不淨觀 ( 不bất 淨tịnh 觀quán )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）五停心觀之一。為治貪心，觀身之不淨也。此中有二：一者觀自身之不淨，二者觀他身之不淨。觀自身不淨，有九相：一死想，二脹想，三青瘀想，四膿爛想，五壞想，六血塗想，七蟲噉想，八骨鎖想，九分散想。智度論中加燒想，而缺死想（見九想條）。觀他身不淨有五不淨：一種子不淨，是身以過去之結業為種，現以父母之精血為種。二住處不淨，在母胎不淨之處。三自相不淨，是身具有九孔，常流出唾涕大小便等不淨。四自體不淨，由三十六種之不淨物所合成。五終竟不淨，此身死竟，埋則成土，蟲噉成糞，火燒則為灰，究竟推求，無一淨相。出於智度論十九，俱舍論二十二，大乘義章十二。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 五ngũ 停đình 心tâm 觀quán 之chi 一nhất 。 為vi 治trị 貪tham 心tâm ， 觀quán 身thân 之chi 不bất 淨tịnh 也dã 。 此thử 中trung 有hữu 二nhị ： 一nhất 者giả 觀quán 自tự 身thân 之chi 不bất 淨tịnh ， 二nhị 者giả 觀quán 他tha 身thân 之chi 不bất 淨tịnh 。 觀quán 自tự 身thân 不bất 淨tịnh ， 有hữu 九cửu 相tướng ： 一nhất 死tử 想tưởng ， 二nhị 脹trướng 想tưởng ， 三tam 青thanh 瘀ứ 想tưởng 。 四tứ 膿nùng 爛lạn 想tưởng 。 五ngũ 壞hoại 想tưởng ， 六lục 血huyết 塗đồ 想tưởng 。 七thất 蟲trùng 噉đạm 想tưởng ， 八bát 骨cốt 鎖tỏa 想tưởng 。 九cửu 分phân 散tán 想tưởng 。 智trí 度độ 論luận 中trung 加gia 燒thiêu 想tưởng ， 而nhi 缺khuyết 死tử 想tưởng （ 見kiến 九cửu 想tưởng 條điều ） 。 觀quán 他tha 身thân 不bất 淨tịnh 有hữu 五ngũ 不bất 淨tịnh 一nhất 種chủng 子tử 不bất 淨tịnh ， 是thị 身thân 以dĩ 過quá 去khứ 之chi 結kết 業nghiệp 為vi 種chủng ， 現hiện 以dĩ 父phụ 母mẫu 之chi 精tinh 血huyết 為vi 種chủng 。 二nhị 住trú 處xứ 不bất 淨tịnh ， 在tại 母mẫu 胎thai 。 不bất 淨tịnh 之chi 處xứ 。 三tam 自tự 相tướng 不bất 淨tịnh ， 是thị 身thân 具cụ 有hữu 九cửu 孔khổng 常thường 流lưu 。 出xuất 唾thóa 涕thế 大đại 小tiểu 便tiện 等đẳng 不bất 淨tịnh 。 四tứ 自tự 體thể 不bất 淨tịnh ， 由do 三tam 十thập 六lục 種chủng 之chi 不bất 淨tịnh 物vật 所sở 合hợp 成thành 。 五ngũ 終chung 竟cánh 不bất 淨tịnh ， 此thử 身thân 死tử 竟cánh ， 埋mai 則tắc 成thành 土thổ ， 蟲trùng 噉đạm 成thành 糞phẩn ， 火hỏa 燒thiêu 則tắc 為vi 灰hôi ， 究cứu 竟cánh 推thôi 求cầu ， 無vô 一nhất 淨tịnh 相tướng 。 出xuất 於ư 智trí 度độ 論luận 十thập 九cửu ， 俱câu 舍xá 論luận 二nhị 十thập 二nhị 。 大Đại 乘Thừa 義nghĩa 章chương 十thập 二nhị 。