三無漏根 ( 三tam 無vô 漏lậu 根căn )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）二十二根中最後之三根也。意根，樂根，善根，捨根，及信，勤，念，定，慧之九根依見修無學之三道而立三根。一、未知當知根，此九根之在見道者。在於見道，欲知所未曾知之四諦之理而行動者，謂之未知當知。二、已知根，彼九根之在修道者。在於修道，雖已知了四諦之理，而更為斷所餘之煩惱，於彼四諦之境數數了知者，名為已知。三、具知根，彼九根之在無學道者，在於無學道，己知為知了四諦之理，具有其知，故名為具知。此三根皆無漏也。舊謂之未知欲知根，知根，知已根。俱舍論三曰：「意樂喜捨信等五根，如是九根在三道如次建立三無漏根，謂在見道依意等九立未知當知根，若在修道即依此九立已知根，在無學道亦依此九立具知根。」智度論二十三曰：「未知欲知根。（中略）知根。（中略）知已根。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） 二nhị 十thập 二nhị 根căn 中trung 最tối 後hậu 之chi 三tam 根căn 也dã 。 意ý 根căn ， 樂nhạo/nhạc/lạc 根căn ， 善thiện 根căn ， 捨xả 根căn ， 及cập 信tín ， 勤cần ， 念niệm ， 定định ， 慧tuệ 之chi 九cửu 根căn 依y 見kiến 修tu 無Vô 學Học 之chi 三tam 道đạo 而nhi 立lập 三tam 根căn 。 一nhất 、 未vị 知tri 當đương 知tri 根căn ， 此thử 九cửu 根căn 之chi 在tại 見kiến 道đạo 者giả 。 在tại 於ư 見kiến 道đạo ， 欲dục 知tri 所sở 未vị 曾tằng 知tri 之chi 四Tứ 諦Đế 之chi 理lý 而nhi 行hành 動động 者giả ， 謂vị 之chi 未vị 知tri 當đương 知tri 。 二nhị 已dĩ 知tri 根căn 。 彼bỉ 九cửu 根căn 之chi 在tại 修tu 道Đạo 者giả 。 在tại 於ư 修tu 道Đạo 雖tuy 已dĩ 知tri 了liễu 四Tứ 諦Đế 之chi 理lý ， 而nhi 更cánh 為vi 斷đoạn 所sở 餘dư 之chi 煩phiền 惱não ， 於ư 彼bỉ 四Tứ 諦Đế 之chi 境cảnh 數sác 數sác 了liễu 知tri 者giả ， 名danh 為vi 已dĩ 知tri 。 三tam 具cụ 知tri 根căn 。 彼bỉ 九cửu 根căn 之chi 在tại 無Vô 學Học 道đạo 者giả ， 在tại 於ư 無Vô 學Học 道đạo ， 己kỷ 知tri 為vi 知tri 了liễu 四Tứ 諦Đế 之chi 理lý ， 具cụ 有hữu 其kỳ 知tri ， 故cố 名danh 為vi 具cụ 知tri 。 此thử 三tam 根căn 皆giai 無vô 漏lậu 也dã 。 舊cựu 謂vị 之chi 未vị 知tri 欲dục 知tri 根căn ， 知tri 根căn ， 知tri 已dĩ 根căn 。 俱câu 舍xá 論luận 三tam 曰viết 意ý 樂lạc 。 喜hỷ 捨xả 信tín 等đẳng 五ngũ 根căn ， 如như 是thị 九cửu 根căn 在tại 三tam 道đạo 如như 次thứ 建kiến 立lập 三tam 無vô 漏lậu 根căn ， 謂vị 在tại 見kiến 道đạo 依y 意ý 等đẳng 九cửu 立lập 未vị 知tri 當đương 知tri 根căn ， 若nhược 在tại 修tu 道Đạo 即tức 依y 此thử 九cửu 立lập 已dĩ 知tri 根căn 。 在tại 無Vô 學Học 道đạo 亦diệc 依y 此thử 九cửu 立lập 具cụ 知tri 根căn 。 」 智trí 度độ 論luận 二nhị 十thập 三tam 曰viết ： 「 未vị 知tri 欲dục 知tri 根căn 。 （ 中trung 略lược ） 知tri 根căn 。 （ 中trung 略lược ） 知tri 已dĩ 根căn 。 」 。