thập bát hữu học

[it_heading text=”Phật Quang Đại Từ Điển” heading_style=”style7″ tag:div|font_size:24 extrabold=”bolder” upper=”1″]

(十八有學) Cũng gọi Thập bát học nhân. Chỉ cho 18 bậc Thánh hữu học. Đó là: Tùy tín hành, Tùy pháp hành, Tín giải, Kiến chí, Thân chứng, Gia gia, Nhất gián, Dự lưu hướng, Dự lưu quả, Nhất lai hướng, Nhất lai quả, Bất hoàn hướng, Bất hoàn quả, Trung ban, Sinh ban, Hữu hành ban, Vô hành ban và Thượng ban. Thuyết trên đây được thấy trong kinh Phúc điền thuộc Trung a hàm quyển 30, trong đó, những người độn căn trong giai đoạn Kiến đạo là Tùy tín hành, cũng gọi Tín hành; hàng lợi căn là Tùy pháp hành, cũng gọi Pháp hành. Những người Tùy tín hành, khi vào giai vị Tu đạo thì gọi là Tín giải, người Tùy pháp hành khi vào giai vị Tu đạo thì gọi là Kiến chí, cũng gọi Kiến đáo hoặc Kiến đắc. Trong quả Bất hoàn, người được định Diệt tận, gọi là Thân chứng. Trong Nhất lai hướng, người dứt được 3 phẩm cho đến 4 phẩm Tu hoặc ở cõi Dục, gọi là Gia gia. Trong Bất hoàn hướng, người đã đoạn 7 phẩm, cho đến 8 phẩm hoặc, chỉ còn phẩm hoặc thứ 9 làm gián cách trụ quả, gọi là Nhất gián, cũng gọi Nhất chủng, Nhất chủng tử. Tam hướng tam quả của hàng Hữu học, gọi là Dự lưu hướng cho đến Bất hoàn quả. Trong 7 loại Bất hoàn, 5 loại bậc Thánh thụ sinh nơi cõi Sắc, gọi là Trung ban cho đến Thượng lưu ban. Đại thừa nghĩa chương quyển 17, phần đầu cho rằng Tùy tín, Tùy pháp, Tín giải và Kiến chí thống nhiếp tất cả hàng Hữu học, các bậc còn lại đều từ 4 bậc này khai triển ra. Tuy nhiên, các kinh luận nói về điểm này có khác nhau. Đại thừa pháp uyển nghĩa lâm chương quyển 5, phần đầu, trừ Tùy tín, Tùy pháp ra mà thay vào đó bằng Thất cực phản hữu và A la hán hướng. Luận Thuận chính lí quyển 65 thì bỏ Thân chứng, thêm nhập A la hán hướng, còn thứ tự sắp xếp thì đầu tiên là Tứ hướng tam quả, kế là Tùy tín hành, Tùy pháp hành, Tín giải, Kiến chí, Gia gia, Nhất gián, Trung ban, cho đến Thượng lưu ban, đây là thuyết củaHữu bộ. Còn phẩm Phân biệt hiền thánh trong luận Thành thực quyển 1 thì liệt kê Tùy tín hành, Tùy pháp hành, Tùy vô tướng hành, Tu đà hoàn, Hành tư đà hàm, Tư đà hàm, Hành a na hàm, A na hàm, Trung ấm diệt giả, Hữu sinh hữu diệt giả, Hữu bất hành diệt giả, Hữu hành diệt giả, Hữu thượng hành chí A ca ni tra diệt giả, Hữu chí vô sắc xứ giả, Hữu chuyển thế giả, Tíngiải thoát, Kiến đắc và Thân chứng, đây là thuyết Thập bát hữu học của luận Thành thực. [X. luận Đại trí độ Q.22; luận Câu xá Q.24]. (xt. Hữu Học).