提謂波利 ( 提đề 謂vị 波ba 利lợi )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（人名）二商主名，提謂又作帝梨富娑Trapṣa瓜，離謂等。波利又稱跋梨迦Bhallika，優婆離，金挺等。或稱為北天人。或稱為優德伽羅Utkala人。佛對之初說人天教，與以髮爪使造塔。但此為梵天勸請以前之事也。五分律十五曰：「結跏趺坐七日受解脫樂。過七日已，從三昧起。遊行人間。時有五百賈客，乘五百乘車。中有二大人：一名離謂，一名波利。二人昔善知識。死為善神，恒隨逐之。作是念。今佛始成大道。未有獻食。我今當令二人飯佛，使長夜獲安。即以神力車牛皆躓。眾人怖懼四向求神。彼神於空中語言：汝等莫怖。今佛世尊初成大道。靜坐七日，從定起，遊行。坐彼樹下。未有獻食者。汝奉上麨蜜。長夜獲安。眾人歡喜即和麨蜜。俱詣樹下。遙見世尊。（中略），前禮佛足。奉上麨蜜。（中略）受已語言。汝等當歸依佛。歸依法。即受二自歸。是為人中二賈客最初受二自歸。便為說隨喜咒願之偈。（中略）爾時世尊說是偈已，更為賈人說種種妙法。，示教利喜已。」因果經三曰：「即從座起，詣波羅捺國。爾時有五百商人。二人為主：一名跋陀羅斯那，一名跋陀羅利。（中略）佛到多謂婆跋利村。時彼商人既見如來威相莊嚴，又見諸天前後圍繞，倍生歡喜，即以蜜麨而奉上佛。」瑞應本起經下曰：「一名提謂，二名波利。」修行本起經下曰：「度二賈客提謂波利。」中本起經上曰：「度二賈客提謂波利。」方廣大莊嚴經十曰：「時北天竺國兄弟二人為眾商之主，一名帝履富婆，一名婆履。」佛本行集經三十二曰：「爾時彼處從北天竺有二商主：一名帝梨富婆，隋言胡瓜。二名跋梨迦，隋言金挺。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 人nhân 名danh ） 二nhị 商thương 主chủ 名danh ， 提đề 謂vị 又hựu 作tác 帝đế 梨lê 富phú 娑sa Trap ṣ a 瓜qua ， 離ly 謂vị 等đẳng 。 波ba 利lợi 又hựu 稱xưng 跋bạt 梨lê 迦ca Bhallika ， 優ưu 婆bà 離ly ， 金kim 挺đĩnh 等đẳng 。 或hoặc 稱xưng 為vi 北bắc 天thiên 人nhân 。 或hoặc 稱xưng 為vi 優ưu 德đức 伽già 羅la Utkala 人nhân 。 佛Phật 對đối 之chi 初sơ 說thuyết 人nhân 天thiên 教giáo ， 與dữ 以dĩ 髮phát 爪trảo 使sử 造tạo 塔tháp 。 但đãn 此thử 為vi 梵Phạm 天Thiên 勸khuyến 請thỉnh 以dĩ 前tiền 之chi 事sự 也dã 。 五ngũ 分phần 律luật 十thập 五ngũ 曰viết 。 結kết 跏già 趺phu 坐tọa 。 七thất 日nhật 受thọ 解giải 脫thoát 樂lạc 。 過quá 七thất 日nhật 已dĩ 。 從tùng 三tam 昧muội 起khởi 。 遊du 行hành 人nhân 間gian 。 時thời 有hữu 五ngũ 百bách 賈cổ 客khách 。 乘thừa 五ngũ 百bách 乘thừa 車xa 。 中trung 有hữu 二nhị 大đại 人nhân ： 一nhất 名danh 離ly 謂vị 一nhất 名danh 波ba 利lợi 。 二nhị 人nhân 昔tích 善Thiện 知Tri 識Thức 。 死tử 為vi 善thiện 神thần ， 恒 隨tùy 逐trục 之chi 。 作tác 是thị 念niệm 。 今kim 佛Phật 始thỉ 成thành 大Đại 道Đạo 。 未vị 有hữu 獻hiến 食thực 。 我ngã 今kim 當đương 令linh 。 二nhị 人nhân 飯phạn 佛Phật 使sử 長trường 夜dạ 獲hoạch 安an 。 即tức 以dĩ 神thần 力lực 。 車xa 牛ngưu 皆giai 躓chí 。 眾chúng 人nhân 怖bố 懼cụ 四tứ 向hướng 求cầu 神thần 。 彼bỉ 神thần 於ư 空không 中trung 語ngữ 言ngôn ： 汝nhữ 等đẳng 莫mạc 怖bố 。 今kim 佛Phật 世Thế 尊Tôn 。 初sơ 成thành 大Đại 道Đạo 。 靜tĩnh 坐tọa 七thất 日nhật ， 從tùng 定định 起khởi ， 遊du 行hành 。 坐tọa 彼bỉ 樹thụ 下hạ 。 未vị 有hữu 獻hiến 食thực 者giả 。 汝nhữ 奉phụng 上thượng 麨xiểu 蜜mật 。 長trường 夜dạ 獲hoạch 安an 。 眾chúng 人nhân 歡hoan 喜hỷ 即tức 和hòa 麨xiểu 蜜mật 。 俱câu 詣nghệ 樹thụ 下hạ 。 遙diêu 見kiến 世Thế 尊Tôn 。 （ 中trung 略lược ） 。 前tiền 禮lễ 佛Phật 足túc 。 奉phụng 上thượng 麨xiểu 蜜mật 。 （ 中trung 略lược ） 受thọ 已dĩ 語ngữ 言ngôn 。 汝nhữ 等đẳng 當đương 歸quy 依y 佛Phật 。 歸quy 依y 法Pháp 。 即tức 受thọ 二nhị 自tự 歸quy 。 是thị 為vi 人nhân 中trung 二nhị 賈cổ 客khách 最tối 初sơ 受thọ 二nhị 自tự 歸quy 。 便tiện 為vi 說thuyết 隨tùy 喜hỷ 咒chú 願nguyện 之chi 偈kệ 。 （ 中trung 略lược ） 爾nhĩ 時thời 世Thế 尊Tôn 。 說thuyết 是thị 偈kệ 已dĩ 。 更cánh 為vi 賈cổ 人nhân 。 說thuyết 種chủng 種chủng 妙diệu 法Pháp 。 示thị 教giáo 利lợi 喜hỷ 已dĩ 。 」 因nhân 果quả 經kinh 三tam 曰viết 即tức 從tùng 座tòa 起khởi 。 詣nghệ 波Ba 羅La 捺Nại 國Quốc 。 爾nhĩ 時thời 有hữu 五ngũ 百bách 商thương 人nhân 。 二nhị 人nhân 為vi 主chủ ： 一nhất 名danh 跋Bạt 陀Đà 羅La 。 斯tư 那na ， 一nhất 名danh 跋Bạt 陀Đà 羅La 利lợi 。 （ 中trung 略lược ） 佛Phật 到đáo 多đa 謂vị 婆bà 跋bạt 利lợi 村thôn 。 時thời 彼bỉ 商thương 人nhân 。 既ký 見kiến 如Như 來Lai 。 威uy 相tướng 莊trang 嚴nghiêm 又hựu 見kiến 諸chư 天thiên 。 前tiền 後hậu 圍vi 繞nhiễu 。 倍bội 生sanh 歡hoan 喜hỷ ， 即tức 以dĩ 蜜mật 麨xiểu 而nhi 奉phụng 上thượng 佛Phật 。 瑞thụy 應ứng 本bổn 起khởi 經kinh 下hạ 曰viết ： 「 一nhất 名danh 提đề 謂vị ， 二nhị 名danh 波ba 利lợi 。 」 修tu 行hành 本bổn 起khởi 經kinh 下hạ 曰viết ： 「 度độ 二nhị 賈cổ 客khách 提đề 謂vị 波ba 利lợi 。 」 中trung 本bổn 起khởi 經kinh 上thượng 曰viết ： 「 度độ 二nhị 賈cổ 客khách 提đề 謂vị 波ba 利lợi 。 方Phương 廣Quảng 大đại 莊trang 嚴nghiêm 經kinh 十thập 曰viết 時thời 北bắc 天Thiên 竺Trúc 國Quốc 。 兄huynh 弟đệ 二nhị 人nhân 。 為vi 眾chúng 商thương 之chi 主chủ 。 一nhất 名danh 帝Đế 履Lý 富Phú 婆Bà 。 一nhất 名danh 婆Bà 履Lý 。 」 佛Phật 本bổn 行hạnh 集tập 經kinh 三tam 十thập 二nhị 曰viết 爾nhĩ 時thời 彼bỉ 處xứ 。 從tùng 北Bắc 天Thiên 竺Trúc 。 有hữu 二nhị 商thương 主chủ 。 一nhất 名danh 帝đế 梨lê 富phú 婆bà ， 隋tùy 言ngôn 胡hồ 瓜qua 。 二nhị 名danh 跋bạt 梨lê 迦ca ， 隋tùy 言ngôn 金kim 挺đĩnh 。 」 。