thiên trúc tam tế

Phật Quang Đại Từ Điển

(天竺三際) Cũng gọi Tam thời. Chỉ cho 3 mùa ở Ấn độ. Ấn độ chia 1 năm làm 3 mùa nóng, mưa, lạnh gọi là Tam tế (Phạm:Traya ftava#). Đó là: Nhiệt tế (Phạm:Grìwma-rtu), Vũ tế (Phạm:Varwartu) và Hàn tế (Phạm:Hemanta-rtu). Thời gian bắt đầu và kết thúc Tam tế, tùy theo phong tục bất đồng của mỗi địa phương tại Ấn độ mà có nhiều thuyết khác nhau. Theo Câu xá luận quang kí quyển 11, ngài Thần thái cho rằng từ ngày 16 tháng 2 đến ngày 15 tháng 6 là Nhiệt tế; từ ngày 16 tháng 6 đến ngày 15 tháng 10 là Vũ tế; từ ngày 16 tháng 10 đến ngày 15 tháng 2 năm sau là Hàn tế. Còn ngài Chân đế thì cho rằng từ ngày 16 tháng giêng đến ngày 15 tháng 5 là Nhiệt tế; từ ngày 16 tháng 5 đến ngày 15 tháng 9 là Vũ tế và từ ngày 16 tháng 9 đến ngày 15 tháng giêng năm sau là Hàn tế. Thuyết trong Đại đường tây vực kí quyển 2 cũng giống với thuyết của ngài Chân đế và lại chia Tam tế làm 6 thời, tức từ ngày 16 tháng giêng đến ngày 15 tháng 3 là Tiệm nhiệt thời(thời gian nóng dần); từ ngày 16 tháng 3 đến ngày 15 tháng 5 là Thịnh nhiệt thời(thời gian nóng dữ); từ ngày 16 tháng 5 đến ngày 15 tháng 7 là Vũ thời (thời gian mưa); từ ngày 16 tháng 7 đến ngày 15 tháng 9 là Mậu thời(thời gian cây cỏ tốt tươi); từ ngày 16 tháng 9 đến ngày 15 tháng 11 là Tiệm hàn thời(thời gian lạnh dần) và từ ngày 16 tháng 11 đến ngày 15 tháng giêng năm sau là Thịnh hàn thời(thời gian lạnh dữ). Sáu thời này được phối hợp với 12 tháng: Tháng Chế đát la (Phạm: Caitra), tháng Phệ xá khư (Phạm:Vaizàkha), tháng Phệ sắt tra (Phạm:Jyaiwỉha), tháng Át sa đồ (Phạm:Àwàđha), tháng Thất la phạt noa (Phạm:Zràvaịa), tháng Bà đạt la bát đà (Phạm:Bhàdrapada), tháng Át thấp phạ dữu xà (Phạm: Azvayuja), tháng Ca lạt để ca (Phạm:Kàrttìka), tháng Mạt già thủy la (Phạm:Màrgasìrwa), tháng Báo sa (Phạm: Pauwa), tháng Ma già (Phạm: Màgha) và tháng Phả lặc lũ noa (Phạm: Phàlguna). [X.luận Câu xá Q.12; Câu xá luận bảo sớ Q.11; Phiên dịch danh nghĩa tập Q.5; Đại tạng pháp số Q.12; Phạm võng kinh cổ tích kí Q.hạ, phần cuối; Đại thừa pháp tướng tông danh mục Q.6, hạ].