如來藏 ( 如Như 來Lai 藏tạng )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）真如在煩惱中，謂之如來藏，真如出煩惱。謂之法身。依佛性論如來藏品，藏有三義：（一）所攝之義，真如立於眾生之位則含和合不和合之二門，為和合門者生一切之染法，為不和合門者，生一切之淨法，一切染淨之法，皆攝於如來之性，即真如，故云如來藏。易言之則真如攝一切法。如來藏一切法也。楞伽經四曰：「如來之藏，是善不善因，能徧興造一切眾生。」勝鬘寶窟下本曰：「一切眾生無有出如如境者，並為如如所攝故名藏也。則眾生為如來所攝也，是如來藏眾生。」起信論義記上曰：「如來藏心，含和合不和合二門，以其在於眾生位故，若在佛地則無和合義。」（二）隱覆之義，真如在煩惱中時，為煩惱隱覆如來之性德，而不使顯現，故名如來藏，是眾生之煩惱藏如來也。勝鬘經曰：「無量煩惱藏所纏如來藏。」又曰：「如是如來，法身不離煩惱藏，名如來藏。」理趣般若經曰：「一切有情皆如來藏。」同述贊下曰：「此真性正實如來藏在纏中名如來藏，一切眾生皆有真理故。」勝鬘寶窟下本曰：「如來性住在道前為煩惱隱覆，眾生不見，故名為藏，是眾生藏如來也。」（三）能攝之義，真如在煩惱中。含攝如來一切果地之功德，故名如來藏。占察經下曰：「復次彼心名如來藏，所謂具足無量無邊不可思議無漏清淨之業。」起信論曰：「如來藏，具足無量性功德故。」述讚下曰：「藏謂庫藏，諸佛所有一切功德皆在其中名如來藏，現行功德未能起，故不名法身。」起信論義記下本曰：「隱時能出生如來，名如來藏（能攝故出生也），顯時為萬德依止，名為法身。」梵Tathāgatagarbha。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 真Chân 如Như 在tại 煩phiền 惱não 中trung ， 謂vị 之chi 如Như 來Lai 藏tạng 。 真Chân 如Như 出xuất 煩phiền 惱não 。 謂vị 之chi 法Pháp 身thân 。 依y 佛Phật 性tánh 論luận 如Như 來Lai 藏tạng 品phẩm ， 藏tạng 有hữu 三tam 義nghĩa ： （ 一nhất ） 所sở 攝nhiếp 之chi 義nghĩa 真Chân 如Như 立lập 於ư 眾chúng 生sanh 之chi 位vị 則tắc 含hàm 和hòa 合hợp 不bất 和hòa 合hợp 之chi 二nhị 門môn ， 為vi 和hòa 合hợp 門môn 者giả 生sanh 一nhất 切thiết 之chi 染nhiễm 法pháp ， 為vi 不bất 和hòa 合hợp 門môn 者giả ， 生sanh 一nhất 切thiết 之chi 淨tịnh 法pháp ， 一nhất 切thiết 染nhiễm 淨tịnh 之chi 法pháp ， 皆giai 攝nhiếp 於ư 如Như 來Lai 之chi 性tánh ， 即tức 真Chân 如Như 故cố 云vân 如Như 來Lai 藏tạng 。 易dị 言ngôn 之chi 則tắc 真Chân 如Như 。 攝nhiếp 一nhất 切thiết 法pháp 。 如Như 來Lai 藏tạng 一nhất 切thiết 法pháp 也dã 。 楞lăng 伽già 經kinh 四tứ 曰viết 如Như 來Lai 之chi 藏tạng 。 是thị 善thiện 不bất 善thiện 因nhân ， 能năng 徧biến 興hưng 造tạo 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 」 勝thắng 鬘man 寶bảo 窟quật 下hạ 本bổn 曰viết 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 無vô 有hữu 出xuất 如như 如như 境cảnh 者giả ， 並tịnh 為vi 如như 如như 所sở 攝nhiếp 故cố 名danh 藏tạng 也dã 。 則tắc 眾chúng 生sanh 為vi 如Như 來Lai 所sở 攝nhiếp 也dã 是thị 如Như 來Lai 藏tạng 眾chúng 生sanh 。 」 起khởi 信tín 論luận 義nghĩa 記ký 上thượng 曰viết 如Như 來Lai 藏tạng 。 心tâm ， 含hàm 和hòa 合hợp 不bất 和hòa 合hợp 二nhị 門môn ， 以dĩ 其kỳ 在tại 於ư 眾chúng 生sanh 位vị 故cố ， 若nhược 在tại 佛Phật 地địa 則tắc 無vô 和hòa 合hợp 義nghĩa 。 」 （ 二nhị ） 隱ẩn 覆phú 之chi 義nghĩa 真Chân 如Như 在tại 煩phiền 惱não 中trung 時thời ， 為vi 煩phiền 惱não 隱ẩn 覆phú 如Như 來Lai 之chi 性tánh 。 德đức ， 而nhi 不bất 使sử 顯hiển 現hiện 。 故cố 名danh 如Như 來Lai 。 藏tạng ， 是thị 眾chúng 生sanh 之chi 煩phiền 惱não 藏tàng 如Như 來Lai 也dã 。 勝thắng 鬘man 經kinh 曰viết 無vô 量lượng 煩phiền 惱não 。 藏tạng 所sở 纏triền 如Như 來Lai 藏tạng 。 」 又hựu 曰viết 如như 是thị 如Như 來Lai 法Pháp 身thân 。 不bất 離ly 煩phiền 惱não 藏tạng 。 名danh 如Như 來Lai 藏tạng 。 」 理lý 趣thú 般Bát 若Nhã 經kinh 曰viết 一nhất 切thiết 有hữu 情tình 。 皆giai 如Như 來Lai 藏tạng 。 」 同đồng 述thuật 贊tán 下hạ 曰viết ： 「 此thử 真chân 性tánh 正chánh 實thật 如Như 來Lai 藏tạng 在tại 纏triền 中trung 名danh 如Như 來Lai 藏tạng 。 一nhất 切thiết 眾chúng 生sanh 。 皆giai 有hữu 真chân 理lý 故cố 。 」 勝thắng 鬘man 寶bảo 窟quật 下hạ 本bổn 曰viết 如Như 來Lai 。 性tánh 住trụ 在tại 道đạo 前tiền 為vi 煩phiền 惱não 隱ẩn 覆phú ， 眾chúng 生sanh 不bất 見kiến 故cố 名danh 為vi 藏tạng 。 是thị 眾chúng 生sanh 藏tạng 如Như 來Lai 也dã 。 」 （ 三tam ） 能năng 攝nhiếp 之chi 義nghĩa 真Chân 如Như 在tại 煩phiền 惱não 中trung 。 含hàm 攝nhiếp 如Như 來Lai 一nhất 切thiết 。 果quả 地địa 之chi 功công 德đức 故cố 。 名danh 如Như 來Lai 藏tạng 。 占chiêm 察sát 經kinh 下hạ 曰viết ： 「 復phục 次thứ 彼bỉ 心tâm 名danh 如Như 來Lai 藏Tạng 。 所sở 謂vị 具cụ 足túc 。 無vô 量lượng 無vô 邊biên 。 不bất 可khả 思tư 議nghị 。 無vô 漏lậu 清thanh 淨tịnh 之chi 業nghiệp 。 」 起khởi 信tín 論luận 曰viết 如Như 來Lai 藏tạng 。 具cụ 足túc 無vô 量lượng 。 性tánh 功công 德đức 故cố 。 」 述thuật 讚tán 下hạ 曰viết ： 「 藏tạng 謂vị 庫khố 藏tàng 諸chư 佛Phật 所sở 有hữu 。 一nhất 切thiết 功công 德đức 。 皆giai 在tại 其kỳ 中trung 名danh 如Như 來Lai 藏tạng 。 現hiện 行hành 功công 德đức 未vị 能năng 起khởi ， 故cố 。 不bất 名danh 法Pháp 身thân 。 」 起khởi 信tín 論luận 義nghĩa 記ký 下hạ 本bổn 曰viết ： 「 隱ẩn 時thời 能năng 出xuất 生sanh 如Như 來Lai 。 名danh 如Như 來Lai 藏tạng 。 （ 能năng 攝nhiếp 故cố 出xuất 生sanh 也dã ） ， 顯hiển 時thời 為vi 萬vạn 德đức 依y 止chỉ 。 名danh 為vi 法Pháp 身thân 。 」 梵Phạm Tathāgatagarbha 。