四空定 ( 四tứ 空không 定định )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）又云四無色定（梵名四空處之各名加Dhyāna），十二門禪中之四禪也。一空無邊處定，行人厭患色籠如牢如獄，心欲出離之，捨色想而緣無邊之虛空心，與空無邊相應，故名空無邊定。二識無邊處定，行人更厭前外之空，捨其虛空緣內識為心識無邊之解，心與識無邊相應，故名識無邊處定。三無所有處定，行人更厭其識，而觀心識無所有，心與無所有相應，故名無所有處定。四非想非非想處定，前之識處是有想，無所有處是無想，至此捨前之有想故名非想，捨前之無想，故名非非想。又無麤想，故曰非想，非無細想，故曰非非想。行者於此如痴如醉如眠如暗，無所愛樂，泯然寂絕，清淨無為，謂之非想非非想定。見法界次第上，俱舍頌疏世品一。是乃內法之修法也。若於外道則以六行觀而修得之。於此四定復加四定為八定，於此加中間定與未至定（有部義），或加欲界定（成實義）為十定。凡禪定有味定淨定無漏定三種（見禪條），此十種禪定中為非想非非想定之心想微細，故無無漏定，有味定淨定也。未至中間之二定及四禪之六定，有見道之無漏定（有部），欲界中間之二定及四禪之六定與前相同，有見道之無漏（成實），下三無色有修道無學道之無漏定，味淨之二定，通於十定，二宗相同。見俱舍論十八，輔行九之一。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 又hựu 云vân 四tứ 無vô 色sắc 定định 。 （ 梵Phạm 名danh 四tứ 空không 處xứ 之chi 各các 名danh 加gia Dhyāna ） ， 十thập 二nhị 門môn 禪thiền 中trung 之chi 四tứ 禪thiền 也dã 。 一nhất 空Không 無Vô 邊Biên 處Xứ 。 定định ， 行hành 人nhân 厭yếm 患hoạn 色sắc 籠lung 如như 牢lao 如như 獄ngục ， 心tâm 欲dục 出xuất 離ly 之chi ， 捨xả 色sắc 想tưởng 而nhi 緣duyên 無vô 邊biên 之chi 虛hư 空không 心tâm ， 與dữ 空không 無vô 邊biên 相tương 應ứng 故cố 名danh 空không 無vô 邊biên 定định 。 二nhị 識Thức 無Vô 邊Biên 處Xứ 。 定định ， 行hành 人nhân 更cánh 厭yếm 前tiền 外ngoại 之chi 空không ， 捨xả 其kỳ 虛hư 空không 緣duyên 內nội 識thức 為vi 心tâm 識thức 無vô 邊biên 之chi 解giải ， 心tâm 與dữ 識thức 無vô 邊biên 相tương 應ứng 故cố 。 名danh 識Thức 無Vô 邊Biên 處Xứ 定Định 。 三tam 無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 定Định 。 行hành 人nhân 更cánh 厭yếm 其kỳ 識thức ， 而nhi 觀quán 心tâm 識thức 無vô 所sở 有hữu 。 心tâm 與dữ 無vô 所sở 有hữu 相tướng 。 應ưng/ứng ， 故cố 名danh 無Vô 所Sở 有Hữu 處Xứ 定Định 。 四tứ 非Phi 想Tưởng 非Phi 非Phi 想Tưởng 處Xứ 。 定định ， 前tiền 之chi 識thức 處xứ 是thị 有hữu 想tưởng 無vô 所sở 有hữu 。 處xứ 是thị 無vô 想tưởng ， 至chí 此thử 捨xả 前tiền 之chi 有hữu 想tưởng 故cố 名danh 非phi 想tưởng ， 捨xả 前tiền 之chi 無vô 想tưởng ， 故cố 名danh 非phi 非phi 想tưởng 。 又hựu 無vô 麤thô 想tưởng ， 故cố 曰viết 非phi 想tưởng ， 非phi 無vô 細tế 想tưởng ， 故cố 曰viết 非phi 非phi 想tưởng 。 行hành 者giả 於ư 此thử 如như 痴si 如như 醉túy 如như 眠miên 如như 暗ám 無vô 所sở 愛ái 樂nhạo 。 泯mẫn 然nhiên 寂tịch 絕tuyệt 清thanh 淨tịnh 無vô 為vi 。 謂vị 之chi 非phi 想tưởng 非phi 非phi 想tưởng 定định 。 見kiến 法Pháp 界Giới 次thứ 第đệ 上thượng ， 俱câu 舍xá 頌tụng 疏sớ 世thế 品phẩm 一nhất 。 是thị 乃nãi 內nội 法pháp 之chi 修tu 法pháp 也dã 。 若nhược 於ư 外ngoại 道đạo 則tắc 以dĩ 六lục 行hành 觀quán 而nhi 修tu 得đắc 之chi 。 於ư 此thử 四tứ 定định 復phục 加gia 四tứ 定định 為vi 八bát 定định 。 於ư 此thử 加gia 中trung 間gian 定định 與dữ 未vị 至chí 定định （ 有hữu 部bộ 義nghĩa ） ， 或hoặc 加gia 欲dục 界giới 定định （ 成thành 實thật 義nghĩa ） 為vi 十thập 定định 。 凡phàm 禪thiền 定định 有hữu 味vị 定định 淨tịnh 定định 無vô 漏lậu 定định 三tam 種chủng （ 見kiến 禪thiền 條điều ） ， 此thử 十thập 種chủng 禪thiền 定định 中trung 為vi 非phi 想tưởng 非phi 非phi 想tưởng 定định 之chi 心tâm 想tưởng 微vi 細tế ， 故cố 無vô 無vô 漏lậu 定định ， 有hữu 味vị 定định 淨tịnh 定định 也dã 。 未vị 至chí 中trung 間gian 之chi 二nhị 定định 及cập 四tứ 禪thiền 之chi 六lục 定định ， 有hữu 見kiến 道đạo 之chi 無vô 漏lậu 定định （ 有hữu 部bộ ） ， 欲dục 界giới 中trung 間gian 之chi 二nhị 定định 及cập 四tứ 禪thiền 之chi 六lục 定định 與dữ 前tiền 相tướng 同đồng ， 有hữu 見kiến 道đạo 之chi 無vô 漏lậu （ 成thành 實thật ） ， 下hạ 三tam 無vô 色sắc 有hữu 修tu 道Đạo 無Vô 學Học 道đạo 之chi 無vô 漏lậu 定định ， 味vị 淨tịnh 之chi 二nhị 定định ， 通thông 於ư 十thập 定định ， 二nhị 宗tông 相tướng 同đồng 。 見kiến 俱câu 舍xá 論luận 十thập 八bát ， 輔phụ 行hành 九cửu 之chi 一nhất 。