三昧耶 ( 三tam 昧muội 耶da )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（術語）Samaya，三昧耶之義甚多，時（一時佛在），會（大曾經），宗（顯宗論），平等，誓願，驚覺，除垢障也。秘藏記曰：「佛知眾生身中本來自性之理，與佛等無差別，而眾生不知己之本有本始兩覺與佛等，恒覆蔽於六塵煩惱而不能顯出，是故佛發悲願，垂我拔濟眾生如我之誓願。若有眾生歸依，則住於法界定自受法樂之如來驚覺，而不敢違越本願。影向行者之所以，真言印契加持護念。譬如國王自造法令不敢違犯，使他行之。眾生蒙佛之加持力，突破六塵之游泥，出現自心之覺理，如賴春雷之響而蟄蟲出地。知與佛等無差別者，是平等之義也。使如我而無異者。是誓願之義也，如來驚覺者，是驚覺之義也，眾生蒙佛之加持力而得益者，是除垢障之義也。如佛部，餘部亦同。如一佛，諸佛亦同。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 術thuật 語ngữ ） Samaya ， 三tam 昧muội 耶da 之chi 義nghĩa 甚thậm 多đa ， 時thời （ 一nhất 時thời 佛Phật 在tại 。 ） ， 會hội （ 大đại 曾tằng 經kinh ） ， 宗tông （ 顯hiển 宗tông 論luận ） ， 平bình 等đẳng ， 誓thệ 願nguyện ， 驚kinh 覺giác ， 除trừ 垢cấu 障chướng 也dã 。 秘bí 藏tạng 記ký 曰viết ： 「 佛Phật 知tri 眾chúng 生sanh 身thân 中trung 。 本bổn 來lai 自tự 性tánh 之chi 理lý ， 與dữ 佛Phật 等đẳng 無vô 差sai 別biệt 。 而nhi 眾chúng 生sanh 不bất 知tri 己kỷ 之chi 本bổn 有hữu 本bổn 始thỉ 兩lưỡng 覺giác 與dữ 佛Phật 等đẳng ， 恒 覆phú 蔽tế 於ư 六lục 塵trần 煩phiền 惱não 而nhi 不bất 能năng 顯hiển 出xuất ， 是thị 故cố 佛Phật 發phát 悲bi 願nguyện ， 垂thùy 我ngã 拔bạt 濟tế 眾chúng 生sanh 。 如như 我ngã 之chi 誓thệ 願nguyện 。 若nhược 有hữu 眾chúng 生sanh 。 歸quy 依y ， 則tắc 住trụ 於ư 法Pháp 界Giới 定định 自tự 受thọ 法Pháp 樂lạc 之chi 如Như 來Lai 驚kinh 覺giác ， 而nhi 不bất 敢cảm 違vi 越việt 本bổn 願nguyện 。 影ảnh 向hướng 行hành 者giả 之chi 所sở 以dĩ ， 真chân 言ngôn 印ấn 契khế 。 加gia 持trì 護hộ 念niệm 。 譬thí 如như 國quốc 王vương 。 自tự 造tạo 法pháp 令linh 不bất 敢cảm 違vi 犯phạm 。 使sử 他tha 行hành 之chi 。 眾chúng 生sanh 蒙mông 佛Phật 之chi 加gia 持trì 力lực ， 突đột 破phá 六lục 塵trần 之chi 游du 泥nê ， 出xuất 現hiện 自tự 心tâm 之chi 覺giác 理lý ， 如như 賴lại 春xuân 雷lôi 之chi 響hưởng 而nhi 蟄chập 蟲trùng 出xuất 地địa 。 知tri 與dữ 佛Phật 等đẳng 無vô 差sai 別biệt 。 者giả ， 是thị 平bình 等đẳng 之chi 義nghĩa 也dã 。 使sử 如như 我ngã 而nhi 無vô 異dị 者giả 。 是thị 誓thệ 願nguyện 之chi 義nghĩa 也dã 如Như 來Lai 驚kinh 覺giác 者giả ， 是thị 驚kinh 覺giác 之chi 義nghĩa 也dã ， 眾chúng 生sanh 蒙mông 佛Phật 之chi 加gia 持trì 力lực 而nhi 得đắc 益ích 者giả ， 是thị 除trừ 垢cấu 障chướng 之chi 義nghĩa 也dã 。 如như 佛Phật 部bộ ， 餘dư 部bộ 亦diệc 同đồng 。 如như 一nhất 佛Phật ， 諸chư 佛Phật 亦diệc 同đồng 。 」 。