小乘三藏 ( 小Tiểu 乘Thừa 三Tam 藏Tạng )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）四部之阿含經等為經藏，四分五分十誦律等為律藏，六足發智論等為論藏。此三藏之根本皆佛說，於佛入滅時分部帙而結集者。佛所說之大乘，義理之分際遠異於小乘，故於別處結集之而單名摩訶衍藏Mahāyānapiṭaka，以對小乘之三藏。是智度論之意也。智度論百曰：「如摩訶迦葉於耆闍崛山中集三藏，佛滅度後文殊師利彌勒諸大菩薩，亦將阿難集是摩訶衍。（中略）三藏是聲聞法，摩訶衍是大乘法。」法華經安樂行品曰：「貪著小乘三藏學者。」天台據之，於四教之中呼小乘教為三藏教。然於小乘宗之中如經量部不許佛說之論藏。謂論藏者如來滅後弟子之所說。故世親於俱舍論之初敘有部宗之義曰：「離擇法定無餘能滅諸惑勝方便，由惑世間漂有海，因此傳，佛說對法。」此依經量部之意示論藏之佛說，非己所信，故置傳字者。因而眾賢於正理論之初痛駁之。今案結集小乘之三藏以三藏為小乘之別名，雖在佛滅後，而佛在世時，其教法中既有三藏分別之存在，其證文不一。智度論百曰：「佛在世時無有三藏名，但有持修多羅比丘，持毘尼比丘，持摩多羅迦Mātṛka比丘。」（摩多羅迦論藏之異名也）。毘奈耶雜事十四曰：「緣在室羅伐羅城，時有苾芻名毛血。（中略）見佛說法於三藏經說地獄苦。」同十八曰：「三藏經中有疑處除我更無能答者。」同三十四曰：「賊言：聖者仁是三藏。持經律論耶？苾芻亦同前答。（中略）佛言汝等苾芻善閑經律論。」此等皆佛在世之事也。因是可知佛在世已有三藏之名矣。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 四tứ 部bộ 之chi 阿a 含hàm 經kinh 等đẳng 為vi 經kinh 藏tạng ， 四tứ 分phần 五ngũ 分phần 十thập 誦tụng 律luật 等đẳng 為vi 律luật 藏tạng ， 六lục 足túc 發phát 智trí 論luận 等đẳng 為vi 論luận 藏tạng 。 此thử 三Tam 藏Tạng 之chi 根căn 本bổn 皆giai 佛Phật 說thuyết 於ư 佛Phật 入nhập 滅diệt 時thời 分phần 部bộ 帙 而nhi 結kết 集tập 者giả 。 佛Phật 所sở 說thuyết 之chi 大Đại 乘Thừa 義nghĩa 理lý 之chi 分phần 際tế 遠viễn 異dị 於ư 小Tiểu 乘Thừa 故cố 於ư 別biệt 處xứ 結kết 集tập 之chi 而nhi 單đơn 名danh 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 藏tạng Mahāyānapi ṭ aka ， 以dĩ 對đối 小Tiểu 乘Thừa 之chi 三Tam 藏Tạng 。 是thị 智trí 度độ 論luận 之chi 意ý 也dã 。 智trí 度độ 論luận 百bách 曰viết ： 「 如như 摩Ma 訶Ha 迦Ca 葉Diếp 。 於ư 耆Kỳ 闍Xà 崛Quật 山Sơn 。 中trung 集tập 三Tam 藏Tạng 佛Phật 滅diệt 度độ 後hậu 。 文Văn 殊Thù 師Sư 利Lợi 。 彌Di 勒Lặc 諸chư 大đại 菩Bồ 薩Tát 。 亦diệc 將tương 阿A 難Nan 集tập 。 是thị 摩Ma 訶Ha 衍Diên 。 （ 中trung 略lược ） 三Tam 藏Tạng 是thị 聲Thanh 聞Văn 法Pháp 。 摩Ma 訶Ha 衍Diên 是thị 大Đại 乘Thừa 法Pháp 。 」 法pháp 華hoa 經kinh 安an 樂lạc 行hành 品phẩm 曰viết 貪tham 著trước 小Tiểu 乘Thừa 。 三Tam 藏Tạng 學học 者giả 。 」 天thiên 台thai 據cứ 之chi ， 於ư 四tứ 教giáo 之chi 中trung 呼hô 小Tiểu 乘Thừa 教giáo 為vi 三Tam 藏Tạng 教giáo 。 然nhiên 於ư 小Tiểu 乘Thừa 宗tông 之chi 中trung 如như 經kinh 量lượng 部bộ 不bất 許hứa 佛Phật 說thuyết 之chi 論luận 藏tạng 。 謂vị 論luận 藏tạng 者giả 如Như 來Lai 滅diệt 後hậu 。 弟đệ 子tử 之chi 所sở 說thuyết 。 故cố 世thế 親thân 於ư 俱câu 舍xá 論luận 之chi 初sơ 敘tự 有hữu 部bộ 宗tông 之chi 義nghĩa 曰viết ： 「 離ly 擇trạch 法pháp 定định 無vô 餘dư 能năng 滅diệt 諸chư 惑hoặc 勝thắng 方phương 便tiện ， 由do 惑hoặc 世thế 間gian 漂phiêu 有hữu 海hải ， 因nhân 此thử 傳truyền 佛Phật 說thuyết 對đối 法pháp 。 」 此thử 依y 經kinh 量lượng 部bộ 之chi 意ý 示thị 論luận 藏tạng 之chi 佛Phật 說thuyết 非phi 己kỷ 所sở 信tín ， 故cố 置trí 傳truyền 字tự 者giả 。 因nhân 而nhi 眾chúng 賢hiền 於ư 正chánh 理lý 論luận 之chi 初sơ 痛thống 駁bác 之chi 。 今kim 案án 結kết 集tập 小Tiểu 乘Thừa 之chi 三Tam 藏Tạng 以dĩ 三Tam 藏Tạng 為vi 小Tiểu 乘Thừa 之chi 別biệt 名danh ， 雖tuy 在tại 佛Phật 滅diệt 後hậu 。 而nhi 佛Phật 在tại 世thế 時thời 。 其kỳ 教giáo 法pháp 中trung 既ký 有hữu 三Tam 藏Tạng 分phân 別biệt 之chi 存tồn 在tại ， 其kỳ 證chứng 文văn 不bất 一nhất 。 智trí 度độ 論luận 百bách 曰viết 佛Phật 在tại 世thế 時thời 。 無vô 有hữu 三Tam 藏Tạng 名danh ， 但đãn 有hữu 持trì 修Tu 多Đa 羅La 比Bỉ 丘Khâu 持trì 毘tỳ 尼ni 比Bỉ 丘Khâu 持trì 摩ma 多đa 羅la 迦ca 。 比Bỉ 丘Khâu 。 」 （ 摩ma 多đa 羅la 迦ca 論luận 藏tạng 之chi 異dị 名danh 也dã ） 。 毘Tỳ 奈Nại 耶Da 雜tạp 事sự 十thập 四tứ 曰viết 。 緣duyên 在tại 室thất 羅la 伐phạt 羅la 城thành ， 時thời 有hữu 苾Bật 芻Sô 名danh 毛mao 血huyết 。 （ 中trung 略lược ） 見kiến 佛Phật 說thuyết 法Pháp 於ư 三Tam 藏Tạng 經kinh 說thuyết 地địa 獄ngục 苦khổ 。 」 同đồng 十thập 八bát 曰viết 。 三Tam 藏Tạng 經kinh 中trung 有hữu 疑nghi 處xứ 除trừ 我ngã 更cánh 。 無vô 能năng 答đáp 者giả 。 」 同đồng 三tam 十thập 四tứ 曰viết ： 「 賊tặc 言ngôn ： 聖thánh 者giả 仁nhân 是thị 三Tam 藏Tạng 。 持trì 經Kinh 律luật 論luận 耶da 苾Bật 芻Sô 。 亦diệc 同đồng 前tiền 答đáp 。 （ 中trung 略lược ） 佛Phật 言ngôn 汝nhữ 等đẳng 苾Bật 芻Sô 。 善thiện 閑nhàn 經kinh 律luật 論luận 。 」 此thử 等đẳng 皆giai 佛Phật 在tại 世thế 之chi 事sự 也dã 。 因nhân 是thị 可khả 知tri 佛Phật 在tại 世thế 已dĩ 有hữu 三Tam 藏Tạng 之chi 名danh 矣hĩ 。