tế hạ tam bình

Phật Quang Đại Từ Điển

(濟下三評) Tên công án trong Thiền tông. Công án này là lời bình luận của ngài Bảo đàm về 3 vị đệ tử của Thiền sư Lâm tế là Bảo thọ, Tam thánh Tuệ nhiên và Hưng hóa Tồn tưởng. Chương Tam thánh Tuệ nhiên trong Đại quang minh tạng quyển hạ (Vạn tục 137, 438 hạ) nói: Đệ tử ngài Lâm tế có Bảo thọ, Tam thánh, Hưng hóa, cũng giống như đệ tử ngài Mã tổ có Bách trượng, Nam tuyền, Qui tông vậy. Bách tượng giống ngài Mã tổ có khí lực, Qui tông giống ngài Mã tổ có tài trí siêu tuyệt, Nam tuyền giống Mã tổ rỗng rang cùng tột, cho nên biết Bảo thọ giống Lâm tế rất sâu sắc. Chân thành ở chỗ giữa ban ngày ăn gậy, gõ đinh đất Hồ mà được ngộ; mạnh mẽ ở chỗ bảo Tịch tử đánh Hương nghiêm, xô ngã Đức sơn diệt mất Chính pháp nhãn tạng mà được ngộ; sâu sắc ở chỗ trong màn tía rải chân châu, hai phen gặp mặt mà được ngộ. Tuy nhiên, mỗi người mới chỉđược1 phần mà nối trăm đời Lâm tế, huống hồ được cả toàn phần thì há không nối đến nghìn muôn đời Lâm tế ư? Kẻ ngu này thường hận rằng vì việc đánh, hét không được thi hành ở đời nay, nên đạo của Lâm tế mới suy vi; phải chăng năng lực của người học đời sau có chỗ không kham được? Hay là có chỗ bậc thầy chưa thực hiện hết ý chỉ? Như người uống nước, lạnh, ấm tự biết. Một nén hương Hưng hóa, từ trong gian nan cay đắng mà được, cho nên mới hưng thịnh. [X. Tông môn cát đằng tập Q.thượng].