紫Tử 柏 尊Tôn 者Giả 全Toàn 集Tập
Quyển 0021
明Minh 德Đức 清Thanh 閱Duyệt
紫tử 栢# 老lão 人nhân 集tập 卷quyển 之chi 二nhị 十thập 一nhất
明minh 。 憨# 山sơn 德đức 清thanh 。 閱duyệt 。
雜tạp 說thuyết
匡khuông 石thạch 暴bạo 亡vong 說thuyết
世thế 有hữu 年niên 志chí 俱câu 盛thịnh 。 而nhi 求cầu 菩Bồ 提Đề 。 一nhất 旦đán 志chí 不bất 遂toại 而nhi 暴bạo 亡vong 。 或hoặc 者giả 便tiện 生sanh 誹phỉ 謗báng 。 驅khu 烏ô 子tử 應ưng 之chi 曰viết 。 此thử 亡vong 者giả 。 乃nãi 廣quảng 長trường 舌thiệt 相tướng 也dã 。 善thiện 聽thính 法Pháp 者giả 。 即tức 於ư 此thử 悟ngộ 。 國quốc 土thổ 危nguy 脆thúy 。 而nhi 況huống 微vi 軀khu 乎hồ 。 如như 雪tuyết 峰phong 指chỉ 亡vong 僧Tăng 髑độc 髏lâu 示thị 眾chúng 曰viết 。 此thử 僧Tăng 為vì 汝nhữ 等đẳng 卻khước 真chân 實thật 。 大đại 眾chúng 如như 何hà 薦tiến 取thủ 。 玄huyền 沙sa 有hữu 頌tụng 曰viết 。 萬vạn 里lý 神thần 光quang 腦não 後hậu 相tương/tướng 。 若nhược 然nhiên 者giả 。 則tắc 匡khuông 石thạch 先tiên 生sanh 之chi 暴bạo 亡vong 。 豈khởi 有hữu 亡vong 不bất 亡vong 之chi 窠khòa 臼cữu 。 為vi 褦# 襶# 子tử 作tác 口khẩu 實thật 翻phiên 騰đằng 去khứ 耶da 。
魂hồn 魄phách 辨biện
精tinh 氣khí 為vi 物vật 。 游du 魂hồn 為vi 變biến 。 是thị 故cố 知tri 鬼quỷ 神thần 之chi 情tình 狀trạng 。 此thử 孔khổng 子tử 之chi 言ngôn 也dã 。 而nhi 解giải 者giả 互hỗ 有hữu 不bất 同đồng 。 或hoặc 謂vị 精tinh 氣khí 無vô 知tri 。 游du 魂hồn 有hữu 知tri 。 或hoặc 謂vị 精tinh 氣khí 與dữ 游du 魂hồn 。 皆giai 無vô 知tri 也dã 。 或hoặc 謂vị 精tinh 氣khí 與dữ 游du 魂hồn 。 皆giai 有hữu 知tri 也dã 。 是thị 故cố 學học 者giả 所sở 宗tông 。 亦diệc 各các 不bất 同đồng 焉yên 。 然nhiên 孔khổng 子tử 之chi 言ngôn 。 若nhược 日nhật 月nguyệt 之chi 在tại 天thiên 。 而nhi 盲manh 者giả 不bất 見kiến 。 豈khởi 日nhật 月nguyệt 之chi 咎cữu 哉tai 。 蓋cái 孔khổng 子tử 立lập 言ngôn 之chi 意ý 。 有hữu 順thuận 。 有hữu 逆nghịch 。 有hữu 逆nghịch 而nhi 復phục 順thuận 。 三tam 說thuyết 焉yên 而nhi 伊y 川xuyên 。 晦hối 菴am 。 謂vị 魄phách 與dữ 魂hồn 皆giai 無vô 知tri 。 東đông 坡# 與dữ 沈trầm 內nội 翰hàn 。 謂vị 魄phách 與dữ 魂hồn 皆giai 有hữu 知tri 。 獨độc 新tân 建kiến 則tắc 謂vị 魄phách 無vô 知tri 。 而nhi 魂hồn 有hữu 知tri 。 此thử 皆giai 能năng 會hội 通thông 孔khổng 子tử 之chi 意ý 者giả 。 但đãn 解giải 愈dũ 易dị 。 而nhi 孔khổng 子tử 之chi 意ý 愈dũ 晦hối 耳nhĩ 。 何hà 謂vị 順thuận 。 自tự 性tánh 而nhi 之chi 情tình 也dã 。 何hà 謂vị 逆nghịch 。 自tự 情tình 而nhi 之chi 性tánh 也dã 。 何hà 謂vị 逆nghịch 而nhi 順thuận 。 聖thánh 人nhân 以dĩ 為vi 我ngã 復phục 性tánh 。 而nhi 人nhân 不bất 復phục 則tắc 情tình 不bất 消tiêu 。 情tình 不bất 消tiêu 則tắc 我ngã 見kiến 熾sí 然nhiên 。 我ngã 見kiến 熾sí 然nhiên 。 則tắc 貪tham 暴bạo 無vô 厭yếm 。 爭tranh 鬬đấu 靡mĩ 已dĩ 。 故cố 以dĩ 復phục 性tánh 之chi 教giáo 教giáo 之chi 。 使sử 夫phu 順thuận 者giả 知tri 逆nghịch 。 逆nghịch 者giả 知tri 順thuận 。 則tắc 原nguyên 始thỉ 反phản 終chung 。 死tử 生sanh 之chi 說thuyết 可khả 明minh 也dã 。 夫phu 迷mê 順thuận 而nhi 不bất 知tri 逆nghịch 者giả 。 恣tứ 情tình 而nhi 昧muội 性tánh 。 其kỳ 生sanh 也dã 為vi 魄phách 。 死tử 也dã 為vi 鬼quỷ 。 順thuận 而nhi 知tri 逆nghịch 者giả 。 悟ngộ 性tánh 而nhi 治trị 情tình 。 其kỳ 生sanh 也dã 為vi 魂hồn 。 其kỳ 死tử 也dã 為vi 神thần 。 魄phách 之chi 為vi 言ngôn 泊bạc 也dã 。 夫phu 泊bạc 者giả 。 以dĩ 眾chúng 人nhân 未vị 聞văn 道đạo 。 則tắc 無vô 往vãng 而nhi 非phi 情tình 也dã 。 而nhi 情tình 無vô 自tự 體thể 。 必tất 假giả 於ư 根căn 塵trần 。 故cố 眾chúng 人nhân 。 其kỳ 資tư 厚hậu 則tắc 氣khí 強cường/cưỡng 。 其kỳ 資tư 薄bạc 則tắc 氣khí 弱nhược 。 所sở 以dĩ 其kỳ 生sanh 也dã 。 寄ký 泊bạc 於ư 物vật 。 而nhi 強cường 弱nhược 隨tùy 焉yên 。 則tắc 其kỳ 死tử 也dã 。 亦diệc 必tất 泊bạc 於ư 物vật 。 而nhi 強cường 弱nhược 隨tùy 焉yên 。 若nhược 伯bá 有hữu 為vi 厲lệ 是thị 也dã 。 君quân 子tử 則tắc 不bất 然nhiên 。 既ký 聞văn 道đạo 矣hĩ 。 知tri 道đạo 外ngoại 無vô 物vật 。 無vô 物vật 非phi 道đạo 也dã 。 所sở 以dĩ 貴quý 為vi 天thiên 子tử 不bất 以dĩ 為vi 榮vinh 。 賤tiện 為vi 匹thất 夫phu 不bất 以dĩ 為vi 辱nhục 。 若nhược 舜thuấn 與dữ 禹vũ 是thị 也dã 。 即tức 此thử 觀quán 之chi 。 伊y 川xuyên 之chi 說thuyết 非phi 矣hĩ 。 新tân 建kiến 之chi 論luận 。 得đắc 失thất 半bán 焉yên 。 唯duy 蘇tô 長trường/trưởng 公công 與dữ 沈trầm 內nội 翰hàn 近cận 是thị 。 然nhiên 蘇tô 沈trầm 猶do 未vị 能năng 精tinh 辨biện 。 順thuận 。 逆nghịch 。 逆nghịch 順thuận 。 三tam 者giả 之chi 始thỉ 終chung 。 所sở 以dĩ 理lý 全toàn 而nhi 事sự 略lược 。 事sự 略lược 則tắc 波ba 虧khuy 。 波ba 虧khuy 則tắc 水thủy 缺khuyết 。 波ba 譬thí 事sự 也dã 。 水thủy 譬thí 理lý 也dã 。 故cố 事sự 不bất 融dung 而nhi 理lý 終chung 不bất 徹triệt 耳nhĩ 。 予# 故cố 曰viết 。 眾chúng 人nhân 恣tứ 情tình 而nhi 昧muội 性tánh 。 則tắc 魄phách 盛thịnh 而nhi 魂hồn 衰suy 。 君quân 子tử 則tắc 魂hồn 多đa 而nhi 魄phách 少thiểu 。 以dĩ 其kỳ 聞văn 道đạo 。 而nhi 能năng 以dĩ 理lý 折chiết 情tình 故cố 也dã 。 故cố 魄phách 為vi 鬼quỷ 之chi 因nhân 。 鬼quỷ 為vi 魄phách 之chi 果quả 。 魂hồn 為vi 神thần 之chi 因nhân 。 神thần 為vi 魂hồn 之chi 果quả 。 因nhân 果quả 精tinh 。 而nhi 魂hồn 魄phách 鬼quỷ 神thần 之chi 說thuyết 明minh 。 若nhược 鏡kính 中trung 見kiến 眉mi 目mục 耳nhĩ 。 夫phu 何hà 疑nghi 哉tai 。 至chí 於ư 三tam 魂hồn 七thất 魄phách 之chi 說thuyết 。 此thử 眾chúng 人nhân 也dã 。 魂hồn 多đa 而nhi 魄phách 少thiểu 。 此thử 君quân 子tử 也dã 。 唯duy 聖thánh 人nhân 無vô 魄phách 而nhi 惟duy 神thần 。 故cố 其kỳ 生sanh 也dã 。 生sanh 不bất 能năng 累lũy/lụy/luy 。 而nhi 其kỳ 死tử 也dã 。 豈khởi 獨độc 有hữu 累lũy/lụy/luy 耶da 。 故cố 曰viết 。 妙diệu 萬vạn 物vật 而nhi 無vô 心tâm 。 謂vị 之chi 神thần 。 又hựu 曰viết 。 聖thánh 人nhân 無vô 復phục 。 夫phu 無vô 復phục 者giả 。 謂vị 性tánh 外ngoại 更cánh 無vô 情tình 可khả 治trị 也dã 。 如như 有hữu 微vi 情tình 不bất 盡tận 。 終chung 非phi 無vô 復phục 。 故cố 曰viết 。 微vi 塵trần 尚thượng 諸chư 學học 。 明minh 極cực 即tức 如Như 來Lai 。 又hựu 曰viết 。 一nhất 切thiết 浮phù 塵trần 。 諸chư 幻huyễn 化hóa 相tướng 。 應ứng 念niệm 化hóa 成thành 。 無vô 上thượng 知tri 覺giác 。 即tức 此thử 言ngôn 之chi 。 則tắc 易dị 之chi 為vi 書thư 也dã 。 深thâm 矣hĩ 。 妙diệu 矣hĩ 楞lăng 嚴nghiêm 之chi 為vi 經kinh 也dã 。 妙diệu 矣hĩ 深thâm 矣hĩ 。 昔tích 張trương 無vô 盡tận 。 謂vị 我ngã 讀đọc 佛Phật 經Kinh 。 然nhiên 後hậu 知tri 儒nho 。 是thị 以dĩ 非phi 窮cùng 理lý 盡tận 性tánh 。 至chí 於ư 命mạng 者giả 。 則tắc 魂hồn 魄phách 鬼quỷ 神thần 之chi 說thuyết 。 始thỉ 終chung 逆nghịch 順thuận 之chi 淺thiển 深thâm 。 精tinh 而nhi 粗thô 之chi 。 粗thô 而nhi 精tinh 之chi 。 因nhân 之chi 果quả 之chi 。 千thiên 曲khúc 萬vạn 折chiết 。 解giải 情tình 釋thích 縛phược 。 異dị 其kỳ 名danh 言ngôn 。 同đồng 其kỳ 義nghĩa 理lý 。 是thị 而nhi 非phi 之chi 。 非phi 而nhi 是thị 之chi 。 無vô 疑nghi 處xứ 使sử 之chi 生sanh 疑nghi 。 有hữu 疑nghi 處xứ 使sử 之chi 無vô 疑nghi 。 此thử 聖thánh 人nhân 之chi 深thâm 慈từ 。 君quân 子tử 之chi 苦khổ 心tâm 也dã 。 學học 者giả 不bất 可khả 不bất 知tri 焉yên 。
示thị 宇vũ 泰thái 放phóng 光quang 石thạch 說thuyết
天thiên 下hạ 疑nghi 信tín 之chi 生sanh 。 不bất 生sanh 於ư 事sự 。 則tắc 生sanh 於ư 理lý 。 故cố 生sanh 於ư 事sự 者giả 。 惑hoặc 乎hồ 理lý 矣hĩ 。 生sanh 於ư 理lý 者giả 。 疑nghi 於ư 事sự 矣hĩ 。 以dĩ 此thử 觀quán 之chi 。 信tín 理lý 而nhi 不bất 信tín 事sự 。 信tín 事sự 而nhi 不bất 信tín 理lý 。 所sở 謂vị 信tín 非phi 真chân 信tín 。 疑nghi 非phi 真chân 疑nghi 也dã 。 惟duy 即tức 理lý 而nhi 信tín 事sự 。 即tức 事sự 而nhi 信tín 理lý 者giả 。 予# 又hựu 何hà 言ngôn 哉tai 。 若nhược 夫phu 孔khổng 陵lăng 之chi 蓍thi 草thảo 。 奘tráng 老lão 之chi 摩ma 松tùng 。 事sự 以dĩ 理lý 推thôi 。 理lý 以dĩ 事sự 究cứu 。 情tình 與dữ 無vô 情tình 之chi 異dị 。 皎hiệu 如như 日nhật 星tinh 。 此thử 石thạch 六lục 稜lăng 而nhi 鋒phong 銳duệ 。 體thể 質chất 光quang 潔khiết 。 映ánh 日nhật 流lưu 輝huy 。 產sản 於ư 峨# 嵋# 。 而nhi 他tha 山sơn 無vô 之chi 。 說thuyết 者giả 。 以dĩ 為vi 六lục 稜lăng 以dĩ 表biểu 六Lục 度Độ 。 鋒phong 銳duệ 以dĩ 表biểu 精tinh 進tấn 。 充sung 三tam 學học 而nhi 統thống 萬vạn 行hạnh 。 體thể 萬vạn 行hạnh 而nhi 治trị 眾chúng 習tập 。 習tập 治trị 。 則tắc 即tức 事sự 成thành 理lý 。 即tức 理lý 成thành 事sự 。 而nhi 徧biến 吉cát 之chi 德đức 備bị 矣hĩ 。 夫phu 峨# 嵋# 盤bàn 礡# 千thiên 里lý 。 空không 翠thúy 接tiếp 天thiên 。 絕tuyệt 巘nghiễn 奇kỳ 峰phong 。 倚ỷ 伏phục 萬vạn 狀trạng 。 豈khởi 星tinh 星tinh 之chi 石thạch 。 而nhi 備bị 眾chúng 德đức 耶da 。 曰viết 。 一nhất 花hoa 可khả 識thức 無vô 邊biên 之chi 春xuân 。 勺chước 水thủy 可khả 分phần/phân 圓viên 滿mãn 之chi 月nguyệt 。 彼bỉ 既ký 如như 是thị 。 此thử 獨độc 不bất 然nhiên 與dữ 。
似tự 完hoàn 齋trai 說thuyết
聖thánh 人nhân 不bất 以dĩ 長trường/trưởng 蛇xà 封phong 豕thỉ 為vi 患hoạn 。 而nhi 以dĩ 一nhất 身thân 為vi 患hoạn 。 其kỳ 憂ưu 亦diệc 深thâm 矣hĩ 。 如như 章chương 臺đài 帶đái 水thủy 。 阿a 房phòng 連liên 雲vân 。 極cực 游du 觀quán 之chi 樂lạc 。 至chí 死tử 而nhi 不bất 能năng 返phản 者giả 。 可khả 不bất 哀ai 哉tai 。 松tùng 陵lăng 密mật 郎lang 。 知tri 身thân 是thị 患hoạn 。 不bất 重trọng/trùng 厚hậu 生sanh 。 唯duy 不bất 重trọng/trùng 厚hậu 生sanh 。 凡phàm 百bách 所sở 治trị 。 特đặc 似tự 完hoàn 而nhi 已dĩ 。 故cố 堂đường 不bất 圖đồ 高cao 。 內nội 不bất 圖đồ 實thật 。 茆mao 茨tì 可khả 以dĩ 蔽tế 形hình 。 饘# 粥chúc 可khả 以dĩ 糊# 吻vẫn 。 以dĩ 古cổ 硯# 古cổ 書thư 。 素tố 心tâm 貧bần 骨cốt 。 薄bạc 金kim 張trương 之chi 榮vinh 。 淡đạm 然nhiên 自tự 富phú 。 紫tử 栢# 道Đạo 人Nhân 。 適thích 避tị 風phong 雨vũ 於ư 斯tư 。 喜hỷ 其kỳ 朴phác 實thật 。 所sở 緝tập 有hữu 野dã 人nhân 之chi 風phong 。 題đề 曰viết 似tự 完hoàn 齋trai 。 書thư 此thử 遺di 之chi 。
交giao 蘆lô 生sanh 書thư 千thiên 字tự 文văn 說thuyết
夫phu 畫họa 本bổn 未vị 畫họa 。 未vị 畫họa 本bổn 於ư 自tự 心tâm 。 故cố 自tự 心tâm 欲dục 一nhất 畫họa 。 欲dục 兩lưỡng 畫họa 。 以dĩ 至chí 於ư 千thiên 萬vạn 畫họa 。 畫họa 畫họa 皆giai 活hoạt 。 未vị 嘗thường 死tử 也dã 。 何hà 謂vị 死tử 活hoạt 。 曰viết 。 若nhược 見kiến 一nhất 畫họa 。 即tức 謂vị 一nhất 畫họa 。 見kiến 千thiên 萬vạn 畫họa 。 即tức 謂vị 千thiên 萬vạn 畫họa 。 是thị 謂vị 知tri 死tử 而nhi 不bất 知tri 活hoạt 。 惟duy 知tri 活hoạt 者giả 。 畫họa 雖tuy 無vô 盡tận 。 曉hiểu 然nhiên 了liễu 知tri 。 機cơ 在tại 我ngã 而nhi 不bất 在tại 畫họa 也dã 。 即tức 如như 六lục 十thập 四tứ 卦# 。 三tam 百bách 八bát 十thập 四tứ 爻hào 。 如như 一nhất 卦# 有hữu 常thường 。 一nhất 爻hào 落lạc 死tử 。 則tắc 變biến 化hóa 亦diệc 有hữu 窮cùng 矣hĩ 。 唯duy 其kỳ 卦# 卦# 無vô 常thường 。 爻hào 爻hào 本bổn 活hoạt 。 所sở 以dĩ 周chu 流lưu 六lục 虗hư 。 上thượng 下hạ 無vô 常thường 。 情tình 之chi 性tánh 之chi 。 鬼quỷ 之chi 神thần 之chi 。 往vãng 復phục 莫mạc 測trắc 。 隱ẩn 顯hiển 若nhược 惑hoặc 。 先tiên 天thiên 而nhi 天thiên 不bất 違vi 。 後hậu 天thiên 而nhi 奉phụng 天thiên 時thời 。 設thiết 不bất 知tri 活hoạt 。 烏ô 能năng 臻trăn 此thử 哉tai 。 故cố 蒼thương 頡hiệt 覩đổ 鳥điểu 跡tích 而nhi 悟ngộ 字tự 母mẫu 。 梵Phạm 佉khư 婁lâu 。 不bất 煩phiền 感cảm 而nhi 悟ngộ 字tự 生sanh 於ư 心tâm 。 雖tuy 文văn 成thành 橫hoạnh/hoành 豎thụ 。 而nhi 詮thuyên 義nghĩa 未vị 始thỉ 不bất 同đồng 焉yên 。 如như 鳥điểu 跡tích 而nhi 變biến 大đại 篆# 。 大đại 篆# 變biến 小tiểu 篆# 。 小tiểu 篆# 變biến 隷lệ 。 隷lệ 變biến 楷# 。 楷# 變biến 草thảo 。 草thảo 則tắc 復phục 幾kỷ 乎hồ 鳥điểu 跡tích 矣hĩ 。 何hà 異dị 中trung 竺trúc 而nhi 變biến 四tứ 竺trúc 。 四tứ 竺trúc 而nhi 變biến 胡hồ 。 胡hồ 變biến 夷di 乎hồ 。 故cố 曰viết 。 通thông 其kỳ 變biến 者giả 。 始thỉ 制chế 者giả 也dã 。 因nhân 其kỳ 變biến 者giả 。 乃nãi 眾chúng 人nhân 耳nhĩ 。 雖tuy 然nhiên 。 始thỉ 制chế 幾kỷ 聖thánh 。 眾chúng 人nhân 幾kỷ 愚ngu 。 有hữu 能năng 因nhân 畫họa 而nhi 悟ngộ 未vị 畫họa 。 因nhân 心tâm 而nhi 得đắc 悟ngộ 心tâm 。 噫# 。 未vị 畫họa 畫họa 母mẫu 。 無vô 心tâm 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 之chi 祖tổ 。 既ký 知tri 其kỳ 母mẫu 。 復phục 得đắc 其kỳ 祖tổ 。 則tắc 愚ngu 可khả 以dĩ 為vi 聖thánh 。 聖thánh 可khả 以dĩ 同đồng 愚ngu 。 故cố 曰viết 大đại 智trí 若nhược 愚ngu 。 予# 覩đổ 交giao 蘆lô 生sanh 手thủ 書thư 千thiên 字tự 文văn 。 其kỳ 字tự 畫họa 起khởi 伏phục 縱tung 橫hoành 。 變biến 化hóa 有hữu 條điều 。 而nhi 又hựu 不bất 死tử 於ư 法pháp 。 果quả 書thư 者giả 之chi 能năng 品phẩm 耶da 。
孝hiếu 侯hầu 諡thụy 說thuyết
晉tấn 周chu 孝hiếu 侯hầu 。 逢phùng 大đại 敵địch 。 欲dục # 命mạng 一nhất 戰chiến 。 同đồng 僚liêu 勸khuyến 曰viết 。 將tướng 軍quân 母mẫu 老lão 矣hĩ 。 戰chiến 而nhi 不bất 捷tiệp 。 太thái 夫phu 人nhân 將tương 安an 托thác 乎hồ 。 孝hiếu 侯hầu 曰viết 。 我ngã 為vi 大đại 臣thần 。 必tất 盡tận 臣thần 節tiết 。 今kim 日nhật 之chi 事sự 。 既ký 為vi 人nhân 臣thần 。 安an 知tri 有hữu 母mẫu 哉tai 。 遂toại 戰chiến 歿một 。 朝triều 廷đình 嘉gia 其kỳ 忠trung 。 諡thụy 曰viết 孝hiếu 侯hầu 。 由do 是thị 觀quán 之chi 。 忠trung 孝hiếu 本bổn 一nhất 條điều 。 學học 者giả 以dĩ 為vi 孝hiếu 是thị 孝hiếu 。 忠trung 是thị 忠trung 。 作tác 兩lưỡng 條điều 解giải 之chi 。 非phi 也dã 。 大đại 抵để 以dĩ 我ngã 見kiến 前tiền 之chi 心tâm 。 盡tận 力lực 事sự 親thân 謂vị 之chi 孝hiếu 。 盡tận 力lực 事sự 君quân 謂vị 之chi 忠trung 。 心tâm 無vô 異dị 心tâm 。 忠trung 孝hiếu 者giả 。 名danh 焉yên 而nhi 已dĩ 。 故cố 達đạt 心tâm 者giả 。 洞đỗng 了liễu 忠trung 孝hiếu 為vi 一nhất 。 狥# 名danh 者giả 橫hoạnh/hoành 執chấp 為vi 二nhị 。
剛cang 說thuyết
夫phu 子tử 不bất 剛cang 不bất 能năng 孝hiếu 。 臣thần 不bất 剛cang 不bất 能năng 忠trung 。 至chí 於ư 榮vinh 辱nhục 死tử 生sanh 之chi 際tế 。 不bất 以dĩ 剛cang 為vi 地địa 。 即tức 為vi 其kỳ 眩huyễn 惑hoặc 。 不bất 遑hoàng 自tự 持trì 矣hĩ 。 然nhiên 剛cang 亦diệc 未vị 易dị 言ngôn 也dã 。 必tất 先tiên 於ư 聞văn 道đạo 。 聞văn 道đạo 則tắc 識thức 見kiến 高cao 明minh 。 即tức 能năng 了liễu 知tri 。 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 古cổ 先tiên 今kim 後hậu 。 皆giai 我ngã 自tự 心tâm 影ảnh 響hưởng 。 影ảnh 響hưởng 由do 心tâm 而nhi 有hữu 。 心tâm 由do 影ảnh 響hưởng 而nhi 彰chương 。 而nhi 影ảnh 響hưởng 現hiện 時thời 。 眾chúng 人nhân 見kiến 之chi 。 計kế 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 為vi 大đại 小tiểu 。 計kế 形hình 器khí 虗hư 空không 為vi 有hữu 無vô 。 計kế 一nhất 器khí 所sở 聚tụ 之chi 塊khối 為vi 我ngã 身thân 。 計kế 前tiền 境cảnh 所sở 生sanh 之chi 影ảnh 為vi 我ngã 心tâm 。 自tự 此thử 則tắc 靡mĩ 所sở 不bất 至chí 矣hĩ 。 豈khởi 可khả 以dĩ 言ngôn 說thuyết 窮cùng 乎hồ 。 故cố 曰viết 。 剛cang 也dã 者giả 。 五ngũ 常thường 性tánh 命mạng 之chi 本bổn 也dã 。
動động 靜tĩnh 說thuyết
皮bì 毬cầu 老lão 人nhân 問vấn 黃hoàng 龍long 孫tôn 曰viết 。 昔tích 人nhân 即tức 動động 而nhi 靜tĩnh 。 其kỳ 義nghĩa 安an 在tại 。 孫tôn 曰viết 。 靜tĩnh 在tại 動động 上thượng 。 老lão 人nhân 指chỉ 座tòa 前tiền 牡# 丹đan 徵trưng 之chi 。 若nhược 此thử 花hoa 芳phương 穠# 時thời 。 零linh 落lạc 時thời 。 豈khởi 非phi 動động 乎hồ 。 謂vị 芳phương 穠# 。 自tự 住trụ 芳phương 穠# 。 零linh 落lạc 自tự 住trụ 零linh 落lạc 。 以dĩ 兩lưỡng 者giả 各các 住trụ 。 謂vị 之chi 靜tĩnh 乎hồ 。 兩lưỡng 則tắc 非phi 一nhất 。 一nhất 則tắc 非phi 兩lưỡng 。 兩lưỡng 兩lưỡng 一nhất 一nhất 。 一nhất 一nhất 兩lưỡng 兩lưỡng 。 譬thí 如như 夢mộng 中trung 見kiến 花hoa 開khai 謝tạ 。 見kiến 花hoa 謝tạ 開khai 。 開khai 先tiên 謝tạ 後hậu 。 謝tạ 先tiên 開khai 後hậu 。 謂vị 皆giai 各các 性tánh 住trụ 於ư 一nhất 世thế 。 即tức 謂vị 之chi 動động 上thượng 即tức 靜tĩnh 。 此thử 愚ngu 者giả 之chi 談đàm 也dã 。 智trí 則tắc 決quyết 其kỳ 不bất 然nhiên 。
何hà 以dĩ 故cố 。 開khai 謝tạ 先tiên 後hậu 。 離ly 夢mộng 不bất 可khả 得đắc 故cố 。 夢mộng 非phi 自tự 有hữu 。 必tất 因nhân 想tưởng 生sanh 。 想tưởng 非phi 自tự 有hữu 。 必tất 因nhân 未vị 想tưởng 有hữu 。 未vị 想tưởng 不bất 自tự 有hữu 。 必tất 因nhân 想tưởng 顯hiển 。 所sở 以dĩ 未vị 想tưởng 為vi 想tưởng 父phụ 。 想tưởng 為vi 夢mộng 父phụ 。 夢mộng 為vi 花hoa 父phụ 。 花hoa 為vi 開khai 謝tạ 父phụ 。 開khai 謝tạ 為vi 動động 靜tĩnh 父phụ 。 言ngôn 靜tĩnh 在tại 動động 上thượng 者giả 。 復phục 為vi 動động 靜tĩnh 子tử 。 子tử 之chi 言ngôn 棄khí 本bổn 太thái 遠viễn 。 烏ô 足túc 徵trưng 之chi 。
觀quán 戲hí
處xứ 處xứ 相tương 逢phùng 是thị 戲hí 塲# 。 何hà 須tu 傀# 儡# 夜dạ 登đăng 堂đường 。 繁phồn 華hoa 過quá 眼nhãn 三tam 更cánh 促xúc 。 名danh 利lợi 牽khiên 人nhân 一nhất 線tuyến 長trường/trưởng 。 稚trĩ 子tử 自tự 應ưng 爭tranh 詫# 說thuyết 。 矮ải 人nhân 亦diệc 復phục 浪lãng 悲bi 傷thương 。 本bổn 來lai 面diện 目mục 何hà 曾tằng 識thức 。 且thả 向hướng 尊tôn 前tiền 學học 楚sở 狂cuồng 。 此thử 陽dương 明minh 傀# 儡# 詩thi 也dã 。 紫tử 栢# 先tiên 生sanh 曰viết 。 陽dương 明minh 之chi 看khán 戲hí 。 戲hí 亦diệc 道đạo 師sư 。 眾chúng 人nhân 之chi 歡hoan 樂lạc 。 何hà 異dị 傀# 儡# 。 故cố 周chu 穆mục 王vương 之chi 怒nộ 偃yển 師sư 。 偃yển 師sư 析tích 其kỳ 傀# 儡# 。 穆mục 王vương 始thỉ 悟ngộ 非phi 真Chân 人Nhân 也dã 。 今kim 天thiên 下hạ 無vô 論luận 古cổ 今kim 。 或hoặc 衣y 冠quan 相tương/tướng 揖ấp 。 男nam 女nữ 雜tạp 坐tọa 。 談đàm 笑tiếu 超siêu 然nhiên 。 若nhược 以dĩ 頃khoảnh 刻khắc 散tán 心tâm 。 迴hồi 觀quán 我ngã 此thử 身thân 。 果quả 籍tịch 何hà 物vật 而nhi 成thành 耶da 。 設thiết 必tất 由do 五ngũ 行hành 而nhi 有hữu 。 五ngũ 行hành 生sanh 克khắc 無vô 常thường 。 能năng 有hữu 我ngã 者giả 尚thượng 無vô 常thường 。 況huống 所sở 有hữu 者giả 乎hồ 。 如như 是thị 觀quán 身thân 。 身thân 不bất 異dị 戲hí 。 則tắc 偃yển 師sư 所sở 作tác 。 寧ninh 非phi 廣quảng 長trường 舌thiệt 相tướng 哉tai 。
卓trác 吾ngô 天thiên 臺đài
聞văn 卓trác 吾ngô 有hữu 年niên 數số 矣hĩ 。 未vị 遑hoàng 一nhất 見kiến 。 適thích 讀đọc 耿# 子tử 庸dong 傳truyền 。 始thỉ 心tâm 見kiến 卓trác 吾ngô 也dã 。 卓trác 吾ngô 謂vị 天thiên 臺đài 子tử 以dĩ 人nhân 倫luân 為vi 至chí 。 卓trác 吾ngô 以dĩ 未vị 發phát 之chi 中trung 。 為vi 人nhân 倫luân 之chi 至chí 。 以dĩ 故cố 互hỗ 執chấp 而nhi 不bất 相tương 化hóa 。 殆đãi 十thập 年niên 所sở 。 乃nãi 今kim 始thỉ 化hóa 。 其kỳ 自tự 敘tự 如như 此thử 。 夫phu 人nhân 倫luân 。 猶do 波ba 也dã 。 未vị 發phát 。 猶do 水thủy 也dã 。 執chấp 波ba 為vi 至chí 固cố 非phi 矣hĩ 。 執chấp 水thủy 為vi 波ba 之chi 至chí 。 寧ninh 不bất 非phi 乎hồ 。 良lương 以dĩ 已dĩ 發phát 外ngoại 未vị 發phát 。 則tắc 已dĩ 發phát 無vô 源nguyên 矣hĩ 。 必tất 謂vị 未vị 發phát 至chí 於ư 已dĩ 發phát 。 則tắc 未vị 發phát 似tự 可khả 取thủ 。 殊thù 不bất 知tri 已dĩ 發phát 未vị 發phát 。 皆giai 不bất 可khả 取thủ 。 皆giai 不bất 可khả 舍xá 者giả 也dã 。 如như 已dĩ 發phát 可khả 取thủ 。 何hà 異dị 離ly 水thủy 求cầu 波ba 也dã 。 未vị 發phát 可khả 取thủ 。 何hà 異dị 離ly 波ba 求cầu 水thủy 也dã 。 已dĩ 發phát 未vị 發phát 。 既ký 皆giai 不bất 可khả 取thủ 。 又hựu 皆giai 可khả 舍xá 乎hồ 。 故cố 曰viết 。 取thủ 不bất 得đắc 。 舍xá 不bất 得đắc 。 不bất 可khả 得đắc 中trung 只chỉ 麼ma 得đắc 。 若nhược 然nhiên 者giả 。 卓trác 吾ngô 天thiên 臺đài 。 始thỉ 相tương/tướng 執chấp 而nhi 不bất 化hóa 。 洎kịp 相tương/tướng 化hóa 而nhi 不bất 執chấp 。 何hà 異dị 太thái 末mạt 蟲trùng 。 自tự 取thủ 自tự 舍xá 於ư 火hỏa 聚tụ 之chi 上thượng 耶da 。 古cổ 德đức 有hữu 言ngôn 曰viết 。 死tử 水thủy 固cố 不bất 可khả 藏tạng 龍long 活hoạt 水thủy 亦diệc 豈khởi 藏tạng 龍long 之chi 所sở 。 蓋cái 就tựu 假giả 龍long 言ngôn 耳nhĩ 。 如như 真chân 龍long 則tắc 死tử 死tử 活hoạt 活hoạt 。 在tại 龍long 而nhi 不bất 在tại 水thủy 矣hĩ 。 夫phu 龍long 之chi 為vi 物vật 也dã 。 處xử 空không 若nhược 水thủy 。 觸xúc 石thạch 則tắc 石thạch 化hóa 為vi 水thủy 。 觸xúc 林lâm 木mộc 。 觸xúc 火hỏa 。 皆giai 不bất 旋toàn 尾vĩ 而nhi 化hóa 。 即tức 此thử 觀quán 之chi 。 謂vị 空không 可khả 取thủ 。 則tắc 太thái 虗hư 有hữu 剩thặng 矣hĩ 。 謂vị 空không 可khả 舍xá 。 則tắc 太thái 虗hư 有hữu 外ngoại 矣hĩ 。 空không 為vi 色sắc 影ảnh 。 尚thượng 不bất 可khả 以dĩ 取thủ 舍xá 彷phảng 彿phất 之chi 。 況huống 有hữu 大đại 於ư 此thử 者giả 乎hồ 。 卓trác 吾ngô 卓trác 吾ngô 。 果quả 真chân 龍long 也dã 耶da 。 果quả 葉diệp 公công 之chi 所sở 畫họa 者giả 耶da 。
問vấn 本bổn 亭đình
本bổn 不bất 可khả 問vấn 。 可khả 問vấn 則tắc 非phi 本bổn 矣hĩ 。
何hà 以dĩ 故cố 。 本bổn 不bất 問vấn 本bổn 故cố 。 如như 本bổn 可khả 問vấn 。 何hà 異dị 水thủy 洗tẩy 水thủy 。 金kim 博bác 金kim 哉tai 。 雖tuy 然nhiên 善thiện 問vấn 者giả 。 以dĩ 未vị 嘗thường 問vấn 而nhi 問vấn 之chi 。 答đáp 者giả 。 亦diệc 以dĩ 未vị 嘗thường 答đáp 而nhi 答đáp 之chi 。 昔tích 有hữu 僧Tăng 問vấn 馬mã 祖tổ 曰viết 。 離ly 四tứ 句cú 。 絕tuyệt 百bách 非phi 。 請thỉnh 和hòa 尚thượng 直trực 指chỉ 西tây 來lai 意ý 。 祖tổ 曰viết 。 我ngã 今kim 日nhật 勞lao 倦quyện 。 不bất 能năng 為vì 汝nhữ 說thuyết 。 問vấn 智trí 藏tạng 去khứ 。 藏tạng 曰viết 。 我ngã 亦diệc 頭đầu 痛thống 不bất 能năng 說thuyết 。 問vấn 海hải 兄huynh 去khứ 。 海hải 曰viết 。 我ngã 卻khước 不bất 會hội 。 僧Tăng 乃nãi 見kiến 祖tổ 。 舉cử 藏tạng 海hải 語ngữ 。 祖tổ 曰viết 。 藏tạng 頭đầu 黑hắc 。 海hải 頭đầu 白bạch 。 僧Tăng 亦diệc 懡# 羅la 而nhi 退thoái 。 天thiên 童đồng 頌tụng 此thử 機cơ 緣duyên 。 堂đường 堂đường 坐tọa 斷đoạn 舌thiệt 頭đầu 路lộ 。 應ưng 笑tiếu 毗tỳ 耶da 老lão 古cổ 錐trùy 。 吾ngô 味vị 天thiên 童đồng 此thử 頌tụng 。 乃nãi 知tri 文Văn 殊Thù 問vấn 維duy 摩ma 不bất 二nhị 意ý 。 摩ma 以dĩ 默mặc 答đáp 之chi 。 此thử 則tắc 有hữu 問vấn 有hữu 答đáp 者giả 也dã 。 天thiên 台thai 崑# 巖nham 鄭trịnh 居cư 士sĩ 。 萬vạn 歷lịch 壬nhâm 寅# 冬đông 。 曾tằng 問vấn 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 之chi 旨chỉ 於ư 紫tử 栢# 道Đạo 人Nhân 。 道Đạo 人Nhân 曰viết 。 居cư 士sĩ 機cơ 緣duyên 未vị 熟thục 。 熟thục 後hậu 再tái 問vấn 不bất 遲trì 。 噫# 。 夜dạ 光quang 投đầu 人nhân 。 鮮tiên 不bất 按án 劍kiếm 。 翻phiên 思tư 藏tạng 海hải 。 不bất 覺giác 扼ách 腕oản 癸quý 卯mão 春xuân 。 冲# 禪thiền 人nhân 還hoàn 國quốc 清thanh 寺tự 。 紫tử 柏# 道Đạo 人Nhân 。 先tiên 有hữu 問vấn 本bổn 亭đình 偈kệ 寄ký 居cư 士sĩ 。 且thả 囑chúc 冲# 曰viết 。 為vi 居cư 士sĩ 搆câu 一nhất 亭đình 。 於ư 國quốc 清thanh 泉tuyền 石thạch 幽u 爽sảng 處xứ 。 榜bảng 曰viết 問vấn 本bổn 。 以dĩ 見kiến 道Đạo 人Nhân 不bất 忘vong 居cư 士sĩ 問vấn 本bổn 之chi 意ý 也dã 。
落lạc 日nhật 懸huyền 鼓cổ
眾chúng 生sanh 根căn 鈍độn 執chấp 重trọng/trùng 。 耳nhĩ 目mục 似tự 具cụ 聰thông 明minh 。 心tâm 實thật 聾lung 瞽# 。 聖thánh 人nhân 知tri 其kỳ 如như 此thử 。 開khai 之chi 以dĩ 名danh 言ngôn 不bất 可khả 。 即tức 名danh 言ngôn 寓# 其kỳ 方phương 所sở 。 示thị 其kỳ 象tượng 物vật 。 此thử 所sở 謂vị 以dĩ 情tình 博bác 情tình 。 以dĩ 境cảnh 奪đoạt 境cảnh 。 始thỉ 則tắc 鑄chú 我ngã 成thành 物vật 。 終chung 則tắc 會hội 物vật 成thành 己kỷ 。 然nhiên 苦khổ 相tương/tướng 多đa 端đoan 。 若nhược 不bất 親thân 嘗thường 。 知tri 苦khổ 不bất 易dị 。 既ký 知tri 苦khổ 已dĩ 。 即tức 苦khổ 推thôi 樂nhạo/nhạc/lạc 。 樂nhạo/nhạc/lạc 雖tuy 不bất 見kiến 。 理lý 考khảo 不bất 虗hư 。 由do 是thị 信tín 力lực 堅kiên 固cố 。 作tác 之chi 不bất 休hưu 。 終chung 必tất 克khắc 願nguyện 。 懸huyền 鼓cổ 大đại 義nghĩa 。 不bất 過quá 如như 此thử 。 餘dư 觀quán 雖tuy 多đa 方phương 委ủy 曲khúc 調điều 攝nhiếp 。 修tu 習tập 淺thiển 深thâm 次thứ 序tự 。 歷lịch 然nhiên 難nạn/nan 混hỗn 。 惟duy 有hữu 志chí 於ư 出xuất 苦khổ 者giả 。 用dụng 力lực 不bất 苟cẩu 。 終chung 必tất 精tinh 深thâm 。 方phương 知tri 真chân 慈từ 初sơ 心tâm 也dã 。
三tam 界giới 說thuyết
夫phu 一nhất 天thiên 地địa 之chi 閒gian/nhàn 。 有hữu 四tứ 大đại 洲châu 。 東đông 曰viết 神thần 州châu 。 西tây 曰viết 賀hạ 州châu 。 南nam 曰viết 部bộ 州châu 。 北bắc 曰viết 盧lô 州châu 。 而nhi 其kỳ 疆cương 土thổ/độ 。 不bất 知tri 幾kỷ 千thiên 萬vạn 里lý 。 按án 七thất 政chánh 分phần/phân 野dã 推thôi 之chi 。 亦diệc 自tự 有hữu 里lý 數số 。 然nhiên 南nam 州châu 。 人nhân 壽thọ 唯duy 百bách 歲tuế 。 富phú 貴quý 亦diệc 不bất 大đại 崇sùng 高cao 。 東đông 州châu 。 則tắc 人nhân 壽thọ 二nhị 百bách 五ngũ 十thập 歲tuế 。 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 。 固cố 勝thắng 南nam 州châu 多đa 矣hĩ 。 以dĩ 東đông 州châu 較giảo 西tây 牛ngưu 賀hạ 州châu 。 則tắc 西tây 州châu 人nhân 壽thọ 。 五ngũ 百bách 歲tuế 。 崇sùng 高cao 富phú 貴quý 。 復phục 勝thắng 東đông 州châu 。 即tức 西tây 州châu 較giảo 諸chư 北bắc 俱câu 盧lô 州châu 。 又hựu 天thiên 淵uyên 之chi 不bất 同đồng 也dã 。 蓋cái 北bắc 州châu 人nhân 壽thọ 千thiên 歲tuế 。 中trung 無vô 夭yểu 折chiết 。 而nhi 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 。 可khả 謂vị 至chí 矣hĩ 。 若nhược 較giảo 諸chư 四Tứ 天Thiên 王Vương 。 又hựu 不bất 啻# 醯hê 雞kê 之chi 匹thất 大đại 鵬# 耳nhĩ 。 乃nãi 至chí 他Tha 化Hóa 自Tự 在Tại 天Thiên 之chi 富phú 貴quý 。 匹thất 諸chư 初sơ 禪thiền 喜hỷ 樂lạc 。 猶do 野dã 人nhân 以dĩ 曝bộc 背bối/bội 之chi 暖noãn 。 獻hiến 萬vạn 乘thừa 之chi 君quân 。 由do 初sơ 禪thiền 天thiên 。 而nhi 至chí 非phi 非phi 想tưởng 。 層tằng 級cấp 轉chuyển 勝thắng 。 下hạ 不bất 如như 上thượng 。 大đại 相tương/tướng 懸huyền 絕tuyệt 也dã 。 若nhược 以dĩ 聲Thanh 聞Văn 天thiên 眼nhãn 。 視thị 非phi 非phi 想tưởng 。 壽thọ 命mạng 之chi 與dữ 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 。 辟tịch 如như 朝triêu 生sanh 暮mộ 死tử 之chi 蟲trùng 。 沾triêm 滯trệ 涕thế 唾thóa 焉yên 。 今kim 南nam 州châu 之chi 人nhân 。 率suất 以dĩ 富phú 貴quý 自tự 恃thị 。 年niên 華hoa 不bất 惜tích 。 從tùng 生sanh 至chí 死tử 。 昏hôn 擾nhiễu 欲dục 夢mộng 。 曾tằng 不bất 暫tạm 覺giác 。 苟cẩu 能năng 以dĩ 三tam 州châu 匹thất 己kỷ 。 以dĩ 四tứ 王vương 匹thất 三tam 州châu 。 以dĩ 非Phi 非Phi 想Tưởng 天Thiên 。 匹thất 夜dạ 摩ma 忉Đao 利Lợi 。 則tắc 南nam 州châu 所sở 謂vị 富phú 貴quý 崇sùng 高cao 自tự 恃thị 。 視thị 百bách 年niên 為vi 長trường/trưởng 劫kiếp 者giả 。 可khả 不bất 悲bi 夫phu 。 故cố 曰viết 。 以dĩ 法Pháp 眼nhãn 觀quán 。 三tam 界giới 依y 正chánh 之chi 報báo 。 不bất 啻# 獄ngục 囚tù 。 豈khởi 欺khi 我ngã 哉tai 。
讀đọc 素tố 問vấn
吾ngô 聞văn 得đắc 。 般Bát 若Nhã 菩Bồ 薩Tát 。 能năng 於ư 一nhất 切thiết 法pháp 中trung 。 得đắc 大đại 自tự 在tại 。 由do 是thị 觀quán 之chi 。 在tại 儒nho 而nhi 為vi 明minh 王vương 聖thánh 師sư 。 在tại 老lão 而nhi 為vi 。 真Chân 人Nhân 神thần 人nhân 。 在tại 佛Phật 而nhi 為vi 大đại 覺giác 世Thế 雄Hùng 。 在tại 百bách 家gia 遞đệ 為vi 其kỳ 長trường/trưởng 。 各các 建kiến 旗kỳ 皷cổ 。 而nhi 鳴minh 於ư 世thế 者giả 。 皆giai 菩Bồ 薩Tát 之chi 示thị 現hiện 也dã 。 予# 讀đọc 黃hoàng 帝đế 素tố 問vấn 。 至chí 其kỳ 略lược 曰viết 。 粗thô 守thủ 關quan 。 上thượng 守thủ 機cơ 。 機cơ 之chi 動động 。 不bất 離ly 其kỳ 空không 。 空không 中trung 之chi 機cơ 。 清thanh 淨tịnh 而nhi 微vi 其kỳ 來lai 不bất 可khả 逢phùng 。 其kỳ 往vãng 不bất 可khả 追truy 。 知tri 機cơ 知tri 道đạo 者giả 。 不bất 可khả 掛quải 以dĩ 絲ti 髮phát 不bất 覺giác 置trí 卷quyển 長trường/trưởng 嘆thán 。 是thị 書thư 也dã 。 非phi 聖thánh 人nhân 莫mạc 能năng 作tác 焉yên 。 予# 以dĩ 是thị 知tri 得đắc 其kỳ 空không 者giả 。 可khả 以dĩ 治trị 其kỳ 風phong 。 得đắc 其kỳ 風phong 者giả 。 可khả 以dĩ 治trị 其kỳ 火hỏa 。 得đắc 其kỳ 火hỏa 者giả 。 可khả 以dĩ 治trị 其kỳ 水thủy 。 得đắc 其kỳ 水thủy 者giả 。 可khả 以dĩ 治trị 其kỳ 地địa 。 故cố 地địa 浮phù 於ư 水thủy 。 水thủy 資tư 於ư 火hỏa 。 火hỏa 憑bằng 乎hồ 風phong 。 風phong 載tái 於ư 空không 。 故cố 得đắc 其kỳ 空không 者giả 。 造tạo 其kỳ 微vi 矣hĩ 。 微vi 則tắc 不bất 可khả 以dĩ 朕trẫm 兆triệu 求cầu 。 不bất 可khả 以dĩ 將tương 迎nghênh 會hội 。 若nhược 然nhiên 者giả 。 湛trạm 神thần 於ư 空không 。 徹triệt 視thị 其kỳ 形hình 。 部bộ 分phần/phân 經kinh 絡lạc 。 腑phủ 臘lạp 淺thiển 深thâm 。 猶do 處xứ 堂đường 奧áo 而nhi 照chiếu 萬vạn 有hữu 。 奚hề 惑hoặc 哉tai 。 故cố 良lương 醫y 知tri 守thủ 其kỳ 機cơ 而nhi 會hội 其kỳ 微vi 。 神thần 游du 無vô 滯trệ 。 靡mĩ 細tế 不bất 察sát 。 地địa 惟duy 四tứ 塵trần 。 水thủy 則tắc 減giảm 一nhất 。 火hỏa 又hựu 減giảm 一nhất 。 風phong 則tắc 一nhất 而nhi 已dĩ 矣hĩ 。 一nhất 則tắc 累lũy/lụy/luy 輕khinh 。 故cố 力lực 用dụng 超siêu 乎hồ 三tam 者giả 。 地địa 之chi 堅kiên 。 水thủy 之chi 濕thấp 火hỏa 之chi 燥táo 。 風phong 之chi 動động 。 凡phàm 有hữu 所sở 偏thiên 。 而nhi 不bất 均quân 調điều 者giả 病bệnh 矣hĩ 。 空không 則tắc 非phi 四tứ 者giả 之chi 所sở 囿# 。 故cố 得đắc 空không 者giả 。 始thỉ 可khả 以dĩ 主chủ 乎hồ 四tứ 也dã 。 四tứ 者giả 有hữu 主chủ 。 猶do 民dân 之chi 得đắc 君quân 。 民dân 得đắc 君quân 而nhi 世thế 弗phất 治trị 者giả 。 未vị 之chi 有hữu 焉yên 。 雖tuy 然nhiên 得đắc 空không 之chi 微vi 。 能năng 治trị 有hữu 形hình 。 不bất 能năng 治trị 無vô 形hình 。 能năng 治trị 無vô 形hình 。 非phi 得đắc 心tâm 者giả 莫mạc 能năng 也dã 。 故cố 曰viết 。 空không 生sanh 大đại 覺giác 中trung 。 如như 海hải 一nhất 漚âu 發phát 。 所sở 謂vị 得đắc 般Bát 若Nhã 菩Bồ 薩Tát 者giả 是thị 也dã 。
金kim 舌thiệt 三tam 目mục
夫phu 自tự 心tâm 靈linh 通thông 。 而nhi 循tuần 緣duyên 成thành 相tương/tướng 。 故cố 金kim 舌thiệt 和hòa 尚thượng 。 截tiệt 舌thiệt 以dĩ 進tiến 唐đường 文văn 宗tông 。 舌thiệt 猶do 哦nga 經kinh 如như 故cố 。 帝đế 異dị 之chi 。 遂toại 諡thụy 金kim 舌thiệt 和hòa 尚thượng 焉yên 。 蓋cái 以dĩ 火hỏa 鍛đoán 之chi 。 而nhi 成thành 金kim 色sắc 故cố 也dã 。 三tam 目mục 高cao 僧Tăng 。 左tả 臂tý 一nhất 目mục 。 視thị 物vật 遠viễn 徹triệt 。 世thế 多đa 異dị 之chi 。 殊thù 不bất 知tri 人nhân 心tâm 本bổn 靈linh 。 以dĩ 五ngũ 欲dục 封phong 蔀# 。 故cố 靈linh 用dụng 弗phất 顯hiển 。 夫phu 大Đại 悲Bi 菩Bồ 薩Tát 。 有hữu 千thiên 手thủ 千thiên 眼nhãn 。 鬼quỷ 車xa 之chi 鳥điểu 。 九cửu 頭đầu 異dị 情tình 。 由do 是thị 觀quán 之chi 。 聖thánh 凡phàm 猶do 一nhất 指chỉ 之chi 屈khuất 伸thân 耳nhĩ 。 指chỉ 喻dụ 自tự 心tâm 。 屈khuất 伸thân 喻dụ 用dụng 。 故cố 觀quán 音âm 善thiện 用dụng 自tự 心tâm 。 而nhi 千thiên 手thủ 之chi 執chấp 。 千thiên 目mục 之chi 照chiếu 。 亦diệc 大đại 海hải 之chi 一nhất 滴tích 。 太thái 倉thương 之chi 一nhất 粟túc 也dã 。 鬼quỷ 車xa 以dĩ 不bất 善thiện 用dụng 自tự 心tâm 。 受thọ 斯tư 醜xú 報báo 。 悲bi 夫phu 。 雖tuy 然nhiên 蚯# 蚓# 截tiệt 而nhi 兩lưỡng 頭đầu 動động 。 蚊văn 虫trùng 唼xiệp 而nhi 一nhất 心tâm 驚kinh 。 知tri 此thử 者giả 。 可khả 與dữ 言ngôn 金kim 舌thiệt 三tam 目mục 之chi 異dị 矣hĩ 。
蘆lô 芽nha 夜dạ 話thoại 記ký 過quá
自tự 古cổ 及cập 今kim 。 凡phàm 作tác 史sử 官quan 者giả 。 身thân 及cập 子tử 孫tôn 。 不bất 罹li 人nhân 禍họa 。 必tất 犯phạm 天thiên 刑hình 。 蓋cái 人nhân 為vi 萬vạn 物vật 靈linh 。 雖tuy 賢hiền 愚ngu 不bất 同đồng 轍triệt 。 不bất 過quá 大đại 槩# 耳nhĩ 。 其kỳ 心tâm 曲khúc 隱ẩn 微vi 之chi 際tế 。 賢hiền 者giả 未vị 必tất 無vô 一nhất 失thất 。 愚ngu 者giả 亦diệc 未vị 必tất 無vô 一nhất 得đắc 。 大đại 都đô 世thế 教giáo 檢kiểm 人nhân 賢hiền 否phủ/bĩ 。 斷đoạn 然nhiên 弗phất 能năng 徹triệt 照chiếu 。 既ký 弗phất 徹triệt 照chiếu 。 則tắc 落lạc 筆bút 註chú 人nhân 。 豈khởi 能năng 無vô 誤ngộ 。 每mỗi 見kiến 宋tống 儒nho 多đa 犯phạm 此thử 病bệnh 。 惟duy 出xuất 世thế 大đại 雄hùng 。 始thỉ 能năng 無vô 蔽tế 。
所sở 以dĩ 然nhiên 者giả 。 蓋cái 此thử 老lão 三tam 惑hoặc 圓viên 斷đoạn 。 六Lục 通Thông 滿mãn 證chứng 。 眼nhãn 徹triệt 無vô 量lượng 世thế 界giới 。 耳nhĩ 聞văn 無vô 量lượng 世thế 界giới 。 鼻tị 舌thiệt 身thân 心tâm 。 一nhất 一nhất 虗hư 靈linh 徹triệt 照chiếu 無vô 遺di 。 譬thí 如như 軒hiên 轅viên 懸huyền 於ư 太thái 空không 。 六lục 合hợp 四tứ 維duy 。 十thập 方phương 三tam 世thế 。 一nhất 塵trần 一nhất 芥giới 。 靡mĩ 弗phất 洞đỗng 然nhiên 。 自tự 此thử 老lão 而nhi 降giáng/hàng 。 凡phàm 天thiên 下hạ 賢hiền 愚ngu 。 交giao 遊du 淺thiển 深thâm 人nhân 情tình 反phản 復phục 。 傷thương 心tâm 動động 念niệm 。 皆giai 不bất 可khả 私tư 定định 臧tang 否bĩ 。 蓋cái 大đại 家gia 處xử 在tại 無vô 明minh 窟quật 中trung 。 豈khởi 無vô 差sai 謬mậu 。 歲tuế 丁đinh 亥hợi 。 予# 與dữ 蘆lô 芽nha 妙diệu 師sư 。 燈đăng 下hạ 偶ngẫu 及cập 世thế 故cố 。 不bất 覺giác 談đàm 一nhất 二nhị 交giao 遊du 短đoản 處xứ 。 既ký 而nhi 思tư 我ngã 非phi 如Như 來Lai 。 安an 知tri 無vô 誤ngộ 。 書thư 此thử 以dĩ 記ký 吾ngô 過quá 。
寄ký 聚tụ 光quang 洞đỗng 微vi 作tác 時thời 文văn 說thuyết
如như 風phong 在tại 帆phàm 。 風phong 不bất 可khả 見kiến 。 而nhi 帆phàm 飽bão 舟chu 行hành 。 此thử 可khả 見kiến 者giả 也dã 。 如như 地địa 中trung 有hữu 泉tuyền 。 所sở 以dĩ 能năng 產sản 百bách 穀cốc 。 泉tuyền 不bất 可khả 見kiến 。 而nhi 百bách 穀cốc 秀tú 實thật 。 可khả 見kiến 者giả 也dã 。 如như 春xuân 在tại 花hoa 。 春xuân 不bất 可khả 見kiến 。 而nhi 花hoa 可khả 見kiến 者giả 也dã 。 如như 水thủy 中trung 鹽diêm 味vị 。 水thủy 可khả 見kiến 而nhi 味vị 不bất 可khả 見kiến 。 惟duy 飲ẩm 水thủy 者giả 。 乃nãi 知tri 之chi 耳nhĩ 。 如như 色sắc 裏lý 膠giao 青thanh 。 色sắc 可khả 見kiến 而nhi 青thanh 不bất 可khả 見kiến 。 如như 日nhật 出xuất 銜hàm 山sơn 。 月nguyệt 圓viên 當đương 戶hộ 。 一nhất 半bán 可khả 見kiến 。 那na 一nhất 半bán 雖tuy 不bất 可khả 見kiến 。 決quyết 知tri 非phi 無vô 也dã 。 如như 空không 生sanh 處xứ 。 即tức 是thị 色sắc 生sanh 。 此thử 真chân 實thật 語ngữ 。 然nhiên 眾chúng 人nhân 但đãn 見kiến 空không 而nhi 不bất 見kiến 色sắc 。 情tình 封phong 故cố 也dã 。 八bát 者giả 悟ngộ 其kỳ 一nhất 。 則tắc 餘dư 皆giai 等đẳng 矣hĩ 。 如như 汝nhữ 等đẳng 作tác 時thời 文văn 。 既ký 謂vị 之chi 時thời 文văn 。 此thử 須tu 我ngã 就tựu 人nhân 者giả 也dã 。 若nhược 待đãi 人nhân 就tựu 我ngã 。 便tiện 非phi 時thời 文văn 矣hĩ 。 然nhiên 我ngã 就tựu 人nhân 。 須tu 就tựu 而nhi 不bất 就tựu 。 則tắc 無vô 所sở 不bất 就tựu 矣hĩ 。 惟duy 無vô 所sở 不bất 就tựu 。 所sở 以dĩ 人nhân 雖tuy 不bất 欲dục 我ngã 就tựu 。 不bất 可khả 得đắc 也dã 。 然nhiên 人nhân 不bất 得đắc 不bất 就tựu 之chi 者giả 。 蓋cái 有hữu 不bất 可khả 見kiến 者giả 存tồn 焉yên 。 今kim 人nhân 作tác 文văn 。 可khả 見kiến 者giả 有hữu 餘dư 。 而nhi 不bất 可khả 見kiến 者giả 索sách 然nhiên 。 苟cẩu 能năng 於ư 不bất 可khả 見kiến 者giả 。 以dĩ 可khả 見kiến 者giả 為vi 之chi 紹thiệu 介giới 。 如như 雲vân 中trung 龍long 。 頭đầu 角giác 雖tuy 不bất 露lộ 。 而nhi 中trung 自tự 有hữu 神thần 。 此thử 皆giai 偽ngụy 不bất 掩yểm 真chân 。 真chân 亦diệc 不bất 掩yểm 偽ngụy 故cố 也dã 。 故cố 文văn 如như 雲vân 。 我ngã 意ý 之chi 所sở 寄ký 如như 龍long 。 倘thảng 懷hoài 抱bão 不bất 虗hư 靈linh 。 而nhi 欲dục 我ngã 意ý 如như 龍long 之chi 神thần 。 未vị 之chi 有hữu 也dã 。 夫phu 養dưỡng 懷hoài 抱bão 。 端đoan 在tại 以dĩ 理lý 治trị 情tình 。 情tình 消tiêu 則tắc 寸thốn 虗hư 。 若nhược 青thanh 天thiên 之chi 廓khuếch 布bố 。 文văn 章chương 自tự 秀tú 朗lãng 矣hĩ 。 此thử 之chi 謂vị 以dĩ 我ngã 就tựu 人nhân 。 人nhân 雖tuy 欲dục 不bất 我ngã 就tựu 。 不bất 可khả 得đắc 者giả 也dã 。
戒giới 貪tham 暴bạo 說thuyết
古cổ 以dĩ 為vi 官quan 為vi 家gia 。 為vi 公công 器khí 。 故cố 曰viết 。 五ngũ 帝đế 官quan 天thiên 下hạ 。 三tam 王vương 家gia 天thiên 下hạ 。 今kim 之chi 人nhân 。 上thượng 焉yên 者giả 。 以dĩ 為vi 官quan 為vi 家gia 為vi 恥sỉ 辱nhục 。 下hạ 焉yên 者giả 。 以dĩ 為vi 官quan 為vi 豪hào 客khách 。 爵tước 位vị 為vi 綠lục 林lâm 。 公công 然nhiên 建kiến 旗kỳ 鼓cổ 。 操thao 長trường/trưởng 蛇xà 封phong 豕thỉ 之chi 矛mâu 而nhi 吞thôn 劫kiếp 百bá 姓tánh 。 習tập 以dĩ 成thành 風phong 。 天thiên 下hạ 無vô 恠# 。 以dĩ 此thử 觀quán 之chi 。 則tắc 以dĩ 為vi 官quan 為vi 家gia 為vi 恥sỉ 辱nhục 者giả 。 乃nãi 救cứu 時thời 之chi 良lương 劑tề 也dã 。 盜đạo 賊tặc 以dĩ 綠lục 林lâm 為vi 藪tẩu 。 兵binh 刃nhận 為vi 權quyền 。 則tắc 易dị 捕bộ 。 設thiết 以dĩ 衣y 冠quan 為vi 藪tẩu 。 爵tước 位vị 為vi 權quyền 。 則tắc 難nạn/nan 擒cầm 。 故cố 莊trang 周chu 云vân 。 聖thánh 人nhân 不bất 死tử 。 大đại 盜đạo 不bất 止chỉ 。 良lương 有hữu 以dĩ 夫phu 。 雖tuy 然nhiên 恃thị 柄bính 而nhi 劫kiếp 生sanh 靈linh 。 飽bão 賂lộ 而nhi 藏tạng 軒hiên 冕# 。 上thượng 則tắc 聾lung 瞽# 君quân 之chi 耳nhĩ 目mục 。 中trung 則tắc 同đồng 袍bào 相tương/tướng 為vi 扶phù 護hộ 。 下hạ 則tắc 百bá 姓tánh 敢cảm 怒nộ 而nhi 不bất 敢cảm 言ngôn 。 殊thù 不bất 知tri 生sanh 靈linh 為vi 國quốc 根căn 本bổn 。 劫kiếp 生sanh 靈linh 。 乃nãi 所sở 以dĩ 滅diệt 君quân 也dã 。 君quân 滅diệt 則tắc 爵tước 位vị 誰thùy 與dữ 。 衣y 冠quan 誰thùy 主chủ 。 若nhược 然nhiên 者giả 。 則tắc 盜đạo 賊tặc 自tự 窮cùng 其kỳ 藪tẩu 。 自tự 削tước 其kỳ 權quyền 矣hĩ 。 嗚ô 呼hô 。 人nhân 為vi 萬vạn 物vật 之chi 靈linh 。 不bất 為vi 聖thánh 賢hiền 。 而nhi 甘cam 為vi 盜đạo 賊tặc 。 必tất 至chí 藪tẩu 窮cùng 權quyền 削tước 。 而nhi 終chung 不bất 悟ngộ 。 可khả 不bất 謂vị 之chi 大đại 癡si 極cực 愚ngu 乎hồ 。
法Pháp 王Vương 人nhân 王vương 說thuyết
夫phu 大Đại 道Đạo 夢mộng 而nhi 天thiên 地địa 分phần/phân 。 天thiên 地địa 分phần/phân 而nhi 萬vạn 物vật 生sanh 。 萬vạn 物vật 生sanh 而nhi 受thọ 氣khí 強cường 弱nhược 之chi 不bất 同đồng 。 苟cẩu 無vô 王vương 以dĩ 主chủ 之chi 。 則tắc 強cường/cưỡng 凌lăng 弱nhược 。 弱nhược 受thọ 凌lăng 。 而nhi 弱nhược 者giả 。 不bất 能năng 並tịnh 生sanh 於ư 天thiên 地địa 之chi 閒gian/nhàn 矣hĩ 。 昔tích 堯# 讓nhượng 天thiên 下hạ 於ư 許hứa 由do 。 許hứa 由do 惡ác 聞văn 而nhi 洗tẩy 耳nhĩ 。 說thuyết 者giả 。 以dĩ 為vi 為vi 巢sào 許hứa 易dị 。 為vi 堯# 舜thuấn 難nạn/nan 。 堯# 舜thuấn 當đương 兼kiêm 善thiện 之chi 任nhậm 。 圓viên 通thông 萬vạn 物vật 之chi 情tình 。 設thiết 有hữu 一nhất 物vật 不bất 得đắc 其kỳ 所sở 。 雖tuy 南nam 面diện 樂nhạo/nhạc/lạc 。 不bất 能năng 解giải 其kỳ 憂ưu 。 此thử 何hà 心tâm 哉tai 。 若nhược 巢sào 許hứa 持trì 獨độc 善thiện 之chi 見kiến 。 享hưởng 獨độc 善thiện 之chi 福phước 。 視thị 天thiên 下hạ 若nhược 敝tệ 屣tỉ 。 以dĩ 形hình 骸hài 為vi 大đại 患hoạn 。 薄bạc 外ngoại 而nhi 厚hậu 內nội 。 此thử 又hựu 何hà 心tâm 哉tai 。 梅mai 西tây 子tử 持trì 兩lưỡng 說thuyết 。 折chiết 衷# 於ư 紫tử 柏# 先tiên 生sanh 曰viết 。 堯# 舜thuấn 與dữ 巢sào 許hứa 。 孰thục 得đắc 孰thục 喪táng 。 先tiên 生sanh 春xuân 然nhiên 應ưng 之chi 曰viết 。 皆giai 得đắc 皆giai 喪táng 。 梅mai 西tây 子tử 曰viết 。 先tiên 生sanh 言ngôn 。 實thật 未vị 解giải 。 乞khất 先tiên 生sanh 揭yết 示thị 。 曰viết 。 子tử 知tri 有hữu 世thế 出xuất 世thế 法Pháp 乎hồ 。 易dị 形hình 而nhi 上thượng 者giả 謂vị 之chi 道đạo 。 形hình 而nhi 下hạ 者giả 謂vị 之chi 器khí 。 故cố 主chủ 其kỳ 道đạo 者giả 為vi 法Pháp 王Vương 。 主chủ 其kỳ 器khí 者giả 為vi 人nhân 王vương 。 堯# 舜thuấn 人nhân 王vương 也dã 。 其kỳ 所sở 設thiết 教giáo 惟duy 尊tôn 天thiên 。 故cố 每mỗi 臨lâm 事sự 。 必tất 稱xưng 上thượng 帝đế 。 即tức 巢sào 許hứa 亦diệc 皆giai 尊tôn 天thiên 。 惟duy 佛Phật 氏thị 以dĩ 法pháp 性tánh 無vô 邊biên 際tế 。 設thiết 教giáo 以dĩ 所sở 性tánh 為vi 封phong 疆cương 。 以dĩ 九cửu 有hữu 為vi 臣thần 民dân 。 九cửu 有hữu 者giả 。 地địa 獄ngục 。 餓ngạ 鬼quỷ 。 畜súc 生sanh 。 人nhân 。 修tu 羅la 。 天thiên 。 聲Thanh 聞Văn 緣Duyên 覺Giác 。 菩Bồ 薩Tát 。 是thị 也dã 。 而nhi 匹thất 以dĩ 堯# 舜thuấn 巢sào 許hứa 之chi 所sở 教giáo 。 猶do 蹄đề 涔# 之chi 匹thất 滄thương 海hải 也dã 。 然nhiên 人nhân 王vương 惟duy 一nhất 。 而nhi 法Pháp 王Vương 則tắc 四tứ 。 有hữu 藏tạng 教giáo 法Pháp 王Vương 。 有hữu 通thông 教giáo 法Pháp 王Vương 。 有hữu 別biệt 教giáo 法Pháp 王Vương 。 有hữu 圓viên 教giáo 法Pháp 王Vương 。 藏tạng 教giáo 法Pháp 王Vương 。 修tu 空không 觀quán 而nhi 斷đoạn 見kiến 思tư 。 通thông 教giáo 法Pháp 王Vương 。 修tu 假giả 觀quán 而nhi 分phần/phân 斷đoạn 塵trần 沙sa 。 別biệt 教giáo 法Pháp 王Vương 。 則tắc 空không 假giả 中trung 三tam 觀quán 。 次thứ 第đệ 而nhi 修tu 。 能năng 斷đoạn 十thập 二nhị 品phẩm 無vô 明minh 。 證chứng 分phần/phân 真chân 三tam 德đức 。 至chí 圓viên 教giáo 法Pháp 王Vương 。 則tắc 究cứu 竟cánh 三tam 德đức 。 三tam 觀quán 齊tề 修tu 。 三tam 惑hoặc 圓viên 斷đoạn 。 所sở 謂vị 皮bì 煩phiền 惱não 。 肉nhục 煩phiền 惱não 。 骨cốt 煩phiền 惱não 。 圓viên 斷đoạn 無vô 遺di 。 直trực 登đăng 妙diệu 覺giác 。 而nhi 歸quy 於ư 無vô 得đắc 。 嗚ô 呼hô 。 此thử 大Đại 道Đạo 夢mộng 而nhi 天thiên 地địa 分phần/phân 。 所sở 謂vị 由do 清thanh 淨tịnh 本bổn 然nhiên 。 而nhi 忽hốt 生sanh 山sơn 河hà 大đại 地địa 者giả 也dã 。 蓋cái 根căn 器khí 有hữu 小tiểu 大đại 。 迷mê 悟ngộ 有hữu 淺thiển 深thâm 。 於ư 是thị 藏tạng 通thông 別biệt 圓viên 。 不bất 得đắc 不bất 設thiết 而nhi 為vi 四tứ 。 究cứu 之chi 四tứ 即tức 一nhất 也dã 。 故cố 聖thánh 人nhân 有hữu 冥minh 權quyền 。 有hữu 顯hiển 權quyền 。 以dĩ 冥minh 權quyền 準chuẩn 之chi 。 堯# 舜thuấn 巢sào 許hứa 。 皆giai 不bất 可khả 思tư 議nghị 者giả 也dã 。 若nhược 以dĩ 顯hiển 權quyền 準chuẩn 之chi 。 則tắc 堯# 舜thuấn 巢sào 許hứa 。 皆giai 六lục 凡phàm 之chi 數số 也dã 。 楞lăng 嚴nghiêm 有hữu 七thất 趣thú 。 雖tuy 神thần 仙tiên 之chi 徒đồ 。 亦diệc 六lục 凡phàm 所sở 攝nhiếp 。 寧ninh 堯# 舜thuấn 巢sào 許hứa 乎hồ 。 夫phu 凡phàm 之chi 與dữ 聖thánh 。 染nhiễm 之chi 與dữ 淨tịnh 。 非phi 無vô 生sanh 也dã 。 皆giai 緣duyên 生sanh 也dã 。 而nhi 緣duyên 生sanh 之chi 中trung 。 趣thú 萬vạn 不bất 同đồng 。 皆giai 夢mộng 也dã 。 非phi 覺giác 也dã 。 苟cẩu 能năng 從tùng 緣duyên 生sanh 而nhi 入nhập 無vô 生sanh 。 則tắc 覺giác 與dữ 夢mộng 皆giai 覺giác 矣hĩ 。 莊trang 周chu 曰viết 。 有hữu 大đại 覺giác 而nhi 後hậu 知tri 大đại 夢mộng 。 大đại 覺giác 者giả 。 無vô 醒tỉnh 無vô 夢mộng 。 皆giai 龜quy 之chi 毛mao 。 而nhi 兔thố 之chi 角giác 也dã 。 今kim 人nhân 每mỗi 將tương 方phương 內nội 之chi 義nghĩa 。 以dĩ 責trách 方phương 外ngoại 之chi 賓tân 。 由do 未vị 明minh 乎hồ 人nhân 王vương 法Pháp 王Vương 之chi 道đạo 故cố 也dã 。 使sử 責trách 者giả 。 果quả 知tri 世thế 出xuất 世thế 道đạo 。 則tắc 亦diệc 各các 率suất 其kỳ 教giáo 而nhi 已dĩ 。 又hựu 何hà 責trách 之chi 有hữu 哉tai 。
有hữu 土thổ/độ 為vi 之chi 長trường/trưởng 。 謂vị 之chi 人nhân 王vương 。 有hữu 道đạo 為vi 之chi 長trường/trưởng 。 謂vị 之chi 法Pháp 王Vương 。 土thổ/độ 有hữu 形hình 埒# 。 則tắc 尊tôn 有hữu 所sở 不bất 尊tôn 。 道đạo 無vô 邊biên 際tế 。 則tắc 無vô 所sở 不bất 尊tôn 者giả 也dã 。 是thị 故cố 鐵thiết 輪luân 。 不bất 若nhược 銅đồng 輪luân 之chi 尊tôn 。 銅đồng 輪luân 不bất 若nhược 銀ngân 輪luân 。 銀ngân 輪luân 不bất 若nhược 金kim 輪luân 。 金kim 輪luân 雖tuy 尊tôn 。 又hựu 不bất 若nhược 帝Đế 釋Thích 與dữ 梵Phạm 王Vương 之chi 尊tôn 。 此thử 皆giai 就tựu 土thổ/độ 形hình 埒# 廣quảng 狹hiệp 而nhi 尊tôn 者giả 也dã 。 惟duy 法Pháp 王Vương 之chi 尊tôn 。 自tự 凡phàm 及cập 聖thánh 。 包bao 無vô 并tinh 有hữu 。 統thống 十thập 虗hư 而nhi 無vô 遺di 。 御ngự 萬vạn 有hữu 而nhi 無vô 敝tệ 。 以dĩ 道đạo 無vô 邊biên 際tế 。 故cố 無vô 所sở 不bất 尊tôn 也dã 。 無vô 所sở 不bất 尊tôn 。 則tắc 不bất 可khả 以dĩ 。 人nhân 主chủ 之chi 法pháp 。 繩thằng 之chi 矣hĩ 。 故cố 不bất 土thổ/độ 而nhi 君quân 不bất 爵tước 而nhi 貴quý 者giả 。 謂vị 之chi 方phương 外ngoại 之chi 賓tân 。 今kim 人nhân 必tất 欲dục 以dĩ 世thế 主chủ 之chi 禮lễ 法pháp 。 覊# 紲# 方phương 外ngoại 之chi 人nhân 。 至chí 於ư 覊# 紲# 之chi 不bất 能năng 。 則tắc 便tiện 欲dục 毀hủy 廢phế 其kỳ 教giáo 。 是thị 以dĩ 晉tấn 桓hoàn 玄huyền 摛# 辭từ 欲dục 折chiết 遠viễn 公công 。 遠viễn 因nhân 其kỳ 折chiết 。 徐từ 申thân 其kỳ 理lý 。 而nhi 玄huyền 怒nộ 為vi 之chi 頓đốn 銷tiêu 。 豈khởi 假giả 口khẩu 舌thiệt 以dĩ 諍tranh 之chi 哉tai 。 理lý 不bất 可khả 屈khuất 故cố 也dã 。 故cố 人nhân 王vương 以dĩ 仁nhân 義nghĩa 為vi 理lý 。 法Pháp 王Vương 以dĩ 性tánh 為vi 理lý 。 仁nhân 義nghĩa 乃nãi 情tình 之chi 善thiện 者giả 也dã 。 易dị 曰viết 。 繼kế 之chi 者giả 。 善thiện 也dã 。 成thành 之chi 者giả 。 性tánh 也dã 。 即tức 此thử 觀quán 之chi 。 謂vị 善thiện 繼kế 性tánh 可khả 也dã 。 謂vị 善thiện 即tức 性tánh 不bất 可khả 也dã 。 辟tịch 如như 謂vị 子tử 繼kế 父phụ 可khả 也dã 。 謂vị 子tử 即tức 父phụ 不bất 可khả 也dã 。 蓋cái 情tình 有hữu 待đãi 。 而nhi 性tánh 無vô 待đãi 也dã 。 苟cẩu 能năng 緣duyên 情tình 而nhi 復phục 性tánh 。 聖thánh 人nhân 謂vị 之chi 逆nghịch 。 性tánh 復phục 而nhi 開khai 物vật 。 聖thánh 人nhân 謂vị 之chi 順thuận 。 故cố 知tri 順thuận 逆nghịch 之chi 理lý 者giả 。 則tắc 人nhân 王vương 法Pháp 王Vương 有hữu 所sở 不bất 尊tôn 。 無vô 所sở 不bất 尊tôn 。 皎hiệu 若nhược 日nhật 星tinh 。 又hựu 何hà 待đãi 辯biện 。
皮bì 孟# 鹿lộc 門môn 子tử 問vấn 答đáp
客khách 有hữu 號hiệu 皮bì 孟# 者giả 。 謂vị 鹿lộc 門môn 子tử 曰viết 。 朱chu 新tân 安an 不bất 識thức 佛Phật 心tâm 。 兼kiêm 不bất 識thức 孔khổng 子tử 心tâm 。 孟# 擬nghĩ 作tác 一nhất 書thư 以dĩ 駁bác 之chi 。 子tử 以dĩ 為vi 何hà 如như 。 鹿lộc 門môn 子tử 曰viết 。 建kiến 安an 沈trầm 內nội 翰hàn 。 著trước 書thư 十thập 四tứ 篇thiên 。 雖tuy 論luận 解giải 辨biện 之chi 不bất 同đồng 。 然nhiên 駁bác 世thế 儒nho 不bất 識thức 佛Phật 心tâm 者giả 。 罄khánh 矣hĩ 。 不bất 獨độc 駁bác 新tân 安an 也dã 。 子tử 又hựu 何hà 駁bác 哉tai 。 雖tuy 然nhiên 內nội 翰hàn 之chi 駁bác 新tân 安an 。 豈khởi 內nội 翰hàn 能năng 駁bác 之chi 。 乃nãi 新tân 安an 自tự 駁bác 耳nhĩ 。 孟# 聞văn 鹿lộc 門môn 子tử 語ngữ 。 愕ngạc 然nhiên 曰viết 。 凡phàm 所sở 謂vị 駁bác 者giả 。 必tất 有hữu 一nhất 人nhân 駁bác 。 一nhất 人nhân 方phương 始thỉ 成thành 駁bác 。 譬thí 如như 兩lưỡng 掌chưởng 。 拍phách 則tắc 有hữu 聲thanh 。 孤cô 掌chưởng 則tắc 不bất 能năng 鳴minh 也dã 。 子tử 謂vị 新tân 安an 自tự 駁bác 。 僕bộc 實thật 不bất 解giải 。 願nguyện 先tiên 生sanh 諭dụ 之chi 。 鹿lộc 門môn 子tử 曰viết 。 大đại 槩# 立lập 言ngôn 者giả 。 根căn 於ư 理lý 。 不bất 根căn 於ư 情tình 。 雖tuy 聖thánh 人nhân 復phục 出xuất 。 惡ác 能năng 駁bác 我ngã 。 若nhược 根căn 於ư 情tình 。 不bất 根căn 於ư 理lý 。 此thử 所sở 謂vị 自tự 駁bác 。 寧ninh 煩phiền 人nhân 駁bác 歟# 。 夫phu 何hà 故cố 。 理lý 無vô 我ngã 。 而nhi 情tình 有hữu 我ngã 故cố 也dã 。 無vô 我ngã 則tắc 自tự 心tâm 寂tịch 然nhiên 。 有hữu 我ngã 則tắc 自tự 心tâm 汩# 然nhiên 。 寂tịch 然nhiên 則tắc 感cảm 而nhi 遂toại 通thông 。 天thiên 下hạ 之chi 故cố 。 汩# 然nhiên 則tắc 自tự 心tâm 先tiên 渾hồn 。 亦diệc 如như 水thủy 渾hồn 。 不bất 見kiến 天thiên 影ảnh 也dã 。 況huống 能năng 通thông 天thiên 下hạ 之chi 故cố 哉tai 。 聖thánh 人nhân 知tri 理lý 之chi 與dữ 情tình 如như 此thử 。 故cố 不bất 以dĩ 情tình 通thông 天thiên 下hạ 。 而nhi 以dĩ 理lý 通thông 之chi 也dã 。 凡phàm 彼bỉ 此thử 勝thắng 負phụ 。 皆giai 情tình 有hữu 而nhi 理lý 無vô 者giả 也dã 。 朱chu 新tân 安an 不bất 識thức 佛Phật 心tâm 與dữ 孔khổng 子tử 心tâm 。 乃nãi 以dĩ 眾chúng 人nhân 之chi 心tâm 。 推thôi 好hảo/hiếu 佛Phật 之chi 心tâm 。 何hà 啻# 天thiên 淵uyên 相tương/tướng 隔cách 哉tai 。 蓋cái 眾chúng 人nhân 不bất 善thiện 用dụng 其kỳ 心tâm 。 日nhật 用dụng 何hà 往vãng 而nhi 非phi 情tình 。 聖thánh 人nhân 了liễu 知tri 心tâm 外ngoại 無vô 法pháp 。 則tắc 心tâm 無vô 所sở 待đãi 。 所sở 以dĩ 我ngã 隨tùy 理lý 化hóa 。 而nhi 物vật 亦diệc 無vô 待đãi 。 故cố 物vật 物vật 皆giai 我ngã 。 我ngã 我ngã 皆giai 物vật 。 以dĩ 物vật 通thông 物vật 。 以dĩ 我ngã 通thông 我ngã 。 理lý 徹triệt 而nhi 情tình 空không 。 則tắc 何hà 情tình 不bất 可khả 通thông 哉tai 。 譬thí 之chi 水thủy 無vô 自tự 相tương/tướng 。 所sở 以dĩ 隨tùy 器khí 而nhi 方phương 圓viên 矣hĩ 。 新tân 安an 以dĩ 情tình 立lập 言ngôn 。 建kiến 安an 以dĩ 理lý 立lập 言ngôn 。 以dĩ 無vô 我ngã 而nhi 攻công 有hữu 我ngã 。 則tắc 攻công 無vô 不bất 破phá 。 苟cẩu 以dĩ 有hữu 我ngã 攻công 無vô 我ngã 。 我ngã 尚thượng 不bất 有hữu 。 誰thùy 當đương 我ngã 攻công 。 予# 故cố 曰viết 。 新tân 安an 自tự 駁bác 。 非phi 建kiến 安an 駁bác 之chi 也dã 。 皮bì 孟# 子tử 聞văn 鹿lộc 門môn 子tử 之chi 教giáo 。 再tái 拜bái 而nhi 稽khể 首thủ 曰viết 。 理lý 之chi 攻công 情tình 。 何hà 情tình 不bất 破phá 。 情tình 之chi 攻công 理lý 。 誰thùy 當đương 其kỳ 攻công 。 雖tuy 聖thánh 人nhân 復phục 生sanh 。 不bất 能năng 易dị 子tử 之chi 言ngôn 也dã 。
方phương 便tiện 說thuyết
夫phu 天thiên 地địa 之chi 始thỉ 。 若nhược 使sử 有hữu 名danh 。 則tắc 名danh 名danh 者giả 。 其kỳ 誰thùy 哉tai 。 又hựu 謂vị 天thiên 地địa 之chi 始thỉ 本bổn 無vô 名danh 。 殊thù 不bất 知tri 無vô 名danh 。 待đãi 名danh 而nhi 有hữu 也dã 。 故cố 天thiên 地địa 之chi 始thỉ 。 不bất 可khả 以dĩ 無vô 名danh 名danh 。 不bất 可khả 以dĩ 有hữu 名danh 名danh 。 有hữu 無vô 之chi 名danh 既ký 窮cùng 。 則tắc 有hữu 無vô 之chi 實thật 。 不bất 待đãi 召triệu 而nhi 至chí 矣hĩ 。 實thật 至chí 則tắc 名danh 不bất 能năng 惑hoặc 。 名danh 不bất 能năng 惑hoặc 。 凡phàm 天thiên 之chi 高cao 。 地địa 之chi 厚hậu 。 萬vạn 物vật 之chi 多đa 寡quả 。 欲dục 名danh 其kỳ 無vô 名danh 。 則tắc 無vô 名danh 。 欲dục 名danh 其kỳ 有hữu 名danh 。 則tắc 有hữu 名danh 。 以dĩ 至chí 亦diệc 有hữu 亦diệc 無vô 名danh 。 非phi 有hữu 非phi 無vô 名danh 。 皆giai 我ngã 名danh 之chi 也dã 。 孰thục 得đắc 而nhi 使sử 之chi 哉tai 。 噫# 。 有hữu 使sử 使sứ 者giả 。 我ngã 嘗thường 疑nghi 積tích 不bất 散tán 。 不bất 散tán 則tắc 聚tụ 。 聚tụ 則tắc 一nhất 。 一nhất 則tắc 精tinh 。 精tinh 則tắc 通thông 。 通thông 則tắc 無vô 疑nghi 矣hĩ 。 乃nãi 知tri 名danh 也dã 。 實thật 也dã 。 形hình 也dã 。 聲thanh 也dã 。 心tâm 也dã 。 皆giai 蘧# 廬lư 也dã 。 非phi 主chủ 人nhân 也dã 。 或hoặc 曰viết 。 敢cảm 問vấn 主chủ 。 先tiên 生sanh 應ưng 之chi 曰viết 。 汝nhữ 即tức 主chủ 。 汝nhữ 不bất 知tri 所sở 以dĩ 為vi 客khách 。 汝nhữ 一nhất 日nhật 知tri 之chi 。 客khách 未vị 嘗thường 非phi 主chủ 也dã 。 問vấn 者giả 不bất 解giải 。 且thả 跪quỵ 而nhi 請thỉnh 曰viết 。 解giải 此thử 有hữu 方phương 便tiện 乎hồ 。 先tiên 生sanh 曰viết 。 舉cử 扇thiên/phiến 類loại 月nguyệt 。 搖dao 樹thụ 訓huấn 風phong 。 以dĩ 龍long 譬thí 乾can/kiền/càn 。 以dĩ 馬mã 譬thí 坤# 。 而nhi 扇thiên/phiến 之chi 與dữ 樹thụ 。 龍long 之chi 與dữ 馬mã 。 豈khởi 果quả 風phong 月nguyệt 乾can/kiền/càn 坤# 哉tai 。 但đãn 取thủ 其kỳ 能năng 譬thí 四tứ 者giả 耳nhĩ 。 子tử 知tri 此thử 方phương 便tiện 。 在tại 子tử 而nhi 不bất 在tại 我ngã 。 如như 子tử 饑cơ 即tức 索sách 食thực 。 渴khát 即tức 索sách 飲ẩm 。 饑cơ 之chi 與dữ 渴khát 。 是thị 子tử 之chi 饑cơ 渴khát 耶da 。 非phi 子tử 之chi 饑cơ 渴khát 耶da 。 是thị 子tử 之chi 饑cơ 渴khát 。 子tử 當đương 求cầu 。 子tử 饑cơ 渴khát 之chi 前tiền 者giả 。 是thị 子tử 乎hồ 非phi 子tử 乎hồ 。 若nhược 饑cơ 渴khát 非phi 子tử 。 則tắc 索sách 食thực 索sách 飲ẩm 之chi 情tình 。 從tùng 何hà 而nhi 來lai 哉tai 。 子tử 能năng 痛thống 察sát 於ư 饑cơ 渴khát 是thị 非phi 之chi 閒gian/nhàn 。 一nhất 旦đán 心tâm 開khai 。 主chủ 人nhân 覿# 面diện 。 此thử 即tức 子tử 之chi 師sư 也dã 。 即tức 子tử 之chi 方phương 便tiện 也dã 。 雖tuy 然nhiên 。 先tiên 生sanh 有hữu 一nhất 方phương 便tiện 。 又hựu 方phương 便tiện 外ngoại 之chi 方phương 便tiện 耳nhĩ 。 子tử 能năng 深thâm 思tư 而nhi 得đắc 之chi 。 則tắc 天thiên 地địa 萬vạn 物vật 。 皆giai 我ngã 四tứ 肢chi 毛mao 孔khổng 矣hĩ 。 故cố 曰viết 。 悟ngộ 心tâm 之chi 人nhân 。 無vô 壅ủng 不bất 進tiến 。 如như 若nhược 未vị 悟ngộ 。 無vô 通thông 不bất 壅ủng 。 物vật 無vô 壅ủng 通thông 。 壅ủng 通thông 在tại 我ngã 。 我ngã 能năng 悟ngộ 心tâm 。 大đại 地địa 非phi 塵trần 。 我ngã 未vị 悟ngộ 心tâm 。 虗hư 空không 棘cức 林lâm 。 子tử 果quả 有hữu 志chí 於ư 道đạo 。 當đương 精tinh 熟thục 此thử 篇thiên 。
字tự 說thuyết
覺giác 林lâm 字tự 說thuyết
萬vạn 歷lịch 壬nhâm 辰thần 。 春xuân 王vương 正chánh 月nguyệt 。 甲giáp 子tử 日nhật 。 自tự 清thanh 涼lương 山sơn 。 擕# 諸chư 法pháp 侶lữ 。 謁yết 晉tấn 陽dương 方phương 山sơn 李# 長trưởng 者giả 遺di 像tượng 。 還hoàn 道đạo 青thanh 石thạch 村thôn 。 休hưu 於ư 寬khoan 師sư 禪thiền 房phòng 。 其kỳ 法pháp 孫tôn 通thông 香hương 者giả 。 字tự 蘊uẩn 空không 。 余dư 謂vị 二nhị 三tam 子tử 曰viết 。 夫phu 蘊uẩn 者giả 。 積tích 聚tụ 義nghĩa 也dã 。 四tứ 大đại 積tích 聚tụ 名danh 身thân 。 四tứ 蘊uẩn 積tích 聚tụ 名danh 心tâm 。 有hữu 身thân 則tắc 大đại 患hoạn 至chí 矣hĩ 。 有hữu 心tâm 則tắc 眾chúng 擾nhiễu 至chí 矣hĩ 。 惟duy 有hữu 道đạo 者giả 。 視thị 有hữu 若nhược 無vô 。 視thị 色sắc 即tức 空không 。 當đương 積tích 聚tụ 處xứ 。 洞đỗng 見kiến 積tích 聚tụ 非phi 有hữu 也dã 。 譬thí 如như 氷băng 水thủy 焉yên 。 方phương 水thủy 之chi 為vi 氷băng 也dã 。 則tắc 謂vị 之chi 積tích 聚tụ 。 能năng 視thị 氷băng 即tức 水thủy 。 氷băng 豈khởi 有hữu 哉tai 。 知tri 此thử 。 乃nãi 可khả 以dĩ 寂tịch 寥liêu 於ư 萬vạn 化hóa 之chi 餘dư 。 動động 用dụng 於ư 一nhất 虗hư 之chi 中trung 矣hĩ 。 若nhược 然nhiên 者giả 。 蘊uẩn 不bất 能năng 自tự 空không 。 必tất 覺giác 後hậu 始thỉ 空không 也dã 。 然nhiên 覺giác 支chi 有hữu 七thất 焉yên 。 所sở 謂vị 擇Trạch 法Pháp 覺Giác 支Chi 。 精Tinh 進Tấn 覺Giác 支Chi 。 念niệm 覺giác 支chi 。 喜hỷ 覺giác 支chi 。 猗ỷ 覺giác 支chi 。 定định 覺giác 支chi 。 捨xả 覺giác 支chi 。 簡giản 邪tà 正chánh 。 別biệt 真chân 偽ngụy 。 謂vị 之chi 擇trạch 。 聞văn 道đạo 而nhi 力lực 行hành 。 謂vị 之chi 進tiến 。 進tiến 而nhi 不bất 雜tạp 。 專chuyên 注chú 不bất 移di 謂vị 之chi 念niệm 。 念niệm 熟thục 有hữu 得đắc 。 心tâm 廣quảng 體thể 胖# 。 謂vị 之chi 喜hỷ 。 喜hỷ 而nhi 不bất 狂cuồng 謂vị 之chi 猗ỷ 。 猗ỷ 者giả 安an 也dã 。 安an 而nhi 神thần 凝ngưng 乎hồ 象tượng 帝đế 之chi 先tiên 。 謂vị 之chi 定định 。 定định 而nhi 不bất 戀luyến 。 泛phiếm 應ưng 曲khúc 當đương 。 開khai 物vật 成thành 務vụ 。 謂vị 之chi 捨xả 。 是thị 以dĩ 凡phàm 夫phu 葑# 蔀# 於ư 積tích 聚tụ 。 不bất 遑hoàng 縣huyện 解giải 。 榮vinh 之chi 辱nhục 之chi 。 名danh 之chi 利lợi 之chi 。 死tử 之chi 生sanh 之chi 。 憎tăng 之chi 愛ái 之chi 。 如như 醉túy 夢mộng 不bất 醒tỉnh 也dã 。 二Nhị 乘Thừa 廢phế 積tích 聚tụ 而nhi 縛phược 於ư 枯khô 槁cảo 。 沉trầm 空không 滯trệ 寂tịch 。 以dĩ 為vi 至chí 樂lạc 。 笑tiếu 傲ngạo 松tùng 泉tuyền 。 目mục 視thị 雲vân 漢hán 。 聞văn 苦khổ 而nhi 不bất 哀ai 。 見kiến 難nạn/nan 而nhi 不bất 救cứu 。 蕭tiêu 然nhiên 獨độc 善thiện 其kỳ 身thân 。 不bất 念niệm 同đồng 體thể 也dã 。 兩lưỡng 者giả 固cố 聖thánh 凡phàm 不bất 相tương 若nhược 也dã 。 然nhiên 究cứu 其kỳ 病bệnh 源nguyên 。 奚hề 啻# 避tị 溺nịch 而nhi 投đầu 火hỏa 哉tai 。 故cố 大đại 覺giác 聖thánh 人nhân 。 以dĩ 焦tiêu 芽nha 敗bại 種chủng 。 火hỏa 宅trạch 癡si 子tử 呵ha 之chi 。 不bất 亦diệc 宜nghi 乎hồ 。 通thông 香hương 來lai 前tiền 。 吾ngô 語ngứ 汝nhữ 。 凡phàm 夫phu 固cố 可khả 厭yếm 。 二Nhị 乘Thừa 亦diệc 勿vật 取thủ 。 宜nghi 以dĩ 大đại 菩Bồ 薩Tát 為vi 心tâm 。 始thỉ 不bất 墮đọa 斷đoạn 常thường 坑khanh 耳nhĩ 。 茲tư 以dĩ 覺giác 林lâm 字tự 汝nhữ 。 蓋cái 取thủ 諸chư 李# 長trưởng 者giả 華hoa 嚴nghiêm 決quyết 疑nghi 論luận 。 萬vạn 行hạnh 以dĩ 七thất 覺giác 為vi 體thể 。 七thất 覺giác 支chi 以dĩ 根căn 本bổn 智trí 為vi 身thân 之chi 義nghĩa 。 香hương 其kỳ 勉miễn 之chi 。
思tư 微vi 字tự 說thuyết
一nhất 微vi 涉thiệp 動động 境cảnh 。 成thành 此thử 頺đồi 山sơn 勢thế 。 一nhất 微vi 塵trần 裏lý 。 轉chuyển 大đại 法Pháp 輪luân 。 靈linh 山sơn 會hội 上thượng 。 世Thế 尊Tôn 拈niêm 花hoa 。 飲ẩm 光quang 微vi 笑tiếu 。 初sơ 微vi 之chi 與dữ 二nhị 微vi 。 二nhị 微vi 之chi 與dữ 三tam 微vi 。 名danh 雖tuy 同đồng 而nhi 實thật 不bất 同đồng 焉yên 。 初sơ 則tắc 三tam 假giả 之chi 始thỉ 終chung 。 次thứ 則tắc 依y 正chánh 無vô 礙ngại 。 唯duy 末mạt 後hậu 微vi 笑tiếu 。 此thử 笑tiếu 中trung 有hữu 刀đao 也dã 。 故cố 因nhân 成thành 不bất 覺giác 。 至chí 於ư 相tương 續tục 。 相tương 續tục 不bất 覺giác 至chí 於ư 相tương 待đãi 。 嗚ô 乎hồ 。 心tâm 本bổn 無vô 生sanh 。 因nhân 境cảnh 而nhi 有hữu 者giả 。 此thử 非phi 因nhân 成thành 乎hồ 。 由do 此thử 觀quán 之chi 。 因nhân 成thành 即tức 覺giác 。 無vô 生sanh 不bất 遠viễn 。 因nhân 成thành 不bất 覺giác 。 勢thế 必tất 流lưu 於ư 相tương 續tục 相tương 待đãi 也dã 。 故cố 曰viết 。 初sơ 居cư 圓viên 成thành 現hiện 量lượng 之chi 中trung 。 浮phù 塵trần 未vị 起khởi 。 後hậu 落lạc 明minh 了liễu 意ý 根căn 之chi 地địa 。 外ngoại 狀trạng 潛tiềm 形hình 。 所sở 謂vị 圓viên 成thành 也dã 者giả 。 即tức 因nhân 成thành 之chi 初sơ 。 有hữu 覺giác 存tồn 焉yên 。 謂vị 之chi 圓viên 成thành 者giả 。 圓viên 則tắc 極cực 。 成thành 則tắc 住trụ 。 極cực 則tắc 變biến 。 住trụ 則tắc 壞hoại 。 亦diệc 自tự 然nhiên 之chi 勢thế 也dã 。 所sở 以dĩ 達đạt 者giả 知tri 此thử 。 能năng 不bất 遠viễn 復phục 。 若nhược 流lưu 入nhập 相tương 續tục 相tương 待đãi 。 則tắc 遠viễn 之chi 甚thậm 矣hĩ 。 可khả 不bất 慨khái 哉tai 。 思tư 微vi 來lai 前tiền 。 思tư 一nhất 微vi 涉thiệp 動động 境cảnh 耶da 。 思tư 一nhất 微vi 塵trần 中trung 。 轉chuyển 大đại 法Pháp 輪luân 耶da 。 思tư 飲ẩm 光quang 破phá 顏nhan 微vi 笑tiếu 耶da 。 此thử 三tam 思tư 微vi 。 隨tùy 根căn 悟ngộ 入nhập 。 所sở 以dĩ 果quả 熟thục 香hương 殊thù 也dã 。 如như 能năng 悟ngộ 一nhất 微vi 而nhi 得đắc 三tam 微vi 。 此thử 上thượng 根căn 也dã 。 如như 三tam 微vi 次thứ 第đệ 悟ngộ 入nhập 。 而nhi 得đắc 自tự 受thọ 用dụng 三tam 昧muội 者giả 。 此thử 中trung 根căn 也dã 。 如như 一nhất 微vi 難nan 入nhập 。 非phi 下hạ 根căn 而nhi 何hà 。 又hựu 有hữu 沒một 量lượng 漢hán 。 用dụng 三tam 微vi 而nhi 三tam 微vi 不bất 能năng 自tự 用dụng 。 故cố 能năng 遇ngộ 緣duyên 即tức 宗tông 。 生sanh 殺sát 自tự 在tại 。 如như 此thử 流lưu 類loại 。 則tắc 非phi 宗tông 教giáo 所sở 能năng 管quản 轄hạt 。 又hựu 非phi 天thiên 魔ma 外ngoại 道đạo 。 可khả 能năng 親thân 近cận 。 唯duy 有hữu 緣duyên 者giả 。 觸xúc 著trước 磕# 著trước 。 無vô 不bất 瞥miết 地địa 。 思tư 微vi 來lai 前tiền 。 吾ngô 問vấn 汝nhữ 。 微vi 之chi 始thỉ 有hữu 微vi 乎hồ 。 微vi 之chi 終chung 有hữu 微vi 乎hồ 。 微vi 之chi 始thỉ 有hữu 微vi 。 則tắc 微vi 不bất 生sanh 微vi 。 微vi 之chi 終chung 有hữu 微vi 。 則tắc 微vi 不bất 終chung 微vi 。 始thỉ 終chung 推thôi 微vi 。 既ký 皆giai 無vô 地địa 。 豈khởi 有hữu 兩lưỡng 頭đầu 無vô 微vi 。 而nhi 中trung 閒gian/nhàn 獨độc 有hữu 哉tai 。 思tư 微vi 能năng 薦tiến 此thử 。 則tắc 一nhất 微vi 涉thiệp 動động 境cảnh 時thời 。 境cảnh 既ký 無vô 待đãi 。 微vi 自tự 何hà 涉thiệp 。 作tác 此thử 觀quán 察sát 。 是thị 名danh 正chánh 觀quán 。 不bất 作tác 此thử 觀quán 。 邪tà 觀quán 無vô 算toán 。
剖phẫu 塵trần 字tự 說thuyết
夫phu 空không 藏tạng 一nhất 粟túc 。 芥giới 塞tắc 大Đại 千Thiên 。 眾chúng 人nhân 之chi 所sở 疑nghi 也dã 。 兔thố 角giác 施thí 名danh 。 龜quy 毛mao 立lập 號hiệu 。 至chí 人nhân 之chi 權quyền 也dã 。 疑nghi 則tắc 悶muộn 。 悶muộn 則tắc 死tử 。 死tử 則tắc 無vô 我ngã 。 無vô 我ngã 孰thục 為vi 緣duyên 主chủ 。 緣duyên 主chủ 不bất 有hữu 。 即tức 物vật 而nhi 虗hư 。 虗hư 能năng 靈linh 。 靈linh 而nhi 通thông 。 通thông 則tắc 變biến 。 由do 是thị 而nhi 觀quán 。 眾chúng 人nhân 不bất 疑nghi 。 緣duyên 心tâm 不bất 死tử 。 緣duyên 心tâm 不bất 死tử 。 前tiền 境cảnh 有hữu 敵địch 。 敵địch 則tắc 不bất 虗hư 。 能năng 所sở 抗kháng 立lập 。 於ư 太thái 虗hư 空không 中trung 。 蠻# 觸xúc 恣tứ 肆tứ 。 一nhất 怒nộ 萬vạn 尸thi 。 靡mĩ 所sở 不bất 至chí 。 於ư 是thị 虗hư 者giả 弗phất 靈linh 。 靈linh 而nhi 通thông 者giả 。 權quyền 變biến 乖quai 真chân 。 故cố 曰viết 。 微vi 塵trần 不bất 剖phẫu 。 大đại 經kinh 終chung 隱ẩn 。 微vi 塵trần 一nhất 剖phẫu 。 經kinh 褁# 虗hư 空không 。 謂vị 之chi 有hữu 耶da 。 虗hư 空không 名danh 負phụ 。 謂vị 之chi 無vô 耶da 。 經kinh 稱xưng 寔thật 虗hư 。 所sở 以dĩ 淨tịnh 名danh 口khẩu 杜đỗ 。 如Như 來Lai 喪táng 言ngôn 。 雖tuy 然nhiên 。 一nhất 真chân 失thất 覺giác 。 萬vạn 惑hoặc 雲vân 興hưng 。 苟cẩu 非phi 明minh 而nhi 勇dũng 者giả 。 以dĩ 恆hằng 繼kế 之chi 。 則tắc 一nhất 塵trần 之chi 固cố 。 崑# 崙lôn 莫mạc 喻dụ 其kỳ 堅kiên 。 長trường 夜dạ 莫mạc 喻dụ 其kỳ 黑hắc 。 剖phẫu 塵trần 當đương 念niệm 。 人nhân 為vi 萬vạn 物vật 靈linh 。 茫mang 茫mang 業nghiệp 海hải 。 榮vinh 辱nhục 交giao 爭tranh 。 年niên 光quang 易dị 邁mại 。 流lưu 芳phương 難nạn/nan 捉tróc 。 不bất 幸hạnh 失thất 手thủ 。 既ký 沉trầm 弗phất 浮phù 。 剖phẫu 塵trần 勉miễn 之chi 。
曇đàm 生sanh 字tự 說thuyết
夫phu 曇đàm 則tắc 不bất 生sanh 。 生sanh 則tắc 不bất 曇đàm 。 而nhi 曇đàm 而nhi 生sanh 。 墮đọa 字tự 義nghĩa 成thành 。 所sở 謂vị 懸huyền 河hà 墻tường 壁bích 。 枯khô 木mộc 花hoa 榮vinh 。 鳥điểu 但đãn 聞văn 聲thanh 。 人nhân 惟duy 聆linh 響hưởng 。 是thị 以dĩ 隔cách 江giang 搖dao 手thủ 。 頑ngoan 石thạch 點điểm 頭đầu 。 宗tông 教giáo 濤đào 驚kinh 。 聖thánh 凡phàm 交giao 濕thấp 。 有hữu 分phần/phân 者giả 悟ngộ 在tại 迷mê 先tiên 。 白bạch 拈niêm 者giả 覺giác 非phi 過quá 後hậu 。 曇đàm 生sanh 禪thiền 人nhân 頗phả 知tri 忌kỵ 諱húy 。 入nhập 鱉miết 腹phúc 而nhi 再tái 出xuất 。 犯phạm 龍long 鱗lân 而nhi 得đắc 生sanh 。 有hữu 佛Phật 處xứ 無vô 故cố 成thành 仇cừu 。 無vô 佛Phật 處xứ 有hữu 心tâm 作tác 惡ác 。 黃hoàng 河hà 雖tuy 險hiểm 。 親thân 曾tằng 洗tẩy 耳nhĩ 。 少thiểu 室thất 未vị 登đăng 。 亦diệc 解giải 安an 心tâm 。 達đạt 觀quán 道Đạo 人Nhân 愛ái 其kỳ 風phong 致trí 殊thù 常thường 。 行hành 藏tạng 峭# 拔bạt 。 復phục 以dĩ 鱉miết 餘dư 警cảnh 之chi 。 曇đàm 生sanh 當đương 痛thống 勉miễn 焉yên 。
照chiếu 如như 字tự 說thuyết
心tâm 若nhược 不bất 生sanh 。 何hà 物vật 為vi 待đãi 。 凡phàm 有hữu 所sở 待đãi 。 必tất 因nhân 念niệm 萌manh 。 譬thí 如như 影ảnh 必tất 從tùng 形hình 。 離ly 形hình 覓mịch 影ảnh 。 紅hồng 罏# 片phiến 雪tuyết 。 徒đồ 實thật 虗hư 名danh 。 故cố 曰viết 。 一nhất 生sanh 二nhị 成thành 。 此thử 由do 性tánh 而nhi 情tình 也dã 。 又hựu 曰viết 。 若nhược 虧khuy 其kỳ 一nhất 。 必tất 喪táng 其kỳ 二nhị 。 此thử 即tức 情tình 而nhi 復phục 性tánh 也dã 。 雖tuy 然nhiên 由do 性tánh 而nhi 情tình 。 誰thùy 知tri 所sở 始thỉ 。 即tức 情tình 復phục 性tánh 。 誰thùy 知tri 所sở 終chung 。 若nhược 曰viết 。 知tri 忘vong 則tắc 始thỉ 終chung 匪phỉ 得đắc 。 則tắc 二Nhị 乘Thừa 不bất 必tất 回hồi 心tâm 向hướng 大đại 矣hĩ 。 若nhược 曰viết 。 既ký 有hữu 所sở 始thỉ 。 必tất 有hữu 所sở 終chung 。 始thỉ 則tắc 名danh 生sanh 。 終chung 則tắc 名danh 滅diệt 。 生sanh 滅diệt 未vị 滅diệt 。 自tự 心tâm 非phi 圓viên 。 惟duy 圓viên 乃nãi 如như 。 如như 則tắc 照chiếu 生sanh 。 猶do 若nhược 止chỉ 水thủy 生sanh 澄trừng 。 天thiên 光quang 雲vân 影ảnh 。 無vô 不bất 洞đỗng 然nhiên 。 此thử 乃nãi 果quả 上thượng 之chi 德đức 用dụng 也dã 。 豈khởi 初sơ 心tâm 者giả 能năng 之chi 哉tai 。 今kim 以dĩ 照chiếu 如như 字tự 若nhược 。 若nhược 當đương 照chiếu 果quả 修tu 因nhân 。 因nhân 非phi 生sanh 滅diệt 。 因nhân 圓viên 克khắc 果quả 。 果quả 非phi 自tự 然nhiên 。 嗟ta 乎hồ 。 因nhân 果quả 之chi 妙diệu 。 世thế 所sở 罕# 知tri 。 直trực 以dĩ 報báo 復phục 言ngôn 之chi 。 殊thù 不bất 知tri 黃hoàng 面diện 老lão 人nhân 。 設thiết 此thử 圈quyển 匱quỹ 。 本bổn 破phá 斷đoạn 常thường 迷mê 執chấp 。 初sơ 不bất 為vi 報báo 復phục 設thiết 也dã 。 報báo 復phục 乃nãi 旁bàng 義nghĩa 耳nhĩ 。 或hoặc 曰viết 。 宗tông 門môn 以dĩ 戒giới 定định 慧tuệ 閒gian/nhàn 家gia 具cụ 。 老lão 漢hán 大đại 沒một 巴ba 鼻tị 。 喃nẩm 喃nẩm 以dĩ 因nhân 果quả 為vi 繩thằng 索sách 。 束thúc 縛phược 後hậu 學học 。 豈khởi 古cổ 德đức 標tiêu 格cách 耶da 。 余dư 曰viết 。 來lai 前tiền 為vì 汝nhữ 注chú 破phá 。 其kỳ 人nhân 亦diệc 知tri 手thủ 脚cước 惡ác 。 匍bồ 匐bặc 而nhi 遁độn 去khứ 。
金kim 了liễu 生sanh 字tự 說thuyết
高cao 山sơn 出xuất 雲vân 無vô 盡tận 。 以dĩ 其kỳ 本bổn 虗hư 故cố 也dã 。 遠viễn 水thủy 同đồng 天thiên 無vô 辨biện 。 以dĩ 其kỳ 本bổn 清thanh 故cố 也dã 。 夫phu 人nhân 之chi 生sanh 也dã 直trực 。 直trực 生sanh 虗hư 。 虗hư 生sanh 清thanh 。 清thanh 而nhi 虗hư 者giả 謂vị 之chi 本bổn 不bất 傷thương 。 濁trược 而nhi 礙ngại 者giả 謂vị 之chi 傷thương 本bổn 矣hĩ 。 是thị 以dĩ 了liễu 緣duyên 生sanh 即tức 無vô 生sanh 者giả 。 始thỉ 覺giác 之chi 功công 也dã 。 昧muội 無vô 生sanh 而nhi 奔bôn 緣duyên 生sanh 者giả 。 不bất 覺giác 之chi 咎cữu 也dã 。 嗚ô 呼hô 。 始thỉ 覺giác 與dữ 不bất 覺giác 。 果quả 嘗thường 有hữu 性tánh 哉tai 。 不bất 覺giác 有hữu 性tánh 。 則tắc 始thỉ 覺giác 奚hề 生sanh 。 始thỉ 覺giác 有hữu 性tánh 。 則tắc 本bổn 覺giác 奚hề 冥minh 。 紫tử 柏# 老lão 人nhân 。 放phóng 浪lãng 江giang 湖hồ 有hữu 年niên 數số 矣hĩ 。 閱duyệt 人nhân 固cố 不bất 少thiểu 。 然nhiên 而nhi 能năng 達đạt 無vô 生sanh 者giả 。 亦diệc 不bất 多đa 見kiến 。 有hữu 新tân 安an 金kim 氏thị 樂nhạo 生sanh 者giả 。 與dữ 老lão 人nhân 遊du 從tùng 最tối 久cửu 。 故cố 其kỳ 於ư 緣duyên 生sanh 無vô 性tánh 之chi 旨chỉ 。 閒gian/nhàn 嘗thường 有hữu 所sở 悟ngộ 入nhập 也dã 。 惜tích 乎hồ 。 不bất 幸hạnh 短đoản 命mạng 而nhi 死tử 。 行hành 其kỳ 所sở 知tri 。 不bất 克khắc 其kỳ 功công 。 所sở 以dĩ 光quang 大đại 者giả 。 不bất 遑hoàng 現hiện 乎hồ 世thế 。 今kim 其kỳ 侄# 字tự 了liễu 生sanh 者giả 。 老lão 人nhân 蓋cái 望vọng 其kỳ 了liễu 亡vong 叔thúc 所sở 未vị 了liễu 之chi 公công 案án 也dã 。 了liễu 生sanh 當đương 痛thống 勉miễn 之chi 。 始thỉ 不bất 負phụ 老lão 人nhân 之chi 望vọng 焉yên 。 且thả 功công 名danh 之chi 與dữ 富phú 貴quý 。 貧bần 賤tiện 之chi 與dữ 吉cát 凶hung 。 譬thí 如như 太thái 虗hư 塗đồ 彩thải 。 浮phù 雲vân 過quá 眼nhãn 。 能năng 幾kỷ 何hà 哉tai 。 夫phu 緣duyên 生sanh 擾nhiễu 擾nhiễu 。 從tùng 生sanh 至chí 老lão 。 百bách 年niên 旦đán 暮mộ 。 一nhất 息tức 不bất 來lai 。 復phục 何hà 醜xú 好hảo/hiếu 。 故cố 曰viết 。 境cảnh 緣duyên 無vô 好hảo 醜xú 。 好hảo 醜xú 起khởi 於ư 心tâm 。 心tâm 若nhược 不bất 分phân 別biệt 。 好hảo 醜xú 從tùng 何hà 起khởi 。 以dĩ 此thử 而nhi 觀quán 。 則tắc 一nhất 心tâm 不bất 生sanh 。 萬vạn 緣duyên 頓đốn 泯mẫn 。 離ly 心tâm 之chi 外ngoại 。 覓mịch 絲ti 毫hào 許hứa 緣duyên 生sanh 。 了liễu 不bất 可khả 得đắc 。 喚hoán 何hà 物vật 作tác 好hảo 醜xú 耶da 。 了liễu 生sanh 果quả 能năng 了liễu 此thử 。 始thỉ 堪kham 駕giá 無vô 生sanh 之chi 舟chu 。 泛phiếm 緣duyên 生sanh 之chi 海hải 。 無vô 擇trạch 朝triêu 夕tịch 。 來lai 者giả 恣tứ 其kỳ 先tiên 登đăng 。 豈khởi 可khả 以dĩ 有hữu 心tâm 。 勘khám 其kỳ 有hữu 緣duyên 無vô 緣duyên 者giả 哉tai 。 如như 高cao 山sơn 出xuất 雲vân 。 遠viễn 水thủy 混hỗn 天thiên 。 果quả 有hữu 心tâm 乎hồ 。 果quả 無vô 心tâm 乎hồ 。 清thanh 乎hồ 虗hư 乎hồ 。 一nhất 乎hồ 二nhị 乎hồ 。 有hữu 知tri 乎hồ 。 無vô 知tri 乎hồ 。 有hữu 知tri 則tắc 分phân 別biệt 未vị 亡vong 。 惡ác 能năng 契khế 同đồng 。 無vô 知tri 即tức 同đồng 木mộc 石thạch 。 復phục 何hà 貴quý 之chi 。 昔tích 人nhân 有hữu 言ngôn 曰viết 。 萬vạn 物vật 皆giai 賤tiện 。 唯duy 道đạo 至chí 貴quý 。 所sở 以dĩ 王vương 公công 大đại 人nhân 遇ngộ 之chi 。 則tắc 失thất 其kỳ 富phú 貴quý 。 輿dư 臺đài 皂tạo 隷lệ 遇ngộ 之chi 。 則tắc 忘vong 其kỳ 貧bần 賤tiện 。 雖tuy 然nhiên 外ngoại 水thủy 無vô 天thiên 。 離ly 山sơn 無vô 雲vân 。 又hựu 離ly 水thủy 無vô 波ba 。 離ly 波ba 無vô 水thủy 。 貧bần 賤tiện 富phú 貴quý 。 果quả 一nhất 物vật 乎hồ 。 果quả 兩lưỡng 物vật 乎hồ 。 紫tử 栢# 老lão 人nhân 唯duy 解giải 穿xuyên 衣y 喫khiết 飰phạn 。 橫hoạnh/hoành 眠miên 倒đảo 臥ngọa 。 寧ninh 暇hạ 分phân 別biệt 同đồng 異dị 。 而nhi 同đồng 異dị 之chi 辨biện 。 付phó 之chi 了liễu 生sanh 。 為vi 我ngã 了liễu 之chi 。
玄huyền 藏tạng 字tự 說thuyết
自tự 摩ma 竺trúc 入nhập 震chấn 旦đán 。 為vi 義nghĩa 學học 蒿hao 矢thỉ 。 達đạt 磨ma 來lai 。 文văn 物vật 為vi 玄huyền 學học 前tiền 茅mao 。 義nghĩa 則tắc 可khả 以dĩ 名danh 言ngôn 求cầu 。 玄huyền 則tắc 不bất 可khả 以dĩ 知tri 。 識thức 得đắc 既ký 不bất 可khả 以dĩ 知tri 識thức 得đắc 。 則tắc 諸chư 方phương 衲nạp 子tử 。 號hiệu 稱xưng 玄huyền 學học 者giả 。 終chung 無vô 所sở 得đắc 耶da 。 昔tích 有hữu 僧Tăng 。 問vấn 尊tôn 宿túc 曰viết 。 寒hàn 暑thử 到đáo 來lai 。 向hướng 甚thậm 麼ma 處xứ 迴hồi 避tị 。 宿túc 曰viết 。 向hướng 無vô 寒hàn 暑thử 處xứ 迴hồi 避tị 。 僧Tăng 曰viết 。 如như 何hà 是thị 無vô 寒hàn 暑thử 處xứ 。 宿túc 曰viết 。 寒hàn 時thời 寒hàn 殺sát 闍xà 黎lê 。 熱nhiệt 時thời 熱nhiệt 殺sát 闍xà 黎lê 。 則tắc 曰viết 。 垂thùy 手thủ 還hoàn 同đồng 萬vạn 仞nhận 崖nhai 。 正chánh 偏thiên 何hà 必tất 在tại 安an 排bài 。 琉lưu 璃ly 寶bảo 殿điện 藏tạng 明minh 月nguyệt 。 忍nhẫn 俊# 韓# 盧lô 空không 上thượng 堦# 。 津tân 禪thiền 人nhân 派phái 通thông 名danh 津tân 。 字tự 玄huyền 藏tạng 。 或hoặc 以dĩ 問vấn 紫tử 栢# 先tiên 生sanh 。 先tiên 生sanh 曰viết 。 獅sư 子tử 蹴xúc 人nhân 。 韓# 盧lô 逐trục 塊khối 。 子tử 若nhược 薦tiến 此thử 。 喚hoán 玄huyền 名danh 藏tạng 亦diệc 可khả 。 指chỉ 藏tạng 名danh 玄huyền 。 亦diệc 可khả 。 如như 不bất 薦tiến 此thử 義nghĩa 。 乃nãi 玄huyền 則tắc 不bất 藏tạng 。 藏tạng 則tắc 不bất 玄huyền 。 又hựu 曹tào 洞đỗng 家gia 。 以dĩ 黑hắc 象tượng 正chánh 位vị 。 以dĩ 白bạch 象tượng 偏thiên 位vị 。 正chánh 位vị 。 即tức 知tri 識thức 不bất 可khả 得đắc 者giả 。 偏thiên 位vị 即tức 臨lâm 濟tế 家gia 人nhân 境cảnh 俱câu 不bất 奪đoạt 者giả 。 故cố 曰viết 。 善thiện 財tài 參tham 徧biến 處xứ 。 黑hắc 豆đậu 未vị 生sanh 芽nha 。 由do 是thị 而nhi 觀quán 。 謂vị 玄huyền 名danh 黑hắc 。 謂vị 黑hắc 名danh 玄huyền 。 謂vị 玄huyền 名danh 遠viễn 。 謂vị 遠viễn 名danh 藏tạng 。 無vô 不bất 可khả 也dã 。 法pháp 華hoa 曰viết 。 法pháp 花hoa 經kinh 藏tạng 。 深thâm 固cố 幽u 遠viễn 。 無vô 人nhân 能năng 到đáo 。 又hựu 曰viết 。 是thị 法Pháp 非phi 思tư 量lượng 。 分phân 別biệt 之chi 所sở 能năng 解giải 。 先tiên 生sanh 故cố 曰viết 。 謂vị 玄huyền 即tức 黑hắc 。 謂vị 黑hắc 即tức 玄huyền 。 謂vị 玄huyền 即tức 遠viễn 。 謂vị 遠viễn 即tức 藏tạng 。 謂vị 藏tạng 即tức 非phi 思tư 量lượng 。 者giả 以dĩ 此thử 。 雖tuy 然nhiên 道đạo 不bất 虗hư 行hành 。 存tồn 乎hồ 其kỳ 人nhân 。 義nghĩa 學học 玄huyền 學học 。 初sơ 非phi 兩lưỡng 藏tạng 。 由do 智trí 識thức 而nhi 入nhập 。 乃nãi 名danh 義nghĩa 學học 。 離ly 情tình 識thức 而nhi 悟ngộ 。 乃nãi 名danh 玄huyền 學học 。 如như 亮lượng 座tòa 主chủ 見kiến 馬mã 祖tổ 。 而nhi 乎hồ 大đại 事sự 。 此thử 非phi 由do 義nghĩa 而nhi 玄huyền 乎hồ 。 如như 晦hối 堂đường 心tâm 玄huyền 學học 透thấu 徹triệt 。 復phục 從tùng 泐# 潭đàm 精tinh 楞lăng 嚴nghiêm 大đại 意ý 。 此thử 非phi 由do 玄huyền 而nhi 義nghĩa 乎hồ 。 津tân 禪thiền 人nhân 苟cẩu 薦tiến 寒hàn 暑thử 之chi 機cơ 。 玄huyền 亦diệc 可khả 。 義nghĩa 亦diệc 可khả 。 如như 未vị 悟ngộ 。 此thử 生sanh 齋trai 戒giới 持trì 律luật 。 講giảng 誦tụng 經Kinh 書thư 。 崇sùng 飾sức 塔tháp 寺tự 。 真chân 積tích 力lực 久cửu 。 一nhất 旦đán 觸xúc 事sự 而nhi 真chân 。 道đạo 豈khởi 遠viễn 乎hồ 。 玄huyền 藏tạng 勉miễn 之chi 。
常thường 如như 字tự 說thuyết
夫phu 天thiên 不bất 常thường 高cao 。 地địa 不bất 常thường 厚hậu 。 人nhân 不bất 常thường 靈linh 。 如như 是thị 則tắc 天thiên 不bất 如như 天thiên 矣hĩ 。 地địa 不bất 如như 地địa 矣hĩ 。 人nhân 不bất 如như 人nhân 矣hĩ 。 三tam 才tài 為vi 萬vạn 物vật 之chi 統thống 。 而nhi 皆giai 不bất 如như 。 獨độc 萬vạn 物vật 如như 乎hồ 哉tai 。 然nhiên 而nhi 如như 者giả 。 何hà 為vi 也dã 。 良lương 以dĩ 吉cát 凶hung 悔hối 吝lận 。 紛phân 然nhiên 而nhi 至chí 。 本bổn 自tự 如như 也dã 。 此thử 如như 在tại 天thiên 。 可khả 以dĩ 為vi 高cao 。 在tại 地địa 可khả 以dĩ 為vi 厚hậu 。 在tại 人nhân 可khả 以dĩ 為vi 靈linh 。 在tại 萬vạn 物vật 可khả 以dĩ 各các 遂toại 其kỳ 所sở 生sanh 。 今kim 有hữu 人nhân 於ư 此thử 。 如như 不bất 如như 。 則tắc 常thường 不bất 常thường 。 不bất 如như 則tắc 乖quai 真chân 。 不bất 常thường 則tắc 累lũy/lụy/luy 物vật 。 真chân 乖quai 而nhi 物vật 累lũy/lụy/luy 。 謂vị 之chi 顛điên 倒đảo 。 故cố 二Nhị 乘Thừa 顛điên 倒đảo 。 醉túy 於ư 空không 寂tịch 。 凡phàm 夫phu 顛điên 倒đảo 。 醉túy 於ư 愛ái 慾dục 。 皆giai 非phi 如như 也dã 。 茲tư 以dĩ 常thường 如như 字tự 某mỗ 人nhân 。 當đương 於ư 吉cát 凶hung 悔hối 吝lận 之chi 中trung 。 死tử 生sanh 得đắc 失thất 之chi 際tế 。 心tâm 光quang 弗phất 昧muội 。 終chung 始thỉ 常thường 如như 。 則tắc 此thử 說thuyết 。 名danh 當đương 其kỳ 實thật 矣hĩ 。 常thường 如như 勉miễn 之chi 。
金kim 仲trọng 堅kiên 字tự 說thuyết
夫phu 正chánh 金kim 。 精tinh 而nhi 最tối 堅kiên 者giả 。 莫mạc 堅kiên 乎hồ 黃hoàng 金kim 。 故cố 金kim 堅kiên 也dã 。 性tánh 以dĩ 不bất 改cải 為vi 義nghĩa 。 不bất 改cải 亦diệc 堅kiên 也dã 。 茲tư 金kim 生sanh 姓tánh 金kim 。 名danh 性tánh 。 字tự 仲trọng 堅kiên 。 予# 徐từ 而nhi 觀quán 之chi 。 則tắc 知tri 金kim 生sanh 。 志chí 在tại 堅kiên 之chi 又hựu 堅kiên 。 猶do 恐khủng 未vị 堅kiên 。 復phục 字tự 仲trọng 堅kiên 以dĩ 堅kiên 之chi 。 堅kiên 則tắc 堅kiên 固cố 矣hĩ 。 如như 以dĩ 易dị 道đạo 觀quán 之chi 。 則tắc 艮# 之chi 又hựu 艮# 。 艮# 之chi 又hựu 艮# 者giả 也dã 。 艮# 之chi 又hựu 艮# 。 則tắc 身thân 不bất 獲hoạch 。 而nhi 庭đình 無vô 人nhân 矣hĩ 。 況huống 又hựu 艮# 之chi 艮# 哉tai 。 夫phu 身thân 不bất 獲hoạch 則tắc 我ngã 忘vong 。 庭đình 無vô 人nhân 則tắc 物vật 忘vong 。 我ngã 與dữ 物vật 兼kiêm 忘vong 。 則tắc 身thân 雖tuy 有hữu 。 物vật 雖tuy 在tại 。 未vị 嘗thường 有hữu 身thân 與dữ 物vật 也dã 。 身thân 與dữ 物vật 既ký 未vị 嘗thường 有hữu 。 則tắc 我ngã 之chi 姓tánh 。 名danh 與dữ 字tự 獨độc 有hữu 耶da 。 且thả 心tâm 外ngoại 無vô 法pháp 。 何hà 法pháp 非phi 心tâm 。 心tâm 本bổn 妙diệu 物vật 而nhi 無vô 累lũy/lụy/luy 者giả 也dã 。 妙diệu 則tắc 泛phiếm 應ưng 曲khúc 當đương 。 無vô 累lũy/lụy/luy 則tắc 超siêu 然nhiên 而nhi 無vô 待đãi 也dã 。 此thử 艮# 之chi 止chỉ 也dã 。 昔tích 人nhân 有hữu 言ngôn 曰viết 。 死tử 水thủy 不bất 藏tạng 龍long 。 此thử 病bệnh 艮# 之chi 又hựu 艮# 者giả 也dã 。 蓋cái 艮# 止chỉ 也dã 。 止chỉ 則tắc 足túc 矣hĩ 。 而nhi 止chỉ 之chi 上thượng 又hựu 止chỉ 之chi 。 此thử 何hà 異dị 死tử 水thủy 乎hồ 。 即tức 此thử 觀quán 之chi 。 艮# 之chi 又hựu 艮# 。 不bất 但đãn 死tử 水thủy 而nhi 已dĩ 。 死tử 水thủy 而nhi 臭xú 者giả 也dã 。 予# 故cố 易dị 金kim 生sanh 之chi 名danh 。 名danh 耀diệu 。 易dị 其kỳ 字tự 。 字tự 仲trọng 如như 。 耀diệu 則tắc 照chiếu 與dữ 寂tịch 會hội 。 如như 則tắc 寂tịch 與dữ 物vật 通thông 。 照chiếu 與dữ 寂tịch 會hội 。 則tắc 智trí 周chu 萬vạn 物vật 而nhi 不bất 勞lao 。 寂tịch 與dữ 物vật 通thông 。 則tắc 形hình 充sung 八bát 極cực 而nhi 無vô 患hoạn 也dã 。 雖tuy 然nhiên 知tri 之chi 易dị 而nhi 行hành 之chi 難nạn/nan 。 行hành 之chi 易dị 而nhi 證chứng 之chi 難nạn/nan 。 證chứng 之chi 易dị 而nhi 忘vong 之chi 難nạn/nan 。 忘vong 之chi 易dị 而nhi 用dụng 之chi 難nạn/nan 。 凡phàm 求cầu 無vô 上thượng 菩Bồ 提Đề 者giả 。 苟cẩu 不bất 知tri 五ngũ 難nạn/nan 之chi 精tinh 粗thô 。 橫hoạnh/hoành 謂vị 一nhất 念niệm 不bất 生sanh 。 全toàn 體thể 自tự 現hiện 。 何hà 煩phiền 瑣tỏa 瑣tỏa 而nhi 廣quảng 求cầu 哉tai 。 殊thù 不bất 知tri 博bác 則tắc 能năng 約ước 。 不bất 博bác 而nhi 約ước 者giả 。 非phi 約ước 也dã 。 橫hoạnh/hoành 莽mãng 也dã 。 故cố 宗tông 門môn 大đại 老lão 悟ngộ 心tâm 之chi 後hậu 。 必tất 皆giai 遍biến 遊du 諸chư 方phương 。 參tham 求cầu 知tri 識thức 。 淘đào 汰# 見kiến 地địa 。 以dĩ 圓viên 差sai 別biệt 。 豈khởi 無vô 見kiến 而nhi 然nhiên 耶da 。 蓋cái 根căn 本bổn 智trí 固cố 已dĩ 發phát 明minh 。 而nhi 差sai 別biệt 智trí 未vị 圓viên 。 則tắc 根căn 本bổn 智trí 之chi 用dụng 。 終chung 是thị 不bất 全toàn 。 差sai 別biệt 智trí 圓viên 。 則tắc 本bổn 智trí 之chi 用dụng 始thỉ 全toàn 也dã 。 故cố 曰viết 。 全toàn 機cơ 大đại 用dụng 。 又hựu 禪thiền 門môn 自tự 曹tào 溪khê 之chi 後hậu 。 馬mã 祖tổ 與dữ 石thạch 頭đầu 諸chư 老lão 。 以dĩ 謂vị 自tự 拈niêm 花hoa 微vi 笑tiếu 以dĩ 至chí 曹tào 溪khê 。 而nhi 拈niêm 花hoa 之chi 機cơ 。 變biến 而nhi 為vi 義nghĩa 理lý 窠khòa 臼cữu 。 使sử 神thần 而nhi 明minh 者giả 。 死tử 矣hĩ 。 於ư 是thị 翻phiên 然nhiên 。 復phục 義nghĩa 理lý 而nhi 為vi 禪thiền 機cơ 也dã 。 使sử 狂cuồng 慧tuệ 與dữ 夫phu 世thế 智trí 辯biện 聰thông 。 揣đoàn 摩ma 之chi 徒đồ 。 苟cẩu 未vị 到đáo 智trí 訖ngật 情tình 枯khô 之chi 地địa 。 終chung 不bất 能năng 會hội 神thần 而nhi 明minh 之chi 者giả 也dã 。 嗚ô 呼hô 。 江giang 西tây 石thạch 頭đầu 。 此thử 心tâm 何hà 心tâm 哉tai 。 是thị 不bất 可khả 思tư 議nghị 。 之chi 深thâm 心tâm 也dã 。 而nhi 或hoặc 者giả 。 反phản 謂vị 禪thiền 家gia 。 慣quán 設thiết 隱ẩn 語ngữ 以dĩ 欺khi 人nhân 。 何hà 失thất 言ngôn 至chí 此thử 耶da 。 良lương 以dĩ 己kỷ 眼nhãn 生sanh 盲manh 。 遂toại 謂vị 舉cử 世thế 不bất 覩đổ 日nhật 月nguyệt 也dã 。 豈khởi 日nhật 月nguyệt 之chi 咎cữu 乎hồ 。 盲manh 者giả 自tự 咎cữu 耳nhĩ 。 仲trọng 如như 倘thảng 知tri 此thử 。 則tắc 生sanh 盲manh 障chướng 翳ế 。 豈khởi 不bất 可khả 抉# 之chi 哉tai 。 仲trọng 如như 勉miễn 之chi 。
無vô 所sở 字tự 說thuyết
震chấn 旦đán 鼻tị 祖tổ 。 少thiểu 林lâm 壁bích 觀quán 。 九cửu 易dị 寒hàn 暑thử 。 有hữu 號hiệu 神thần 光quang 者giả 。 斷đoạn 臂tý 求cầu 祖tổ 安an 心tâm 。 祖tổ 索sách 光quang 心tâm 。 光quang 諦đế 思tư 少thiểu 頃khoảnh 。 索sách 而nhi 無vô 物vật 。 對đối 曰viết 。 覓mịch 心tâm 了liễu 不bất 可khả 得đắc 。 祖tổ 曰viết 。 與dữ 汝nhữ 安an 心tâm 竟cánh 。 於ư 是thị 光quang 斷đoạn 臂tý 謝tạ 祖tổ 。 昔tích 人nhân 為vi 法pháp 忘vong 身thân 。 今kim 汝nhữ 之chi 求cầu 。 不bất 下hạ 昔tích 人nhân 。 夫phu 覓mịch 心tâm 可khả 得đắc 。 則tắc 有hữu 所sở 。 覓mịch 心tâm 不bất 可khả 得đắc 。 則tắc 無vô 所sở 明minh 矣hĩ 。 大đại 槩# 所sở 之chi 所sở 生sanh 。 必tất 由do 乎hồ 能năng 。 能năng 之chi 所sở 起khởi 。 必tất 由do 乎hồ 所sở 。 心tâm 苟cẩu 不bất 安an 。 能năng 未vị 忘vong 故cố 。 能năng 未vị 忘vong 者giả 。 以dĩ 有hữu 所sở 故cố 。 所sở 之chi 為vi 咎cữu 。 能năng 為vi 媒môi 故cố 。 覓mịch 心tâm 無vô 得đắc 。 則tắc 所sở 無vô 媒môi 。 所sở 既ký 無vô 媒môi 。 能năng 豈khởi 有hữu 妁# 。 往vãng 返phản 推thôi 究cứu 。 能năng 所sở 都đô 遺di 。 知tri 都đô 遺di 者giả 。 復phục 為vi 都đô 遺di 之chi 能năng 。 都đô 遺di 成thành 所sở 。 亦diệc 勢thế 然nhiên 也dã 。 莫mạc 若nhược 一nhất 心tâm 不bất 生sanh 。 根căn 境cảnh 陸lục 沈trầm 。 有hữu 所sở 無vô 所sở 。 不bất 生sanh 之chi 影ảnh 。 影ảnh 不bất 自tự 生sanh 。 則tắc 生sanh 乎hồ 形hình 。 未vị 生sanh 為vi 形hình 。 已dĩ 生sanh 為vi 影ảnh 。 影ảnh 可khả 見kiến 而nhi 不bất 可khả 捉tróc 。 謂vị 有hữu 可khả 乎hồ 。 形hình 則tắc 可khả 捉tróc 矣hĩ 。 嘻# 。 無vô 可khả 捉tróc 。 則tắc 兔thố 之chi 有hữu 角giác 。 龜quy 之chi 有hữu 毛mao 。 截tiệt 角giác 為vi 弓cung 。 以dĩ 毛mao 為vi 弦huyền 。 以dĩ 無vô 我ngã 為vi 箭tiễn 。 張trương 而nhi 射xạ 之chi 。 有hữu 無vô 之chi 鳥điểu 喪táng 。 是thị 時thời 也dã 。 有hữu 所sở 耶da 。 無vô 所sở 耶da 。 無vô 所sở 來lai 前tiền 。 吾ngô 語ngữ 若nhược 。 若nhược 身thân 假giả 四tứ 大đại 而nhi 成thành 。 若nhược 心tâm 託thác 前tiền 境cảnh 而nhi 有hữu 。 四tứ 大đại 是thị 身thân 。 何hà 物vật 非phi 身thân 哉tai 。 前tiền 境cảnh 是thị 心tâm 。 心tâm 豈khởi 有hữu 無vô 。 無vô 所sở 若nhược 能năng 。 痛thống 而nhi 思tư 之chi 。 思tư 極cực 情tình 忘vong 。 情tình 忘vong 則tắc 智trí 枯khô 。 智trí 枯khô 情tình 忘vong 。 則tắc 所sở 者giả 在tại 無vô 所sở 。 不bất 在tại 紫tử 栢# 先tiên 生sanh 矣hĩ 。 無vô 所sở 勉miễn 之chi 。
紫tử 栢# 老lão 人nhân 集tập 卷quyển 之chi 二nhị 十thập 一nhất