toạ thiền nhân thập chủng hành
Phật Quang Đại Từ Điển
(坐禪人十種行) Chỉ cho 10 hạnh làm nhân duyên phương tiện khiến tâm được yên tịnh trong khi tọa thiền. Đó là: 1. Quán xứ minh tịnh: Quán xét chỗ sáng sạch. Nghĩa là người tu hành muốn tu thiền định, trước phải điều hòa sự ăn uống, không đói không no; kế phải tùy theo thời tiết, không trước không sau, phải giữ uy nghi nghiêm túc, không được biếng nhác. Tu 3 hạnh này, quán xét rõ ràng thì các căn dứt bặt, tâm thường vắng lặng, được an trụ trong thiền định. 2. Biến khởi quán chư căn: Khởi quán tất cả các căn. Nghĩa là người tu hành muốn tu thiền định phải quán xét 5 căn (tín, tiến, niệm, định, tuệ)không để cho tiêu giảm, tương ứng với định, tâm không trễ nải thì xa lìa được các lỗi như nghi cái(ngờ vực)……, tam muội hiện trước. 3. Hiểu liễu ư tuớng: Hiểu rõ tướng. Nghĩa là người tọa thiền muốn tu thiền định phải hiểu rõ tướng nghĩ tưởng của ý thức, khiến không gấp không hoãn, điều hòađúng mức thì vọng tưởng không sinh, dễ vào thiền định. 4. Chế linh tâm điều:Chế phục khiến tâm điều hòa. Nghĩa là người tọa thiền muốn tu thiền định, phải luôn tinh tiến chế phục tâm mình, điều hòa thích đáng, không để quá độ, tăng trưởng loạn ý thì tướng định được hiện tiền, tam muội thành tựu.5. Chiết phục giải đãi: Khắc phục tính biếng nhác. Nghĩa là người tọa thiền, nếu không được định thù thắng thì tâm trở thành vô vị nên sinh biếng nhác và muốn ngủ gục, lúc đó phải phán xét kĩ các công đức của thiền, thúc giục tiến lên thì tướng định hiện tiền, đạt được tam muội. 6. Tâm vô vị trước: Tâm không mặn mà. Nghĩa là người tọa thiền muốn tu thiền định, nhưng vì tuệ căn chậm lụt và ít phương tiện, không được niềm vui vắng lặng, nên đối với thiền định thù thắng, tâm không mặn mà. 7. Tâm hoan hỉ: Tâm vui mừng. Nghĩa là người tọa thiền, đối với thắng định, nếu tâm không tha thiết thì phải quán tưởng cảnh sống già bệnh chết và các nẻo ác, khiến sinh sợ hãi, rồi nghĩ đến các công đức của Phật pháp tăng, thúc giục tinh tiến để được thiền định, khiến tâm hoan hỉ. 8. Tâm định thành xả: Tâm định thì xả bỏ. Nghĩa là người tọa thiền muốn tu thiền định thì phải điều phục các căn, tư duy đúng như lí, an trụ vắng lặng, xả bỏ tất cả các hành vi trái với chính pháp. 9. Cận học định nhân:Gần gũi và học tập người tu định. Nghĩa là người tọa thiền muốn tu thiền định thì phải xa lánh những người không tu uy nghi, không tập tịch tĩnh, mà thường gần gũi người an trụ vắng lặng, uy nghi chỉnh túc, nguồn tâm thanh tịnh và làm theo lời dạy răn của họ để thành tựu đạo nghiệp chính định. 10. Nhạo trước an định: Ưa thích an định. Nghĩa là người tọa thiền muốn tuthiền định thì đối với người đã được thiền định, khéo hiểu duyên khởi dẫn đến tịch tĩnh, phải quí mến cung kính, cầu người ấy mở đường để khởi tâm định. [X.luậnGiải thoát đạo Q.4].