tam thô trọng

Phật Quang Đại Từ Điển

(三粗重) Ba to nặng. Tức chỉ cho 3 thứ tập khí thô to, nặng nề mà người tu hành phải lần lượt đoạn trừ trong 3 a tăng kì kiếp. Ba thứ tập khí này là hạt giống của Phiền não chướng và Sở tri chướng, cho nên cũng gọi là Tam chướng, Tam phiền não. 1. Bì thô trọng(cũng gọi Bì chướng, Bì quá, Bì phiền não chướng). Nghĩa là tập khí tuy thô trọng nhưng tương đối còn dễ đoạn trừ, ví như bệnh còn ở ngoài da (bì), vì thế gọi là Bì thô trọng. 2. Phu thô trọng(cũng gọi Phu chướng, Phu quá, Nhục phiền não chướng, Nhục thô trọng). Nghĩa là tập khí thô trọng tương đối đã trở nên khó đoạn trừ, ví như bệnh đã thấm vào lớp da mỏng (phu)và thịt (nhục) bên trong, cho nên gọi là Phu thô trọng. 3. Cốt thô trọng(cũng gọi Cốt chướng, Cốt quá, Tâm phiền não chướng, Thực thô trọng). Nghĩa là tập khí thô trọng được xông ướp trong nhiều đời, nhiều kiếp, nên việc đoạn trừ trở nên cực kì khó khăn, ví như bệnh đã thấm vào tận xương(cốt), vì thế gọi là Cốt thô trọng. Cứ theo luận Du già sư địa quyển 48, nếu trải qua thời gian 3 vô số đại kiếp thì đoạn trừ được tất cả thô trọng của Phiền não chướng và Sở tri chướng; trong Tam trụ thì đoạn được tất cả thô trọng của Phiền não chướng, tức trong Cực hoan hỉ trụ thì tất cả thô trọng của các phiền não trong hết thảy ác thú đều dứt trừ hẳn, tất cả phiền não bậc thượng bậc trung đều không hiện hành; trong Vô gia hạnh, vô công dụng, vô tướng trụ thì thô trọng của tất cả phiền não gây chướng ngại cho Vô sinh pháp nhẫn thanh tịnh thảy đều dứt hẳn, hết thảy phiền não đều không hiện tiền; trong Tối thượng thành mãn bồ tát trụ thì tất cả tập khí phiền não tùy miên chướng ngại hết thảy đều dứt trừ vĩnh viễn mà vào Như lai trụ. Còn về tất cả thô trọng của Sở tri chướng thì có 3 loại: Bì, Phu, Cốt như đã nói trên, cũng được đoạn trừ trong Tam trụ, tức là trong Cực hoan hỉ trụ đoạn trừ Bì thô trọng, trong Vô gia hạnh, vô công dụng, vô tướng trụ đoạn trừ Phu thô trọng, trong Như lai địa(tức Tối thượng thành mãn bồ tát trụ)đoạn trừ Cốt thô trọng. Về thể tính của thô trọng thì có nhiều thuyết khác nhau. Luận Du già sư địa quyển 73 cho rằng Ác thú bất lạc phẩm là Bì thô trọng, tức do đoạn trừ Bì thô trọng mà không rơi váo ác thú, lúc tu gia hạnh không bị những cái không vui(bất lạc) xen lẫn. Phiền não chướng là Phu thô trọng, tức nhờ đoạn trừ Phu thô trọng nên tất cả hạt giống của những phiền não cực vi tế không hiện hành, nhưng chưa dứt hẳn tất cả tùy miên. Sở tri chướng là Tâm thô trọng, tức do đoạn trừ Tâm thô trọng nên vĩnh viễn đoạn trừ tất cả tùy miên, có mặt ở khắp tất cả cảnh giới sở tri mà không bị ngăn ngại, trí chuyển một cách tự tại. Cũng có nghĩa là Phu thô trọng thuộc về Phiền não chướng, Tâm thô trọng(tức Cốt thô trọng) thuộc Sở tri chướng, còn Bì thô trọng thì bao hàm cả 2 chướng. Thành duy thức luận liễu nghĩa đăng quyển 7 phần cuối thì cho rằng Phiền não chướng và Sở tri chướng, mỗi chướng đều có 3 loại thô trọng bì, phu, cốt và bàn chung về 3 loại thô trọng này. [X. kinh Giải thâm mật Q.4; Giải thâm mật kinh sớ Q.9; Thành duy thức luận thuật kí Q.9, phần cuối, Q.10, phần cuối; Đại thừa nghĩa chương Q.5, phần đầu; Hoa nghiêm kinh khổng mục chương Q.3; Đại thừa pháp uyển nghĩalâm chương Q.1].