摩呼洛伽 ( 摩ma 呼hô 洛lạc 伽già )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（異類）Mahoraga，莫呼洛伽摩，舊曰休勒，摩睺羅伽，新曰莫呼洛伽，摩護囉誐。八部眾之一。大蟒神也。胎藏界第三院之一尊，釋迦如來之眷屬也。是為大日如來普門示現之一法門身，一類眾生，因此法而遂得到於一切智地。大日經一曰：「爾時執金剛秘密主，於彼眾會中坐。白佛言：世尊云何如來應供正徧知，得一切智智？彼得一切智智，為無量眾生，廣演分布，隨種種趣種種性欲，（中略）夜叉乾闥婆乃至說生摩睺羅伽法。」法華玄贊二曰：「梵云莫呼羅伽，此云大腹，摩睺羅伽訛也。」慧琳音義十一曰：「摩休勒，古譯質朴，亦名摩睺羅伽。亦是樂神之類，或曰非人，或云大蟒神，其形人身而蛇首也。」同一曰：「莫呼洛伽，梵語不妙，正云摩護囉誐。人形蛇首，亦名大蟒神也。」慧苑音義上曰：「摩睺此云大也，羅伽云胸腹行也。此於諸畜龍類所攝，舊云蟒神者相似翻名，非正對也。」種子通諸摩睺羅伽。總有三字：一伽。行動之義，去來之義，入阿字門，則為行不可得，來不可得。是大日如來不行之行，不來之來，以遊化法界而度眾生之意也。二囉。塵垢之義，入阿字門，則為燒除一切諸障，生如來實慧之意。三[口*藍]。是相之義，上加圓點，是為大空，如來住於大空三昧，示現一切諸相之意也。以此中一字為其種子。真言為伽囉[口*藍]伽囉[口*藍]。阿闍梨不說其句義，是彼土呼摩睺囉伽之方言也，而所以重言之者，或斷二障，或對於自利利他，自證加持等種種之二法門故也。見大日經疏十，同義釋七。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 異dị 類loại ） 莫mạc 呼hô 洛lạc 伽già 。 摩ma ， 舊cựu 曰viết 休hưu 勒lặc 摩ma 睺hầu 羅la 伽già 。 新tân 曰viết 莫mạc 呼hô 洛lạc 伽già 。 摩ma 護hộ 囉ra 誐nga 。 八bát 部bộ 眾chúng 之chi 一nhất 。 大đại 蟒mãng 神thần 也dã 。 胎thai 藏tạng 界giới 第đệ 三tam 院viện 之chi 一nhất 尊tôn 釋Thích 迦Ca 如Như 來Lai 。 之chi 眷quyến 屬thuộc 也dã 。 是thị 為vi 大đại 日nhật 如Như 來Lai 普phổ 門môn 示thị 現hiện 。 之chi 一nhất 法Pháp 門môn 身thân ， 一nhất 類loại 眾chúng 生sanh ， 因nhân 此thử 法pháp 而nhi 遂toại 得đắc 到đáo 於ư 一nhất 切thiết 智trí 地địa 。 大đại 日nhật 經kinh 一nhất 曰viết ： 「 爾nhĩ 時thời 執chấp 金kim 剛cang 秘bí 密mật 主chủ ， 於ư 彼bỉ 眾chúng 會hội 中trung 坐tọa 。 白bạch 佛Phật 言ngôn 。 世Thế 尊Tôn 云vân 何hà 。 如Như 來Lai 應Ứng 供Cúng 正Chánh 徧Biến 知Tri 。 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 智trí ？ 彼bỉ 得đắc 一Nhất 切Thiết 智Trí 。 智trí 為vì 無vô 量lượng 眾chúng 生sanh 。 廣quảng 演diễn 分phân 布bố 隨tùy 種chủng 種chủng 趣thú 種chủng 種chủng 性tánh 欲dục ， （ 中trung 略lược ） 夜dạ 叉xoa 乾càn 闥thát 婆bà 乃nãi 至chí 說thuyết 生sanh 摩ma 睺hầu 羅la 伽già 法pháp 。 」 法pháp 華hoa 玄huyền 贊tán 二nhị 曰viết ： 「 梵Phạm 云vân 莫mạc 呼hô 羅la 伽già ， 此thử 云vân 大đại 腹phúc 摩ma 睺hầu 羅la 伽già 訛ngoa 也dã 。 」 慧tuệ 琳 音âm 義nghĩa 十thập 一nhất 曰viết 。 摩ma 休hưu 勒lặc 。 古cổ 譯dịch 質chất 朴phác ， 亦diệc 名danh 。 摩ma 睺hầu 羅la 伽già 。 亦diệc 是thị 樂nhạo/nhạc/lạc 神thần 之chi 類loại ， 或hoặc 曰viết 非phi 人nhân ， 或hoặc 云vân 大đại 蟒mãng 神thần ， 其kỳ 形hình 人nhân 身thân 而nhi 蛇xà 首thủ 也dã 。 」 同đồng 一nhất 曰viết 莫mạc 呼hô 洛lạc 伽già 。 梵Phạn 語ngữ 不bất 妙diệu ， 正chánh 云vân 。 摩ma 護hộ 囉ra 誐nga 。 人nhân 形hình 蛇xà 首thủ ， 亦diệc 名danh 大đại 蟒mãng 神thần 也dã 。 」 慧tuệ 苑uyển 音âm 義nghĩa 上thượng 曰viết ： 「 摩ma 睺hầu 此thử 云vân 大đại 也dã ， 羅la 伽già 云vân 胸hung 腹phúc 行hành 也dã 。 此thử 於ư 諸chư 畜súc 龍long 類loại 所sở 攝nhiếp ， 舊cựu 云vân 蟒mãng 神thần 者giả 相tương 似tự 翻phiên 名danh ， 非phi 正chánh 對đối 也dã 。 種chủng 子tử 通thông 諸chư 摩ma 睺hầu 羅la 伽già 。 總tổng 有hữu 三tam 字tự ： 一nhất 伽già 。 行hành 動động 之chi 義nghĩa ， 去khứ 來lai 之chi 義nghĩa ， 入nhập 阿a 字tự 門môn ， 則tắc 為vi 行hành 不bất 可khả 得đắc 。 來lai 不bất 可khả 得đắc 。 是thị 大đại 日nhật 如Như 來Lai 不bất 行hành 之chi 行hành ， 不bất 來lai 之chi 來lai ， 以dĩ 遊du 化hóa 法Pháp 界Giới 而nhi 度độ 眾chúng 生sanh 之chi 意ý 也dã 。 二nhị 囉ra 。 塵trần 垢cấu 之chi 義nghĩa ， 入nhập 阿a 字tự 門môn ， 則tắc 為vi 燒thiêu 除trừ 一nhất 切thiết 諸chư 障chướng 。 生sanh 如Như 來Lai 實thật 慧tuệ 之chi 意ý 。 三tam [口*藍] 。 是thị 相tướng 之chi 義nghĩa ， 上thượng 加gia 圓viên 點điểm ， 是thị 為vi 大đại 空không 如Như 來Lai 住trụ 於ư 大đại 空không 三tam 昧muội 示thị 現hiện 一nhất 切thiết 。 諸chư 相tướng 之chi 意ý 也dã 。 以dĩ 此thử 中trung 一nhất 字tự 為vi 其kỳ 種chủng 子tử 。 真chân 言ngôn 為vi 伽già 囉ra [口*藍] 伽già 囉ra [口*藍] 。 阿A 闍Xà 梨Lê 不bất 說thuyết 其kỳ 句cú 義nghĩa ， 是thị 彼bỉ 土độ 呼hô 摩ma 睺hầu 囉ra 伽già 之chi 方phương 言ngôn 也dã ， 而nhi 所sở 以dĩ 重trọng 言ngôn 之chi 者giả ， 或hoặc 斷đoạn 二nhị 障chướng ， 或hoặc 對đối 於ư 自tự 利lợi 利lợi 他tha 。 自tự 證chứng 加gia 持trì 等đẳng 種chủng 種chủng 之chi 二nhị 法Pháp 門môn 故cố 也dã 。 見kiến 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 十thập ， 同đồng 義nghĩa 釋thích 七thất 。