三重圓壇與四重圓壇 ( 三tam 重trọng 圓viên 壇đàn 與dữ 四tứ 重trọng 圓viên 壇đàn )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（雜語）現圖曼陀羅與經疏所說異。依現圖則上下四重，左右三重，故約於前後而云四重。除中院外，徧智院、金剛手院、觀音院、持明院之四院為第一重，次釋迦，虛空藏之二院為第二重，次文殊，除蓋障，地藏，蘇悉地之四院為第三重，此外金剛部眾圍繞四周為第四重。總之左右三重，上下四重也。因此稱為四重圓壇。然據經疏有三重四重之兩說。三重之說依疏六則如左圖。此亦除中胎，以徧智、金剛手、觀音、持明之四院為第一重，又云第一院，是為三德秘藏之內眷屬。又云如來法身之智德。次以文殊，除蓋障、地藏、虛空藏之四院為第二重，又云第二院。是為如來之大眷屬，如來悲智之二德也。次于釋迦院中攝一切之二乘八部而為第三重，又云第三院。是為一切眾生喜見隨類之應身等流身，又云如來外用悲德。是即三重圓壇也。大日經疏五曰：「從大日如來臍已下光明，是此第三重位。自臍已上至咽所出光明，為第二重位，自咽已上乃至於頂相之光，為第一重位。其中胎藏即是毘廬遮那自心八葉華也。」又曰：「此蓮華臺是實相自然智慧，蓮華葉是大悲方便也。正以此藏為大悲胎藏漫荼羅之體，其餘三重是從此自證功德流出諸善知識入法界門耳。」同六曰：「三重漫荼羅所示種種類形，皆是如來一種法門身，是故悉名為佛。」同七曰：「更作深秘密釋者，如三重漫荼羅中五位三昧皆是毘廬遮那秘密加持，其與相應者皆可一生成佛，何有淺深之殊？」已上，三重之明文也。然疏一云：「畫作諸佛菩薩乃至二乘八部等四重法界圓壇。」同十五云：「如前所說，以身四分作四重曼荼羅。」其相違如何？三重者，中院是法界自性之體，故除之，就其流出上而立四重，又四重者，於三重加中院能所合論故也。而中院為第一重者，疏七云：「謂中胎藏毘盧遮那，第二院觀音金剛手云云。」是既以觀音金剛手（三重中之第一重）為第二院，則以中胎八葉為第一重可知也。又同二十云：「此八葉即是大悲藏第一重也。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 雜tạp 語ngữ ） 現hiện 圖đồ 曼mạn 陀đà 羅la 與dữ 經kinh 疏sớ 所sở 說thuyết 異dị 。 依y 現hiện 圖đồ 則tắc 上thượng 下hạ 四tứ 重trọng ， 左tả 右hữu 三tam 重trọng ， 故cố 約ước 於ư 前tiền 後hậu 而nhi 云vân 四tứ 重trọng 。 除trừ 中trung 院viện 外ngoại ， 徧biến 智trí 院viện 金Kim 剛Cang 手Thủ 。 院viện 、 觀quán 音âm 院viện 、 持trì 明minh 院viện 之chi 四tứ 院viện 為vi 第đệ 一nhất 重trọng ， 次thứ 釋Thích 迦Ca 虛Hư 空Không 藏Tạng 之chi 二nhị 院viện 為vi 第đệ 二nhị 重trọng ， 次thứ 文Văn 殊Thù 除Trừ 蓋Cái 障Chướng 。 地địa 藏tạng 蘇tô 悉tất 地địa 。 之chi 四tứ 院viện 為vi 第đệ 三tam 重trọng ， 此thử 外ngoại 金kim 剛cang 部bộ 眾chúng 圍vi 繞nhiễu 四tứ 周chu 為vi 第đệ 四tứ 重trọng 。 總tổng 之chi 左tả 右hữu 三tam 重trọng ， 上thượng 下hạ 四tứ 重trọng 也dã 。 因nhân 此thử 稱xưng 為vi 四tứ 重trọng 圓viên 壇đàn 。 然nhiên 據cứ 經kinh 疏sớ 有hữu 三tam 重trọng 四tứ 重trọng 之chi 兩lưỡng 說thuyết 。 三tam 重trọng 之chi 說thuyết 依y 疏sớ 六lục 則tắc 如như 左tả 圖đồ 。 此thử 亦diệc 除trừ 中trung 胎thai ， 以dĩ 徧biến 智trí 金Kim 剛Cang 手Thủ 。 觀quán 音âm 、 持trì 明minh 之chi 四tứ 院viện 為vi 第đệ 一nhất 重trọng ， 又hựu 云vân 第đệ 一nhất 院viện 是thị 為vi 三tam 。 德đức 秘bí 藏tạng 之chi 內nội 眷quyến 屬thuộc 。 又hựu 云vân 如Như 來Lai 法Pháp 身thân 之chi 智trí 德đức 。 次thứ 以dĩ 文Văn 殊Thù 除Trừ 蓋Cái 障Chướng 。 地địa 藏tạng 虛Hư 空Không 藏Tạng 。 之chi 四tứ 院viện 為vi 第đệ 二nhị 重trọng ， 又hựu 云vân 第đệ 二nhị 院viện 。 是thị 為vi 如Như 來Lai 。 之chi 大đại 眷quyến 屬thuộc 如Như 來Lai 悲bi 智trí 之chi 二nhị 德đức 也dã 。 次thứ 于vu 釋Thích 迦Ca 院viện 中trung 攝nhiếp 一nhất 切thiết 之chi 二nhị 乘thừa 八bát 部bộ 而nhi 為vi 第đệ 三tam 重trọng ， 又hựu 云vân 第đệ 三tam 院viện 。 是thị 為vi 一nhất 切thiết 。 眾chúng 生sanh 喜hỷ 見kiến 。 隨tùy 類loại 之chi 應ưng/ứng 身thân 等đẳng 流lưu 身thân ， 又hựu 云vân 如Như 來Lai 外ngoại 用dụng 悲bi 德đức 。 是thị 即tức 三tam 重trọng 圓viên 壇đàn 也dã 。 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 五ngũ 曰viết ： 「 從tùng 大đại 日nhật 如Như 來Lai 臍tề 已dĩ 下hạ 光quang 明minh ， 是thị 此thử 第đệ 三tam 重trọng 位vị 。 自tự 臍tề 已dĩ 上thượng 至chí 咽yến/ế/yết 所sở 出xuất 光quang 明minh 。 為vi 第đệ 二nhị 重trọng 位vị 自tự 咽yến/ế/yết 已dĩ 上thượng 乃nãi 至chí 於ư 頂đảnh 相tướng 之chi 光quang 為vi 第đệ 一nhất 重trọng 位vị 。 其kỳ 中trung 胎thai 藏tạng 即tức 是thị 毘tỳ 廬lư 遮già 那na 自tự 心tâm 八bát 葉diệp 華hoa 也dã 。 」 又hựu 曰viết 此thử 蓮liên 華hoa 臺đài 。 是thị 實thật 相tướng 自tự 然nhiên 智trí 慧tuệ 。 蓮liên 華hoa 葉diệp 是thị 大đại 悲bi 方phương 便tiện 也dã 。 正chánh 以dĩ 此thử 藏tạng 為vi 大đại 悲bi 胎thai 藏tạng 漫mạn 荼đồ 羅la 之chi 體thể ， 其kỳ 餘dư 三tam 重trọng 是thị 從tùng 此thử 自tự 證chứng 功công 德đức 流lưu 出xuất 諸chư 善Thiện 知Tri 識Thức 。 入nhập 法Pháp 界Giới 門môn 耳nhĩ 。 」 同đồng 六lục 曰viết ： 「 三tam 重trọng 漫mạn 荼đồ 羅la 所sở 示thị 種chủng 種chủng 類loại 形hình 。 皆giai 是thị 如Như 來Lai 。 一nhất 種chủng 法Pháp 門môn 身thân ， 是thị 故cố 悉tất 名danh 為vi 佛Phật 。 」 同đồng 七thất 曰viết ： 「 更cánh 作tác 深thâm 秘bí 密mật 釋thích 者giả ， 如như 三tam 重trọng 漫mạn 荼đồ 羅la 中trung 五ngũ 位vị 三tam 昧muội 皆giai 是thị 毘tỳ 廬lư 遮già 那na 秘bí 密mật 加gia 持trì ， 其kỳ 與dữ 相tương 應ứng 者giả 皆giai 可khả 一nhất 生sanh 成thành 佛Phật 何hà 有hữu 淺thiển 深thâm 之chi 殊thù ？ 」 已dĩ 上thượng ， 三tam 重trọng 之chi 明minh 文văn 也dã 。 然nhiên 疏sớ 一nhất 云vân ： 「 畫họa 作tác 諸chư 佛Phật 菩Bồ 薩Tát 。 乃nãi 至chí 二nhị 乘thừa 八bát 部bộ 等đẳng 四tứ 重trọng 法Pháp 界Giới 圓viên 壇đàn 。 」 同đồng 十thập 五ngũ 云vân 如như 前tiền 所sở 說thuyết 。 以dĩ 身thân 四tứ 分phân 作tác 四tứ 重trọng 曼mạn 荼đồ 羅la 。 」 其kỳ 相tương 違vi 如như 何hà ？ 三tam 重trọng 者giả ， 中trung 院viện 是thị 法Pháp 界Giới 自tự 性tánh 之chi 體thể ， 故cố 除trừ 之chi ， 就tựu 其kỳ 流lưu 出xuất 上thượng 而nhi 立lập 四tứ 重trọng ， 又hựu 四tứ 重trọng 者giả ， 於ư 三tam 重trọng 加gia 中trung 院viện 能năng 所sở 合hợp 論luận 故cố 也dã 。 而nhi 中trung 院viện 為vi 第đệ 一nhất 重trọng 者giả ， 疏sớ 七thất 云vân ： 「 謂vị 中trung 胎thai 藏tạng 毘Tỳ 盧Lô 遮Già 那Na 。 第đệ 二nhị 院viện 觀quán 音âm 金Kim 剛Cang 手Thủ 云vân 云vân 。 」 是thị 既ký 以dĩ 觀quán 音âm 金Kim 剛Cang 手Thủ （ 三tam 重trọng 中trung 之chi 第đệ 一nhất 重trọng ） 為vi 第đệ 二nhị 院viện ， 則tắc 以dĩ 中trung 胎thai 八bát 葉diệp 為vi 第đệ 一nhất 重trọng 可khả 知tri 也dã 。 又hựu 同đồng 二nhị 十thập 云vân ： 「 此thử 八bát 葉diệp 即tức 是thị 大đại 悲bi 藏tạng 第đệ 一nhất 重trọng 也dã 。 」 。