三落叉 ( 三tam 落lạc 叉xoa )
Phật Học Đại Từ Điển
NGHĨA TIẾNG HÁN
（雜語）Lakṣa，密教說念誦陀羅尼之數，謂之三落叉。落叉原為數名，十萬曰落義。以十萬為一億，則三落叉譯作三億，是乃一往淺略之釋也。若依其深秘之釋，則落叉為相之義，見之義，三落叉者見字與印及本尊三平等實相之叉也。又於身口意三業各見瑞相之義也。又時分之義，晨午昏三時或寒熱雨三分，謂之三落叉。大日經疏十七曰：「落叉者，若淺略說是十萬徧。今此不爾，落叉是見也。若見實之時此真言行即得終竟，不然無有中息之義，非如世持誦者劑爾所。（中略）亦是成就義也。行者心住三昧得見本尊，寂止正定，假使妙高山王崩壞震動尚不能間動其心。（中略）又落叉是垛義，如射中齊也。如首楞嚴文殊經習射義，若住諦理任運相應，是落叉義也。」大日經疏二十曰：「三落叉是數，數是世間也。出世間，落叉是見三相，謂字印本尊。」又「落叉梵音，是相義，亦是見義也。」演密鈔十曰：「又落叉是時分，即晨午昏等時。寒熱雨等分名三落叉。又落叉是現相，即煖煙光三種相現也。又落叉是增益等，謂煖相現即作息災，煙相現即作降伏，光相現即作增益。」
NGHĨA HÁN VIỆT
（ 雜tạp 語ngữ ） Lak ṣ a ， 密mật 教giáo 說thuyết 念niệm 誦tụng 陀đà 羅la 尼ni 之chi 數số ， 謂vị 之chi 三tam 落lạc 叉xoa 。 落lạc 叉xoa 原nguyên 為vi 數số 名danh ， 十thập 萬vạn 曰viết 落lạc 義nghĩa 。 以dĩ 十thập 萬vạn 為vi 一nhất 億ức ， 則tắc 三tam 落lạc 叉xoa 譯dịch 作tác 三tam 億ức ， 是thị 乃nãi 一nhất 往vãng 淺thiển 略lược 之chi 釋thích 也dã 。 若nhược 依y 其kỳ 深thâm 秘bí 之chi 釋thích ， 則tắc 落lạc 叉xoa 為vi 相tướng 之chi 義nghĩa ， 見kiến 之chi 義nghĩa ， 三tam 落lạc 叉xoa 者giả 見kiến 字tự 與dữ 印ấn 及cập 本bổn 尊tôn 三tam 平bình 等đẳng 實thật 相tướng 之chi 叉xoa 也dã 。 又hựu 於ư 身thân 口khẩu 意ý 。 三tam 業nghiệp 各các 見kiến 瑞thụy 相tướng 之chi 義nghĩa 也dã 。 又hựu 時thời 分phân 之chi 義nghĩa ， 晨thần 午ngọ 昏hôn 三tam 時thời 或hoặc 寒hàn 熱nhiệt 雨vũ 三tam 分phần ， 謂vị 之chi 三tam 落lạc 叉xoa 。 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 十thập 七thất 曰viết 。 落lạc 叉xoa 者giả ， 若nhược 淺thiển 略lược 說thuyết 是thị 十thập 萬vạn 徧biến 。 今kim 此thử 不bất 爾nhĩ ， 落lạc 叉xoa 是thị 見kiến 也dã 。 若nhược 見kiến 實thật 之chi 時thời 此thử 真chân 言ngôn 行hạnh 即tức 得đắc 終chung 竟cánh ， 不bất 然nhiên 無vô 有hữu 中trung 息tức 之chi 義nghĩa ， 非phi 如như 世thế 持trì 誦tụng 者giả 劑tề 爾nhĩ 所sở 。 （ 中trung 略lược ） 亦diệc 是thị 成thành 就tựu 義nghĩa 也dã 。 行hành 者giả 心tâm 住trụ 三tam 昧muội 得đắc 見kiến 本bổn 尊tôn ， 寂tịch 止chỉ 正chánh 定định 假giả 使sử 妙Diệu 高Cao 山Sơn 。 王vương 崩băng 壞hoại 震chấn 動động 尚thượng 不bất 能năng 間gian 動động 其kỳ 心tâm 。 （ 中trung 略lược ） 又hựu 落lạc 叉xoa 是thị 垛 義nghĩa ， 如như 射xạ 中trung 齊tề 也dã 。 如như 首thủ 楞lăng 嚴nghiêm 文Văn 殊Thù 經kinh 習tập 射xạ 義nghĩa ， 若nhược 住trụ 諦đế 理lý 任nhậm 運vận 相tương 應ứng 是thị 落lạc 叉xoa 義nghĩa 也dã 。 」 大đại 日nhật 經kinh 疏sớ 二nhị 十thập 曰viết 。 三tam 落lạc 叉xoa 是thị 數sác 數sác 是thị 世thế 間gian 也dã 。 出xuất 世thế 間gian 。 落lạc 叉xoa 是thị 見kiến 三tam 相tương 謂vị 字tự 印ấn 本bổn 尊tôn 。 」 又hựu 「 落lạc 叉xoa 梵Phạm 音âm ， 是thị 相tướng 義nghĩa ， 亦diệc 是thị 見kiến 義nghĩa 也dã 。 」 演diễn 密mật 鈔sao 十thập 曰viết ： 「 又hựu 落lạc 叉xoa 是thị 時thời 分phần ， 即tức 晨thần 午ngọ 昏hôn 等đẳng 時thời 。 寒hàn 熱nhiệt 雨vũ 等đẳng 分phần 名danh 三tam 落lạc 叉xoa 。 又hựu 落lạc 叉xoa 是thị 現hiện 相tướng 即tức 煖noãn 煙yên 光quang 三tam 種chủng 相tướng 現hiện 也dã 。 又hựu 落lạc 叉xoa 是thị 增tăng 益ích 等đẳng ， 謂vị 煖noãn 相tướng 現hiện 即tức 作tác 息tức 災tai ， 煙yên 相tướng 現hiện 即tức 作tác 降hàng 伏phục 光quang 相tướng 現hiện 即tức 作tác 增tăng 益ích 。 」 。