大般涅槃 ( 大đại 般Bát 涅Niết 槃Bàn )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）梵語摩訶般涅槃那Mahāparinirvāṇa，譯言大入滅息，或大滅度，大圓寂入等。大者美滅德之稱，滅者，滅煩惱滅身心之義，息者安息之義，度者，超度生死之義，圓寂者圓滿功德寂滅相累之義，入者歸於滅也。大乘義章十八曰：「摩訶般涅槃那，磨訶為大，大義有六。（中略）槃，此翻為入，入義有之。（中略）涅槃，此翻為滅，滅煩惱故滅生死故名之為滅，離眾相故大寂靜故亦名為滅。那者名息，究竟解脫永蘇息故。息何等事？息煩惱故，息生死故，又息一切諸行事故。」涅槃玄義上曰：「摩訶此翻為大，般涅此翻為滅，槃那此翻為度，是為大滅度也。」四教儀集註上曰：「大即法身，滅即解脫，度即般若，即三德秘藏也。」華嚴經疏鈔五十二曰：「疏涅槃正名為滅，取其義類乃有多方，總以義翻稱為圓寂，以義滿法界德備塵沙曰圓，體窮真性妙絕相累為寂。鈔梵云摩訶般涅槃那，具翻為大圓寂入，謂那即入義，應迴在入。（中略）總以義翻者即唐三藏等，在義周圓。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 梵Phạn 語ngữ 摩ma 訶ha 般Bát 涅Niết 槃Bàn 那na Mahāparinirvā ṇ a ， 譯dịch 言ngôn 大đại 入nhập 滅diệt 息tức ， 或hoặc 大đại 滅diệt 度độ ， 大đại 圓viên 寂tịch 入nhập 等đẳng 。 大đại 者giả 美mỹ 滅diệt 德đức 之chi 稱xưng ， 滅diệt 者giả ， 滅diệt 煩phiền 惱não 滅diệt 身thân 心tâm 之chi 義nghĩa ， 息tức 者giả 安an 息tức 之chi 義nghĩa ， 度độ 者giả ， 超siêu 度độ 生sanh 死tử 之chi 義nghĩa ， 圓viên 寂tịch 者giả 圓viên 滿mãn 功công 德đức 。 寂tịch 滅diệt 相tướng 累lũy/lụy 之chi 義nghĩa ， 入nhập 者giả 歸quy 於ư 滅diệt 也dã 。 大Đại 乘Thừa 義nghĩa 章chương 十thập 八bát 曰viết 。 摩ma 訶ha 般Bát 涅Niết 槃Bàn 那na ， 磨ma 訶ha 為vi 大đại ， 大đại 義nghĩa 有hữu 六lục 。 （ 中trung 略lược ） 槃bàn ， 此thử 翻phiên 為vi 入nhập ， 入nhập 義nghĩa 有hữu 之chi 。 （ 中trung 略lược ） 涅Niết 槃Bàn 此thử 翻phiên 為vi 滅diệt ， 滅diệt 煩phiền 惱não 故cố 滅diệt 生sanh 死tử 故cố 名danh 之chi 為vi 滅Diệt 。 離ly 眾chúng 相tướng 故cố 。 大đại 寂tịch 靜tĩnh 故cố 。 亦diệc 名danh 為vi 滅diệt 。 那na 者giả 名danh 息tức 究cứu 竟cánh 解giải 脫thoát 。 永vĩnh 蘇tô 息tức 故cố 。 息tức 何hà 等đẳng 事sự ？ 息tức 煩phiền 惱não 故cố 。 息tức 生sanh 死tử 故cố ， 又hựu 息tức 一nhất 切thiết 諸chư 行hành 事sự 故cố 。 涅Niết 槃Bàn 玄huyền 義nghĩa 上thượng 曰viết ： 「 摩ma 訶ha 此thử 翻phiên 為vi 大đại ， 般bát 涅niết 此thử 翻phiên 為vi 滅diệt ， 槃bàn 那na 此thử 翻phiên 為vi 度độ ， 是thị 為vi 大đại 滅diệt 度độ 也dã 。 」 四tứ 教giáo 儀nghi 集tập 註chú 上thượng 曰viết ： 「 大đại 即tức 法Pháp 身thân 滅diệt 即tức 解giải 脫thoát ， 度độ 即tức 般Bát 若Nhã 即tức 三tam 德đức 秘bí 藏tạng 也dã 。 」 華hoa 嚴nghiêm 經kinh 疏sớ 鈔sao 五ngũ 十thập 二nhị 曰viết ： 「 疏sớ 涅Niết 槃Bàn 正chánh 名danh 為vi 滅diệt ， 取thủ 其kỳ 義nghĩa 類loại 乃nãi 有hữu 多đa 方phương ， 總tổng 以dĩ 義nghĩa 翻phiên 稱xưng 為vi 圓viên 寂tịch ， 以dĩ 義nghĩa 滿mãn 法Pháp 界Giới 德đức 備bị 塵trần 沙sa 曰viết 圓viên ， 體thể 窮cùng 真chân 性tánh 妙diệu 絕tuyệt 相tướng 累lũy/lụy 為vi 寂tịch 。 鈔sao 梵Phạm 云vân 摩ma 訶ha 般Bát 涅Niết 槃Bàn 那na ， 具cụ 翻phiên 為vi 大đại 圓viên 寂tịch 入nhập ， 謂vị 那na 即tức 入nhập 義nghĩa ， 應ưng/ứng 迴hồi 在tại 入nhập 。 （ 中trung 略lược ） 總tổng 以dĩ 義nghĩa 翻phiên 者giả 即tức 唐đường 三Tam 藏Tạng 等đẳng ， 在tại 義nghĩa 周chu 圓viên 。 」 。