世間相常住 ( 世thế 間gian 相tướng 常thường 住trụ )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）是示俗諦常住之金言，大乘之極說，台家之眼目也。法華經方便品曰：「是法住法位，世間相常住。於道場知已，導師方便說。」法位者，真如也。住於法位者，謂十界三千之諸法住於真如也。即性具之謂也。故真如常住，世間之相亦常住也。智度論十九曰：「中論說涅槃不異世間，世間不異世間。涅槃際，世間際，一際無有異故。」妙宗鈔上曰：「世間常住者，即十界三千。世間一一皆住真如法位，法位常故，世間亦常。」金錍論曰：「無常常住時相續，隨緣不變，一念寂照。」隨緣者照而無常，不變者隨而常住也。然則見世間相之常住而不知無常者，凡夫之牛羊眼也。見世間相之無常而不知常住者，小乘偏空之僻眼也。即無常見常住，即常住見無常者，菩薩之實相眼也。密教以大日經五秘密曼荼羅品：「生住等諸法，常恒如是生。」之文，為世相常住之證文，生住異滅之轉變，春夏秋冬之推運，皆是法性自爾之妙用，離佛天人之造作也。可生者生，可滅者滅，是天然之道理，法爾之德業也，故曰常恒如是生。見秘藏記鈔十。又秘藏記本謂：「顯教中亦於法華經，謂世間常住，譬如水性澄靜，是為常住，以風之緣故起波。波即相也，水即性也。風息則波即止而為水，故是依攝相歸性而得常住也。依性相差別，則不得謂為常住。故是生滅無常家之喻也（天台之別教即華嚴宗是也）。密教之說，十界之諸法，皆為如來自受用之境界，是處離生滅無常故不用此喻，別有密教不共之喻。其喻如日月與光明，日月為性，光明為相，此性此相不相離而為本有，是故謂為性相常住（天台所謂性具之三千）。非待歸於性而為常住，又譬之四大和合之身，是即體也，手足之屈伸取捨，是即用也，其眼耳等之好醜長短，即是相也。此體相用三者，不相離而各各宛然，故性相共為本有云。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 是thị 示thị 俗tục 諦đế 常thường 住trụ 之chi 金kim 言ngôn 大Đại 乘Thừa 之chi 極cực 說thuyết ， 台thai 家gia 之chi 眼nhãn 目mục 也dã 。 法pháp 華hoa 經kinh 方phương 便tiện 品phẩm 曰viết 是thị 法Pháp 住trụ 法Pháp 位vị 。 世thế 間gian 相tướng 常thường 住trụ 。 於ư 道Đạo 場Tràng 知tri 已dĩ 。 導đạo 師sư 方phương 便tiện 說thuyết 。 」 法pháp 位vị 者giả 真Chân 如Như 也dã 。 住trụ 於ư 法pháp 位vị 者giả ， 謂vị 十thập 界giới 三tam 千thiên 之chi 諸chư 法pháp 住trụ 於ư 真Chân 如Như 也dã 。 即tức 性tánh 具cụ 之chi 謂vị 也dã 。 故cố 真Chân 如Như 常thường 住trụ 世thế 間gian 之chi 相tướng 亦diệc 常thường 住trụ 也dã 。 智trí 度độ 論luận 十thập 九cửu 曰viết 。 中trung 論luận 說thuyết 涅Niết 槃Bàn 不bất 異dị 世thế 間gian 世thế 間gian 不bất 異dị 世thế 間gian 。 涅Niết 槃Bàn 際tế 世thế 間gian 際tế ， 一nhất 際tế 無vô 有hữu 異dị 故cố 。 」 妙diệu 宗tông 鈔sao 上thượng 曰viết 世thế 間gian 。 常thường 住trụ 者giả ， 即tức 十thập 界giới 三tam 千thiên 。 世thế 間gian 一nhất 一nhất 皆giai 住trụ 。 真Chân 如Như 法pháp 位vị ， 法pháp 位vị 常thường 故cố 世thế 間gian 亦diệc 常thường 。 」 金kim 錍bề 論luận 曰viết ： 「 無vô 常thường 常thường 住trụ 時thời 相tương 續tục 隨tùy 緣duyên 不bất 變biến ， 一nhất 念niệm 寂tịch 照chiếu 。 」 隨tùy 緣duyên 者giả 照chiếu 而nhi 無vô 常thường ， 不bất 變biến 者giả 隨tùy 而nhi 常thường 住trụ 也dã 。 然nhiên 則tắc 見kiến 世thế 間gian 相tướng 之chi 常thường 住trụ 而nhi 不bất 知tri 無vô 常thường 。 者giả ， 凡phàm 夫phu 之chi 牛ngưu 羊dương 眼nhãn 也dã 。 見kiến 世thế 間gian 相tướng 之chi 無vô 常thường 而nhi 不bất 知tri 常thường 住trụ 者giả 小Tiểu 乘Thừa 偏thiên 空không 之chi 僻tích 眼nhãn 也dã 。 即tức 無vô 常thường 見kiến 常thường 住trụ 即tức 常thường 住trụ 見kiến 無vô 常thường 者giả 菩Bồ 薩Tát 之chi 實thật 相tướng 眼nhãn 也dã 。 密mật 教giáo 以dĩ 大đại 日nhật 經kinh 五ngũ 秘bí 密mật 曼mạn 荼đồ 羅la 品phẩm ： 「 生sanh 住trụ 等đẳng 諸chư 法pháp ， 常thường 恒 如như 是thị 生sanh 。 」 之chi 文văn ， 為vi 世thế 相tướng 常thường 住trụ 之chi 證chứng 文văn 生sanh 住trụ 異dị 滅diệt 。 之chi 轉chuyển 變biến ， 春xuân 夏hạ 秋thu 冬đông 之chi 推thôi 運vận ， 皆giai 是thị 法pháp 性tánh 自tự 爾nhĩ 之chi 妙diệu 用dụng ， 離ly 佛Phật 天thiên 人nhân 之chi 造tạo 作tác 也dã 。 可khả 生sanh 者giả 生sanh ， 可khả 滅diệt 者giả 滅diệt ， 是thị 天thiên 然nhiên 之chi 道Đạo 理lý 法pháp 爾nhĩ 之chi 德đức 業nghiệp 也dã ， 故cố 曰viết 常thường 恒 如như 是thị 生sanh 。 見kiến 秘bí 藏tạng 記ký 鈔sao 十thập 。 又hựu 秘bí 藏tạng 記ký 本bổn 謂vị ： 「 顯hiển 教giáo 中trung 亦diệc 於ư 法Pháp 華Hoa 經Kinh 。 謂vị 世thế 間gian 常thường 住trụ 譬thí 如như 水thủy 性tánh 澄trừng 靜tĩnh ， 是thị 為vi 常thường 住trụ 以dĩ 風phong 之chi 緣duyên 故cố 起khởi 波ba 。 波ba 即tức 相tướng 也dã ， 水thủy 即tức 性tánh 也dã 。 風phong 息tức 則tắc 波ba 即tức 止chỉ 而nhi 為vi 水thủy ， 故cố 是thị 依y 攝nhiếp 相tướng 歸quy 性tánh 而nhi 得đắc 常thường 住trụ 也dã 。 依y 性tánh 相tướng 差sai 別biệt 則tắc 不bất 得đắc 謂vị 為vi 常thường 住trụ 。 故cố 是thị 生sanh 滅diệt 無vô 常thường 家gia 之chi 喻dụ 也dã （ 天thiên 台thai 之chi 別biệt 教giáo 即tức 華hoa 嚴nghiêm 宗tông 是thị 也dã ） 。 密mật 教giáo 之chi 說thuyết ， 十thập 界giới 之chi 諸chư 法pháp 皆giai 為vi 如Như 來Lai 。 自tự 受thọ 用dụng 之chi 境cảnh 界giới ， 是thị 處xứ 離ly 生sanh 滅diệt 無vô 常thường 故cố 不bất 用dụng 此thử 喻dụ ， 別biệt 有hữu 密mật 教giáo 不bất 共cộng 之chi 喻dụ 。 其kỳ 喻dụ 如như 日nhật 月nguyệt 與dữ 光quang 明minh ， 日nhật 月nguyệt 為vi 性tánh ， 光quang 明minh 為vi 相tướng ， 此thử 性tánh 此thử 相tướng 不bất 相tương 離ly 而nhi 為vi 本bổn 有hữu ， 是thị 故cố 謂vị 為vi 性tánh 相tướng 常thường 住trụ 。 （ 天thiên 台thai 所sở 謂vị 性tánh 具cụ 之chi 三tam 千thiên ） 。 非phi 待đãi 歸quy 於ư 性tánh 而nhi 為vi 常thường 住trụ 又hựu 譬thí 之chi 四tứ 大đại 和hòa 合hợp 。 之chi 身thân ， 是thị 即tức 體thể 也dã ， 手thủ 足túc 之chi 屈khuất 伸thân 取thủ 捨xả ， 是thị 即tức 用dụng 也dã ， 其kỳ 眼nhãn 耳nhĩ 等đẳng 之chi 好hảo 醜xú 長trường 短đoản 即tức 是thị 相tướng 也dã 。 此thử 體thể 相tướng 用dụng 三tam 者giả 不bất 相tương 離ly 而nhi 各các 各các 宛uyển 然nhiên ， 故cố 性tánh 相tướng 共cộng 為vi 本bổn 有hữu 云vân 。 」 。