果頭無人 ( 果quả 頭đầu 無vô 人nhân )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）天台宗之語。彼宗立四教，四教各有教行證人之四。然藏通二教。因中雖有教行證人之四，然至於果，則唯教之一，無行證人之三。何則？以彼等以果為灰身滅智，而得證實無人也（無人則無行亦無證）。唯有所謂有行證人之教而已。別教亦然。到初地已上之果位，則惟有教，而無後之三。何則？以彼別教之初地位，即圓教之初住位，此時既為圓教之人也。然則彼自初地已上，惟有別教所謂有行證人之一教而已，其所詮之行之證之人，皆無之。全為圓教之行證人也。因而前三教曰果頭無人。唯圓教因果共具教行證人之四。止觀三下曰：「前兩觀，因中有教行證人，果上但有其教無行證人。何以故？因中之人，灰身入寂，沈空盡滅，不後成於果頭之佛，直是方便之說，故有其教無行證人。別教因中，有教行證人，若就果者，但有其教，無行證人。何以故？若破無明，登初地時，即是圓家初住位，非復別家初地位也。初地尚爾，何況後地後果？故知因人不到於果，故云果頭無人。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 天thiên 台thai 宗tông 之chi 語ngữ 。 彼bỉ 宗tông 立lập 四tứ 教giáo ， 四tứ 教giáo 各các 有hữu 教giáo 行hành 證chứng 人nhân 之chi 四tứ 。 然nhiên 藏tạng 通thông 二nhị 教giáo 。 因nhân 中trung 雖tuy 有hữu 教giáo 行hành 證chứng 人nhân 之chi 四tứ ， 然nhiên 至chí 於ư 果quả ， 則tắc 唯duy 教giáo 之chi 一nhất ， 無vô 行hành 證chứng 人nhân 之chi 三tam 。 何hà 則tắc ？ 以dĩ 彼bỉ 等đẳng 以dĩ 果quả 為vi 灰hôi 身thân 滅diệt 智trí ， 而nhi 得đắc 證chứng 實thật 無vô 人nhân 也dã （ 無vô 人nhân 則tắc 無vô 行hành 亦diệc 無vô 證chứng ） 。 唯duy 有hữu 所sở 謂vị 有hữu 行hành 證chứng 人nhân 之chi 教giáo 而nhi 已dĩ 。 別biệt 教giáo 亦diệc 然nhiên 。 到đáo 初Sơ 地Địa 已dĩ 上thượng 之chi 果quả 位vị ， 則tắc 惟duy 有hữu 教giáo ， 而nhi 無vô 後hậu 之chi 三tam 。 何hà 則tắc ？ 以dĩ 彼bỉ 別biệt 教giáo 之chi 初Sơ 地Địa 位vị ， 即tức 圓viên 教giáo 之chi 初sơ 住trụ 位vị ， 此thử 時thời 既ký 為vi 圓viên 教giáo 之chi 人nhân 也dã 。 然nhiên 則tắc 彼bỉ 自tự 初Sơ 地Địa 已dĩ 上thượng ， 惟duy 有hữu 別biệt 教giáo 所sở 謂vị 有hữu 行hành 證chứng 人nhân 之chi 一nhất 教giáo 而nhi 已dĩ ， 其kỳ 所sở 詮thuyên 之chi 行hành 之chi 證chứng 之chi 人nhân ， 皆giai 無vô 之chi 。 全toàn 為vi 圓viên 教giáo 之chi 行hành 證chứng 人nhân 也dã 。 因nhân 而nhi 前tiền 三tam 教giáo 曰viết 果quả 頭đầu 無vô 人nhân 。 唯duy 圓viên 教giáo 因nhân 果quả 共cộng 具cụ 教giáo 行hành 證chứng 人nhân 之chi 四tứ 。 止Chỉ 觀Quán 三tam 下hạ 曰viết ： 「 前tiền 兩lưỡng 觀quán ， 因nhân 中trung 有hữu 教giáo 行hành 證chứng 人nhân ， 果quả 上thượng 但đãn 有hữu 其kỳ 教giáo 無vô 行hành 證chứng 人nhân 。 何hà 以dĩ 故cố 。 因nhân 中trung 之chi 人nhân ， 灰hôi 身thân 入nhập 寂tịch ， 沈trầm 空không 盡tận 滅diệt ， 不bất 後hậu 成thành 於ư 果quả 頭đầu 之chi 佛Phật ， 直trực 是thị 方phương 便tiện 之chi 說thuyết ， 故cố 有hữu 其kỳ 教giáo 無vô 行hành 證chứng 人nhân 。 別biệt 教giáo 因nhân 中trung ， 有hữu 教giáo 行hành 證chứng 人nhân ， 若nhược 就tựu 果quả 者giả ， 但đãn 有hữu 其kỳ 教giáo ， 無vô 行hành 證chứng 人nhân 。 何hà 以dĩ 故cố 。 若nhược 破phá 無vô 明minh ， 登đăng 初Sơ 地Địa 時thời ， 即tức 是thị 圓viên 家gia 初sơ 住trụ 位vị ， 非phi 復phục 別biệt 家gia 初Sơ 地Địa 位vị 也dã 。 初Sơ 地Địa 尚thượng 爾nhĩ ， 何hà 況huống 後hậu 地địa 後hậu 果quả ？ 故cố 知tri 因nhân 人nhân 不bất 到đáo 於ư 果quả ， 故cố 云vân 果quả 頭đầu 無vô 人nhân 。 」 。