toạ

Phật Quang Đại Từ Điển

(坐) Phạm:Niwadyà. Pàli:Nisajjà. Chỉ cho tướng ngồi ngay thẳng với y phục chỉnh tề, nét mặt trang nghiêm, 1 trong 4 uy nghi:Đi, đứng, ngồi, nằm. Có các cách ngồi như: Kết già phu tọa (cũng gọi Già phu tọa, Phu tọa), Cứ tọa, Trường quị, Hỗ quị,…… 1. Kết già phu tọa: Cách ngồi xếp bằng, chân phải đặt trên bắp đùi trái, chân trái đặt trên đùi phải, thông thường gọi là Kết chích(tréo chân), Nhưlai tọa. Còn cách ngồi chỉ đặt chân phải trên bắp đùi trái thì gọi là Bán già phu tọa(cũng gọi Hiền tọa), đối lại với Kết già phu tọa của Như lai thì Bán già phu tọa cũng gọi là Bồ tát tọa. Hai cách ngồi toàn già và bán già này mỗi cách lại chia làm 2 loại là Cát tường và Hàng ma tọa.2. Cứ tọa: Tức Tỗn tọa, nghĩa là ngồi xổm. Kinh Đại tỉkhưu tam thiên uy nghi quyển hạ, có nêu ra 5 điều nói về Cứ tọa, như không được tréo chân, không được để chân trên, chân dưới…… 3. Trường quị: Quì dài. Tức 2 đầu gối quì sát đất, 2 ống chân cách mặt đất, đầu 10 ngón chân chống đất, mình thẳng, là cách lễ của tỉ khưu ni. 4. Hỗ quị: Hai đầu gối giao nhau quì sát đất, là cách lễ của tỉ khưu. Trường quị và Hỗ quị thường được sử dụng khi lễ bái. Mật giáo cũng có nhiều cách ngồi tùy theo chủng loại pháp tu và tương ứng với Bản tôn, như Tát kết già tọa(ngồi tréo 2 chân, đầu gối dựng đứng) trong pháp tu Tức tai; Liên hoa tọa(ngồi theo cáchkết già phu tọa)trong pháp tu Tăng ích; Hiền tọa(ngồi xổm, mông không chạm đất) trong pháp tu Hàng phục; Ốt câu tra tọa (chân phải đạp lên chân trái, mông không chạm đất) trong pháp tu Hộ ma…… Các cách ngồi trên đây có lẽ đã được chuyển biến từ các cách ngồi: Cát tường tọa (Phạm:Svastikàsana), Ngưu khẩu tọa (Phạm: Gomukhà), Liên hoa tọa (Phạm: Padmà), Dũng tọa (Phạm: Vìrà), Giải thoát tọa (Phạm:Muktà)…… được nói trong Áo nghĩa thư của Ấn độ đời xưa như chương thứ 3, thiên 1 Zaịđilyopa-niwad, thiên thứ 3Zrìjàhàla-darzano, Trizikhibràhmaịo… [X. kinh Kim cương đính du già trung lược xuất niệm tụng Q.1; kinh Nhuy hi da Q. hạ; kim cương đính du già hộ ma nghi quĩ; kinh Tì ni mẫu Q.5; luật Ma ha tăng kì Q.35; luận Đại trí độ Q.7; Tứ phần luật hành sự sao tư trì kí Q. hạ, phần 3, tiết 4; Thích môn qui kính nghi Q. hạ]. (xt. Bán Già Phu Tọa, Kết Già Phu Tọa).