thượng sư
Phật Quang Đại Từ Điển
(上師) Cũng gọi Kim cương thượng sư. Danh từ của Phật giáo Tâytạng dùng để tôn xưng người có trí đức cao sâu, giới hạnh thù thắng, xứng đáng làm khuôn mẫu cho mọi người. Người Tây Tạng gọi các bậc ấy là Lạt ma. Lạt ma là Hán âm của tiếng Tây Tạng Bla-ma, vốn là 1 danh từ ghép, gồm bla (thượng) và ma(nhân), tức chỉ cho người thượng đức, tương đương với tiếng Phạm Guru, nghĩa là Sư tượng, Sư phạm, là từ ngữ mà người Ấnđộ đời xưa hoặc người tu hành nói chung dùng để tôn xưng thầy của mình. Phật giáo Tây tạng đặc biệt sùng bái Lạt ma. Trong sinh hoạt thường ngày của người Tây tạng, hễ có các việc như cưới xin, mừng thọ, ma chay, đau ốm, tai nạn cho đến dời nhà đi xa… đều đặc biệt trước thỉnh Lạt ma cầu nguyện rồi sau mới thực hiện. Còn những người xuất gia tu hành thì ngoài việc qui y Tam bảo Phật, Pháp, Tăng ra, còn phải đặc biệt qui y Lạt ma, do đó mà có tác pháp Tứ qui y; đồng thời đem thân khẩu ý của chính mình cúng dường, qui y Thượng sư, cho rằng phụng sự Lạt ma cũng ngang với phụng thờ Tam bảo. Nói theo Pháp thống thì Mật giáo Tây tạng rất xem trọng mối quan hệ kế thừa sự nghiệp của thầy, cho rằng Kim cương thượng sư là đại biểu cho đức Đại nhật Như lai trong hệ thống Sư sư tương thừa, cho nên nếu truyền trao Mật pháp thì phải có Kim cương thượng sư quán đính, nghi quĩ tu trì Mật pháp cũng phải thỉnh Kim cương thượng sư gia trì trước. Lại vì Mật giáo coi trọng Tâm pháp tương truyền, cho nên sự truyền trao Mật pháp cũng do Thượng sư và đệ tử bí mật truyền trao.Theo sự qui định của Mật thừa, vị Thượng sư đảm nhiệm chức vị Quĩ phạm sư (A xà lê) phải có đủ các điều kiện sau đây:1. Phải có Mật pháp quán đính của Kim cương thượng sư căn bản trong hệ truyền thừa chính thống. 2. Từ Kim cương Phật đến vị Thượng sư căn bản của chính mình, sự truyền thừa quán đính Mật pháp suốt thời gian ấy, đều phải đầy đủ không thiếu, không được gián đoạn. 3. Phải thụ đại quán đính Bản tôn(quán đính A xà lê), tinh thông Phật pháp Hiển mật và Bồ đề tâm học, đồng thời có đủ các tài liệu về các pháp tu như Hỏa cúng, Đàn thành…, luyện tập thành thục các pháp tu nói trong các kinh quĩ. 4. Khi bản thân mình có năng lực truyền trao Mật pháp, phải có sự cho phép của vị Kim cương thượng sư căn bản mới được đảm nhiệm chức vị Thượng sư A xà lê, truyền pháp quán đính cho người. Có đủ các điều kiện như đã trình bày ở trên rồi, theo tập quán của Tâytạng, bấy giờ mới có thể được gọi là Nhân ba thiết, nghĩa là Đức Phật chuyển thế.