優婆塞 ( 優Ưu 婆Bà 塞Tắc )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）Upāsaka，舊稱優婆塞，伊蒲塞。新稱鄔波索迦，優波娑迦，優婆娑柯，鄔波塞迦，鄔波素迦等。譯曰清信士，近事男，善宿男等。親近奉事三寶之義。總稱受五戒之男子。四眾之一。七眾之一。西域記九曰：「鄔波索迦，唐言近事男，舊曰伊蒲塞，又曰優波塞，皆訛也。」玄應音義二十一曰：「鄔波索迦，或言優波娑迦，近侍也，言優婆塞者，訛也。此云近善男，亦云近宿男，謂近三寶而住宿也，或言清信士善宿男者義譯也。」同二十三曰：「鄔波索迦，亦云優婆娑柯，受三歸住五戒者。優婆，此云受。娑柯，此云男。」希麟音義五曰：「烏波塞迦，舊云優婆塞，新云鄔波索迦。鄔波，此云近。迦，此云事。索，即男聲也。即近事男也。謂親近承事三寶者故云。」華嚴疏鈔六十二曰：「親近比丘而承事故。」業疏二下曰：「正音云鄔波塞迦，唐翻善宿也。故成論云：此人善能離破戒宿，古錄以為清信士者。清是離過之名，信為入道之本，士即男子通稱，取意得矣。在言少異。」涅槃經八曰：「歸依於佛者，真名優婆塞。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） Upāsaka ， 舊cựu 稱xưng 優Ưu 婆Bà 塞Tắc 伊y 蒲bồ 塞tắc 。 新tân 稱xưng 鄔Ổ 波Ba 索Sách 迦Ca 。 優ưu 波ba 娑sa 迦ca ， 優ưu 婆bà 娑sa 柯kha ， 鄔ổ 波ba 塞tắc 迦ca ， 鄔ổ 波ba 素tố 迦ca 等đẳng 。 譯dịch 曰viết 清Thanh 信Tín 士Sĩ 。 近Cận 事Sự 男Nam 。 善thiện 宿túc 男nam 等đẳng 。 親thân 近cận 奉phụng 事sự 三Tam 寶Bảo 之chi 義nghĩa 。 總tổng 稱xưng 受thọ 五Ngũ 戒Giới 之chi 男nam 子tử 。 四tứ 眾chúng 之chi 一nhất 。 七thất 眾chúng 之chi 一nhất 。 西tây 域vực 記ký 九cửu 曰viết 鄔Ổ 波Ba 索Sách 迦Ca 。 唐đường 言ngôn 近Cận 事Sự 男Nam 。 舊cựu 曰viết 伊y 蒲bồ 塞tắc ， 又hựu 曰viết 優ưu 波ba 塞tắc ， 皆giai 訛ngoa 也dã 。 」 玄huyền 應ưng/ứng 音âm 義nghĩa 二nhị 十thập 一nhất 曰viết 鄔Ổ 波Ba 索Sách 迦Ca 。 或hoặc 言ngôn 優ưu 波ba 娑sa 迦ca ， 近cận 侍thị 也dã ， 言ngôn 優Ưu 婆Bà 塞Tắc 者giả ， 訛ngoa 也dã 。 此thử 云vân 近cận 善thiện 男nam ， 亦diệc 云vân 近cận 宿túc 男nam ， 謂vị 近cận 三Tam 寶Bảo 而nhi 住trụ 宿túc 也dã ， 或hoặc 言ngôn 清Thanh 信Tín 士Sĩ 善thiện 宿túc 男nam 者giả 義nghĩa 譯dịch 也dã 。 」 同đồng 二nhị 十thập 三tam 曰viết 鄔Ổ 波Ba 索Sách 迦Ca 。 亦diệc 云vân 優ưu 婆bà 娑sa 柯kha ， 受thọ 三Tam 歸Quy 住trụ 五Ngũ 戒Giới 者giả 。 優ưu 婆bà ， 此thử 云vân 受thọ 。 娑sa 柯kha ， 此thử 云vân 男nam 。 」 希hy 麟lân 音âm 義nghĩa 五ngũ 曰viết 烏Ô 波Ba 塞Tắc 。 迦ca ， 舊cựu 云vân 優Ưu 婆Bà 塞Tắc 。 新tân 云vân 鄔Ổ 波Ba 索Sách 迦Ca 。 鄔ổ 波ba ， 此thử 云vân 近cận 。 迦ca ， 此thử 云vân 事sự 。 索sách ， 即tức 男nam 聲thanh 也dã 。 即tức 近Cận 事Sự 男Nam 也dã 。 謂vị 親thân 近cận 承thừa 事sự 。 三Tam 寶Bảo 者giả 故cố 云vân 。 」 華hoa 嚴nghiêm 疏sớ 鈔sao 六lục 十thập 二nhị 曰viết ： 「 親thân 近cận 比Bỉ 丘Khâu 而nhi 承thừa 事sự 故cố 。 」 業nghiệp 疏sớ 二nhị 下hạ 曰viết ： 「 正chánh 音âm 云vân 鄔ổ 波ba 塞tắc 迦ca ， 唐đường 翻phiên 善thiện 宿túc 也dã 。 故cố 成thành 論luận 云vân 此thử 人nhân 善thiện 能năng 。 離ly 破phá 戒giới 宿túc ， 古cổ 錄lục 以dĩ 為vi 清Thanh 信Tín 士Sĩ 者giả 。 清thanh 是thị 離ly 過quá 之chi 名danh ， 信tín 為vi 入nhập 道đạo 之chi 本bổn ， 士sĩ 即tức 男nam 子tử 通thông 稱xưng ， 取thủ 意ý 得đắc 矣hĩ 。 在tại 言ngôn 少thiểu 異dị 。 涅Niết 槃Bàn 經Kinh 。 八bát 曰viết 歸quy 依y 於ư 佛Phật 。 者giả ， 真chân 名danh 優Ưu 婆Bà 塞Tắc 。 」 。