tán ca
Phật Quang Đại Từ Điển
(讚歌) Phạm:Stava, Stotra, Stuti, Saôgìti. Cũng gọi Tán, Tán tụng. Những câu văn vần khen ngợi công đức cao cả của chư Phật, Bồ tát, Tổ sư. Nội dung của tán ca ngoài ý nghĩa khen ngợi, có khi cũng bao hàm tính chất thí dụ, sự tích. Ở Ấn độ từ xưa đã có tán ca, như các bài tán ca về thần Tì thấp nô (Phạm:Viwịu) và Thấp bà (Phạm:Ziva), từ trong văn học Phú lan na (Phạm: Puràịa) mà về chỉ thú rất giống với tán ca của Phật giáo. Tán ca về đức Phật được thấy sớm nhất trong Đại sự (Phạm: Mahàvastu), rồi trong các kinh cũng có rất nhiều kệ tụng khen ngợi công đức của Phật.Những tán ca trở thành tác phẩm độc lập thì có Trưởng lão kệ và Trưởng lão ni kệ trong kinh điển tiếngPàli. Trong kinh điển tiếng Phạm được dịch ra chữ Hán thì thấy có Phật sở hành tán của ngài Mã minh, Kiền trùng Phạm tán, Phật tam thân tán, Phổ hiền bồ tát hành nguyện tán, Thất Phật tán bái già đà, Tán hương Đa la bồ tát nhất bách bát danh tán… Trong Lễ tán bộ của Đại tạng kinh Tây tạng thì thấy có Pháp giới tán (Phạm: Dharmadhàtustava), Vô thí tán (Phạm: Nirupamastava), Siêu thế gian tán (Phạm:Lokàtìtastava) do ngài Long thụ soạn, Pháp thân vị công đức tán do ngài Vô trước soạn, Như lai danh ca hiền kiếp trang nghiêm man do ngài Tát ca tư lợi ba đắc lạp soạn… Ngoài ra, còn có luận Kim cương châm (Phạm:Vajrasùcì) cũng suy đoán là do ngài Mã minh soạn; các tác phẩm của ngài Ma hí lí chế tra (Phạm:Màtfceỉa)–1 thi nhân về tán Phật kế sau ngài Mã minh –như Nhất bách ngũ thập tán Phật tụng (Phạm: Zatapaĩcàsatkastotra), Tứ bách tán (Phạm:Catu#zataka). Vào thế kỉ thứ VII, vua Giới nhật cũng có các tác phẩm về tán Phật, như Long vương chi hỉ (Phạm: Nàgànanda), Bảo hành vương chính luận (Phạm:Ratnàvalì), Thanh dung phụ nhân (Phạm:Priyadarzikà), Bát đại linh tháp phạm tán (Phạm: Awỉama hàzrìcaityastotra). Vào thế kỉ thứ XI, thi nhân người nước Ca thấp di la là Khắc tuyết mạn đức lạp (Phạm: Kwemendra), tuy là nhà thơthuộc pháiTì thấp nô, nhưng cũng rất kính mến Phật giáo, đã soạn Thí dụtập (Phạm: Avadàna-kalpalatà) khen ngợi đức của Phật. Tán ca của Phật giáo Trung quốc bắt đầu với các tác phẩm: Thích ca văn Phật tượng tán, A di đà Phật tượng tán và Chư Bồ tát tượng tán dongài Chi đạo lâm soạn vào thời Đông Tấn. Từ đó về sau lần lượt có: Tán A di đà Phật kệ của ngài Đàm loan đời Bắc Ngụy, Vãng sinh lễ tán của ngài Thiện đạo đời Đường, Vĩnh gia chứng đạo ca của ngài Huyền giác đời Đường, Văn thù chỉ nam đồ tán của ngài Duy bạch đời Tống và Thích ca Như lai giáng sinh lễ tán văn của ngài Nhân nhạc đời Tống… Lại trongkhốisách vở đào được ở Đôn hoàng thì có: Tịnh độ lễ tán, Đại thừa tịnh độ tán, Niệm Phật tán, Ma ni giáo hạ bộ tán… Tại Nhật bản thì Hòa tán là 1 hình thức độc đáo, lưu hành rất rộng rãi trongdân gian.[X. Lương cao tăng truyện Q.13; Xuất tam tạng kí tập Q.12; Quảng hoằng minh tập Q.15].