A-Lại-Da Thức
Từ Điển Đạo Uyển
阿 賴 耶 識; S: ālayavijñāna; dịch nghĩa là Tạng thức (藏).
Khái niệm quan trọng của Duy thức tông (s: vijñānavāda), một trong hai
nhánh chính của Phật giáo Ðại thừa (s: ma-hāyāna). Trong trường phái
này, A-lại-da thức được xem là thức căn bản của mọi hiện tượng. Thức này
chứa đựng mọi kinh nghiệm của đời sống mỗi con người và nguồn gốc tất
cả các hiện tượng tinh thần.
Khái niệm A-lại-da thức là cơ sở của Duy thức tông, qua đó người ta giải
thích sự hiện hữu của “con người”, của “cá nhân”. Theo đó, các Chủng tử
(s: bīja) của Nghiệp (s: karma; p: kamma) được chứa đựng trong A-lại-da
thức và đợi nhân duyên đầy đủ sẽ hiện thành tư tưởng. Các tư tưởng có
tính riêng tư đó tác động trong mối liên hệ với Vô minh (s: avidyā) và
Ngã (s: ātman) chấp làm cho mỗi người tưởng rằng có một con người đứng
sau mọi hành động của mình. Tư tưởng đó lại gây tiếp các chủng tử của
nghiệp, và nghiệp lại tiếp tục tạo tác. Vòng lẩn quẩn này chỉ được đối
trị bằng quan điểm cho rằng, không hề có một thế giới độc lập ngoài Tâm.
Theo đó thế giới chỉ là phản ánh của A-lại-da thức, con người chỉ thấy
bóng dáng của chính tâm thức nó. A-lại-da thức thường được xem như là
“sự thật cuối cùng”, có khi được gọi là Chân như (s: tathatā). Theo một
quan điểm Phật giáo khác thì A-lại-da thức chỉ là nơi tập hợp của mọi
nghiệp xưa cũ (Pháp tướng tông).