俱舍四善根 ( 俱câu 舍xá 四tứ 善thiện 根căn )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）一煗法，總相念住後念所生之善根，名煗法。有下中上三品，皆具觀苦集等四聖諦修苦空等十六行相之位也。煗者，聖火之前相，聖火譬見道之無漏智。其聖火將生之前相，略兆暖意之位也。入此位，雖退墮所得之煗法，或斷善，造無間之業，墮於惡道，然流轉不久，必到涅槃。二頂法，煗法上品後念所生之善根名頂法。亦有下中上三品，皆具觀四諦修十六行相也。頂者譬之山頂，山頂在進退之兩際，此頂位在進退之中間，或有進而上於忍位者，上於忍，則無畢竟退墮者，愈進而入於見道，或退而下於煗位，或有造無間之業，而墮於地獄者，在如是進退之中間，故譬以山頂，名為頂法。又頂者人之頂也，如人身中最高勝者，以此頂位為退位中最高處故也（忍法已上更無退法）。功德假令退墮而墮於煗位或無間，然畢竟無如煗法之人斷善根者。三忍法，生於頂之後念之善根，名為忍法。亦有三品，忍可決定四聖諦，為最殊勝之位，故名忍。其下忍，具觀四諦，修十六行相，如前，至此位，則無畢竟墮於三惡趣者。其中忍，由是漸滅所緣之諦，滅能緣之行相，至其極留屬於欲界苦諦下苦之一行相，謂之減緣減行。其上忍之位，觀前所餘苦諦下苦之一行相也。故上忍之位，僅為一剎那之間。至此忍位，則必無退墮忍法者，又無墮於惡趣者。四世第一法，生於上忍後念之善根也，是為一剎那。故無下中上之三品，與上忍同，觀苦諦苦之一行相也。世者以有漏法而名，有漏法中無超於此觀智者，以之為最勝之法，故名世第一法。此住亦為一剎那。此位無間，必生無漏智，入於見道，真正證悟勝諦，為聖者而離凡夫之生也。俱舍二十三曰：「煗必至涅槃，頂終不斷善，忍不墮惡趣，第一入離生。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 一nhất 煗noãn 法pháp ， 總tổng 相tướng 念niệm 住trụ 後hậu 念niệm 所sở 生sanh 之chi 善thiện 根căn ， 名danh 煗noãn 法pháp 。 有hữu 下hạ 中trung 上thượng 。 三tam 品phẩm ， 皆giai 具cụ 觀quán 苦khổ 集tập 等đẳng 四Tứ 聖Thánh 諦Đế 修tu 苦khổ 空không 等đẳng 十thập 六lục 行hành 相tướng 之chi 位vị 也dã 。 煗noãn 者giả ， 聖thánh 火hỏa 之chi 前tiền 相tướng ， 聖thánh 火hỏa 譬thí 見kiến 道đạo 之chi 無vô 漏lậu 智trí 。 其kỳ 聖thánh 火hỏa 將tương 生sanh 之chi 前tiền 相tướng ， 略lược 兆triệu 暖noãn 意ý 之chi 位vị 也dã 。 入nhập 此thử 位vị ， 雖tuy 退thoái 墮đọa 所sở 得đắc 之chi 煗noãn 法pháp ， 或hoặc 斷đoạn 善thiện ， 造tạo 無vô 間gian 之chi 業nghiệp 墮đọa 於ư 惡ác 道đạo 。 然nhiên 流lưu 轉chuyển 不bất 久cửu ， 必tất 到đáo 涅Niết 槃Bàn 。 二nhị 頂Đảnh 法Pháp 煗noãn 法pháp 上thượng 品phẩm 後hậu 念niệm 所sở 生sanh 之chi 善thiện 根căn 名danh 頂Đảnh 法Pháp 。 亦diệc 有hữu 下hạ 中trung 上thượng 。 三tam 品phẩm ， 皆giai 具cụ 觀quán 四Tứ 諦Đế 修tu 十thập 六lục 行hành 相tướng 也dã 。 頂đảnh 者giả 譬thí 之chi 山sơn 頂đảnh ， 山sơn 頂đảnh 在tại 進tiến 退thoái 之chi 兩lưỡng 際tế ， 此thử 頂đảnh 位vị 在tại 進tiến 退thoái 之chi 中trung 間gian 或hoặc 有hữu 進tiến 而nhi 上thượng 於ư 忍nhẫn 位vị 者giả ， 上thượng 於ư 忍nhẫn ， 則tắc 無vô 畢tất 竟cánh 退thoái 墮đọa 者giả ， 愈dũ 進tiến 而nhi 入nhập 於ư 見kiến 道đạo ， 或hoặc 退thoái 而nhi 下hạ 於ư 煗noãn 位vị ， 或hoặc 有hữu 造tạo 無vô 間gian 之chi 業nghiệp ， 而nhi 墮đọa 於ư 地địa 獄ngục 。 者giả ， 在tại 如như 是thị 進tiến 退thoái 之chi 中trung 間gian 故cố 譬thí 以dĩ 山sơn 頂đảnh ， 名danh 為vi 頂Đảnh 法Pháp 。 又hựu 頂đảnh 者giả 人nhân 之chi 頂đảnh 也dã ， 如như 人nhân 身thân 中trung 最tối 高cao 勝thắng 者giả ， 以dĩ 此thử 頂đảnh 位vị 為vi 退thoái 位vị 中trung 最tối 高cao 處xứ 故cố 也dã （ 忍Nhẫn 法Pháp 已dĩ 上thượng 更cánh 無vô 退thoái 法pháp ） 。 功công 德đức 假giả 令linh 退thoái 墮đọa 而nhi 墮đọa 於ư 煗noãn 位vị 或hoặc 無vô 間gian ， 然nhiên 畢tất 竟cánh 無vô 如như 煗noãn 法pháp 之chi 人nhân 斷đoạn 善thiện 根căn 者giả 。 三tam 忍Nhẫn 法Pháp 生sanh 於ư 頂đảnh 之chi 後hậu 念niệm 之chi 善thiện 根căn ， 名danh 為vi 忍Nhẫn 法Pháp 。 亦diệc 有hữu 三tam 品phẩm 。 忍nhẫn 可khả 決quyết 定định 四Tứ 聖Thánh 諦Đế 。 為vi 最tối 殊thù 勝thắng 。 之chi 位vị ， 故cố 名danh 忍nhẫn 。 其kỳ 下hạ 忍nhẫn ， 具cụ 觀quán 四Tứ 諦Đế 修tu 十thập 六lục 行hành 相tướng ， 如như 前tiền ， 至chí 此thử 位vị ， 則tắc 無vô 畢tất 竟cánh 墮đọa 於ư 三tam 惡ác 趣thú 者giả 。 其kỳ 中trung 忍nhẫn ， 由do 是thị 漸tiệm 滅diệt 所sở 緣duyên 之chi 諦đế ， 滅diệt 能năng 緣duyên 之chi 行hành 相tướng ， 至chí 其kỳ 極cực 留lưu 屬thuộc 於ư 欲dục 界giới 苦khổ 諦đế 下hạ 苦khổ 之chi 一nhất 行hành 相tương 謂vị 之chi 減giảm 緣duyên 減giảm 行hành 。 其kỳ 上thượng 忍nhẫn 之chi 位vị ， 觀quán 前tiền 所sở 餘dư 苦Khổ 諦Đế 下hạ 苦khổ 之chi 一nhất 行hành 相tướng 也dã 。 故cố 上thượng 忍nhẫn 之chi 位vị ， 僅cận 為vi 一nhất 剎sát 那na 之chi 間gian 。 至chí 此thử 忍nhẫn 位vị ， 則tắc 必tất 無vô 退thoái 墮đọa 忍Nhẫn 法Pháp 者giả ， 又hựu 無vô 墮đọa 於ư 惡ác 趣thú 者giả 。 四tứ 世Thế 第Đệ 一Nhất 法Pháp 。 生sanh 於ư 上thượng 忍nhẫn 後hậu 念niệm 之chi 善thiện 根căn 也dã 是thị 為vi 一nhất 剎sát 那na 。 故cố 無vô 下hạ 中trung 上thượng 。 之chi 三tam 品phẩm ， 與dữ 上thượng 忍nhẫn 同đồng ， 觀quán 苦Khổ 諦Đế 苦khổ 之chi 一nhất 行hành 相tướng 也dã 。 世thế 者giả 以dĩ 有hữu 漏lậu 法pháp 而nhi 名danh 有hữu 漏lậu 法pháp 。 中trung 無vô 超siêu 於ư 此thử 觀quán 智trí 者giả ， 以dĩ 之chi 為vi 最tối 勝thắng 之chi 法pháp ， 故cố 名danh 。 世Thế 第Đệ 一Nhất 法Pháp 。 此thử 住trụ 亦diệc 為vi 一nhất 剎sát 那na 。 此thử 位vị 無vô 間gian ， 必tất 生sanh 無vô 漏lậu 智trí ， 入nhập 於ư 見kiến 道đạo ， 真chân 正chánh 證chứng 悟ngộ 勝thắng 諦đế ， 為vi 聖thánh 者giả 而nhi 離ly 凡phàm 夫phu 之chi 生sanh 也dã 。 俱câu 舍xá 二nhị 十thập 三tam 曰viết ： 「 煗noãn 必tất 至chí 涅Niết 槃Bàn 頂đảnh 終chung 不bất 斷đoạn 善thiện ， 忍nhẫn 不bất 墮đọa 惡ác 趣thú 。 第đệ 一nhất 入nhập 離ly 生sanh 。 」 。