三惑 ( 三tam 惑hoặc )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）或云惑，或云煩惱，或云漏，或云垢，或云結。皆為同體異名。天台一家統收一切之妄惑為三類：一、見思惑，如身見邊見等，邪分別道理而起，謂之見惑，如貪欲瞋恚等，倒想世間事物而起，謂之思惑，離此見思二惑即離三界，聲聞緣覺以之為涅槃，菩薩更進而斷後之二惑。如此見思，三乘之人通斷，故名為通惑，後之二惑，名為別惑。二、塵沙惑，為化道障。菩薩教化人之障也。菩薩教化人，必通如塵如沙無量無數之法門，然心性闇昧，不能達此塵沙無數之法門，自在教化，謂為塵沙之惑。蓋非謂惑體有塵沙之數，惑體唯為劣慧之一，而不知之法門多故名塵沙也。菩薩欲斷此劣慧，得所謂道種智，必於長劫之間學習無量之法門。三、無明惑，又稱障中道之惑，為障蔽中道實相理之惑，與前思惑中之痴惑異。彼為障蔽空理之惑，枝末無明也。此為迷於根本理體之惑，根本無明也。此無明十二品斷，即為別教之佛，四十二品斷，即為圓教之佛，藏通二教之佛，亦不知其名。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 或hoặc 云vân 惑hoặc ， 或hoặc 云vân 煩phiền 惱não ， 或hoặc 云vân 漏lậu ， 或hoặc 云vân 垢cấu ， 或hoặc 云vân 結kết 。 皆giai 為vi 同đồng 體thể 異dị 名danh 。 天thiên 台thai 一nhất 家gia 統thống 收thu 一nhất 切thiết 之chi 妄vọng 惑hoặc 為vi 三tam 類loại ： 一nhất 、 見kiến 思tư 惑hoặc ， 如như 身thân 見kiến 邊biên 見kiến 等đẳng ， 邪tà 分phân 別biệt 道Đạo 理lý 而nhi 起khởi ， 謂vị 之chi 見kiến 惑hoặc ， 如như 貪tham 欲dục 瞋sân 恚khuể 。 等đẳng ， 倒đảo 想tưởng 世thế 間gian 事sự 物vật 而nhi 起khởi ， 謂vị 之chi 思tư 惑hoặc ， 離ly 此thử 見kiến 思tư 二nhị 惑hoặc 即tức 離ly 三tam 界giới 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。 以dĩ 之chi 為vi 涅Niết 槃Bàn 菩Bồ 薩Tát 更cánh 進tiến 而nhi 斷đoạn 後hậu 之chi 二nhị 惑hoặc 。 如như 此thử 見kiến 思tư ， 三tam 乘thừa 之chi 人nhân 通thông 斷đoạn ， 故cố 名danh 為vi 通thông 惑hoặc ， 後hậu 之chi 二nhị 惑hoặc ， 名danh 為vi 別biệt 惑hoặc 。 二nhị 、 塵trần 沙sa 惑hoặc ， 為vi 化hóa 道đạo 障chướng 。 菩Bồ 薩Tát 教giáo 化hóa 人nhân 之chi 障chướng 也dã 。 菩Bồ 薩Tát 教giáo 化hóa 人nhân 。 必tất 通thông 如như 塵trần 如như 沙sa 無vô 量lượng 無vô 數số 。 之chi 法Pháp 門môn 然nhiên 心tâm 性tánh 闇ám 昧muội ， 不bất 能năng 達đạt 此thử 塵trần 沙sa 無vô 數số 之chi 法Pháp 門môn 自tự 在tại 教giáo 化hóa ， 謂vị 為vi 塵trần 沙sa 之chi 惑hoặc 。 蓋cái 非phi 謂vị 惑hoặc 體thể 有hữu 塵trần 沙sa 之chi 數số ， 惑hoặc 體thể 唯duy 為vi 劣liệt 慧tuệ 之chi 一nhất ， 而nhi 不bất 知tri 之chi 法Pháp 門môn 多đa 故cố 名danh 塵trần 沙sa 也dã 。 菩Bồ 薩Tát 欲dục 斷đoạn 此thử 劣liệt 慧tuệ ， 得đắc 所sở 謂vị 道đạo 種chủng 智trí ， 必tất 於ư 長trường/trưởng 劫kiếp 之chi 間gian 學học 習tập 無vô 量lượng 之chi 法Pháp 門môn 。 三tam 、 無vô 明minh 惑hoặc ， 又hựu 稱xưng 障chướng 中trung 道đạo 之chi 惑hoặc ， 為vi 障chướng 蔽tế 中trung 道đạo 實thật 相tướng 理lý 之chi 惑hoặc ， 與dữ 前tiền 思tư 惑hoặc 中trung 之chi 痴si 惑hoặc 異dị 。 彼bỉ 為vi 障chướng 蔽tế 空không 理lý 之chi 惑hoặc ， 枝chi 末mạt 無vô 明minh 也dã 。 此thử 為vi 迷mê 於ư 根căn 本bổn 理lý 體thể 之chi 惑hoặc ， 根căn 本bổn 無vô 明minh 也dã 。 此thử 無vô 明minh 十thập 二nhị 品phẩm 斷đoạn ， 即tức 為vi 別biệt 教giáo 之chi 佛Phật 四tứ 十thập 二nhị 。 品phẩm 斷đoạn ， 即tức 為vi 圓viên 教giáo 之chi 佛Phật ， 藏tạng 通thông 二nhị 教giáo 之chi 佛Phật 亦diệc 不bất 知tri 其kỳ 名danh 。