三論四釋 ( 三tam 論luận 四tứ 釋thích )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（名數）二諦義中曰：「一隨名釋，二就因緣釋，三顯道釋，四無方釋。」三論玄義曰：「總論釋義凡有四種：一依名釋義，二就理教釋義，三就互相釋義，四無方釋義。」（案三論玄義第二第三倒置，一以淺深次第相違，一以違背二諦義之文故也）。三論大義章一曰：「一依名釋義，二因緣釋義，三顯道釋義，四無方釋義。」就真俗而說明之。一、依名釋義，謂如解真為真實之義，俗為浮虛之義。二、因緣釋義，如解真是俗之義，俗是真之義。即真不獨真，以俗之因緣而真，俗不自俗，以真之因緣而俗。此就其因緣而釋其義也。三論玄義之互相釋義也。三、顯道釋義，如解真是不真之義，俗是不俗之義是也。何則，於因緣釋義，真既以俗為義，故釋真是不真，俗亦不俗。真俗皆為無相拂執而顯無相之真理也。三論玄義之理教釋義也。四、無方釋義，無方者，不定之義，如解真以一切法為義，俗亦以一切法為義是也。於顯道釋義，拂一切之相，知法之無相，釋無相之法，能現一切，猶如水離方圓之相，而得現方圓之相也。論此四義次第則一自性，二說因緣，而動自性之病，三破執病，而證實相之無相，四自無相之實相，起無方之作用也。初就世俗，二漸深，三自用入體，四自體起用。此釋義之典據，如涅槃經所謂：「苦者逼迫相，集者生長相，滅者寂滅相，道者能除相」者，是依名釋，所謂：「說世諦令識第一義，說第一義令識世諦」者，是因緣釋，華嚴經所謂：「一切有無法了違非有無」者，是顯道釋，又言「一中解無量，無量中解一」者，是無方釋也。
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 名danh 數số ） 二nhị 諦đế 義nghĩa 中trung 曰viết ： 「 一nhất 隨tùy 名danh 釋thích ， 二nhị 就tựu 因nhân 緣duyên 釋thích ， 三tam 顯hiển 道đạo 釋thích ， 四tứ 無vô 方phương 釋thích 。 」 三tam 論luận 玄huyền 義nghĩa 曰viết ： 「 總tổng 論luận 釋thích 義nghĩa 凡phàm 有hữu 四tứ 種chủng 。 一nhất 依y 名danh 釋thích 義nghĩa ， 二nhị 就tựu 理lý 教giáo 釋thích 義nghĩa ， 三tam 就tựu 互hỗ 相tương 釋thích 義nghĩa ， 四tứ 無vô 方phương 釋thích 義nghĩa 。 」 （ 案án 三tam 論luận 玄huyền 義nghĩa 第đệ 二nhị 第đệ 三tam 。 倒đảo 置trí ， 一nhất 以dĩ 淺thiển 深thâm 次thứ 第đệ 相tương 違vi 一nhất 以dĩ 違vi 背bội 二nhị 諦đế 義nghĩa 之chi 文văn 故cố 也dã ） 。 三tam 論luận 大đại 義nghĩa 章chương 一nhất 曰viết ： 「 一nhất 依y 名danh 釋thích 義nghĩa ， 二nhị 因nhân 緣duyên 釋thích 義nghĩa ， 三tam 顯hiển 道đạo 釋thích 義nghĩa ， 四tứ 無vô 方phương 釋thích 義nghĩa 。 」 就tựu 真chân 俗tục 而nhi 說thuyết 明minh 之chi 。 一nhất 、 依y 名danh 釋thích 義nghĩa ， 謂vị 如như 解giải 真chân 為vi 真chân 實thật 之chi 義nghĩa 。 俗tục 為vi 浮phù 虛hư 之chi 義nghĩa 。 二nhị 、 因nhân 緣duyên 釋thích 義nghĩa ， 如như 解giải 真chân 是thị 俗tục 之chi 義nghĩa ， 俗tục 是thị 真chân 之chi 義nghĩa 。 即tức 真chân 不bất 獨độc 真chân ， 以dĩ 俗tục 之chi 因nhân 緣duyên 而nhi 真chân ， 俗tục 不bất 自tự 俗tục ， 以dĩ 真chân 之chi 因nhân 緣duyên 而nhi 俗tục 。 此thử 就tựu 其kỳ 因nhân 緣duyên 而nhi 釋thích 其kỳ 義nghĩa 也dã 。 三tam 論luận 玄huyền 義nghĩa 之chi 互hỗ 相tương 釋thích 義nghĩa 也dã 。 三tam 、 顯hiển 道đạo 釋thích 義nghĩa ， 如như 解giải 真chân 是thị 不bất 真chân 之chi 義nghĩa ， 俗tục 是thị 不bất 俗tục 之chi 義nghĩa 是thị 也dã 。 何hà 則tắc ， 於ư 因nhân 緣duyên 釋thích 義nghĩa ， 真chân 既ký 以dĩ 俗tục 為vi 義nghĩa ， 故cố 釋thích 真chân 是thị 不bất 真chân ， 俗tục 亦diệc 不bất 俗tục 。 真chân 俗tục 皆giai 為vi 無vô 相tướng 拂phất 執chấp 而nhi 顯hiển 無vô 相tướng 之chi 真chân 理lý 也dã 。 三tam 論luận 玄huyền 義nghĩa 之chi 理lý 教giáo 釋thích 義nghĩa 也dã 。 四tứ 、 無vô 方phương 釋thích 義nghĩa ， 無vô 方phương 者giả ， 不bất 定định 之chi 義nghĩa ， 如như 解giải 真chân 以dĩ 一nhất 切thiết 法pháp 。 為vi 義nghĩa ， 俗tục 亦diệc 以dĩ 一nhất 切thiết 法pháp 。 為vi 義nghĩa 是thị 也dã 。 於ư 顯hiển 道đạo 釋thích 義nghĩa ， 拂phất 一nhất 切thiết 之chi 相tướng 知tri 法pháp 之chi 無vô 相tướng 釋thích 無vô 相tướng 之chi 法pháp 。 能năng 現hiện 一nhất 切thiết 。 猶do 如như 水thủy 離ly 方phương 圓viên 之chi 相tướng 而nhi 得đắc 現hiện 方phương 圓viên 之chi 相tướng 也dã 。 論luận 此thử 四tứ 義nghĩa 次thứ 第đệ 則tắc 一nhất 自tự 性tánh ， 二nhị 說thuyết 因nhân 緣duyên ， 而nhi 動động 自tự 性tánh 之chi 病bệnh ， 三tam 破phá 執chấp 病bệnh ， 而nhi 證chứng 實thật 相tướng 之chi 無vô 相tướng 四tứ 自tự 無vô 相tướng 之chi 實thật 相tướng 起khởi 無vô 方phương 之chi 作tác 用dụng 也dã 。 初sơ 就tựu 世thế 俗tục ， 二nhị 漸tiệm 深thâm ， 三tam 自tự 用dụng 入nhập 體thể ， 四tứ 自tự 體thể 起khởi 用dụng 。 此thử 釋thích 義nghĩa 之chi 典điển 據cứ ， 如như 涅Niết 槃Bàn 經Kinh 所sở 謂vị 苦khổ 者giả 。 逼bức 迫bách 相tướng ， 集tập 者giả 生sanh 長trưởng 相tướng ， 滅diệt 者giả 寂tịch 滅diệt 相tướng ， 道đạo 者giả 能năng 除trừ 相tướng 」 者giả ， 是thị 依y 名danh 釋thích ， 所sở 謂vị ： 「 說thuyết 世thế 諦đế 令linh 識thức 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 。 說thuyết 第Đệ 一Nhất 義Nghĩa 令linh 識thức 世thế 諦đế 」 者giả ， 是thị 因nhân 緣duyên 釋thích ， 華hoa 嚴nghiêm 經kinh 所sở 謂vị ： 「 一nhất 切thiết 有hữu 無vô 法pháp 了liễu 違vi 非phi 有hữu 無vô 」 者giả ， 是thị 顯hiển 道đạo 釋thích ， 又hựu 言ngôn 「 一nhất 中trung 解giải 無vô 量lượng 無vô 量lượng 。 中trung 解giải 一nhất 」 者giả ， 是thị 無vô 方phương 釋thích 也dã 。