五十法 ( 五ngũ 十thập 法pháp )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）大品般若說四念處等之三十七品，次說三三昧，四禪，四無量心，四無色定，八背捨，八勝處，九次第定，十一切處之八種法。合為五十。此中四禪四無量心為屬於色界之禪定，他皆為屬於無色界之禪定。智度論二十一云：問曰：何以故次三十七品，後說八種法？答曰：三十七品是趣涅槃之道，行此道已，則得到涅槃城。涅槃城有三門，所謂空無相無作（三三昧）是也。已說道。次當說到處之門，四禪等是開其門之妙法。復次，三十七品是上妙之法。欲界之心，散亂難修。故依上界禪定先調柔之也。問四禪之外別說餘法乎？答眾生機根意業種種，從其機根意業，故別說之。若為厭欲界散亂者，說四禪。若為欲得大福德者，說四無量心。為厭患色如在牢獄者，說四無色定。為觀所緣不得自在者，說八勝處。若為有遮道不得道達者，說八背捨。為心不調柔，於禪定不得次第入出自在者，說九次第定。為一切所緣不能徧照者，說十一地處。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 大đại 品phẩm 般Bát 若Nhã 說thuyết 四Tứ 念Niệm 處Xứ 。 等đẳng 之chi 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 次thứ 說thuyết 三tam 三tam 昧muội ， 四tứ 禪thiền 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 。 四tứ 無vô 色sắc 定định 。 八bát 背bối/bội 捨xả 八bát 勝thắng 處xứ 。 九cửu 次thứ 第đệ 定định 。 十thập 一nhất 切thiết 處xứ 之chi 八bát 種chủng 法pháp 。 合hợp 為vi 五ngũ 十thập 。 此thử 中trung 四tứ 禪thiền 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 。 為vi 屬thuộc 於ư 色sắc 界giới 之chi 禪thiền 定định ， 他tha 皆giai 為vi 屬thuộc 於ư 無vô 色sắc 界giới 之chi 禪thiền 定định 。 智trí 度độ 論luận 二nhị 十thập 一nhất 云vân ： 問vấn 曰viết 何hà 以dĩ 故cố 。 次thứ 三tam 十thập 七thất 。 品phẩm ， 後hậu 說thuyết 八bát 種chủng 法pháp ？ 答đáp 曰viết 三Tam 十Thập 七Thất 品Phẩm 。 是thị 趣thú 涅Niết 槃Bàn 之chi 道Đạo 。 行hành 此thử 道đạo 已dĩ ， 則tắc 得đắc 到đáo 涅Niết 槃Bàn 城thành 。 涅Niết 槃Bàn 城thành 有hữu 三tam 門môn ， 所sở 謂vị 空không 無vô 相tướng 無vô 作tác 。 （ 三tam 三tam 昧muội ） 是thị 也dã 。 已dĩ 說thuyết 道Đạo 。 次thứ 當đương 說thuyết 到đáo 處xứ 之chi 門môn ， 四tứ 禪thiền 等đẳng 是thị 開khai 其kỳ 門môn 之chi 妙diệu 法Pháp 。 復phục 次thứ 三tam 十thập 七thất 。 品phẩm 是thị 上thượng 妙diệu 之chi 法pháp 。 欲dục 界giới 之chi 心tâm ， 散tán 亂loạn 難nạn/nan 修tu 。 故cố 依y 上thượng 界giới 禪thiền 定định 先tiên 調điều 柔nhu 之chi 也dã 。 問vấn 四tứ 禪thiền 之chi 外ngoại 別biệt 說thuyết 餘dư 法pháp 乎hồ ？ 答đáp 眾chúng 生sanh 機cơ 根căn 意ý 業nghiệp 種chủng 種chủng 從tùng 其kỳ 機cơ 根căn 意ý 業nghiệp ， 故cố 別biệt 說thuyết 之chi 。 若nhược 為vi 厭yếm 欲dục 界giới 散tán 亂loạn 者giả ， 說thuyết 四tứ 禪thiền 。 若nhược 為vi 欲dục 得đắc 大đại 福phước 德đức 。 者giả ， 說thuyết 四Tứ 無Vô 量Lượng 心Tâm 。 為vi 厭yếm 患hoạn 色sắc 如như 在tại 牢lao 獄ngục 者giả ， 說thuyết 。 四tứ 無vô 色sắc 定định 。 為vi 觀quán 所sở 緣duyên 不bất 得đắc 自tự 在tại 。 者giả ， 說thuyết 八bát 勝thắng 處xứ 。 若nhược 為vi 有hữu 遮già 道đạo 不bất 得đắc 道Đạo 達đạt 者giả ， 說thuyết 八bát 背bối/bội 捨xả 。 為vi 心tâm 不bất 調điều 柔nhu ， 於ư 禪thiền 定định 不bất 得đắc 次thứ 第đệ 入nhập 出xuất 自tự 在tại 者giả ， 說thuyết 。 九cửu 次thứ 第đệ 定định 。 為vi 一nhất 切thiết 所sở 緣duyên 不bất 能năng 徧biến 照chiếu 者giả ， 說thuyết 十thập 一nhất 地địa 處xứ 。