THÍCH TỊNH ĐỘ
QUẦN NGHI LUẬN
(Giải Thích Những Nghi Vấn Tịnh Độ)
Pháp sư Hoài Cảm soạn
Thích Pháp Chánh dịch
Phần XI: Biện biệt hành tướng Niệm Phật Tam Muội
1. Chứng cứ của pháp Niệm Phật Tam Muội.
Hỏi: Hiện nay có nhiều hành giả Tịnh độ tu tập pháp Niệm Phật Tam Muội, không biết pháp này có giáo lý nhất định nào không. Vả lại, các hàng tăng tục phần lớn đều sanh nghi, cho rằng “pháp này không căn cứ vào giáo lý mà chỉ là sự tu tập Phật pháp quàng xiêng, hầu dụ dẫn các hạng người ngu ngơ, và đây là sự báng pháp nghiêm trọng.” Xin hãy trình bày giáo lý chân chính để mọi người giải tỏa nỗi nghi. (128)
Đáp: Rất nhiều kinh điển Đại thừa nói về Niệm Phật Tam Muội, như trong Kinh Hoa Nghiêm có rất nhiều chỗ nói về Niệm Phật Tam Muội. Các kinh Niết Bàn, Quán Phật Tam Muội Hải, Hiền Hộ, Bát Chu Tam Muội, Quán Vô Lượng Thọ, Cổ Âm Thanh Vương, Đại Tập Nguyệt Tạng, Địa Tạng Thập Luân, Chiêm Sát, Văn Thù Bát Nhã, Hoa Thủ, v.v…, và các luận Đại Trí Độ, v.v…, cũng đều đề cập đến. Kinh Hoa Thủ gọi tam muội này là Nhất Tướng Tam Muội, Kinh Văn Thù Bát Nhã gọi là Nhất Hành Tam Muội, Kinh Quán Phật Tam Muội Hải gọi là Quán Phật Tam Muội, Kinh Hiền Hộ gọi là Tư Duy Chư Phật Hiện Tiền Tam Muội. Kinh Hoa Thủ nói: “Vị Bồ tát đó, đối với Như Lai tướng, pháp giới tướng, thường nên quán sát như vậy, hành trì như vậy, liên tục không ngừng, thì sẽ thấy được tượng Phật hiện đến trước mặt thuyết pháp.” Kinh Văn Thù Bát Nhã nói: “Tùy phương hướng của cõi
Phật đó, ngồi thẳng quay mặt về phương ấy, không chấp vào tướng mạo, chú tâm vào một vị Phật, chuyên xưng niệm danh hiệu ngài, không được gián đoạn, tức trong một niệm có thể thấy được chư Phật ba đời, quá khứ, hiện tại và vị lai. Vì sao? Công đức niệm một vị Phật vô lượng vô biên, đồng với công đức niệm vô lượng vô biên chư Phật. Đây gọi là Nhất Hành Tam Muội.” Kinh Niết Bàn nói: “Nếu có người thường chí tâm tu tập Niệm Phật Tam Muội, mười phương chư Phật thường nhìn thấy người ấy, như ở ngay trước mặt.” Kinh Quán Phật Tam Muội Hải và Kinh Hiền Hộ nói rất rõ về pháp tu Niệm Phật Tam Muội này, ở đây không thể trình bày chi tiết. Khuyên các hành giả nên tìm đọc kinh điển để biết rõ thêm.
2. Thứ lớp tu đạo.
Hỏi: Tu học pháp môn Niệm Phật Tam Muội là tu tập Bồ tát hạnh theo thứ tự, hay không theo thứ tự? (129)
Đáp: Đây chính là thứ tự tu học của Bồ tát. Vì sao biết được? Như Kinh Hoa Nghiêm, phẩm thứ Bốn mươi lăm nói: “Lúc ấy, ngài Văn Thù Sư Lợi giống như voi chúa quày đầu, quán sát đồng tử Thiện Tài, rồi nói như sau: ‘Lành thay, lành thay! Thiện nam tử. Con có thể phát tâm A nậu đa la tam miệu tam bồ đệ, tìm cầu thiện tri thức…’ Ngài cất lên những lời tán thán như vậy, sau đó giảng pháp sơ lược, và khuyên Thiện Tài đi tìm tỳ kheo Công Đức Vân cầu học Bồ tát hạnh. Ngài Công Đức Vân bèn dạy Thiện Tài pháp Niệm Phật Tam Muội.” Cho nên biết rằng vị thiện tri thức thứ nhất là ngài Văn Thù Sư
Lợi khuyên phát Bồ đề tâm, vị thiện tri thức thứ hai là ngài Công Đức Vân liền dạy pháp Niệm Phật Tam Muội. Như thế, Thiện Tài đã đi qua một trăm mười nơi để tìm cầu thiện tri thức, mỗi một vị thiện tri thức đều dạy cho Thiện Tài một pháp môn. Nương vào một pháp môn này để học pháp môn kế tiếp, đây đều là thứ tự tu học của Bồ tát. Cho nên biết rằng phát Bồ đề tâm là công hạnh đầu tiên của tất cả công hạnh, mà Niệm Phật Tam Muội là công hạnh thứ hai của tất cả công hạnh. Điều này chứng tỏ rằng Niệm Phật Tam Muội chính là quá trình kế tiếp của hành giả mới phát tâm Bồ đề.
3. Phàm thánh đều học.
Hỏi: Tu pháp Niệm Phật Tam Muội này, không biết trong các người phàm, bậc thánh, người giữ giới, kẻ phá giới, ai đắc được tam muội? (130)
Đáp: Môn Tam Muội này, bậc thánh người phàm, trì giới phá giới đều có thể tu học. Như tỳ kheo Công Đức Vân trong Kinh Hoa Nghiêm là bậc thánh phát Đại bồ đề tâm tu chứng Niệm Phật Tam Muội. Kinh Hiền Hộ nói: “Nếu có tỳ kheo, tỳ kheo ni, ưu bà tắc, ưu bà di trì giới thanh tịnh, đầy đủ các hạnh.” Căn cứ vào đây biết rằng những người trì giới là những người thích hợp với pháp tu Niệm Phật Tam Muội. Đây tức là giới căn thanh tịnh tam muội hiện tiền. Còn người phá giới dù tu pháp Niệm Phật Tam Muội cũng khó thành tựu. Nhưng Kinh Quán Tam Muội Hải nói: “Pháp Quán Phật Tam Muội này là thuốc trị bệnh cho tất cả chúng sanh phạm tội, là vật bảo hộ cho người phá giới.” Nếu chúng sanh phá giới không chứng đắc tam muội này thì làm sao gọi là vật bảo hộ? Hơn nữa, phần dưới của Kinh Quán Vô Lượng Thọ nói: “Hôm nay, Đức Như Lai vì các chúng sanh thọ năm khổ trong đời vị lai, các tỳ kheo phạm giới, các người ác bất thiện, các chúng sanh tạo tội ngũ nghịch, báng pháp, vì những người như vậy giảng nói pháp trừ diệt tội chướng. A Nan bạch Phật: ‘Sau khi Phật diệt độ, những kẻ ngu si này không có nơi nương tựa quy y.’ Đức Phật bảo A Nan: ‘Sau khi Đức Phật diệt độ, trong đời trược ác về sau, các chúng sanh muốn trừ diệt tội chướng, nên tu tập pháp Quán Phật Tam Muội.’” Căn cứ vào đây mà biết rằng các chúng sanh ác, phá giới, phạm tội ngũ nghịch, v.v…, đều có thể tu học, và chứng đắc Niệm Phật Tam Muội.
4. Thông niệm ba thân.
Hỏi: Tu pháp Niệm Phật Tam Muội thấy được thân Phật là thấy thân nào trong ba thân? (131)
Đáp: Một cách tổng quát, niệm Phật là niệm cả ba thân. Nếu riêng niệm Pháp thân Phật sẽ đắc Vô tướng Niệm Phật Tam Muội, nếu niệm Báo thân và Hóa thân Phật sẽ đắc Hữu tướng Niệm Phật Tam Muội. Hơn nữa, các kinh Hoa Nghiêm, Hiền Hộ, Bát Chu, Quán Phật Tam Muội Hải, Quán Vô Lượng Thọ, Cổ Âm Thanh Vương, Văn Thù Bát Nhã, v.v…, đều cho rằng quán (niệm) sắc thân1 của Phật gọi là Niệm Phật Tam Muội. Kinh Hiền Hộ, quyển thứ nhất, nói: “Hành giả niệm Phật A Di Đà, sau khi thấy được Phật, được nghe ngài giảng rộng các pháp thực tướng, nghĩa là các pháp xưa nay vốn không có cái bị hoại diệt (sở), cũng không có cái hoại diệt (năng), sắc không hoại diệt, cho đến thức không hoại diệt, …, cho đến không niệm Đức Phật A Di Đà. Như vậy, hành giả quán sát theo thứ tự, bèn chứng được Không Tam Muội. Thiện nam tử, đây gọi là Chánh Niệm Chư Phật Hiện Tiền Tam Muội.” Căn cứ vào đây biết rằng trước tiên thấy được Đức Phật A Di tức là quán Báo thân và Hóa thân Phật mà chứng được Hữu tướng Niệm Phật Tam Muội, sau đó chứng được Không Tam Muội, tức là quán Pháp thân Phật mà chứng được Vô tướng Niệm Phật Tam Muội. Do ý nghĩa này biết rằng pháp Niệm Phật là từ thô thiển đến vi tế, trước tiên tu pháp quán Sắc thân, sau đó tu pháp quán Pháp thân. Đây là sự tu học theo thứ tự.
5. Trong định thấy sự khác biệt.
Hỏi: Vì lý do nào mà các hành giả chứng đắc Niệm Phật Tam Muội nhìn thấy cảnh giới khác biệt, hoặc có người thấy cõi Tịnh độ, nhưng không thấy Phật, hoặc có người thấy Phật, nhưng lại không thấy cõi Tịnh độ, hoặc thấy cõi Tịnh độ rồi được thấy Phật, hoặc có người đồng thời thấy cõi Tịnh độ và Phật, cùng thấy đủ loại hành tướng nghiệp báo của chúng sanh. Trong Niệm Phật Tam Muội cũng thấy được tất cả nghiệp thiện ác mà mình đã tạo trong hiện đời. Những cảnh giới thấy được là chân hay giả, mà làm sao thấy được? Xin trình bày giáo lý cho mọi người được rõ. (132)
Đáp: Tất cả những người tu đạo, bất luận tại gia xuất gia, nếu không y vào thánh giáo tu tập thì không phải là đệ tử Phật, mà là quyến thuộc của ma, không những là kẻ lừa dối thiên hạ, mà còn là tội nhân của nước nhà. Người ấy, trong hiện đời, vì cầu danh lợi, giả dạng tu hành, dụ dỗ mê hoặc những kẻ mê tín, trong đời vị lai sẽ bị đọa vào địa ngục Vô gián ở khắp mười phương, hại mình hại người, hủy diệt Phật pháp. Còn nếu y vào lời dạy của Phật mà tu học, đây tức là lợi mình lợi người, công đức thù thắng, đời này đời sau vĩnh viễn sẽ được giải thoát. Trong Kinh Hoa Nghiêm, đồng tử Thiện Tài ở trước ngài Văn Thù Sư Lợi phát tâm Bồ đề, ngài Văn Thù Sư Lợi bảo: “Này thiện nam tử, ở phương Nam có nước Nhật Khả Lạc, có một ngọn núi tên là Hòa Hợp, trên núi có một tỳ kheo tên Công Đức Vân, con hãy đến đó hỏi cách nào tu Bồ tát hạnh, v.v…” Đồng tử Thiện Tài đi đến núi Hòa Hợp ở nước Nhật Khả Lạc, bái kiến tỳ kheo Công Đức Vân hỏi pháp tu Bồ tát hạnh. Tỳ kheo Công Đức Vân bèn dạy cho Thiện Tài pháp môn Niệm Phật Tam Muội, sơ lược có hai mươi mốt loại như sau: (1) Chứng được môn Tịnh Tâm Niệm Phật Tam Muội, tự tâm sáng suốt, thấy được tất cả chư Phật; (2) chứng được môn Nghiêm Tịnh Phật Sát Niệm Phật Tam Muội, khởi tất cả cõi Phật, không ai có thể phá hoại; (3) chứng được môn Tịnh Nghiệp Niệm Phật Tam Muội, thấy tất cả các nghiệp như ảnh trong gương; (4) chứng được môn Viên Mãn Phổ Chiếu Niệm Phật Tam Muội, thấy được tất cả chư Phật cùng hàng quyến thuộc trang nghiêm cõi nước, v.v… Hiện nay, chúng sanh tuy chứng đắc Niệm Phật Tam Muội, do căn cơ, hành trì nông cạn cho nên chưa chứng được đầy đủ tất cả môn Niệm Phật Tam Muội, có người chỉ chứng một môn, có người chứng hai môn, ba môn, v.v…, cho nên cảnh giới mà họ thấy được có rộng có hẹp khác nhau. Lại cũng có người thấy được nhiều loại nghiệp tướng hiện tiền. Đây đều là cảnh giới của Niệm Phật Tam Muội. Đã có thánh giáo làm chứng cứ, y vào đó tu hành quyết chắc không phải là hư ngụy. Còn nếu hủy báng thì đó là kẻ báng pháp. Xin hãy tìm đọc kinh điển để giải trừ sự nghi hoặc.
6. Hạ căn đắc định.
Hỏi: Niệm Phật Tam Muội đắc được cảnh giới, hoặc thấy chư Phật Bồ tát, vô biên thánh chúng, hoặc thấy các cõi Tịnh độ của chư Phật vô lượng trang nghiêm. Những điều này đã có kinh điển giảng giải rõ ràng, không dám khởi tâm nghi hoặc. Hiện nay, các người tu pháp Niệm Phật, hoặc tăng hoặc tục, hoặc nam hoặc nữ, từ nhỏ đến giờ, chưa từng nghe pháp, hoặc tu tập, đối với kinh điển, một câu cũng chưa biết, lại có những người, hoặc đồng nam, đồng nữ tu tập chưa lâu, chưa hiểu rõ Phật pháp, tạm thời vào đạo trường, chí tâm niệm Phật, nếu nói với họ về việc được thấy chư Phật Bồ tát, hoặc thấy cảnh giới Tịnh độ trang nghiêm, thì cũng giống như nói đùa. Pháp Niệm Phật Tam Muội, các bậc cao tăng thạc học siêng cần tu tập còn chưa chắc chứng được, lẽ nào bọn trẻ con, hoặc những người tại gia ít học mà có thể chứng được hay sao? Chả lẽ pháp Niệm Phật Tam Muội này chỉ là hư ngụy (bày đặt)? (133)
Đáp: Hiện nay các hàng tăng tục đối với việc này đều sanh nghi ngờ. Nếu căn cứ vào lời dạy của Phật về thời vận và căn cơ chúng sanh, chúng ta cũng không lấy làm kinh ngạc. Khi Đức Thế Tôn còn tại thế, cũng như sau khi diệt độ, các đệ tử của ngài chứng đắc đạo quả số nhiều vô lượng trăm ngàn ức, hoặc có người chỉ nghe giảng kinh một lần mà được Pháp nhãn tịnh (sơ quả), hoặc đang lúc xuống tóc mà thánh đạo hiện tiền, hoặc đang quét dọn mà chứng quả A la hán, hoặc sa di mới bảy tuổi mà được Câu giải thoát, hoặc lấy tay vỗ đầu mà được chứng Tứ quả, v.v…, sự việc đồng như hý kịch. Các vị đó siêu xuất tam giới, đoạn trừ hai hoặc khó đoạn là kiến hoặc, tư hoặc, chứng đắc quả vị khó chứng là Tứ sa môn quả. Trong kinh luận đều có dẫn chứng, chẳng lẽ chúng ta không tin vào những điều này. Đây đều là do trong đời quá khứ họ đã trồng thiện căn giải thoát, và cũng đã từng tu tập qua pháp này, cho nên đời này chỉ cần tạm thời nghe pháp, suy tư, hoặc gặp ít duyên cũng có thể đắc đạo. Căn cứ vào lời dạy trong Kinh Hiền Hộ: “Sau thời mạt pháp, trong khoảng một trăm năm, nhờ uy thần của Phật gia bị, kinh điển dạy về pháp Niệm Phật Tam Muội (Kinh A Di Đà) lưu hành rộng rãi, người nào như pháp đọc tụng, tu tập sẽ đắc được Vương Tam Muội (Niệm Phật Tam Muội).” Vả lại, những người tu học Phật pháp có nhiều loại căn cơ, ví như những người có thể tư duy giáo nghĩa, đối chất biện luận, hiểu rõ tông thú tiệm đốn thâm sâu, giảng diễn giáo nghĩa bán tự mãn tự 2, trí tuệ ngôn từ biện bác tung hoành, nếu không phải là những người thượng đẳng như vậy, e khó hoằng dương diệu chỉ của pháp môn Niệm Phật Tam Muội. Lại có những người tinh thần chuyên nhất, tâm ngay hạnh trực, không ưa suy ngẫm, chỉ biết nhất tâm niệm Phật, ắt có thể thấy được Thế Tôn, không còn luyến tiếc thân mạng. Những hàng tại gia nam nữ, hoặc bọn trẻ con, nghe thiện tri thức dạy pháp Niệm Phật, tức khắc tin tưởng thọ trì, y theo lời dạy chuyên tâm quán niệm, không suy nghĩ mông lung, tâm dễ đắc định, nếu như suy tư nghĩ ngợi, tam muội khó thành. Cho nên vào đạo trường niệm Phật, các bậc danh tăng đại đức, học nhiều hiểu rộng, tu tam muội không thành, còn những người chỉ hiểu chút ít kinh điển lại mau đắc định. Từ xưa nay, các bậc đại đức tu tập thiền định, thường không cho phép nghe nhiều đọc nhiều, bởi những người ưa suy tư nghĩa lý, tâm thường tán loạn. Vì thế ở đây cũng chẳng lấy làm lạ, không màng thắc mắc. Tuy thế, những cảnh giới thấy được có thật có giả, hành giả phải nên nghiệm xét xem có phù hợp với lời Phật dạy hay không.
7. Trong định thấy cảnh giới khó lường.
Hỏi: Kinh Hoa Nghiêm nói: “Môn Tịnh Nghiệp Niệm Phật Tam Muội thấy nghiệp của tất cả chúng sanh như ảnh hiện trong gương.” Không biết những nghiệp tướng thấy được, có phải là đối tượng đó đã chết, đầu thai vào các nẻo, mà trong gương Tam muội vẫn còn thấy được? Điều này thật hay giả, khó mà giải thích. Nghiệp tướng đó là bổn chất hiện ra trong gương, hay do tự tâm giả biến hiện? Nghiệp thuộc về tư [tâm sở], làm sao thấy được? Ý nghĩa quả thật thâm sâu, kính xin giải bày ý chỉ. (134)
Đáp: Cảnh tướng của tam muội thật khó mà giải thích, không riêng đối với ý nghĩa này, mà đối với tất cả pháp khác cũng đều như vậy. Ví như người trụ tùy niệm thông (túc mạng thông), duyên vào cảnh quá khứ, cảnh giới của ngũ uẩn trong quá khứ sẽ hiện trước mắt. Cảnh tướng hiện tiền đó là cảnh tướng nào? Nên biết cảnh tướng của ngũ uẩn quá khứ là bổn tánh tướng, tùy vào uy lực của túc mạng thông duyên vào cảnh tướng quá khứ, biến hiện ra tướng phần của ngũ uẩn quá khứ, bỗng nhiên, cảnh tướng giống như những gì đã xảy ra ở quá khứ hiện ra trước mắt. Đây gọi là sở duyên duyên. Pháp Niệm Phật Tam Muội cũng tương tự như vậy, hoặc là uy lực của tử sanh thông (tương tự như thiên nhãn thông) duyên cảnh tướng vị lai của sự chết đây sanh kia. Tự tâm tướng phần của ngũ uẩn, nương vào sự tạo nghiệp sanh khởi quả báo của chúng sanh, theo thứ tự tương tục mà hiện ra trước mắt, hoàn toàn không sai lạc. Những nghiệp chướng được gây tạo là bổn tánh tướng, là tăng thượng duyên, là sở duyên duyên, khiến cho sanh tử trí thông thấy được ảnh tướng của chúng. Ở đây cũng tương tự như vậy, tùy những tư nghiệp (ý nghiệp) phát động thân nghiệp và khẩu nghiệp, tích tập những công năng, khiến cho hành giả trụ trong tam muội thấy được ảnh tướng của những phước nghiệp hoặc ác nghiệp đã gây tạo, hoặc do tâm đại bi của Đức Như Lai gia trì, ảnh hiện hình tướng, khiến cho hành giả trụ trong tam muội được thấy, để họ tinh tiến tu tập đoạn trừ phiền não. Các người tu học phải nên phát khởi lòng tin tưởng kính trọng sâu xa, chớ nên nghi ngờ. Cảnh giới của tam muội, cũng như cảnh giới của chư Phật, không phải là chỗ mà những phàm phu ngu tối có thể suy lường được.
8. Định cảnh chân thật.
Hỏi: Có người chứng đắc Niệm Phật Tam Muội, thấy được cảnh tướng thù thắng của cõi Tịnh độ Tây Phương, tuy thân chưa đến đó, nhưng đã thấy mình đang ở cõi Tịnh độ, hoặc thấy hoa sen đến tiếp dẫn vãng sanh. Không biết những cảnh giới hiển hiện đó là thật hay giả? (135)
Đáp: Cảnh giới này không phải giả. Như pháp quán thứ mười hai (Quán tự thân vãng sanh) trong Kinh Quán Vô Lượng Thọ, hành giả quán tưởng tự thân vãng sanh Tây Phương, quán tưởng mình ngồi kiết già trên tòa sen, quán tưởng hoa sen khép, hoa sen nở, v.v… Quán tưởng như vậy, lẽ nào có sự sai lầm? Trong Niệm Phật Tam Muội thấy tự thân vãng sanh cũng tương tự như vậy. Lại như trưởng giả Cấp Cô Độc đem vàng ròng lót đất mua vườn Kỳ Đà để lập tinh xá cúng dường Phật. Lúc ông và ngài Xá Lợi Phất đang đo kích thước để kiến trúc ngôi già lam, thì trên không đồng thời hiện ra cảnh tướng của sáu cõi trời Dục giới. Ngài Xá Lợi Phất chỉ cho Cấp Cô Độc thấy, nhưng ông không hiểu ý nghĩa bèn hỏi. Ngài Xá Lợi Phất trả lời: “Đây là do công đức bố thí tinh xá chiêu cảm quả báo sanh về cõi trời. Ông muốn sanh về cõi trời nào, thì khi mạng chung cảnh tướng của cõi trời ấy sẽ hiện ra trước.” Trưởng giả nói: “Tôi chỉ có một thân, sau khi chết chỉ thọ một quả báo, nếu như sáu cõi trời hiện một lúc thì tôi phải sanh về cõi trời nào?” Ngài Xá Lợi Phất nói: “Ba cõi trời dưới phước báo kém cỏi, hai cõi trời trên vô cùng phóng dật, chỉ có cõi trời Đâu Suất, tuy phước báo lớn, nhưng tâm thường biết đủ, lại có ngài Bồ tát Bổ xứ Di Lặc hiện đang cư ngụ, ông có thể nguyện sanh về cõi đó.” Ông Cấp Cô Độc nghe xong bèn phát nguyện sanh về cõi Đâu Suất. Lúc ấy, năm cõi trời còn lại tự nhiên ẩn mất, chỉ riêng cõi trời Đâu Suất vẫn hiển hiện trên không. Cho nên tùy theo nghiệp thiện ác đã tạo tác mà quả báo sẽ hiện tiền, lúc lâm chung phần lớn các cảnh giới mà mình đầu thai sẽ hiện ra trước. Phải nên tin rằng gây nhân ắt gặt quả. Cảnh tướng hiện tiền, các hoa đài tùy theo phẩm loại sẽ hiện ra trước. Đây là điều đương nhiên, có gì phải nghi hoặc. Cần phải tin tưởng sâu xa vào đạo lý “nhân nào quả đó.”
9. Biết thật tam muội.
Hỏi: Những hàng giả chứng được Niệm Phật Tam Muội làm sao biết mình đã chứng đắc, có kinh điển nào để chứng minh không? (136)
Đáp: Trong Kinh Quán Vô Lượng Thọ có văn dẫn chứng. Kinh nói: “Phải nên quán tưởng, khiến cho tâm nhãn thấy được, thấy được cảnh giới này, tức là thấy được mười phương tất cả chư Phật. Do vì thấy được chư Phật, cho nên gọi là Niệm Phật Tam Muội.” Đây là chứng cứ. Bình thường, hành giả tuy tu tập các loại pháp môn, hiện nay vào đạo trường tu học tam muội này, bèn thấy được chư Phật. Nếu không chứng đắc tam muội, làm thế nào mà thấy được Phật. Hiện nay thấy được Phật, ắt là đã chứng được tam muội, cho nên kinh mới nói: “Vì thấy được chư Phật, nên gọi là Niệm Phật Tam Muội.” Ví như người bị bệnh mắt, được một vị y sĩ tài ba dùng kim vàng giải phẫu võng mô, sau đó vị y sĩ đưa ngón tay hỏi người bệnh thấy hay không thấy, nếu người bệnh nói không thấy, phải biết bệnh mắt của người đó chưa được trị lành. Giả sử, vị y sĩ đó tiếp tục giải phẫu, sau đó lại đưa ngón tay hỏi thấy hay không thấy, nếu người bệnh nói rằng thấy được ngón tay, phải biết là bệnh mắt của người đó đã được trị lành. Nếu như người bệnh không có mắt, thì làm sao thấy được ngón tay. Dùng việc thấy ngón tay để suy nghiệm về những người mù được trị lành bệnh, thanh tịnh nhãn căn. Ở đây cũng tương tự, nếu không đắc được Niệm Phật Tam Muội (ví như mắt chưa được trị lành), làm sao thấy đưọc các cõi Tịnh Độ của chư Phật, cùng thấy được những tướng hảo của thân Phật trang nghiêm. Dùng đây chứng nghiệm rằng hành giả (thấy Phật) chứng được Niệm Phật Tam Muội. Hành giả đó thường tu tập pháp này cho nên tam muội không mất, thường được thấy chư Phật và các thánh chúng. Nếu như bỏ phế không tiếp tục tu tập trong một thời gian dài, chạy theo ngũ trần, thì sẽ mất tam muội và sẽ không còn thấy được Phật và chư Bồ tát thánh chúng. Do đây biết rằng sự chứng đắc Niệm Phật Tam Muội ở trên phần lớn tương ưng với văn tuệ và tư tuệ, và không bắt buộc phải tương ưng với tu tuệ.
10. Tu tam muội được lợi ích.
Hỏi: Tu pháp Niệm Phật Tam Muội có được lợi ích gì, đắc được quả vị thù thắng nào? Kính thỉnh nêu ra kinh điển chứng minh để khuyến khích người tu, khiến họ mau được thành tựu kết quả thù thắng. (137)
Đáp: Sự lợi ích của pháp tu Niệm Phật Tam Muội nhiều vô lượng vô biên, được tường thuật trong các kinh Hoa Nghiêm, Hiền Hộ, v.v… Ở đây tuy không thể trình bày chi tiết, nhưng cũng sẽ nêu lên vài trường hợp để hành giả tăng trưởng lòng tin: thấy thánh chúng, nghe Chánh pháp, diệt tội nặng, sanh Tịnh độ, căn bổn của các định, sẽ thành Phật. (1) Thấy chư thánh chúng: Kinh Hiền Hộ, quyển thứ nhất, nói: “Thiện nam tử, thiện nữ nhân, ngồi ngay hệ niệm, chuyên tâm quán tưởng Phật A Di Đà, tướng hảo như vậy, uy nghi như vậy, đại chúng như vậy, thuyết pháp như vậy. Y như điều thấy nghe mà quán tưởng, nhất tâm miên mật, thứ tự không loạn, hoặc trải qua một ngày một đêm, như vậy cho đến bảy ngày bảy đêm, nhất định sẽ thấy Đức A Di Đà Như Lai. Nếu lúc thức không thấy, lúc ngủ sẽ thấy ngài trong giấc mộng. (2) Nghe Chánh pháp: Thấy Phật A Di Đà, sẽ được nghe ngài giảng diệu pháp sâu xa, chẳng hạn, tất cả pháp xưa nay vốn không bị hoại diệt, ví như ngũ ấm, sắc không bị hoại diệt, cho đến thức không bị hoại diệt. Nghe được những pháp Đại thừa sâu xa như vậy. (3) Diệt tội nặng: Kinh Quán Phật Tam Muội Hải nói: “Tam muội này là thuốc trị lành cho tất cả hành giả phạm giới, là sự bảo hộ cho những người phá giới, là sự chỉ đạo cho những kẻ lạc đường, là mắt sáng cho người mù, là trí tuệ cho người ngu, là đèn sáng trong bóng tối, là vị mãnh tướng diệt trừ giặc phiền não.” Phần dưới của kinh nói: “Hôm nay, Đức Như Lai vì những chúng sanh trong đời trược ác vị lai, vì những tỳ kheo phạm giới, vì những người ác bất thiện, vì những người phạm ngũ nghịch, báng pháp, vì những kẻ hành mười sáu nghề ác luật nghi, v.v…., nói lên pháp trừ diệt tội chướng (khiến cho họ được lợi ích).” (4) Sanh tịnh độ: Kinh Hoa Nghiêm nói: “Niệm Phật Tam Muội ắt sẽ thấy Phật, sau khi mạng chung sẽ sanh về cõi Phật… Thấy người sắp mất, khuyên họ niệm Phật… Đem tượng Phật đến trước mặt để họ (người sắp mất) chiêm ngưỡng, khởi lòng tôn kính.” Lại như, Kinh Quán Vô Lượng Thọ nói: “Tu tập tam muội này, trong hiện đời sẽ thấy Phật Vô Lượng Thọ và được hai vị Đại sĩ Quán Thế Âm và Đại Thế Chí làm bạn thù thắng, sẽ ngồi đạo trường, sanh vào nhà chư Phật.” (5) Căn bổn của các định: Kinh Quán Phật Tam Muội Hải nói: “Niệm Phật Tam Muội là nơi xuất sinh của các tam muội khác.” (6) Sẽ thành Phật: Kinh Hiền Hộ nói: “Người đó trong đời vị lai sẽ thành Phật hiệu là Thiện Giác Như Lai… Lại nữa, Bồ tát Hiền Hộ hỏi Đức Phật một trăm hai mươi câu hỏi, như: ‘Bồ tát thành tựu đầy đủ tam muội nào để được đại công đức, v.v…’, nhẫn đến hỏi: ‘Làm thế nào chỉ cần tu hành trong khoảng một sát na mà có thể đến trước chư Phật mười phương, làm thế nào để trụ trong một cõi Phật mà có thể thấy được tất cả chư Phật mười phương, nghe được Chánh pháp, cúng dường chúng tăng,…’ Hành giả này chẳng những chưa chứng được lục thông xuất thế gian, mà ngay cả ngũ thông của phàm phu cũng chưa chứng được, cũng chưa xả bỏ thân phàm của thế giới này, cũng chưa được vãng sanh Tịnh độ của chư Phật, mà chỉ ở thế giới này, thấy được chư Phật ở các thế giới khác, nghe được chư Phật tuyên thuyết Chánh pháp, thọ trì tất cả, y theo lời dạy mà tu hành. Ví như hiện nay, tôn giả A Nan ở trước Đức Phật, sau khi nghe lời giảng dạy, tất cả đều có thể thọ trì. Này Hiền Hộ, có tam muội tên là Tư Duy Chư Phật Hiện Tiền Tam Muội, nếu Bồ tát tu tập đầy đủ tam muội này, sẽ được thành tựu tất cả công đức vừa được nêu trên. Hiền Hộ nên biết, còn có vô lượng vô biên các công đức khác, không thể nói hết.” Cho nên biết rằng công đức thù thắng của sự tu tập Niệm Phật Tam Muội nói không thể cùng tận.
11. Định học sâu cạn.
Hỏi: Theo như những lời vừa nêu trên, đắc Niệm Phật Tam Muội được lợi ích vô cùng. Thời nay những người học đắc Tam Muội này chẳng lẽ cũng có được vô lượng vô biên lợi ích như vậy? (138)
Đáp: Tam muội tuy giống nhau, nhưng sự chứng đắc có sâu cạn khác biệt, chứng sâu thì có thể đạt đến quả vị Phật đà. Sự lợi ích của tam muội đã được trình bày trong Kinh Hiền Hộ, phần Một trăm hai mươi vấn đáp. Cho nên kinh có nói: “Lại nữa, Bồ tát tu tập Niệm Phật Tam Muội sẽ được sự lợi ích như trong phần vấn đáp đã nêu rõ.” Hiện nay, các hành giả tuy chưa chứng đắc đầy đủ tam muội nầy, nhưng cũng tùy phần thu hoạch được nhiều công đức thù thắng. Ví như các long vương có thể làm mưa, đại long vương thì làm cơn mưa lớn, trùm khắp tam thiên đại thiên thế giới, tiểu long vương thì làm cơn mưa nhỏ, phạm vi khoảng chừng vài dặm. Những cơn mưa này khiến cho cây cỏ được sanh sôi nảy nở, phạm vi tuy có lớn nhỏ khác nhau, nhưng đều thấm nhuần vạn vật. Các hành giả tu tập trong ba đời (quá khứ, hiện tại, vị lai), tuy trình độ có cao thấp khác nhau, nhưng tất cả đều có thể thấy Phật, đều có thể sanh vào nhà Như Lai.
12. Tổn hoại của sự phỉ báng và lợi ích của lòng tin.
Hỏi: Những người chưa thể tu tập Niệm Phật Tam Muội, nếu thấy người khác tu tập khởi lòng tin tưởng, tùy hỷ thì được những công đức nào? Còn nếu không tin, mà lại hủy báng thì bị những tội báo nào? Kính xin nêu rõ sự tổn ích để mọi người hiểu rõ. (139)
Đáp: Ở đây sẽ dẫn chứng rộng rãi kinh điển, trình bày rõ ràng sự tổn hại của việc báng pháp và sự lợi ích của việc tin pháp. Phẩm Tùy Hỷ Công Đức trong Kinh Hiền Hộ nói về công đức của người tùy hỷ pháp tu Niệm Phật Tam Muội như sau: “Ví như có người thọ mạng một trăm năm, thân thể nhẹ bổng, khí lực dồi dào, đi nhanh như gió, người đó vừa sanh ra liền có thể đi khắp thế giới, vòng khắp mười phương, như thế, đi hoài không nghỉ, đủ một trăm năm. Có thiện nam tử, thiện nữ nhân, khởi tâm tín kính, ở các thế giới mà người đó đi qua, trải đầy trân bảo, dùng đó cúng dường mười phương chư Phật, thì được phước báo vô cùng to lớn. Nhưng phước đức đó cũng không bằng một phần nhỏ của công đức tu tập Niệm Phật Tam Muội. Vì sao? Này Hiền Hộ, vị Bồ tát ma ha tát tu tập Niệm Phật Tam Muội này, đầy đủ bốn loại tùy hỷ nêu trên, hồi hướng A nậu đa la tam miệu tam bồ đề, vì cầu đa văn, thành Đẳng Chánh Giác. Này Hiền Hộ, do nhân duyên này, đem trân bảo bố thí, so với công đức của sự tùy hỷ, trăm phần không bằng một, ngàn phần không bằng một, trăm ngàn vạn phần không bằng một, ức trăm ngàn phần không bằng một, cho đến toán số thí dụ cũng không so sánh được.” Công đức của sự tùy hỷ đã vô lượng vô biên, thì việc không tin, phỉ báng, tội cũng nhiều như vậy, vô lượng vô biên. Trong các kinh Đại Phẩm Bát Nhã, Pháp Hoa, Phật Tạng, v.v…, đều có nói rõ về tội báng pháp.
13. Niệm Phật trong phòng tối.
Hỏi: Không biết có phải là những hành giả tu Niệm Phật Tam Muội cần phải trang nghiêm đạo trường, an trí tượng Phật, tắm gội sạch sẽ, mặc quần áo mới, ngày ăn một bữa, không tiếc thân mạng, chuyên tâm niệm Phật? Vì sao những vị đó ở trong phòng tối, đóng bít các cửa, lớn tiếng niệm Phật? Kinh điển có dạy điều này không? Việc này làm cho nhiều người sanh tâm nghi ngờ kinh quái. Kính xin giải bày phương pháp tu tập này cho mọi người được biết. (140)
Đáp: Tra cứu kinh điển, không thấy nói tường tận về các điều này, thế nhưng, hành giả tu tập, vào trong phòng tối (kín), dứt bỏ thấy nghe (việc thị phi), tâm lìa các trần duyên, các hành giả sơ cơ, nếu có thể chú tâm quán tưởng, dễ chứng đắc tam muội, nếu không thì tam muội khó bề thành tựu. Thông thường nghĩ tưởng đến việc khó khăn ngoài đời, nếu chưa giải quyết được, thường hay loạn tưởng phân vân, khó định tâm tu tập, cho nên phải một mình đóng cửa bế quan, hoặc nhắm mắt không nhìn, nhờ đây mà trở nên điềm tĩnh, dễ thành tựu những điều đã suy tư. Ở đây cũng giống như vậy. Nếu tâm tưởng loạn động, không thể nào thành tựu Niệm Phật Tam Muội, cho nên hành giả đóng cửa bế quan tu tập tam muội này, những người không tu tập nhân đây sanh nghi, còn những người đã tu tập qua thì biết đây là điều cần thiết. Ví như một người đang ở trong phòng, nhất tâm niệm Phật, bỗng nhiên từ một lỗ hổng trên tường, ánh sáng rọi vào, tâm người ấy liền duyên vào tia ánh sáng này, khởi lên ý tưởng lao xao. Nếu như bít kín lỗ hổng, không cho ánh sáng rọi vào, thì sẽ được nhất tâm bất loạn. Đây là điều mà những người tu tập biết đến, không phải là hành động quàng xiêng… Những kẻ sơ học, tâm chạy theo ngũ dục, bám víu lục trần, nếu như không trụ trong phòng tối, thì không cách nào tu tập tam muội thành công. Sau khi tu tập thành tựu, thì lúc đó muốn tu tập nơi nào tùy ý, không còn chọn lựa sáng tối, mà vẫn thường có thể thấy Phật, lúc đó đâu còn cần phải vào phòng tối mà tu niệm Phật nữa. Cho nên Kinh Quán Vô Lượng Thọ nói: “Người đó bị khổ bức, không còn rảnh để quán (niệm) Đức Phật A Di Đà, thiện tri thức dạy xưng niệm danh hiệu Phật A Di Đà, như vậy chí tâm, âm thanh không dứt.” Phải chăng là do sự khổ não bức bách, quán tưởng khó thành, chí tâm niệm danh hiệu Phật, âm thanh liên tục, thì được vãng sanh. Hiện nay lớn tiếng niệm danh hiệu Phật cũng giống như vậy. Niệm danh hiệu Phật, âm thanh liên tục, chứng đắc Niệm Phật Tam Muội, thấy được Đức Phật và thánh chúng rõ ràng hiện ra trước mắt. Kinh Đại Tập Nhật Tạng nói: “Niệm lớn thấy Phật lớn, niệm nhỏ thấy Phật nhỏ.” Niệm lớn tức là niệm Phật lớn tiếng, niệm nhỏ tức là niệm Phật nhỏ tiếng. Đây gọi là thanh giáo, đâu có gì đáng nghi ngờ? Hiện thấy các người tu học, chỉ có cách niệm Phật lớn tiếng mới dễ thành tam muội, còn như niệm Phật nhỏ tiếng, tâm thường tán loạn. Đây là những điều mà những người tu học Phật pháp mới biết, còn những người ngoài đạo không thể hiểu được. Nếu ông không tin, hãy tu cho biết. Chớ nên không chịu tu tập mà chỉ biết khởi tâm nghi ngờ.