成thành 損tổn 減giảm 謗báng 。 闕khuyết 非phi 有hữu 非phi 無vô 。 成thành 相tương 違vi 謗báng 。 闕khuyết 亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 。 成thành 戲hí 論luận 謗báng 。 以dĩ 有hữu 則tắc 定định 有hữu 。 無vô 則tắc 定định 無vô 。 餘dư 二nhị 例lệ 之chi 。 故cố 成thành 四tứ 謗báng 。

何hà 以dĩ 故cố 。 法pháp 不bất 如như 是thị 故cố 。 不bất 如như 法Pháp 見kiến 故cố 。 斯tư 則tắc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 猶do 如như 大đại 火hỏa 聚tụ 。 四tứ 面diện 不bất 可khả 取thủ 也dã 。

具cụ 四tứ 句cú 者giả 。 謂vị 義nghĩa 無vô 所sở 闕khuyết 故cố 。 有hữu 不bất 定định 有hữu 。 是thị 即tức 無vô 之chi 有hữu 。 無vô 不bất 定định 無vô 。 是thị 即tức 有hữu 之chi 無vô 。 餘dư 亦diệc 例lệ 之chi 。 隨tùy 於ư 一nhất 句cú 之chi 中trung 。 圓viên 見kiến 四tứ 句cú 之chi 義nghĩa 。 不bất 墮đọa 增tăng 減giảm 等đẳng 謗báng 。 故cố 成thành 門môn 也dã 。

何hà 以dĩ 故cố 。 法pháp 如như 是thị 故cố 。 如như 法Pháp 見kiến 故cố 。 斯tư 則tắc 般Bát 若Nhã 波Ba 羅La 蜜Mật 。 猶do 如như 清thanh 涼lương 池trì 。 四tứ 面diện 皆giai 得đắc 入nhập 。 但đãn 以dĩ 人nhân 依y 於ư 法pháp 。 法pháp 異dị 人nhân 乖quai 。 苟cẩu 法pháp 義nghĩa 之chi 所sở 全toàn 。 豈khởi 菩Bồ 提Đề 而nhi 不bất 證chứng 矣hĩ 。 故cố 言ngôn 受thọ 持trì 此thử 經Kinh 。 勝thắng 於ư 施thí 福phước 。

正chánh 釋thích 。 經kinh 徵trưng 意ý 云vân 。

以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 。 持trì 說thuyết 此thử 經Kinh 。 勝thắng 於ư 寶bảo 施thí 。 釋thích 意ý 可khả 知tri 。

諸chư 佛Phật 菩Bồ 提Đề 法Pháp 者giả 。 揀giản 非phi 餘dư 乘thừa 菩Bồ 提Đề 法Pháp 也dã 。 然nhiên 餘dư 菩Bồ 提Đề 非phi 此thử 不bất 出xuất 。 但đãn 舉cử 勝thắng 者giả 而nhi 以dĩ 例lệ 之chi 。

此thử 二nhị 者giả 。 持trì 說thuyết 也dã 。

了liễu 因nhân 者giả 。 以dĩ 法Pháp 身thân 是thị 本bổn 真chân 之chi 理lý 。 不bất 生sanh 不bất 滅diệt 。 但đãn 以dĩ 煩phiền 惱não 覆phú 之chi 則tắc 隱ẩn 。 智trí 慧tuệ 了liễu 之chi 則tắc 顯hiển 。 持trì 說thuyết 此thử 法pháp 妙diệu 慧tuệ 自tự 彰chương 。 觀quán 破phá 煩phiền 惱não 法Pháp 身thân 現hiện 矣hĩ 。

生sanh 因nhân 者giả 。 報báo 化hóa 之chi 身thân 。 本bổn 來lai 無vô 有hữu 。 萬vạn 行hạnh 所sở 致trí 故cố 名danh 為vi 生sanh 。 故cố 彌Di 勒Lặc 頌tụng 云vân 。

於ư 實thật 為vi 了liễu 因nhân 。 亦diệc 為vi 餘dư 生sanh 因nhân 。

為vi 經Kinh 云vân 。

一nhất 切thiết 諸chư 佛Phật 菩Bồ 提Đề 法Pháp 。 皆giai 從tùng 此thử 經Kinh 處xứ 。

轉chuyển 釋thích 。 經kinh 所sở 言ngôn 佛Phật 法Pháp 者giả 。 約ước 世thế 諦đế 故cố 有hữu 。 即tức 非phi 佛Phật 法Pháp 者giả 。 約ước 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 即tức 無vô 第đệ 一nhất 等đẳng 者giả 。 謂vị 俗tục 諦đế 相tướng 中trung 有hữu 迷mê 悟ngộ 。 染nhiễm 淨tịnh 。 凡phàm 聖thánh 之chi 異dị 。 故cố 說thuyết 佛Phật 法Pháp 從tùng 經kinh 而nhi 出xuất 。 真Chân 諦Đế 之chi 理lý 離ly 於ư 迷mê 悟ngộ 。 染nhiễm 淨tịnh 。 凡phàm 聖thánh 之chi 相tướng 。 故cố 不bất 可khả 說thuyết 。 出xuất 佛Phật 法Pháp 之chi 義nghĩa 也dã 。 故cố 《# 圓viên 覺giác 》# 云vân 。

一nhất 切thiết 如Như 來Lai 。 圓viên 覺giác 妙diệu 心tâm 。 本bổn 無vô 菩Bồ 提Đề 。 及cập 與dữ 涅Niết 槃Bàn 。 亦diệc 無vô 成thành 佛Phật 。 及cập 不bất 成thành 佛Phật 。 無vô 妄vọng 輪luân 迴hồi 。 及cập 非phi 輪luân 迴hồi 。

然nhiên 則tắc 本bổn 論luận 異dị 此thử 。 不bất 能năng 煩phiền 述thuật 。

第đệ 四tứ 疏sớ/sơ 初sơ 標tiêu 章chương

向hướng 說thuyết 下hạ 。 指chỉ 疑nghi 起khởi 處xứ 。 此thử 從tùng 第đệ 三tam 中trung 來lai 。

不bất 可khả 取thủ 說thuyết 者giả 。 以dĩ 前tiền 文văn 云vân 。

如Như 來Lai 所sở 說thuyết 法Pháp 。 皆giai 不bất 可khả 取thủ 不bất 可khả 說thuyết 。

云vân 何hà 下hạ 。 結kết 成thành 疑nghi 也dã 。 前tiền 云vân 。

一nhất 切thiết 賢hiền 聖thánh 。 通thông 於ư 三tam 乘thừa 故cố

疑nghi 聲Thanh 聞Văn 得đắc 果quả 是thị 取thủ 。 如như 初sơ 果quả 人nhân 證chứng 自tự 初sơ 果quả 。 亦diệc 自tự 說thuyết 言ngôn 已dĩ 證chứng 初sơ 果quả 等đẳng 。

入nhập 流lưu 果quả 。 經kinh 問vấn 意ý 云vân 。

於ư 汝nhữ 意ý 中trung 如như 何hà 。 汝nhữ 謂vị 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 人nhân 作tác 念niệm 云vân 得đắc 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 果Quả 不phủ 。

答đáp 言ngôn 。

不phủ 也dã 。 徵trưng 意ý 云vân 。

若nhược 如như 是thị 者giả 。 以dĩ 何hà 義nghĩa 故cố 。 得đắc 名danh 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 釋thích 意ý 云vân 。

但đãn 約ước 不bất 入nhập 。 色sắc 等đẳng 境cảnh 界giới 。 即tức 名danh 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。

疏sớ/sơ 三tam 。 初sơ 。 正chánh 釋thích 經kinh 文văn 。

入nhập 流lưu 者giả 。 四Tứ 果Quả 名danh 為vi 聖thánh 人nhân 。 經kinh 從tùng 凡phàm 夫phu 剙# 入nhập 聖thánh 類loại 。 故cố 流lưu 類loại 也dã 。 預dự 。 廁trắc 也dã 。

只chỉ 由do 下hạ 。 釋thích 得đắc 名danh 所sở 以dĩ 。

入nhập 者giả 。 取thủ 著trước 義nghĩa 。 若nhược 取thủ 六lục 塵trần 即tức 滯trệ 凡phàm 流lưu 。 不bất 取thủ 六lục 塵trần 名danh 入nhập 聖thánh 流lưu 。 是thị 知tri 功công 過quá 在tại 人nhân 。 不bất 在tại 六lục 塵trần 境cảnh 界giới 。 據cứ 此thử 則tắc 何hà 有hữu 別biệt 法pháp 而nhi 為vi 所sở 入nhập 耶da 。

論luận 云vân 下hạ 。 引dẫn 證chứng 上thượng 義nghĩa 。

不bất 取thủ 一nhất 法pháp 者giả 。 不bất 唯duy 六lục 塵trần 也dã 。

名danh 逆nghịch 流lưu 者giả 。 逆nghịch 凡phàm 流lưu 也dã 。 謂vị 若nhược 取thủ 六lục 塵trần 即tức 入nhập 凡phàm 流lưu 逆nghịch 聖thánh 流lưu 。 既ký 不bất 取thủ 著trước 即tức 入nhập 聖thánh 流lưu 逆nghịch 凡phàm 流lưu 也dã 。

乃nãi 至chí 下hạ 。 例lệ 明minh 餘dư 果quả 。 初sơ 果quả 尚thượng 爾nhĩ 。 況huống 餘dư 果quả 耶da 。

然nhiên 非phi 下hạ 。 二nhị 。 商thương 教giáo 果quả 證chứng 。

或hoặc 問vấn 。

既ký 皆giai 不bất 取thủ 。 應ưng 亦diệc 不bất 證chứng 。

故cố 此thử 釋thích 也dã 。

但đãn 於ư 下hạ 。 轉chuyển 釋thích 。 意ý 明minh 但đãn 無vô 取thủ 心tâm 。 非phi 謂vị 不bất 證chứng 。

若nhược 起khởi 下hạ 。 反phản 明minh 。 凡phàm 夫phu 著trước 我ngã 。 既ký 由do 起khởi 心tâm 。 聖thánh 人nhân 無vô 我ngã 。 必tất 不bất 起khởi 也dã 。

故cố 知tri 下hạ 。 三tam 。 結kết 斷đoạn 疑nghi 情tình 。

空không 生sanh 本bổn 謂vị 證chứng 果Quả 是thị 取thủ 故cố 生sanh 疑nghi 。 今kim 明minh 無vô 取thủ 方phương 成thành 證chứng 義nghĩa 。 永vĩnh 異dị 所sở 疑nghi 也dã 。 若nhược 準chuẩn 斷đoạn 疑nghi 。 斯tư 文văn 已dĩ 畢tất 。 以dĩ 四Tứ 果Quả 是thị 小Tiểu 乘Thừa 賢hiền 聖thánh 修tu 證chứng 行hành 位vị 。 是thị 故cố 經Kinh 中trung 。 具cụ 而nhi 明minh 也dã 。 然nhiên 此thử 四Tứ 果Quả 復phục 有hữu 四tứ 向hướng 。 謂vị 向hướng 於ư 果quả 故cố 。 即tức 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 向hướng 等đẳng 。 於ư 四Tứ 果Quả 之chi 中trung 。 初sơ 為vi 見kiến 道đạo 。 次thứ 二nhị 修tu 道Đạo 。 後hậu 一nhất 無Vô 學Học 道đạo 。 且thả 初sơ 修tu 行hành 得đắc 入nhập 見kiến 道đạo 。 謂vị 十thập 六lục 心tâm 斷đoạn 三tam 界giới 。

四Tứ 諦Đế 下hạ 。 八bát 十thập 八bát 使sử 分phân 別biệt 麁thô 惑hoặc 。 得đắc 初sơ 果quả 證chứng 。 謂vị 三tam 界giới 各các 有hữu 四Tứ 諦Đế 。 每mỗi 諦đế 下hạ 各các 有hữu 煩phiền 惱não 。 即tức 貪tham 。 瞋sân 。 癡si 。 慢mạn 。 疑nghi 。 身thân 見kiến 。 邊biên 見kiến 。 邪tà 見kiến 。 見kiến 取thủ 。 戒giới 禁cấm 取thủ 。 四Tứ 諦Đế 之chi 下hạ 或hoặc 具cụ 或hoặc 闕khuyết 。 故cố 成thành 八bát 十thập 八bát 使sử 。 《# 雜tạp 心tâm 論luận 》# 云vân 。

苦khổ 下hạ 具cụ 一nhất 切thiết 。 集tập 滅diệt 除trừ 三tam 見kiến 。 道đạo 除trừ 於ư 二nhị 見kiến 。 上thượng 界giới 不bất 行hành 恚khuể 。

謂vị 。

初sơ 句cú 即tức 欲dục 界giới 苦Khổ 諦Đế 下hạ 全toàn 具cụ 十thập 使sử 。 次thứ 句cú 即tức 集tập 滅diệt 二nhị 諦đế 下hạ 各các 除trừ 三tam 見kiến 。 即tức 身thân 。 邊biên 二nhị 見kiến 及cập 戒giới 禁cấm 取thủ 。 所sở 以dĩ 除trừ 此thử 三tam 者giả 。 緣duyên 身thân 是thị 苦khổ 本bổn 。 觀quán 苦khổ 已dĩ 斷đoạn 身thân 見kiến 。 邊biên 見kiến 。 依y 身thân 而nhi 起khởi 故cố 亦diệc 隨tùy 亡vong 。 無vô 戒giới 禁cấm 取thủ 者giả 。 以dĩ 集Tập 諦Đế 不bất 計kế 非phi 道đạo 為vi 道đạo 。 滅Diệt 諦Đế 又hựu 非phi 修tu 位vị 。 是thị 故cố 皆giai 無vô 戒giới 禁cấm 取thủ 。 道đạo 當đương 修tu 位vị 卻khước 或hoặc 有hữu 之chi 。 故cố 不bất 除trừ 矣hĩ 。 故cố 云vân 道đạo 除trừ 於ư 二nhị 見kiến 。 不bất 除trừ 戒giới 禁cấm 也dã 。 由do 是thị 苦khổ 下hạ 具cụ 十thập 。 集tập 滅diệt 二nhị 諦đế 下hạ 各các 七thất 。 通thông 前tiền 即tức 二nhị 十thập 四tứ 。 道Đạo 諦Đế 下hạ 八bát 。 合hợp 三tam 十thập 二nhị 。 後hậu 句cú 云vân 上thượng 界giới 不bất 行hành 恚khuể 。 即tức 於ư 二nhị 四Tứ 諦Đế 下hạ 各các 除trừ 一nhất 瞋sân 。 每mỗi 界giới 各các 有hữu 二nhị 十thập 八bát 。 共cộng 成thành 五ngũ 十thập 六lục 。 兼kiêm 下hạ 欲dục 界giới 三tam 十thập 二nhị 。 即tức 都đô 合hợp 為vi 八bát 十thập 八bát 也dã 。 云vân 何hà 十thập 六lục 心tâm 。 謂vị 欲dục 界giới 四Tứ 諦Đế 下hạ 。 各các 一nhất 忍nhẫn 一nhất 智trí 以dĩ 成thành 八bát 心tâm 。 又hựu 合hợp 上thượng 二nhị 界giới 為vi 一nhất 四Tứ 諦Đế 。 類loại 下hạ 欲dục 界giới 。 觀quán 斷đoạn 亦diệc 各các 一nhất 忍nhẫn 一nhất 智trí 。 以dĩ 成thành 八bát 心tâm 。 二nhị 八bát 即tức 為vi 十thập 六lục 心tâm 也dã 。 忍nhẫn 即tức 無vô 間gian 道đạo 。 是thị 正Chánh 斷Đoạn 惑hoặc 時thời 。 智trí 即tức 解giải 脫thoát 道đạo 。 是thị 斷đoạn 了liễu 時thời 。 所sở 謂vị 苦khổ 法pháp 智trí 忍nhẫn 。 苦khổ 法pháp 智trí 。 苦khổ 類loại 智trí 忍nhẫn 。 苦khổ 類loại 智trí 。 乃nãi 至chí 道Đạo 法Pháp 智trí 忍nhẫn 。 道Đạo 法Pháp 智trí 。 道đạo 類loại 智trí 忍nhẫn 。 道đạo 類loại 智trí 。 斷đoạn 至chí 十thập 五ngũ 心tâm 道đạo 類loại 智trí 忍nhẫn 名danh 初sơ 果quả 向hướng 。 至chí 第đệ 十thập 六lục 心tâm 道đạo 類loại 智trí 時thời 。 名danh 證chứng 初sơ 果quả 。 入nhập 於ư 見kiến 道đạo 為vi 須Tu 陀Đà 洹Hoàn 。 分phân 別biệt 麁thô 惑hoặc 一nhất 時thời 頓đốn 斷đoạn 。 猶do 如như 劈phách 竹trúc 三tam 節tiết 並tịnh 開khai 。 即tức 以dĩ 見kiến 諦Đế 八bát 智trí 為vi 初sơ 果quả 體thể 。 初sơ 果quả 行hành 相tương/tướng 略lược 明minh 如như 是thị 。 餘dư 之chi 三tam 果quả 佇trữ 見kiến 次thứ 文văn 。

一nhất 來lai 果quả 。 經kinh 問vấn 答đáp 及cập 徵trưng 意ý 。 皆giai 同đồng 上thượng 釋thích 。 意ý 明minh 斯Tư 陀Đà 含Hàm 者giả 。 但đãn 於ư 人nhân 間gian 。 天thiên 上thượng 一nhất 度độ 往vãng 來lai 。 雖tuy 復phục 往vãng 來lai 。 實thật 無vô 往vãng 來lai 之chi 者giả 。 只chỉ 約ước 此thử 義nghĩa 。 名danh 斯Tư 陀Đà 含Hàm 。

斷đoạn 惑hoặc 者giả 。 謂vị 欲dục 界giới 修tu 惑hoặc 有hữu 四tứ 。 即tức 貪tham 。 瞋sân 。 癡si 。 慢mạn 。 此thử 是thị 俱câu 生sanh 細tế 惑hoặc 。 任nhậm 運vận 起khởi 者giả 障chướng 於ư 修tu 道Đạo 。 以dĩ 難nạn/nan 斷đoạn 故cố 分phân 為vi 九cửu 品phẩm 。 所sở 謂vị 上thượng 上thượng 乃nãi 至chí 下hạ 下hạ 。 此thử 九cửu 品phẩm 惑hoặc 。 二nhị 三tam 果quả 人nhân 斷đoạn 之chi 。 斷đoạn 至chí 五ngũ 品phẩm 名danh 二nhị 果quả 向hướng 。 斷đoạn 六lục 品phẩm 盡tận 名danh 第đệ 二nhị 果quả 。 故cố 《# 俱câu 舍xá 》# 云vân 。

斷đoạn 至chí 五ngũ 二nhị 向hướng 。 斷đoạn 六lục 一nhất 來lai 果quả 。

一nhất 往vãng 等đẳng 者giả 。 以dĩ 九cửu 品phẩm 修tu 惑hoặc 。 能năng 潤nhuận 欲dục 界giới 七thất 生sanh 。 謂vị 上thượng 上thượng 品phẩm 潤nhuận 兩lưỡng 生sanh 。 次thứ 三tam 各các 一nhất 生sanh 。 次thứ 二nhị 品phẩm 共cộng 一nhất 生sanh 。 下hạ 三tam 品phẩm 共cộng 一nhất 生sanh 。 今kim 斷đoạn 六lục 品phẩm 已dĩ 損tổn 六lục 生sanh 。 猶do 殘tàn 下hạ 三tam 品phẩm 潤nhuận 欲dục 界giới 一nhất 生sanh 。 是thị 故cố 一nhất 往vãng 天thiên 上thượng 。 更cánh 須tu 一nhất 來lai 人nhân 間gian 受thọ 生sanh 。 斷đoạn 餘dư 惑hoặc 也dã 。

便tiện 得đắc 等đẳng 者giả 。

問vấn 。

據cứ 此thử 次thứ 第đệ 。 合hợp 是thị 第đệ 三tam 。 云vân 何hà 僣# 言ngôn 。 便tiện 得đắc 羅La 漢Hán 。

答đáp 。

所sở 言ngôn 便tiện 得đắc 羅La 漢Hán 等đẳng 者giả 。 非phi 謂vị 逾du 越việt 不bất 證chứng 第đệ 三tam 。 但đãn 約ước 欲dục 界giới 惑hoặc 盡tận 往vãng 而nhi 不bất 來lai 。 望vọng 一nhất 去khứ 說thuyết 。 故cố 云vân 便tiện 得đắc 等đẳng 也dã 。 若nhược 改cải 便tiện 得đắc 為vi 直trực 至chí 。 何hà 也dã 。 餘dư 下hạ 三tam 品phẩm 一nhất 生sanh 斷đoạn 盡tận 。 便tiện 往vãng 羅La 漢Hán 。 即tức 不bất 須tu 前tiền 來lai 和hòa 會hội 也dã 。

故cố 名danh 下hạ 。 結kết 成thành 第đệ 二nhị 果quả 。 即tức 以dĩ 見kiến 道đạo 八bát 品phẩm 無vô 為vi 。 及cập 修tu 道Đạo 六lục 品phẩm 無vô 為vi 。 為vi 此thử 果quả 體thể 。

無vô 我ngã 等đẳng 者giả 。 由do 無vô 我ngã 故cố 不bất 計kế 去khứ 來lai 。 非phi 謂vị 不bất 去khứ 不bất 來lai 。 但đãn 不bất 計kế 去khứ 來lai 之chi 者giả 。 其kỳ 猶do 魯lỗ 船thuyền 匠tượng 士sĩ 刻khắc 木mộc 為vi 人nhân 。 雖tuy 復phục 驅khu 使sử 往vãng 來lai 。 實thật 無vô 情tình 慮lự 所sở 計kế 。

不bất 來lai 果quả 。 經kinh 問vấn 答đáp 徵trưng 意ý 。 亦diệc 同đồng 上thượng 釋thích 。 意ý 云vân 阿A 那Na 含Hàm 者giả 。 一nhất 往vãng 天thiên 上thượng 更cánh 不bất 再tái 來lai 。 雖tuy 爾nhĩ 不bất 來lai 亦diệc 無vô 不bất 來lai 之chi 者giả 。 但đãn 約ước 此thử 義nghĩa 。 名danh 阿A 那Na 含Hàm 。 不bất 來lai 不bất 還hoàn 。 蓋cái 是thị 一nhất 義nghĩa 。

斷đoạn 惑hoặc 等đẳng 者giả 。 謂vị 前tiền 九cửu 品phẩm 惑hoặc 中trung 餘dư 下hạ 三tam 品phẩm 。 斷đoạn 至chí 八bát 品phẩm 名danh 三tam 果quả 向hướng 。 斷đoạn 九cửu 品phẩm 盡tận 名danh 第đệ 三tam 果quả 。 故cố 《# 俱câu 舍xá 》# 云vân 。

斷đoạn 惑hoặc 七thất 八bát 品phẩm 。 名danh 第đệ 三tam 果quả 向hướng 。 九cửu 品phẩm 全toàn 斷đoạn 盡tận 。 即tức 得đắc 不Bất 還Hoàn 果Quả 。

更cánh 不bất 還hoàn 者giả 。 欲dục 界giới 修tu 惑hoặc 但đãn 餘dư 三tam 品phẩm 。 三tam 品phẩm 煩phiền 惱não 共cộng 潤nhuận 一nhất 生sanh 。 今kim 以dĩ 斷đoạn 之chi 。 更cánh 無vô 惑hoặc 潤nhuận 杜đỗ 絕tuyệt 紆hu 絆bán 。 故cố 無vô 再tái 來lai 。

故cố 云vân 下hạ 。 結kết 成thành 第đệ 三tam 果quả 也dã 。 即tức 以dĩ 見kiến 道đạo 八bát 品phẩm 無vô 為vi 。 及cập 修tu 道Đạo 九cửu 品phẩm 無vô 為vi 。 為vi 此thử 果quả 體thể 。 此thử 二nhị 三tam 果quả 人nhân 斷đoạn 惑hoặc 。 猶do 如như 截tiệt 木mộc 橫hoạnh/hoành 斷đoạn 。 而nhi 已dĩ 知tri 之chi 。 同đồng 前tiền 者giả 。 合hợp 云vân 已dĩ 悟ngộ 無vô 我ngã 雖tuy 能năng 往vãng 來lai 。

四tứ 。 不bất 生sanh 下hạ 二nhị 。 初sơ 。 辨biện 得đắc 名danh 。

三tam 釋thích 者giả 。 由do 有hữu 三tam 義nghĩa 故cố 存tồn 梵Phạm 音âm 。

無vô 賊tặc 者giả 。 意ý 以dĩ 煩phiền 惱não 為vi 賊tặc 。 謂vị 斷đoạn 人nhân 慧tuệ 命mạng 劫kiếp 功công 德đức 財tài 。 致trí 使sử 行hành 人nhân 失thất 於ư 聖thánh 道Đạo 。 流lưu 迸bính 生sanh 死tử 曠khoáng 野dã 。 不bất 達đạt 涅Niết 槃Bàn 寶bảo 所sở 。 為vi 害hại 頗phả 深thâm 故cố 名danh 為vi 賊tặc 。

見kiến 修tu 等đẳng 者giả 。 謂vị 上thượng 二nhị 界giới 各các 有hữu 三tam 種chủng 修tu 惑hoặc 。 謂vị 貪tham 。 癡si 。 慢mạn 。 此thử 惑hoặc 微vi 細tế 難nạn/nan 除trừ 。 故cố 約ước 八bát 地địa 分phân 之chi 。 每mỗi 地địa 分phần/phân 成thành 九cửu 品phẩm 。 都đô 合hợp 七thất 十thập 二nhị 品phẩm 。 每mỗi 品phẩm 各các 有hữu 一nhất 無vô 間gian 。 一nhất 解giải 脫thoát 。 斷đoạn 至chí 七thất 十thập 一nhất 品phẩm 名danh 阿A 羅La 漢Hán 向hướng 。 斷đoạn 七thất 十thập 二nhị 品phẩm 惑hoặc 盡tận 。 成thành 阿A 羅La 漢Hán 。 此thử 果quả 斷đoạn 惑hoặc 如như 登đăng 樓lâu 臺đài 漸tiệm 陟trắc 漸tiệm 高cao 。 見kiến 修tu 合hợp 論luận 。 兼kiêm 欲dục 界giới 一nhất 地địa 。 總tổng 以dĩ 八bát 十thập 九cửu 品phẩm 無vô 為vi 。 為vi 此thử 果quả 體thể 。

若nhược 約ước 四Tứ 果Quả 有hữu 為vi 出xuất 體thể 者giả 。 即tức 初sơ 果quả 唯duy 取thủ 道đạo 類loại 智trí 一nhất 解giải 脫thoát 道đạo 為vi 體thể 。 第đệ 二nhị 唯duy 取thủ 斷đoạn 欲dục 界giới 九cửu 品phẩm 修tu 惑hoặc 中trung 第đệ 六lục 品phẩm 一nhất 解giải 脫thoát 道đạo 為vi 體thể 。 三tam 果quả 唯duy 取thủ 第đệ 九cửu 品phẩm 一nhất 解giải 脫thoát 道đạo 為vi 體thể 。 羅La 漢Hán 唯duy 取thủ 有hữu 頂đảnh 地địa 第đệ 九cửu 品phẩm 中trung 一nhất 解giải 脫thoát 道đạo 盡tận 智trí 為vi 體thể 。 所sở 言ngôn 無vô 為vi 即tức 離ly 繫hệ 果quả 。 有hữu 為vi 即tức 等đẳng 流lưu 果quả 。

不bất 生sanh 等đẳng 者giả 。 謂vị 我ngã 生sanh 已dĩ 盡tận 。 梵Phạm 行hạnh 已dĩ 立lập 。 所sở 作tác 已dĩ 辦biện 。 不bất 受thọ 後hậu 有hữu 。 然nhiên 前tiền 三tam 句cú 。 即tức 是thị 盡tận 智trí 。 後hậu 句cú 即tức 是thị 無vô 生sanh 智trí 。 謂vị 不bất 向hướng 三tam 界giới 之chi 中trung 。 受thọ 有hữu 苦khổ 身thân 也dã 。 以dĩ 世thế 間gian 因nhân 亡vong 果quả 喪táng 。 出xuất 世thế 間gian 因nhân 成thành 果quả 證chứng 故cố 。

應ưng 受thọ 等đẳng 者giả 。 為vi 超siêu 出xuất 人nhân 天thiên 故cố 。 堪kham 受thọ 人nhân 天thiên 供cúng 養dường 。 若nhược 或hoặc 一nhất 種chủng 淪luân 溺nịch 。 寧ninh 堪kham 供cung 之chi 。 故cố 《# 俱câu 舍xá 》# 云vân 。

供cúng 養dường 阿A 羅La 漢Hán 。 得đắc 現hiện 在tại 福phước 報báo 。

蓋cái 由do 業nghiệp 煩phiền 惱não 盡tận 。 福phước 田điền 勝thắng 故cố 。 當đương 知tri 。 未vị 出xuất 三tam 界giới 。 受thọ 他tha 供cúng 養dường 者giả 。 大đại 須tu 隨tùy 順thuận 出xuất 離ly 。 豈khởi 得đắc 安an 然nhiên 免miễn 之chi 哉tai 。

舉cử 問vấn 。 經kinh 意ý 準chuẩn 前tiền 可khả 知tri 。

明minh 答đáp 及cập 徵trưng 意ý 準chuẩn 前tiền 釋thích 。 意ý 云vân 阿A 羅La 漢Hán 者giả 。 無vô 煩phiền 惱não 。 不bất 受thọ 生sanh 。 應ưng 供cúng 養dường 。 以dĩ 是thị 義nghĩa 故cố 。 名danh 阿A 羅La 漢Hán 。 除trừ 此thử 之chi 外ngoại 。 更cánh 無vô 一nhất 法pháp 。 名danh 阿A 羅La 漢Hán 。

若nhược 阿a 下hạ 。 反phản 釋thích 。 云vân 若nhược 或hoặc 作tác 念niệm 言ngôn 。 我ngã 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 便tiện 著trước 我ngã 人nhân 等đẳng 相tương/tướng 。 則tắc 與dữ 凡phàm 夫phu 何hà 所sở 異dị 哉tai 。 由do 此thử 驗nghiệm 知tri 。 的đích 無vô 是thị 念niệm 。

引dẫn 己kỷ 證chứng 令linh 信tín 者giả 。 以dĩ 己kỷ 方phương 人nhân 也dã 。 亦diệc 令linh 眾chúng 生sanh 。 皆giai 亡vong 是thị 念niệm 。 入nhập 於ư 聖thánh 道Đạo 故cố 。

先tiên 印ấn 。 經kinh 意ý 云vân 。

佛Phật 於ư 往vãng 日nhật 。 曾tằng 說thuyết 於ư 我ngã 得đắc 是thị 三tam 昧muội 。 人nhân 中trung 第đệ 一nhất 。

不bất 惱não 等đẳng 者giả 。 若nhược 人nhân 嫌hiềm 立lập 則tắc 復phục 為vi 坐tọa 。 乃nãi 至chí 不bất 向hướng 貧bần 家gia 乞khất 食thực 。 皆giai 為vi 不bất 惱não 他tha 也dã 。

能năng 令linh 下hạ 。 釋thích 。 既ký 不bất 惱não 之chi 。 煩phiền 惱não 何hà 起khởi 。

第đệ 一nhất 等đẳng 者giả 。 謂vị 十thập 大đại 弟đệ 子tử 各các 有hữu 一nhất 能năng 。 皆giai 稱xưng 第đệ 一nhất 。 即tức 迦Ca 葉Diếp 頭đầu 陀đà 。 阿A 難Nan 多đa 聞văn 。 舍Xá 利Lợi 弗Phất 智trí 慧tuệ 。 目Mục 連Liên 神thần 通thông 。 羅La 睺Hầu 羅La 密mật 行hạnh 。 阿a 那na 律luật 天thiên 眼nhãn 。 富phú 樓lâu 那na 說thuyết 法Pháp 。 迦ca 旃chiên 延diên 論luận 義nghĩa 。 優ưu 波ba 離ly 持trì 律luật 。 須Tu 菩Bồ 提Đề 解giải 空không 。 今kim 言ngôn 無vô 諍tranh 者giả 。 只chỉ 由do 解giải 空không 得đắc 無vô 諍tranh 故cố 。 亦diệc 如như 夫phu 子tử 十thập 哲triết 。 各các 有hữu 能năng 事sự 。 謂vị 。

德đức 行hạnh 。 顏nhan 淵uyên 。 閔mẫn 子tử 騫khiên 。 冉nhiễm 伯bá 牛ngưu 。 仲trọng 弓cung 。 言ngôn 語ngữ 。 宰tể 我ngã 。 子tử 貢cống 。 政chánh 事sự 。 冉nhiễm 有hữu 。 季quý 路lộ 。 文văn 學học 。 子tử 游du 。 子tử 夏hạ 。

離ly 欲dục 等đẳng 者giả 。 謂vị 貪tham 使sử 煩phiền 惱não 通thông 於ư 三tam 界giới 。 斷đoạn 盡tận 此thử 貪tham 方phương 真chân 離ly 欲dục 也dã 。

問vấn 。

若nhược 然nhiên 者giả 。 則tắc 但đãn 是thị 羅La 漢Hán 皆giai 斷đoạn 。 三tam 界giới 煩phiền 惱não 。 云vân 何hà 善thiện 現hiện 稱xưng 第đệ 一nhất 耶da 。

答đáp 。

所sở 言ngôn 第đệ 一nhất 者giả 。 蓋cái 約ước 無vô 諍tranh 。 不bất 約ước 離ly 欲dục 也dã 。 故cố 經Kinh 云vân 。

我ngã 得đắc 無Vô 諍Tranh 三Tam 昧Muội 。 人nhân 中trung 最tối 為vi 第đệ 一nhất 。

又hựu 魏ngụy 經Kinh 云vân 。

我ngã 若nhược 作tác 念niệm 。 世Thế 尊Tôn 則tắc 不bất 記ký 我ngã 。 無vô 諍tranh 行hạnh 第đệ 一nhất 。

意ý 者giả 。 以dĩ 空không 生sanh 獨độc 得đắc 無Vô 諍Tranh 三Tam 昧Muội 故cố 。 於ư 諸chư 離ly 欲dục 羅La 漢Hán 之chi 中trung 。 稱xưng 為vi 第đệ 一nhất 也dã 。

不bất 取thủ 。 經Kinh 云vân 。

佛Phật 雖tuy 讚tán 我ngã 。 我ngã 於ư 此thử 時thời 。 輒triếp 無vô 是thị 念niệm 。

佛Phật 意ý 。 經Kinh 云vân 。

若nhược 我ngã 當đương 此thử 之chi 時thời 。 作tác 如như 是thị 念niệm 。 我ngã 得đắc 阿A 羅La 漢Hán 果Quả 。 佛Phật 則tắc 不bất 說thuyết 。 我ngã 為vi 樂nhạo/nhạc/lạc 寂tịch 靜tĩnh 者giả 。

只chỉ 緣duyên 不bất 作tác 是thị 念niệm 。 故cố 佛Phật 讚tán 之chi 。

無vô 所sở 行hành 者giả 。 即tức 不bất 作tác 念niệm 也dã 。 故cố 經kinh 中trung 反phản 說thuyết 。 即tức 言ngôn 若nhược 作tác 是thị 念niệm 。 順thuận 釋thích 即tức 言ngôn 實thật 無vô 所sở 行hành 。

離ly 煩phiền 惱não 障chướng 者giả 。 謂vị 貪tham 等đẳng 十thập 使sử 麁thô 細tế 盡tận 除trừ 。

離ly 三tam 昧muội 障chướng 者giả 。 三tam 昧muội 是thị 定định 。 障chướng 即tức 是thị 惑hoặc 。 三tam 昧muội 之chi 障chướng 。 依y 主chủ 釋thích 也dã 。 不bất 同đồng 煩phiền 惱não 即tức 障chướng 。 持trì 業nghiệp 釋thích 故cố 。 然nhiên 此thử 二nhị 障chướng 。 離ly 各các 有hữu 由do 。 離ly 煩phiền 惱não 障chướng 。 得đắc 羅La 漢Hán 故cố 。 離ly 三tam 昧muội 障chướng 得đắc 無vô 諍tranh 故cố 。

寂tịch 靜tĩnh 者giả 。 寂tịch 靜tĩnh 即tức 是thị 無vô 諍tranh 定định 意ý 。 言ngôn 須Tu 菩Bồ 提Đề 是thị 樂nhạo/nhạc/lạc 寂tịch 靜tĩnh 之chi 者giả 。

第đệ 五ngũ 疏sớ/sơ 初sơ 標tiêu 章chương

釋Thích 迦Ca 下hạ 。 先tiên 述thuật 疑nghi 意ý 。 即tức 釋Thích 迦Ca 因nhân 中trung 為vi 。 善Thiện 慧Tuệ 仙Tiên 人Nhân 。 蒙mông 然Nhiên 燈Đăng 如Như 來Lai 授thọ 記ký 云vân 。

汝nhữ 於ư 來lai 世thế 。 當đương 得đắc 作tác 佛Phật 。 號hiệu 釋Thích 迦Ca 牟Mâu 尼Ni 。

由do 此thử 增tăng 進tiến 入nhập 第đệ 八Bát 地Địa 。 故cố 云vân 受thọ 法pháp 。 廣quảng 有hữu 因nhân 緣duyên 如như 第đệ 十thập 二nhị 中trung 說thuyết 。

云vân 何hà 下hạ 。 指chỉ 疑nghi 起khởi 處xứ 。 便tiện 結kết 成thành 疑nghi 。 此thử 亦diệc 從tùng 前tiền 第đệ 三tam 中trung 來lai 。 以dĩ 彼bỉ 文văn 云vân 。

如Như 來Lai 所sở 說thuyết 法Pháp 。 皆giai 不bất 可khả 取thủ 。 不bất 可khả 說thuyết 故cố 。

經kinh 問vấn 。 意ý 云vân 。

於ư 汝nhữ 意ý 中trung 如như 何hà 。 謂vị 我ngã 昔tích 於ư 然Nhiên 燈Đăng 佛Phật 所sở 。 於ư 授thọ 記ký 言ngôn 說thuyết 之chi 中trung 。 有hữu 法pháp 為vi 所sở 得đắc 為vi 無vô 所sở 得đắc 。

答đáp 意ý 云vân 。

如Như 來Lai 昔tích 在tại 然Nhiên 燈Đăng 佛Phật 所sở 。 於ư 授thọ 記ký 言ngôn 說thuyết 之chi 中trung 。 實thật 無vô 法pháp 為vi 所sở 得đắc 。

說thuyết 是thị 語ngữ 言ngôn 等đẳng 者giả 。 以dĩ 是thị 語ngữ 言ngôn 。 故cố 無vô 所sở 得đắc 。

語ngữ 言ngôn 非phi 實thật 者giả 。 謂vị 語ngữ 言ngôn 從tùng 緣duyên 。 緣duyên 無vô 自tự 性tánh 。 舉cử 體thể 全toàn 空không 。 空không 故cố 無vô 得đắc 也dã 。 斯tư 則tắc 聞văn 而nhi 無vô 聞văn 。 說thuyết 而nhi 無vô 說thuyết 。

智trí 證chứng 法pháp 者giả 。 釋thích 得đắc 記ký 之chi 由do 也dã 。 意ý 明minh 。

但đãn 以dĩ 自tự 無vô 分phân 別biệt 智trí 。 證chứng 自tự 無vô 差sai 別biệt 理lý 。 智trí 與dữ 理lý 冥minh 。 境cảnh 與dữ 神thần 會hội 。 豈khởi 有hữu 所sở 說thuyết 所sở 得đắc 耶da 。

論luận 云vân 下hạ 。 引dẫn 證chứng 上thượng 義nghĩa 。 證chứng 法pháp 離ly 言ngôn 說thuyết 相tương/tướng 故cố 不bất 可khả 說thuyết 。 證chứng 法pháp 離ly 心tâm 緣duyên 相tương/tướng 故cố 不bất 可khả 取thủ 也dã 。

金Kim 剛Cang 經Kinh 纂Toản 要Yếu 刊# 定Định 記Ký 卷quyển 第đệ 四tứ