tam nhân quán thập nhị nhân duyên
Phật Quang Đại Từ Điển
(三人觀十二因緣) Ba bậc người cùng quán xét 12 nhân duyên. Cứ theo kinh Niết bàn quyển 40 (bản Bắc) thì Thanh văn, Duyên giác và Bồ tát của Thông giáo, tuy cùng quán xét 12 nhân duyên, nhưng tùy theo trí có cạn, sâu, pháp thành cao, thấp cho nên có 3 loại khác nhau. 1. Quán xét bằng hạ trí cho nên chứng được bồ đề của Thanh văn: Hàng Thanh văn dùng trí của thể không, trước hết quán 12 nhân duyên sinh, kế đến quán 12 nhân duyên diệt, quán sinh, diệt như thế liền ngộ được chẳng sinh chẳng diệt, phá trừ Kiến hoặc và Tư hoặc mà chứng lí Chân không. 2. Quán xét bằng trí bậc trung cho nên chứng được bồ đề của Duyên giác: Hàng Duyên giác cũng dùng trí của thể không, bắt đầu quán 12 nhân duyên sinh, sau đó quán 12 nhân duyên diệt, quán sinh quán diệt như thế liền ngộ được chẳng sinh chẳng diệt, phá trừ Kiến hoặc, Tư hoặc, lại dần dần trừ được tập khí. Vì trí năng quán của Duyên giác thù thắng hơn trí năng quán của Thanh văn, nên lí chân không mà hàng Duyên giác chứng được cũng sâu hơn. 3. Quán xét bằng trí bậc thượng cho nên được bồ đề của Bồ tát: Bồ tát cũng dùng trí thể không mà quán xét sự sinh diệt của 12 nhân duyên, liễu ngộ phi sinh phi diệt, tức khắc đoạn trừ Kiến hoặc, Tư hoặc và tập khí của chúng. Vì trí năng quán của Bồ tát thù thắng hơn trí năng quán của Duyên giác, nên lí chân không mà Bồ tát chứng được là sâu xa nhất. (xt. Thập Nhị Nhân Duyên).