密教普賢 ( 密mật 教giáo 普phổ 賢hiền )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（菩薩）有二體：一為大日內眷屬中之上首金剛菩薩（見金剛薩埵條），一為大日眷屬中之上首，是與顯教之普賢菩薩同體。在金剛界者為賢劫十六尊中，第十六主釋迦本有之智之大菩薩，以對文殊之修生智德。因之雖與文殊同以劍為三昧耶形，然此以標本有之智，文殊之劍標始成之智，有本始之異。而本有之智即理，故對文殊不越理智相對之常法也。理趣經曰：「大樂金剛薩埵（即金剛薩埵），即是普賢金剛薩埵。」金剛曼荼羅大鈔三曰：「普賢菩薩，左拳，右蓮，上有劍，密號真如金剛。」又在胎藏界者，八葉院中四菩薩之第一為普賢菩薩，位於東南方，以智劍為三昧耶形，密號曰真如金剛。秘藏記末曰：「東南方普賢菩薩，白肉色，左手執蓮華，上有利劍圍炎。」胎藏界曼荼羅大鈔一曰：「或記云：胎藏八葉中普賢頭戴五佛寶冠，左手執蓮，上有劍，右手伸掌，屈地水向上也。」又曰：「普賢有重重，法華所明普賢曰：乘白象王現其人前，今八葉中普賢異此，不乘象不持鈴杵，金剛薩埵名普賢時持鈴杵也。」又第一金剛手院之中尊金剛薩埵也。白肉色，左手金剛拳，右手持五[月*古]金剛杵，密號曰真如金剛。見胎曼陀羅大鈔二。已上二菩薩為門眷屬之普賢也。其大眷屬之普賢，是第二之文殊院普賢菩薩是也，侍中尊文殊之左脅，以三鈷杵為三昧耶形，密號曰示現金剛。秘藏記末曰：「大聖普賢菩薩，肉色，青蓮華上有三股折羅。」胎藏曼荼羅大鈔四曰：「乘白象，兩手合掌，華嚴法華等所明普賢也。又當界八葉中普賢，頭戴五佛寶冠，左手執蓮華，上有劍，右手伸掌，屈地水向上也。今當院普賢，頭無寶冠，如秘藏記。」又依密教三輪身則大日為自性輪身，普賢為正法輪身，步擲明王或六足尊明王為教令輪身（仁王經儀軌意）。依二輪身則大日，普賢皆為自性輪身，步擲六足尊為教令輪身（秘藏記）。見五大明王條。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 菩Bồ 薩Tát ） 有hữu 二nhị 體thể ： 一nhất 為vi 大đại 日nhật 內nội 眷quyến 屬thuộc 中trung 之chi 上thượng 首thủ 金kim 剛cang 菩Bồ 薩Tát （ 見kiến 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 條điều ） ， 一nhất 為vi 大đại 日nhật 眷quyến 屬thuộc 中trung 之chi 上thượng 首thủ ， 是thị 與dữ 顯hiển 教giáo 之chi 普Phổ 賢Hiền 菩Bồ 薩Tát 同đồng 體thể 。 在tại 金kim 剛cang 界giới 者giả 為vi 賢Hiền 劫Kiếp 十thập 六lục 尊tôn 中trung 第đệ 十thập 六lục 。 主chủ 釋Thích 迦Ca 本bổn 有hữu 之chi 智trí 之chi 大đại 菩Bồ 薩Tát 以dĩ 對đối 文Văn 殊Thù 之chi 修tu 生sanh 智trí 德đức 。 因nhân 之chi 雖tuy 與dữ 文Văn 殊Thù 同đồng 以dĩ 劍kiếm 為vi 三tam 昧muội 耶da 形hình ， 然nhiên 此thử 以dĩ 標tiêu 本bổn 有hữu 之chi 智trí 文Văn 殊Thù 之chi 劍kiếm 標tiêu 始thỉ 成thành 之chi 智trí ， 有hữu 本bổn 始thỉ 之chi 異dị 。 而nhi 本bổn 有hữu 之chi 智trí 即tức 理lý ， 故cố 對đối 文Văn 殊Thù 不bất 越việt 理lý 智trí 相tương 對đối 之chi 常thường 法pháp 也dã 。 理lý 趣thú 經kinh 曰viết ： 「 大đại 樂nhạo/nhạc/lạc 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa （ 即tức 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa ） ， 即tức 是thị 普phổ 賢hiền 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 。 」 金kim 剛cang 曼mạn 荼đồ 羅la 大đại 鈔sao 三tam 曰viết 普Phổ 賢Hiền 菩Bồ 薩Tát 。 左tả 拳quyền ， 右hữu 蓮liên ， 上thượng 有hữu 劍kiếm ， 密mật 號hiệu 真Chân 如Như 金kim 剛cang 。 」 又hựu 在tại 胎thai 藏tạng 界giới 者giả ， 八bát 葉diệp 院viện 中trung 四tứ 菩Bồ 薩Tát 之chi 第đệ 一nhất 為vi 普Phổ 賢Hiền 菩Bồ 薩Tát 。 位vị 於ư 東đông 南nam 方phương 。 以dĩ 智trí 劍kiếm 為vi 三tam 昧muội 耶da 形hình ， 密mật 號hiệu 曰viết 真Chân 如Như 金kim 剛cang 。 秘bí 藏tạng 記ký 末mạt 曰viết 東đông 南nam 方phương 。 普Phổ 賢Hiền 菩Bồ 薩Tát 。 白bạch 肉nhục 色sắc ， 左tả 手thủ 執chấp 蓮liên 華hoa ， 上thượng 有hữu 利lợi 劍kiếm 圍vi 炎diễm 。 」 胎thai 藏tạng 界giới 曼mạn 荼đồ 羅la 大đại 鈔sao 一nhất 曰viết ： 「 或hoặc 記ký 云vân ： 胎thai 藏tạng 八bát 葉diệp 中trung 普phổ 賢hiền 頭đầu 戴đái 五ngũ 佛Phật 寶bảo 冠quan 左tả 手thủ 執chấp 蓮liên ， 上thượng 有hữu 劍kiếm ， 右hữu 手thủ 伸thân 掌chưởng ， 屈khuất 地địa 水thủy 向hướng 上thượng 也dã 。 」 又hựu 曰viết ： 「 普phổ 賢hiền 有hữu 重trọng 重trọng ， 法pháp 華hoa 所sở 明minh 普phổ 賢hiền 曰viết 乘thừa 白bạch 象tượng 王vương 。 現hiện 其kỳ 人nhân 前tiền 。 今kim 八bát 葉diệp 中trung 普phổ 賢hiền 異dị 此thử ， 不bất 乘thừa 象tượng 不bất 持trì 鈴linh 杵xử ， 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 名danh 普phổ 賢hiền 時thời 持trì 鈴linh 杵xử 也dã 。 」 又hựu 第đệ 一nhất 金Kim 剛Cang 手Thủ 院viện 之chi 中trung 尊tôn 金kim 剛cang 薩tát 埵đóa 也dã 。 白bạch 肉nhục 色sắc ， 左tả 手thủ 金kim 剛cang 拳quyền ， 右hữu 手thủ 持trì 五ngũ [月*古] 金kim 剛cang 杵xử ， 密mật 號hiệu 曰viết 真Chân 如Như 金kim 剛cang 。 見kiến 胎thai 曼mạn 陀đà 羅la 大đại 鈔sao 二nhị 。 已dĩ 上thượng 二nhị 菩Bồ 薩Tát 為vi 門môn 眷quyến 屬thuộc 之chi 普phổ 賢hiền 也dã 。 其kỳ 大đại 眷quyến 屬thuộc 之chi 普phổ 賢hiền ， 是thị 第đệ 二nhị 之chi 文Văn 殊Thù 院viện 普Phổ 賢Hiền 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 也dã ， 侍thị 中trung 尊tôn 文Văn 殊Thù 之chi 左tả 脅hiếp ， 以dĩ 三tam 鈷cổ 杵xử 為vi 三tam 昧muội 耶da 形hình ， 密mật 號hiệu 曰viết 示thị 現hiện 金kim 剛cang 。 秘bí 藏tạng 記ký 末mạt 曰viết ： 「 大đại 聖thánh 普Phổ 賢Hiền 菩Bồ 薩Tát 。 肉nhục 色sắc ， 青thanh 蓮liên 華hoa 上thượng 有hữu 三tam 股cổ 折chiết 羅la 。 」 胎thai 藏tạng 曼mạn 荼đồ 羅la 大đại 鈔sao 四tứ 曰viết ： 「 乘thừa 白bạch 象tượng 兩lưỡng 手thủ 合hợp 掌chưởng ， 華hoa 嚴nghiêm 法pháp 華hoa 等đẳng 所sở 明minh 普phổ 賢hiền 也dã 。 又hựu 當đương 界giới 八bát 葉diệp 中trung 普phổ 賢hiền ， 頭đầu 戴đái 五ngũ 佛Phật 寶bảo 冠quan 左tả 手thủ 執chấp 蓮liên 華hoa ， 上thượng 有hữu 劍kiếm ， 右hữu 手thủ 伸thân 掌chưởng ， 屈khuất 地địa 水thủy 向hướng 上thượng 也dã 。 今kim 當đương 院viện 普phổ 賢hiền ， 頭đầu 無vô 寶bảo 冠quan 如như 秘bí 藏tạng 記ký 。 」 又hựu 依y 密mật 教giáo 三tam 輪luân 身thân 則tắc 大đại 日nhật 為vi 自tự 性tánh 輪luân 身thân ， 普phổ 賢hiền 為vi 正Chánh 法Pháp 輪luân 身thân ， 步bộ 擲trịch 明minh 王vương 或hoặc 六lục 足túc 尊tôn 明minh 王vương 為vi 教giáo 令linh 輪luân 身thân （ 仁nhân 王vương 經kinh 儀nghi 軌quỹ 意ý ） 。 依y 二nhị 輪luân 身thân 則tắc 大đại 日nhật ， 普phổ 賢hiền 皆giai 為vi 自tự 性tánh 輪luân 身thân ， 步bộ 擲trịch 六lục 足túc 尊tôn 為vi 教giáo 令linh 輪luân 身thân （ 秘bí 藏tạng 記ký ） 。 見kiến 五ngũ 大đại 明minh 王vương 條điều 。