NGƯỜI ẤN ĐỊNH GIÁ CẢ

     

    Nơi miền bắc Ấn Độ xưa
    Trong vương quốc nọ có vua trị vì
    Giúp vua là vị quan kia
    Có tài định giá những gì bán buôn
    Đưa ra giá xứng hợp luôn
    Thật thà, chính xác, chuyên môn, lành nghề.
    Riêng nhà vua lại thường chê
    Vì tiền lời chẳng mang về đầy tay
    Khi quan định giá kiểu này
    Vua không được lợi, muốn thay quan rồi,
    Khi mua muốn trả ít thôi
    Đến khi bán lại muốn lời thật cao.
    Một hôm may mắn làm sao
    Có chàng trẻ tuổi lọt vào mắt vua
    Nhìn chàng vua thấy rất ưa
    Nghĩ thầm: “Chọn hắn rất ư hợp tình
    Làm quan định giá triều đình
    Chắc là hợp ý với mình lắm đây!”
    Thế là vua cách chức ngay
    Ông quan già cả bị thay tức thì
    Nhà vua chỉ định chàng kia
    Làm quan định giá, đưa về hoàng cung.
    Anh chàng trẻ nghĩ trong lòng:
    “Ta nên tìm cách chiều ông vua này
    Mua vào định giá thấp thay,
    Bán ra thời định giá này thật cao!”
    Thật khôi hài biết là bao
    Ông quan định giá cả sao lạ kỳ
    Chẳng cần đếm xỉa chút gì
    Thực ra giá trị hàng kia thế nào!
    Tiền lời như nước tuôn vào
    Tham lam vua nọ biết bao hài lòng
    Trong khi các kẻ quanh ông
    Từ quan cho tới dân không vui gì
    Mỗi khi họ có hàng chi
    Nghe chàng định giá tức thì buồn thay.
    *
    Thế rồi cho đến một ngày
    Có ông buôn ngựa tới đây bán hàng
    Năm trăm ngựa, cả một đoàn
    Một bầy đủ giống sẵn sàng bán đi.
    Vua mời ông lái buôn kia
    Vào hoàng cung để dễ bề bán buôn
    Cho mời chàng trẻ tuổi luôn
    Vào theo định giá những con ngựa này.
    Anh chàng vội nghĩ ngợi ngay
    Làm sao cho vị vua đây hài lòng
    Nên chàng nói chẳng ngại ngùng
    “Năm trăm con ngựa hợp chung lại rồi
    Giá bằng một chén gạo thôi!”
    Vua nghe thỏa mãn, tức thời chuẩn y
    Lệnh mang một chén gạo kia
    Trả cho ông lái, còn chi chần chừ
    Lệnh mang đám ngựa vừa mua
    Vào trong chuồng ngựa của vua ngay liền.
    Tất nhiên ông lái buồn phiền
    Nhưng ngay lúc đó lặng yên, cam đành,

    Sau này ông được nghe danh
    Về quan định giá chân thành trước đây
    Công bằng liêm khiết xưa nay
    Nên ông tìm gặp quan này luôn thôi
    Và ông kể hết đầu đuôi
    Việc mua bán ngựa vừa rồi trong cung
    Muốn quan cho ý kiến chung
    Để rồi đòi hỏi vua cùng phải theo.
    Quan bèn nói khó chi nhiều
    Hãy làm theo đúng những điều sau đây
    Thời vua phải biết đến ngay
    Bao nhiêu giá trị của bầy ngựa kia:
    “Quay tìm chàng trẻ tuổi đi
    Biếu chàng một món quà chi đắt tiền
    Rồi nhờ chàng chịu cảm phiền
    Vào cung định giá gạo thêm một lần
    Trước nhà vua và quần thần
    Nếu chàng đồng ý muôn phần tốt thay
    Chúng ta chuẩn bị vào ngay
    Gặp vua giải quyết chuyện này dễ thôi!”
    Ông buôn ngựa y theo lời
    Tìm chàng tuổi trẻ, đến chơi, tặng quà
    Món quà giá trị, xa hoa
    Khiến chàng bất chợt thật là mừng vui
    Chàng bèn nghĩ cách chiều người
    Chiều người buôn ngựa lời ôi dễ dàng.
    Ông buôn ngựa nói với chàng
    “Khi anh định giá cho đoàn ngựa tôi
    Trước đây, tôi thoả mãn rồi
    Nay về chén gạo tôi thời nhờ anh
    Làm sao định giá khôn lanh
    Và rồi thuyết phục vua đành phải nghe”
    Chàng trai trẻ nói: “Khó gì
    Dù vua có mặt, sá chi chuyện này!”
    Anh chàng nghĩ thật thơ ngây
    Nghĩ rằng ông lái buôn đây hài lòng
    Bán đi đoàn ngựa thật đông
    Nhận về chén gạo là xong chuyện rồi.
    Chàng xin ngày gặp vua thôi
    Vì ông buôn ngựa sắp rời nơi đây.
    *
    Ông buôn ngựa quay lại ngay
    Trình quan định giá trước đây sự tình
    Cả hai cùng đến triều đình
    Gặp vua chờ đợi tình hình diễn ra.
    Hôm nay phòng họp hoàng gia
    Tụ về đông đủ vua và các quan
    Ông buôn ngựa tới thưa rằng:
    “Bữa này tôi đã sẵn sàng về thôi
    Biết là bầy ngựa của tôi
    Giá bằng một chén gạo nơi chốn này,
    Trước khi đi, thật quý thay
    Nếu ngài chỉ dạy cho hay một lời:
    ‘Tại nơi vương quốc của ngài
    Gạo kia một chén giá thời là bao?’”
    Nhìn chàng “tuổi trẻ tài cao”
    Là người định giá từ lâu trung thành
    Nhà vua bèn hỏi: “Này khanh
    Gạo trong vương quốc của mình giá sao?”
    Vẻ ngông nghênh, dáng tự hào
    Sau khi quà đã nhận vào đầy tay
    Muốn làm vui nhà buôn này
    Anh chàng bèn đáp vẻ đầy nghiêm trang:
    “Xin tâu bệ hạ hay rằng
    Gạo kia một chén giá ngang kinh thành
    Thành Ba La Nại của mình
    Bao gồm thêm cả cung đình hoàng gia
    Thêm vùng phụ cận gần xa
    Nói chung giá trị thật là lớn lao
    Sánh ngang vương quốc kém đâu
    Nước Ba La Nại trước sau giá bằng!”
    Khi nghe vừa dứt lời chàng
    Tức thời toàn thể các quan triều đình
    Cùng người có mặt chung quanh
    Khắp trong phòng họp phá nhanh ra cười
    Sau khi bình tĩnh lại rồi
    Họ cùng lên tiếng: “Chúng tôi biết là
    Từ lâu vương quốc chúng ta
    Coi là vô giá vậy mà giờ đây
    Lâu đài cung điện đẹp xây
    Cùng toàn thể đất nước này cộng chung
    Giá sao nghe thật lạ lùng
    Chỉ bằng một chén gạo không hơn gì
    Anh chàng định giá ngồi kia
    Được vua lựa chọn thật kỳ cục thay
    Anh ta chỉ giỏi nịnh hay
    Làm cho bệ hạ lâu nay hài lòng
    Có đâu chính xác mà mong
    Khả năng định giá hắn không biết gì!”
    Triều đình vang tiếng cười chê
    Nhà vua nghe vậy mặt thì đỏ gay
    Trong lòng thấy xấu hổ ngay
    Vì tham lam khiến lâu nay mê mờ.
    Vua mời quan định giá xưa
    Đặt vào chức vụ cũng như thuở nào
    Quan già lương thiện lắm sao
    Đưa ra giá cả biết bao công bằng
    Ngựa kia định giá đàng hoàng
    Nhà vua xét lại vội vàng chuẩn y.
    Từ bài học đó trở đi
    Nhà vua sáng suốt trị vì quốc gia
    Công minh, chính trực, thật thà
    Nơi nơi thịnh vượng, nhà nhà ấm êm.
    *
    NHẬN DIỆN TIỀN THÂN
    Quan già ấn định giá cả là tiền thân Đức Phật.
    *
    Tâm Minh Ngô Tằng Giao
    (thi hóa, phỏng dịch theo bản văn xuôi THE PRICE MAKER
    của Ven. Kurunegoda Piyatissa & Tod Anderson)